Wstęp

Spis treści
Wstęp................................................................................................................. 9
Część 1. Możliwości i kierunki rozwoju turystyki społecznej w Polsce
Rajmund Tomik, Andrzej Hadzik, Jarosław Cholewa: Turystyka aktywna
w materiałach promocyjnych województw w Polsce.................................. Katarzyna Górnik, Lila Pławińska, Kamila Gryglewicz: Możliwości i uwarunkowania uprawiania turystyki rodzin z dzieckiem niepełnosprawnym... Andrzej Tucki, Ewa Skowronek: Analiza popytu na turystykę społeczną
w Polsce na przykładzie projektu Europe Senior Tourism realizowanego
w lubelskim biurze podróży......................................................................... Jadwiga Berbeka: Udział w ruchu turystycznym a spójność społeczna w Polsce – wybrane zagadnienia.......................................................................... Sylwia Graja-Zwolińska, Aleksandra Spychała: Aktywność turystyczna
wielkopolskich seniorów............................................................................. Adrian Przemysław Lubowiecki-Vikuk: Aktywność turystyczna singli 50+
w świetle cywilizacyjnych megatrendów.................................................... Maja Jedlińska: Wybrane aspekty turystyki osób niepełnosprawnych w powiecie jeleniogórskim.................................................................................. Magdalena Sidorczuk, Monika Krzeczyńska, Michalina Ścibisz: Rozwój
geoturystyki w Polsce oraz możliwości jej adaptacji do turystyki społecznej.......................................................................................................... Elżbieta Grzelak-Kostulska, Beata Hołowiecka: Turystyka osób starszych
w Polsce – Uwarunkowania społeczno-demograficzne............................... Hanna Zawistowska: Możliwości i kierunki rozwoju turystyki społecznej
w Polsce....................................................................................................... Piotr Gryszel: Wybrane aspekty rozwoju turystyki społecznej w Republice
Czeskiej........................................................................................................ Piotr Zawadzki: Przygotowanie gospodarstw agroturystycznych do obsługi
osób niepełnosprawnych na przykładzie wybranych obiektów w powiecie
jeleniogórskim............................................................................................. Daria Elżbieta Jaremen: Turystyka społeczna – studium przypadku Wielkiej
Brytanii........................................................................................................ Marlena Prochorowicz: Turystyka społeczna jako forma aktywności osób
niepełnosprawnych...................................................................................... Andrzej Stasiak, Bogdan Włodarczyk: Turystyka społeczna – istota, determinanty, możliwości i kierunki rozwoju..................................................... PN-259-Wyzwania współczesnej...-Rapacz.indb 5
15
24
35
43
54
64
75
85
95
109
123
133
142
157
167
2012-11-16 11:58:36
6
Spis treści
Piotr Gryszel, Daria Jaremen, Andrzej Rapacz: Turystyka społeczna – aktywność turystyczna wybranych grup docelowych w świetle badań ankietowych.......................................................................................................... 178
Część 2. Obszar niepewności w turystyce a polityka turystyczna
Elżbieta Szymańska: Polityka turystyczna a innowacyjność przedsiębiorstw
turystycznych............................................................................................... Magdalena Kachniewska: Współpraca hoteli z władzami lokalnymi jako
czynnik redukcji ryzyka specyficznego....................................................... Ewa Dziedzic: Pozycja konkurencyjna Polski na rynku turystycznym w obliczu sytuacji kryzysowych............................................................................ Małgorzata Januszewska, Elżbieta Nawrocka: Funkcjonowanie przedsiębiorstw turystycznych w warunkach niepewności i ryzyka........................ Joanna Śniadek, Alina Zajadacz: Ocena realizacji strategii rozwoju turystyki
w regionie leszczyńskim.............................................................................. Halina Kiryluk: Zrównoważony rozwój turystyki wyzwaniem współczesnej
