Sędziowie proponują proste opłaty sądowe

Sędziowie proponują proste opłaty sądowe
Marek Domagalski, Rzeczpospolita, opinia mec. Jacka Sińskiego
Jedna, łatwa do ustalenia opłata ma wystarczyć na cały proces. Kserokopie, wydruki i uzasadnienia
mają być za darmo.
To konkurencyjny projekt sędziów cywilnych w stosunku do kolejnej noweli autorstwa Ministerstwa
Sprawiedliwości, które po raz kolejny chce poprawiać ustawę o opłatach sądowych w sprawach cywilnych
stosowaną także w sprawach gospodarczych, pracowniczych i rodzinnych.
Kiedy sześć lat temu uchwalano obecną ustawę, zapowiadano, że uprości opłaty, a jest ona jedną
z najtrudniejszych w stosowaniu. Tymczasem jej rygoryzm i praktyka sędziów sprawiają, że nieuiszczenie choćby
złotówki, a nawet nadpłata, powodowały zwrot pisma procesowego.
Uprościć system
Zespół prawa cywilnego Stowarzyszenia Sędziów Iustitia nie zrywa z tą zasadą, ale chce radykalnie uprościć
system opłat. Proponuje wprowadzenie jednej opłaty przy wniesieniu pozwu, która ma wystarczyć na cały proces
w danej instancji, zatem nie będzie już potrzebna dodatkowa, np. od wniosku o tymczasowe zabezpieczenie czy
nadanie klauzuli wykonalności wyrokowi.
Samo ustalenie opłaty byłoby też uproszczone: najczęściej stosowana, tzw. stosunkowa, czyli 5 proc.
od wartości sporu (żądania), byłaby określona kwotowo, np. w sprawie o zapłatę odszkodowania od 10 tys. zł
do 25 tys. zł, wpis ustalony byłby na 1 tys. zł (taki system jest w Niemczech).
W wielu sprawach już teraz obwiązują takie „stałe” opłaty, np. od rozwodu 600 zł, a od zasiedzenia 2 tys. zł,
ale takich stawek jest ok. 30, sędziowie proponują zastąpienie ich trzema: 500, 1 tys. i 2 tys. zł.
Chodzi o zmianę modelu
Kwoty nie są w tym projekcie najważniejsze, wskazują sędziowie, chodzi głównie o zmianę modelu wnoszenia
opłat, jego uproszczenie.
– Dzięki jednej opłacie uiszczonej na początku procesu unikniemy wielu czynności w jego trakcie, odciążymy
sędziów i przyśpieszymy postępowanie – powiedziała „Rz” Aneta Łazarska, sędzia SR dla m.st. Warszawy,
współautorka projektu. – Uproszczenie stawek pozwoliłoby też na przekazanie tych spraw urzędnikom sądowym.
Nie do zaakceptowania jest taka np. sytuacja, wskazują autorzy projektu, że sędzia wyraża zgodę na
skierowanie jednej strony akt i ustala od tego opłatę w wysokości 1 zł, a wysłanie i doręczenie tej kserokopii
pociąga za sobą dla sądu wydatki wynoszące 7 zł.
To nie koniec pomysłów. Sędziowie proponują zbliżenie stawek sądowych z notarialnymi, aby zachęcać do
rozstrzygania spraw przez notariuszy. Istotą sądów jest rozpoznawanie spraw, a nie zastępowanie notariuszy.
– Sądzimy, że kompetencje notariuszy można rozszerzyć na wszystkie niesporne sprawy spadkowe (to MS
proponuje), ale także zniesienie współwłasności, podział majątku po rozwodzie, a także zasiedzenie czy
wydawanie nakazów zapłaty – wskazuje Arkadiusz Semeniuk, sędzia Sądu Okręgowego w Płocku, współautor
projektu.
Dobre oceny mecenasów
– Podoba mi się propozycja zryczałtowania opłat, gdyż w sprawach o większe kwoty są one zbyt wysokie, mimo że
nakład pracy sądu nie jest istotnie większy niż w drobnych – uważa Andrzej Tomaszek, wicedziekan warszawskich
adwokatów. – Ideałem byłoby, gdyby opłaty odpowiadały kosztom procesu, które powinny być liczone.
Sędziowie Iustitii mają w tej ostatniej kwestii inne zdanie, wskazują, że wymiar sprawiedliwości nie powinien
działać jak przedsiębiorstwo.
Dodajmy, że są kraje (Hiszpania), w których koszty sądownictwa pokrywa państwo, w innych zaś brak opłaty nie
tamuje procesu. Nie ma też wątpliwości, że opłaty ograniczają dostęp do sądu, ale także pozwalają ograniczyć
pieniactwo. Zdaniem Jacka Sińskiego, radcy prawnego z kancelarii Sołtysiński Kawecki & Szlęzak, opłata
wynosząca 5 proc. roszczenia jest dla wielu osób zbyt dużym ciężarem. Wskazuje on też, że instytucje zwolnienia
z kosztów sądowych i ustanowienia adwokata z urzędu także wymagają reformy.
Jedna opłata w sprawach sądowych
Kwota nie niższa niż 150 zł ma zastąpić wszystkie opłaty w danej instancji, np. przed sądem rejonowym. Obejmie
więc m.in.:
obecnie obowiązujące opłaty
> wpis najniższy 30 zł
> opłaty od wniosku o tymczasowe zabezpieczenie zwykle 40 zł
> za poświadczenie odpisu doręczenia 6 zł za stronę
> za odpis orzeczenia ze stwierdzeniem 6 zł za stronę prawomocności
> za klauzulę wykonalności 6 zł za stronę
> za kopie dokumentów 1 zł za stronę
> za sporządzenie uzasadnienia wyroku 50 zł (projektowanaprzez MS)
Sędziowie z Iustitii wyliczyli, że przeciętne wydatki kancelaryjne sądu wynoszą 123,5 zł. Stąd podstawowa
(najniższa) opłata w wysokości 150 zł. W poważniejszych sprawach byłaby ona wyższa.