Przedawnienie roszczeń - Podkarpacki Ośrodek Rozwoju

Przedawnienie roszczeń
Przedawnienie jest instytucją prawną mającą na celu zapewnienie pewności obrotu
gospodarczego. Zapewnienie pewności obrotu gospodarczego polega na tym, iż po upływie określonego
w ustawie okresu czasu nie można od dłużnika (zobowiązanego do spełnienia świadczenia) żądać
spełnienia świadczenia, gdyż uległo ono przedawnieniu.
Przedawnieniu ulegają roszczenia majątkowe. Roszczenia majątkowe są to roszczenia oparte na
prawie majątkowym. Prawami majątkowymi są te prawa, które posiadają określoną wartość majątkową
w obrocie. Przykładem roszczenia majątkowego jest roszczenie o zapłatę ceny sprzedaży towaru,
roszczenie o zapłatę czynszu najmu, roszczenie o zwrot nakładów poczynionych na przedmiot najmu,
czy też roszczenie o wydanie określonej rzeczy. Przedawnienie polega na tym, iż po upływie terminu
wskazanego w ustawie próba realizacji roszczenia na drodze sądowej może spotkać się ze skutecznym
przeciwdziałaniem ze strony dłużnika podnoszącego zarzut przedawnienia. Dłużnik może się zrzec
zarzutu przedawnienia, ale dopiero po upływie terminu przedawnienia. Zrzeczenie się prawa do
korzystania z przedawnienia może zostać dokonane w dowolnej formie, byle zrzekający się
przedawnienia był świadom skutków takiego zrzeczenia się.
Istnieją jednak pewne wyjątki wyłączające przedawnienie określonych roszczeń majątkowych
np. roszczenie o zniesienie współwłasności, roszczenia windykacyjne oraz negatoryjne (czyli roszczenia
o wydanie nieruchomości i zaprzestanie naruszeń) nie ulegają przedawnieniu, jeżeli dotyczą
nieruchomości.
Przeciwieństwem roszczeń majątkowych są roszczenia niemajątkowe. Przykładem roszczenia
niemajątkowego jest roszczenie o ustalenie nieważności umowy. Tego typu roszczenie nie ulega
przedawnieniu.
W prawie cywilnym wyróżnia się dwa rodzaje terminów przedawnienia: ogólne i szczególne. Do
terminów ogólnych zalicza się: 3-letni termin dla roszczeń o świadczenia okresowe np. z tytułu renty lub
czynszu, najmu i roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz 10-letni termin
dla pozostałych roszczeń.
W przepisach prawa cywilnego można także spotkać wiele terminów przedawnienia
szczególnych np. roszczenia z umowy przedwstępnej – 1 rok; roszczenia z tytułu sprzedaży dokonanej w
zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy – 2 lata. W przypadku gdy brak odrębnej regulacji
prawnej przedawnienia należy stosować terminy ogólne.
Bieg terminu przedawnienia może ulec zawieszeniu (wtedy termin nie biegnie i danego okresu
nie wlicza się do terminu) lub przerwaniu (wtedy zaczyna biec „na nowo”). Zawieszenie biegu terminu
następuje np. co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom - przez czas trwania
władzy rodzicielskiej; co do roszczeń, które przysługują osobom nie mającym pełnej zdolności do
czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę - przez czas sprawowania
przez te osoby opieki lub kurateli.
Przerwanie biegu przedawnienia powoduje np. każda czynność przed sądem lub innym organem
powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem
polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub
zabezpieczenia roszczenia.
Przedawnienie nie powoduje wygaśniecie roszczenia, a jedynie możliwość uchylenia się przez
dłużnika od spełnienia należnego świadczenia. Przedawnione roszczenie nie może być zatem
przymusowo wyegzekwowane. Możliwe jest natomiast potrącenie przedawnionej wierzytelności, jeżeli
w chwili gdy potrącenie stało się możliwe (a więc gdy zaszły przesłanki potrącenia), przedawnienie
jeszcze nie nastąpiło.
Opracowała Magdalena Konieczna
doradca w Podkarpackim Ośrodku Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w Rzeszowie
Artykuł opracowany w ramach projektu „Sprawiedliwość idzie za prawem – bezpłatne poradnictwo i edukacja
prawna”, finansowanego ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w ramach Programu Operacyjnego
Fundusz Inicjatyw Obywatelskich 2009