Młodociani odpowiadają za szkody tak jak inni pracownicy

1z2
http://edgp.gazetaprawna.pl/index.php?act=popups&sub=article_print...
GP 15 listopada 2004 (nr 222)
ZATRUDNIENIE. TARGI PRACY
Młodociani odpowiadają za szkody tak jak inni pracownicy
Młodociani odpowiadają za szkody tak jak inni pracownicy
Rozmowa z adwokatem Jadwigą Tomaszewską, wspólnikiem w Kancelarii Prawniczej J.
Tomaszewska, B. Tomaszewski EVICO Sp. j.
Na zasadach określonych w kodeksie pracy moŜliwe jest zatrudnianie pracowników młodocianych. Są to osoby,
które nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych. Czy do zawarcia umowy o pracę z takim pracownikiem
wymagana jest zgoda jego rodziców?
Kodeks cywilny stanowi, Ŝe kaŜdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną, natomiast z chwilą uzyskania
pełnoletności nabywa pełną zdolność do czynności prawnych. Kodeks pracy natomiast uzaleŜnia pracowniczą
zdolność prawną od osiągnięcia określonego wieku. Jakkolwiek pracownikiem, zgodnie z art. 22 kodeksu pracy,
moŜe być osoba, która ukończyła 18 lat, to jednak (z pewnymi wyjątkami) przepisy dopuszczają zatrudnianie
osób małoletnich, a więc osób, które z racji wieku mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Zgodnie z
przepisami kodeksu pracy dopuszczalne jest zatrudnianie osoby, która ma ukończone 16 lat, ale nie ukończyła
jeszcze lat 18-tu. Taka osoba zgodnie z definicją zawartą w art. 190 k.p. jest młodocianym.
Młodociany moŜe być zatrudniony w charakterze pracownika, ale tylko na warunkach określonych w dziale IX
k.p. Do zawarcia umowy o pracę z młodocianym nie jest potrzebna zgoda przedstawiciela ustawowego lub
opiekuna.
Inaczej sytuacja wygląda w przypadku wypowiedzenia młodocianemu umowy o pracę w celu przygotowania
zawodowego odbywanego w formie nauki zawodu obowiązkiem pracodawcy jest zawiadomienie o tym
przedstawiciela ustawowego lub opiekuna oraz szkoły.
Ponadto, zgodnie z art. 21 kodeksu cywilnego, osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych moŜe bez
zgody przedstawiciela ustawowego rozporządzać swoim zarobkiem (o ile sąd z waŜnych powodów nie postanowi
inaczej).
Czy za szkody wyrządzone pracodawcy młodociany odpowiada samodzielnie czy teŜ odpowiedzialność ponoszą
rodzice?
Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego małoletni powyŜej 13 roku Ŝycia odpowiadają za własne czyny na
podstawie art. 415 k.c. Zatem w zasadzie wyłączona jest odpowiedzialność rodziców lub opiekunów prawnych za
szkody wyrządzone przez małoletniego, chyba Ŝe małoletniemu na skutek np. wolniejszego rozwoju nie moŜna
postawić zarzutu winy.
Rodzice lub opiekunowie prawni mogą być zobowiązani do naprawienia szkody wyrządzonej przez małoletniego
jedynie w przypadku spełnienia przesłanek z art. 427 k.c. Poszkodowany, kierując swoje roszczenie przeciwko
osobie sprawującej nadzór nad osobą małoletnią w wieku powyŜej 13 lat (którą kodeks cywilny traktuje jako
osobę działającą z rozeznaniem), powinien stosownie do treści art. 415 k.c. udowodnić sprawującemu nadzór
jego własną winę, a więc takie konkretne zaniedbanie w zakresie sprawowania obowiązku nadzoru, które
pozostaje w związku przyczynowym ze szkodą. W praktyce będą to wypadki raŜących zaniedbań uzasadniających
przyjęcie winy własnej rodziców lub opiekunów.
Jako Ŝe zasady odpowiedzialności materialnej pracowników (w tym pracowników młodocianych) są uregulowane
w sposób kompleksowy w przepisach kodeksu pracy, nie zachodzi potrzeba sięgania (poprzez art. 300 k.p.) do
uregulowań zawartych w kodeksie cywilnym. Moim zdaniem brak jest zatem podstaw do odpowiedzialności
rodziców lub opiekunów za szkody wyrządzone pracodawcy przez młodocianych pracowników.
Czy odpowiedzialność materialna pracowników młodocianych jest uregulowana w k.p. w sposób szczególny?
W przepisach prawa pracy brak jest unormowań dotyczących szczególnych zasad odpowiedzialności materialnej
młodocianych pracowników za szkody w mieniu pracodawcy. NaleŜy zatem przyjąć, Ŝe za szkody wyrządzone w
majątku pracodawcy młodociany odpowiada na zasadach ogólnych.
Jak będzie się więc kształtowała odpowiedzialność młodocianego?
