SABINA OWSIANOWSKA

Podsumowanie
Nadrzędna zasada organizowania treści przewodnika służy wypromowaniu opisywanego
miejsca, przy jednoczesnym spełnieniu wymagań rzetelności, wiarygodności przekazywanych
informacji. Pozbawione rygoryzmu opisów ofert handlowych opisy bedekerowskie chcą jednak
nie tylko być źródłami wiadomości o kulturze, historii i obyczajach danego kraju, ale także o
aktualnych, orientacyjnych cenach, dniach i godzinach otwarcia placówek kulturalnych,
rozrywkowych, usługowych. Ta podstawowa, informacyjna warstwa przekazu przybliża
prezentowany kraj i pomaga w lepszej orientacji turysty w trakcie pobytu. Celem jest większe
poczucie bezpieczeństwa, niezależność i zaradność w nowym otoczeniu (pojawiają się
ostrzeżenia i wskazówki, czasem nawet przykłady „czarnych scenariuszy”; podstawowe nazwy,
zwroty w obcym języku mają „oswoić” odwiedzaną przestrzeń). Zarazem stosowane są elementy
perswazyjne, (para)literackie i metaforyczne wartościowanie, hiperboliczne prezentacje obiektów.
Pomimo priorytetowego dążenia do sformułowania klarownego przekazu i bezstronności,
przewodnik uobecnia nadawcę i uczestniczy w promocji, starając się zachować odpowiednie
proporcje pomiędzy warstwą opisową, reklamującą i informacyjną 1 .
W zakończeniu nawiążę krótko do stanowiska Keitha Hollinsheada 2 , który koncentruje się
na „tworzeniu, niszczeniu i ponownym stwarzaniu światów” (world-making) za pośrednictwem
przemysłu turystycznego, nieświadomego swej „komunikacyjnej siły”. Wydaje się, że to szersze
spojrzenie na sferę informacji i promocji turystycznej najpełniej odpowiada na wymagania
współczesności, w której międzynarodowa turystyka – jak na to wskazują prognozy – będzie
zajmować ważną pozycję. Perspektywa ta mobilizuje do podjęcia systematycznych badań nad
symboliką, ikonografią i ikonologią turystyki, zaś efektem zintegrowanych działań powinien być
nowy model edukacji turystycznej oraz program monitorowania procesu reprezentowania miejsc,
ludzi i kultur. W takim ujęciu przewodnik turystyczny, jedno z wielu ogniw łańcucha
reprezentacji i mediacji, to nie tylko narzędzie promocji, kompendium wiedzy o regionie i
poradnik w podróży, ale również tekst „naznaczony przez kultury podróży (travel cultures), z
którego czytelnicy-turyści czerpią znaczenie i ideologiczną orientację” 3 .
1
Por. A. Haman: Książka turystyczna w Polsce 1999. „Magazyn Literacki” 1999, nr 6/7; D.
Ostaszewska: Przewodnik turystyczny: z badań nad modelem i jego przeobrażeniami. W: Mowy piękno
wielorakie. Gatunki mowy I. Red. D. Ostaszewska. Katowice 2000.
2
K. Hollinshead, podobnie jak J. Urry odwołuje się w swej koncepcji m.in. do myśli M. Foucault. Por.
K. Hollinshead: Symbolism in Tourism: Lessons from „Bali 2002” – Lessons from Australia’s Dead Heart,
„Tourism Analysis” 2004, nr 8; Tourism and the Making of the World. The Dynamics of our Contemporary
Tribal Lives. Florida International University, „Honors Excellence Occasional Paper Series” 2002, nr 1.
3
R. Koshar: German Travel Cultures. Oxford 2000, s. 9.