polityki turystycznej.................................................................................... Agnieszka Niezgoda: Uwarunkowania wdrażania koncepcji rozwoju zrównoważonego na obszarach recepcji turystycznej......................................... Adam Edward Szczepanowski: Czynniki rozwoju turystyki w regionie Polski Wschodniej............................................................................................. Aleksander Panasiuk: Polityka turystyczna w oddziaływaniu na branżę turystyczną......................................................................................................... Paweł Stelmach: Redukcja niepewności w polityce turystycznej.................... Tomasz Studzieniecki: Polityka turystyczna państwa w aspekcie priorytetów
strategicznych Unii Europejskiej................................................................. Barbara Marciszewska: Obszary niepewności, polityka turystyczna i zrównoważony rozwój turystyki.......................................................................... Bogusław Stankiewicz, Mateusz Korkuć: Czynniki niepewności w turystyce i ich wpływ na wyniki ekonomiczne przedsiebiorstwa uzdrowiskowego
Skarbu Państwa............................................................................................ 193
203
213
224
237
247
264
274
285
296
307
316
326
Summaries
Rajmund Tomik, Andrzej Hadzik, Jarosław Cholewa: Active sport tourism
in Polish voivodeships’ promotion materials............................................... Katarzyna Górnik, Lila Pławińska, Kamila Gryglewicz: Possibilities and
conditions of tourism in families with a disabled child............................... PN-259-Wyzwania współczesnej...-Rapacz.indb 6
23
34
2012-11-16 11:58:36
Spis treści
7
Andrzej Tucki, Ewa Skowronek: Analysis of social tourism market in Poland on the example of Europe Senior Tourism programme carried out in
Lublin travel agency.................................................................................... 42
Jadwiga Berbeka: Tourism participation and social cohesion in Poland – selected aspects............................................................................................... 53
Sylwia Graja-Zwolińska, Aleksandra Spychała: Tourism activity of older
people from Wielkopolska region................................................................ 63
Adrian Przemysław Lubowiecki-Vikuk: Tourist activity of singles 50+ on
the basis of civilizational megatrends.......................................................... 74
Maja Jedlińska: Selected aspects of the tourism of the disabled in Jelenia
Góra district................................................................................................. 84
Magdalena Sidorczuk, Monika Krzeczyńska, Michalina Ścibisz: Geotourism development in Poland and possibilities for its adaptation to social
tourism......................................................................................................... 94
Elżbieta Grzelak-Kostulska, Beata Hołowiecka: Senior tourism in Poland
− socio-demographic conditions.................................................................. 108
Hanna Zawistowska: Possibilities and directions of development of social
tourism in Poland......................................................................................... 122
Piotr Gryszel: Selected aspects of social tourism development in the Czech
Republic....................................................................................................... 132
Piotr Zawadzki: Preparing agritourism farms for the disabled tourists based
on the example of selected objects in Jelenia Góra district......................... 141
Daria Elżbieta Jaremen: Social tourism – case study of Great Britain.......... 156
Marlena Prochorowicz: Social tourism as the form of activity of disabled
persons......................................................................................................... 166
Andrzej Stasiak, Bogdan Włodarczyk: Social tourism – its essence, determining factors, perspectives and directions in development....................... 177
Piotr Gryszel, Daria Jaremen, Andrzej Rapacz: Social tourism – tourist
activity of selected target groups reflected in surveys................................. 189
Elżbieta Szymańska: Tourism policy and innovativeness of tourism enterprises............................................................................................................ 202
Magdalena Kachniewska: Cooperation of hotels with local authorities as the
determinant of unsystemic risk reduction.................................................... 212
Ewa Dziedzic: Competitive position of Poland in tourism market against
challenges of crisis situations...................................................................... 223
Małgorzata Januszewska, Elżbieta Nawrocka: Tourism enterprises’ functioning in the conditions of risk and uncertainty......................................... 236
