O dojrzałości dziecka do rozpoczęcia nauki szkolnej

Referat „O dojrzałości dziecka do rozpoczęcia nauki szkolnej”
Opracowała: Jolanta Grembka
Fakt pójścia do szkoły stanowi zwykle dla dziecka wielkie przeżycie.
Razem z dzieckiem wydarzenie to przeżywają rodzice. Wokół dziecka tworzy
się często atmosfera nagłego zainteresowania, rozmawia się głośno
o czekających je problemach.
Początek nauki to bardzo ważny okres w życiu dziecka. W wieku 7 lat
zachodzą bardzo istotne zmiany ilościowe i jakościowe w całym jego rozwoju
fizycznym i psychicznym. Dziecko osiąga wtedy tzw. dojrzałość szkolną.
Co to znaczy, że dziecko jest dojrzałe do rozpoczęcia nauki?
Określając stopień dojrzałości szkolnej należy brać pod uwagę trzy aspekty:
1. Rozwój fizyczny, czyli prawidłowe i stosowne do wieku takie ukształtowanie
kości, mięśni, narządów wewnętrznych, układu nerwowego, narządów zmysłów,
które zapewnia odpowiednią odporność na zmęczenie, wysiłek fizyczny,
choroby, a także dobrą sprawność we wszystkich zakresach motoryki ze
szczególnym uwzględnieniem precyzyjnych ruchów rąk i palców, niezbędnych
przy pisaniu.
Fakt prawidłowego działania narządów zmysłów (wzroku- oko, słuchuucho) ma bardzo istotne znaczenie dla należytego przystosowania dziecka do
wymogów szkoły i pracy w szkole. Poprzez te narządy dziecko odbiera
wrażenia od chwili narodzin, ale dopiero z wiekiem wzrastają jego możliwości
poznawcze w zakresie poszczególnych zmysłów. Dopiero między 6. a 7. rokiem
życia dziecko jest w stanie odbierać i analizować złożone bodźce słuchowe i
wzrokowe w takim stopniu, w jakim wymaga tego nauka czytania i pisania.
Brak dojrzałości fizycznej wypływa z przebytych chorób, wrodzonych
wad, czy też złych warunków środowiskowych. Dzieci wątłe, chorowite oraz te,
które gorzej widzą, czy słyszą mogą mieć pewne trudności w przystosowaniu się
do warunków szkoły.
2. Rozwój umysłowy, czyli taki poziom rozwoju funkcji poznawczych, który
umożliwia osiągnięcie dobrych wyników w nauce szkolnej. Jest to umiejętność
spostrzegania, różnicowania spostrzeżeń, wymagana do realizacji programu
nauczania w klasie I. Mam tu na myśli :
• dostatecznie wykształcony poziom wyobraźni i uwagi dowolnej;
• zdolność do zapamiętywania i odtwarzania podanych treści;
• prawidłowy rozwój mowy zarówno pod względem artykulacji dźwięków jak
i zasobu pojęć oraz poprawnego wypowiadania myśli;
• zdolność do myślenia przyczynowo- skutkowego oraz wnioskowania.
3. Rozwój uczuciowo- społeczny, którego poziom wyznacza dziecku
możliwości pod względem podporządkowywania się wymaganiom szkoły,
stopień wrażliwości na ocenę, umiejętność panowania nad sobą , dostateczną
1
motywację do wykonania zadania, umiejętność współpracy i współdziałania
z rówieśnikami.
Bardzo istotną rzeczą jest odpowiednia motywacja i zainteresowanie
nauką, szkołą. Bierze się pod uwagę takie cechy , jak: wytrwałość, obowiązkowość, systematyczność.
Przy ocenie rozwoju społecznego zwraca się uwagę, czy dziecko będzie
zdolne do współżycia w grupie, czy będzie umiało dostosować się do wymagań
życia zbiorowego, a więc liczy się nie tylko z własnymi chęciami i dążeniami,
lecz także uwzględnia życzenia rówieśników, potrafi z kolegami zgodnie
współdziałać i podtrzymywać z nimi przyjazne kontakty, jak również wykonuje
polecenia dorosłych. Poza tym podejmuje czynności zmierzające do
określonego celu i wykonuje je do końca.
Ważna jest także dojrzałość emocjonalna, dzięki której dziecko staje się
bardziej opanowane i potrafi sobie radzić w sytuacjach poważniejszych. Jest
zdolne opanować swoje emocje, a więc powściągnąć gniew, złość, lęk, obawę,
a w każdym razie nie uzewnętrznia gwałtownie i niepohamowanie swych
stanów uczuciowych.