Zasady odpowiedzialności materialnej pracowników za szkodę wyrządzoną w mieniu pracodawcy określone są w
przepisach działu V k.p. Pracownik, który na skutek niewykonania lub nienaleŜytego wykonania obowiązków
pracowniczych wyrządził ze swej winy pracodawcy szkodę, ponosi odpowiedzialność w granicach rzeczywistej
straty, jaką poniósł pracodawca, oraz jedynie za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego
szkoda wynikła. Zatem warunkiem odpowiedzialności materialnej pracownika jest zawinione umyślne działanie
lub zaniechanie sprawcy, natomiast pracodawca obowiązany jest wykazać okoliczności uzasadniające
odpowiedzialność, a takŜe wysokość powstałej szkody. Zwracam uwagę, Ŝe zaniedbanie obowiązków z winy
umyślnej pod postacią zamiaru ewentualnego zachodzi wówczas, gdy sprawca przewiduje moŜliwość powstania
2009-12-20 19:26
2z2
http://edgp.gazetaprawna.pl/index.php?act=popups&sub=article_print...
szkody i na to się godzi.
Zgodnie z przepisami k.p. odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, ale nie moŜe ono
przewyŜszać wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia
szkody. Oczywiste jest natomiast, Ŝe za szkody wyrządzone umyślnie pracownik odpowiada w pełnej wysokości.
Pracownik moŜe uwolnić się od odpowiedzialności (w całości lub w części), jeśli wykaŜe, Ŝe pracodawca lub osoba
trzecia przyczyniła się do powstania szkody. Pracownik takŜe nie ponosi ryzyka związanego z działalnością
pracodawcy, a co za tym idzie nie ponosi odpowiedzialności za szkodę powstałą w granicach takiego
dopuszczalnego ryzyka. I tak np. zgodnie z wyrokiem Sądu NajwyŜszego, brak warunków umoŜliwiających
zabezpieczenie powierzonego mienia, będący wynikiem trudności organizacyjnych, naleŜy włączyć do dziedziny
ryzyka związanego z działalnością zakładu pracy, którego to ryzyka pracownik nie ponosi. A co za tym idzie,
pracownik nie ponosi takŜe odpowiedzialności za szkodę powstałą w granicach takiego dopuszczalnego ryzyka.
W nauce prawa przyjmuje się, Ŝe o dozwolonym ryzyku moŜna mówić wtedy, gdy działania podejmowane przez
pracownika w interesie pracodawcy mają na celu przysporzenie mu realnych korzyści, a w świetle aktualnego
stanu wiedzy istnieje uzasadnione prawdopodobieństwo osiągnięcia istotnej korzyści oraz celowość i sposób
podejmowanych przez pracownika działań są zasadne z punktu widzenia aktualnego stanu wiedzy, a takŜe z
ustalonym w zakładzie pracy regulaminem postępowania.
Zasady pracowniczej odpowiedzialności za mienie powierzone określone są w art. 124 do 127 k.p. Pracownik,
któremu pracodawca powierzył mienie z obowiązkiem zwrotu lub do wyliczenia się, odpowiada za szkody w tym
mieniu do pełnej wysokości.
Przepisy kodeksu pracy dopuszczają przyjęcie przez pracowników na zasadach określonych w stosownej umowie
wspólnej odpowiedzialności materialnej za mienie powierzone im łącznie z obowiązkiem wyliczenia się.
Podstawowym warunkiem zawarcia wspomnianej umowy jest wyraŜenie zgody na przyjęcie wspólnej
odpowiedzialności przez wszystkich pracowników zatrudnionych w miejscu powierzenia mienia. W umowie strony
określają, w jakich częściach poszczególni pracownicy ponoszą odpowiedzialność materialną.
W razie ustalenia, Ŝe szkoda w całości lub w części została spowodowana przez niektórych tylko pracowników, za
całość szkody lub za stosowną jej część odpowiadają tylko jej sprawcy. Zakres oraz szczegółowe zasady
zawierania umów o współodpowiedzialności za powierzone mienie, jak równieŜ warunki odpowiedzialności za
szkodę w mieniu ustalone są w rozporządzeniu RM z dnia 4 października 1974 r. w sprawie wspólnej
odpowiedzialności materialnej pracowników za powierzone mienie (t.j. Dz.U z 1996 r. nr 143, poz. 663).
Pamiętać przy tym trzeba, Ŝe równieŜ w tym przypadku pracownik nie ponosi odpowiedzialności za szkodę w
takim zakresie, w jakim pracodawca lub inna osoba przyczyniły się do jej powstania albo zwiększenia.
A jak wygląda odpowiedzialność młodocianego za szkody wyrządzone osobie trzeciej?
Jeśli w trakcie wykonywania swoich obowiązków pracownik wyrządzi szkodę osobie trzeciej, zobowiązanym do jej
naprawienia jest pracodawca. Oznacza to, Ŝe pracownik nie ponosi osobistej odpowiedzialności wobec osoby
trzeciej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych. Pracownik natomiast odpowiada
wobec pracodawcy na zasadach wyŜej omówionych.
ROZMAWIAŁA MAGDALENA ZIĘTEK
2009-12-20 19:26