Joanna Śniadek, Alina Zajadacz: Assessment of the implementation of
tourism development strategy in Leszno Region......................................... 246
Halina Kiryluk: Sustainable tourism development as a challenge for the
modern tourism policy................................................................................. 263
PN-259-Wyzwania współczesnej...-Rapacz.indb 7
2012-11-16 11:58:36
8
Spis treści
Agnieszka Niezgoda: Determinants of implementing sustainable development in tourism destination......................................................................... Adam Edward Szczepanowski: Factors of development of tourism in the
region of Eastern Poland.............................................................................. Aleksander Panasiuk: The influence of tourism policy on tourist sector activity............................................................................................................... Paweł Stelmach: Uncertainty reduction in tourism policy............................... Tomasz Studzieniecki: State tourism policy in the context of the strategic
priorities of the European Union................................................................. Barbara Marciszewska: Uncertainty areas, tourism policy and sustainable
tourism development................................................................................... Bogusław Stankiewicz, Mateusz Korkuć: Factors of uncertainty in tourism
and their impact on the economic performance in public sector spa companies........................................................................................................... PN-259-Wyzwania współczesnej...-Rapacz.indb 8
273
284
295
306
315
325
334
2012-11-16 11:58:36
Wstęp
Turystyka jest zjawiskiem złożonym, a jednocześnie interdyscyplinarnym. W rozważaniach dotyczących tego zjawiska konieczne jest zatem uwzględnianie różnych
jego aspektów, nie tylko wymiaru ekonomicznego, przestrzennego czy też społecznego. Jednocześnie jest ona podatna na zmiany zachodzące w otoczeniu, jest
w istotnej mierze konsekwencją tendencji i prawidłowości zachodzących we współczesnym świecie. Nie sposób nie dostrzec wpływu takich zjawisk, jak podnoszenie
stopy życiowej, rozwój technologii informatycznych, demokratyzacja życia wielu
społeczeństw, globalizacja, procesy integracyjne m.in. w Europie, rozwój środków
transportu czy potanienie usług transportowych. Trzeba również dostrzegać zagrożenia dla dalszego jej dynamicznego rozwoju wynikające m.in. z eskalacji terroryzmu, niepokojów społecznych w krajach stanowiących od lat cel podróży turystycznych (np. w Tunezji, Egipcie) czy też utrzymującego się od kilku lat kryzysu
ekonomicznego lub wyraźnego spowolnienia tempa rozwoju w wielu państwach
Europy. Wspomniane zjawiska czynią zasadnym badanie ich wpływu na rozwój
turystyki w skali zarówno międzynarodowej, jak i krajowej oraz regionalnej. Pojawiające się problemy natury społecznej, ekonomicznej i przestrzennej związane z jej dalszym rozwojem wymagają współpracy nauki i praktyki. Udział nauki
w procesie opisu zachodzących zjawisk związanych z turystyką powinien polegać
na podejmowaniu zagadnień nurtujących praktykę oraz wskazywaniu tych zjawisk
w sferze ekonomicznej, społecznej i przestrzennej, które mają znaczenie dla branży, a także dla instytucji i podmiotów kreujących założenia polityki turystycznej.
W tym ostatnim przypadku chodzi o inspirowanie przedstawicieli tych organizacji
i instytucji czy też uświadomienie zmian zachodzących w samej turystyce i jej otoczeniu. Ma to istotne znaczenie z punktu widzenia skutecznego zarządzania turystyką na poziomie miejscowości i regionów turystycznych, a także na poziomie
krajowym.
Prezentowane w opracowaniu artykuły naukowe, które zostały przygotowane
przez uczestników VI Gremium Ekspertów Turystyki, podejmują problematykę
wyzwań stojących przed współczesną polityką turystyczną. Autorami poszczególnych artykułów są specjaliści reprezentujący najlepsze ośrodki akademickie kraju,
przedstawiciele środowiska naukowego prowadzący od lat badania nad różnymi
aspektami turystyki jako zjawiska społeczno-ekonomicznego i przestrzennego,
a także nad funkcjonowaniem gospodarki turystycznej. Zawarte w opracowaniu artykuły podzielono na dwie części. Pierwsza część obejmuje opracowania dotyczące
problematyki możliwości i kierunków rozwoju turystyki społecznej, druga poświę-
PN-259-Wyzwania współczesnej...-Rapacz.indb 9
2012-11-16 11:58:36
10
Wstęp
cona została obszarom niepewności w turystyce i ich konsekwencji dla polityki
turystycznej realizowanej przez różne podmioty sfery regulacyjnej gospodarki turystycznej.