Dzieci niedojrzałe emocjonalnie i społecznie nie potrafią często mimo
prawidłowego rozwoju umysłowego, przystosować się do wymagań szkoły.
Od pierwszych dni pobytu w niej doznają różnego rodzaju porażek
i niepowodzeń, zniechęcają się do nauki, a ich stosunek do szkoły staje się
negatywny.
Tak więc dojrzałość szkolna to nie tylko rozwój intelektualny, ale także
społeczny, emocjonalny i fizyczny.
Do siódmego roku życia podstawową formą działalności dziecka była
zabawa. Z chwilą rozpoczęcia nauki zmienia się środowisko dziecka oraz
stawiane mu wymagania.
Wiemy, że dzieci różnią się między sobą tempem i rytmem rozwoju. Są
dzieci , którym trzeba pomóc w osiąganiu równowagi emocjonalnej,
zlikwidować zahamowanie, kształtować własną aktywność. W odniesieniu do
innych konieczna jest stymulacja rozwoju, doskonalenie porównywania,
dokładniejszego spostrzegania, lepszego wnioskowania. Są też dzieci
wymagające ćwiczeń w zakresie słuchu fonemowego.
Dlatego tak ważna jest obserwacja dziecka, śledzenie jego postępów w
okresie przygotowania do szkoły i w pierwszych miesiącach nauki. Wskazówek
do takiej obserwacji może dostarczyć znajomość objawów zaburzeń
dominujących na przełomie wieku przedszkolnego i szkolnego.
W zaburzeniach rozwoju ruchowego u dziecka 6-, 7-letniego obserwuje
się nadmierne lub za słabe napięcie mięśniowe (obserwacja napięcia ołówka,
rysunku, sposobu wycinania), niewłaściwą koordynację obu rąk, zwolnione
nabycie wprawy w czynnościach ruchowych. Ogólnej niezręczności ruchowej,
słabszej sprawności manualnej często towarzyszą zaburzenia lateralizacji.
2
Obserwujemy wówczas u dzieci trudności w przyswajaniu pojęć określających
stosunki przestrzenne, w orientacji w stronach swego ciała, posługiwanie się
lewą bądź prawą ręką.
Zaburzenia funkcji poznawczych dotyczące percepcji wzrokowej
manifestują się w ubogich opisach ilustracji, dzieci źle zapamiętują
spostrzeżenia wzrokowe, mają trudności z układankami według wzoru.
Zaburzenia percepcji słuchowej ujawniają się w trudnościach ze
zrozumieniem słuchanych opowiadań, zapamiętaniu melodii, trudnościach w
zabawach i ćwiczeniach rytmicznych.
Zaburzenia mowy i myślenia widoczne są w występujących wadach
wymowy, rozumieniu historyjek obrazkowych, rozwiązywaniu zagadek
i rebusów.
Dzieci z zaburzeniami rozwoju emocjonalno- uczuciowego to dzieci
infantylne, które reagują nieadekwatnie do sytuacji, przejawiają agresję z
błahych powodów, ich zainteresowania są krótkotrwałe i powierzchowne.
Dzieci zahamowane są mało aktywne, wybitnie nieśmiałe, ujawniają
postawy lękowe, są bardzo wrażliwe na oceny wychowawcy i innych dzieci.
Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo są to dzieci, które cechuje
nadmierna ruchliwość, trudności w koncentracji uwagi, niezrównoważenie
emocjonalne, łatwość wchodzenia w konflikty z rówieśnikami i dorosłymi.
Przytoczyłam te objawy trudności, ponieważ szybka i właściwa reakcja na
początkowe niepowodzenia szkolne jest bardzo ważna. Rodzice zwykle
lekceważą te pierwsze kłopoty lub karzą dziecko, nie udzielając właściwej
pomocy. Jest to postępowanie niesłuszne, ponieważ wbrew dość powszechnie
utartym przekonaniom o błahości pierwszych lat nauki szkolnej, dziecko w
młodszych klasach wymaga specjalnej uwagi i pierwszą reakcją na jego kłopoty
szkolne powinno być dotarcie do ich przyczyn.
Literatura:
1. E. Hurlock- „Rozwój dziecka”, Warszawa 1985.
2. M. Przetacznikowa- „Psychologia rozwojowa”, Warszawa 1977.
3. B. Sawa- „Jeżeli dziecko źle czyta i pisze”, Warszawa 1994.
3