Rozważania prezentowane w pierwszej części dotyczą możliwości i celowości
rozwoju w naszym kraju turystyki społecznej. Wprawdzie początków tego zjawiska
można się doszukać w organizacjach powstałych na początku XX w. w Szwajcarii
i we Francji, specjalizujących się w organizacji m.in. obozów wakacyjnych dla
dzieci z mniej uprzywilejowanych rodzin, to ostatnie lata przynoszą ponowne zainteresowanie państw Unii Europejskiej turystyką społeczną. Przypisuje się jej nowe
znaczenie oraz możliwości i postrzega jako szansę włączenia w sferę aktywności
turystycznej grup osób z niej wykluczonych lub korzystających z turystyki w stopniu ograniczonym, ale także jako możliwość lepszego wykorzystania potencjału
turystycznego miejscowości i regionów, szczególnie poza sezonem turystycznym.
Trzeba również pamiętać, że zmiana systemu ekonomicznego w Polsce spowodowała wyraźne pogorszenie dostępu do usług turystycznych grup najuboższych,
dzieci, młodzieży, seniorów, nie mówiąc już o grupach osób z określonym rodzajem niepełnosprawności. W tym kontekście wydaje się zasadne podjęcie tematyki
turystyki społecznej i przeanalizowanie polityki turystycznej państwa w zakresie
wspierania konsumpcji dóbr i usług turystycznych w Polsce, także na tle doświadczeń innych krajów europejskich.
Wszelkie działania podejmowane w turystyce, w warunkach dużej zmienności
otoczenia mikro- i makroekonomicznego, obarczone są znacznym stopniem niepewności, a zatem i ryzyka. Możliwe do zidentyfikowania obszary niepewności stawiają
wyzwania przed branżą turystyczną, jak również przed jednostkami samorządu terytorialnego oraz administracją państwową odpowiedzialną za formułowanie założeń
polityki turystycznej. Ten nurt badań stanowi przedmiot artykułów tworzących drugą część niniejszego opracowania.
Niepewność w turystyce w relacji do polityki turystycznej to problematyka o
dużym zakresie. Prezentowane w tej części artykuły nie wyczerpują, bo też i nie
mogą, złożoności zagadnienia. Współczesny świat, z charakterystyczną dla siebie
dynamiką i złożonością zdarzeń, przynosi nowe wyzwania w różnych sferach życia
społeczno-ekonomicznego, ale także generuje szanse i zagrożenia. Przejawia się to
m.in. w nowych wyzwaniach stojących przed turystyką i sektorem turystycznym.
W tym kontekście istotne jest zidentyfikowanie obszarów niepewności w turystyce i określenie założeń polityki turystycznej, która powinna na nie odpowiadać.
Takim wyzwaniem jest m.in. kryzys ekonomiczny w wielu krajach Unii Europejskiej i spowolnienie tempa rozwoju gospodarczego w Polsce. Kryzys i spowolnienie
stwarzają zagrożenie dla dalszego pomyślnego rozwoju turystyki i branży turystycznej. Wyzwaniem dla branży turystycznej w Europie są niepokoje w państwach basenu Morza Śródziemnego, tradycyjnych obszarach recepcji turystycznej (np. w Tunezji, Maroku, Egipcie czy Grecji). Przemyślana polityka turystyczna realizowana
PN-259-Wyzwania współczesnej...-Rapacz.indb 10
2012-11-16 11:58:36
Wstęp
11
przez poszczególne państwa Unii Europejskiej może ograniczać negatywny wpływ
wspomnianych zjawisk na rozwój turystyki. Nie sposób nie dostrzec pozytywnej
roli w tym procesie samej Unii Europejskiej i formułowanych przez nią priorytetów,
także w sektorze turystycznym.
Biorąc pod uwagę zasygnalizowaną problematykę, celem opracowania jest
wskazanie obszarów problemowych, których opisanie oraz wskazanie kierunków
postępowania przez najważniejszych aktorów rynku turystycznego i podmioty polityki turystycznej, może przyczynić się do usprawnienia funkcjonowania polskiej
turystyki.
Andrzej Rapacz
PN-259-Wyzwania współczesnej...-Rapacz.indb 11
2012-11-16 11:58:36