Jestem wesoly- bo ide do szkoly

Jak pomóc dziecku stać się uczniem?- program pomocy uczniom
klas pierwszych w adaptacji do nowych warunków szkolnych.
„Jestem wesoły,
bo idę do szkoły”.
Gdyby człowieka porównać do drzewa, to wczesne dzieciństwo zaczyna się od rozwoju
korzeni, z których wyrasta pień z konarami.
Jeśli popełni się błędy na etapie korzeni, to mimo wyrastania ze zdrowego nasienia, jego pień
i konary mogą być zdeformowane.
W. Brejnak
Szkoła Podstawowa nr 2 w Chojnie rok szkolny 2008/2009
Wstęp
Z chwilą rozpoczęcia nauki szkolnej dziecko wkracza w zupełnie nowy etap swojego życia.
Spotyka się z sytuacją wymagającą zmian w dotychczasowym sposobie życia, w którym dotąd
dominowała zabawa. Zmienia się podstawowa forma aktywności dziecka, którą staje się nauka.
Jednocześnie niemal od pierwszych dni nauki, działalność dziecka podlega ocenie.
Program adaptacyjny dla uczniów klasy I jest bardzo ważnym elementem w pracy
wychowawczej szkoły i nauczyciela. Ma pomóc dziecku w miarę bezstresowym przejściu
z przedszkola, domu rodzinnego do szkoły.
"Gotowość szkolną" muszą osiągnąć: przyszły uczeń i szkoła. Szkoła musi się przygotować
na przyjęcie nowego ucznia. Powinna dostosować swoje działania edukacyjne do
zróżnicowanych sposobów poznawania i reprezentowania przez dziecko rzeczywistości. Oznacza
to wzajemne zrozumienie i dostosowanie dziecka do oczekiwań szkoły i szkoły do możliwości
i oczekiwań małego ucznia. Ucznia 7 – letniego, rozpoczynającego naukę szkolną, obejmuje
okres adaptacyjny, podczas którego nauczyciel i dzieci wzajemnie się poznają. Adaptacja jest to
proces uzyskiwania równowagi między potrzebami dziecka a otoczeniem.
Opracowany program pomoże nauczycielowi otoczyć ucznia szczególną troską i opieką
terapeutyczną, tak bardzo niezbędną na początku drogi edukacyjnej w kl. I, poprzez pracę
reedukacyjną, logopedyczną czy zajęcia z gimnastyki korekcyjnej. Pomoże zapoznać rodziców
z problemem szkolnym ich dziecka, wskaże formy pomocy i pracy z dzieckiem w domu.
Cel ogólny programu i jego założenia
Celem ogólnym programu jest włączenie uczniów klasy I w życie, tradycje i zwyczaje szkoły.
Dzieci rozpoczynające naukę znajdują się w nowej dla siebie sytuacji i muszą podjąć się
pełnienia nowej roli.
Rola ucznia wiąże się z potrzebą wytężonej pracy, skupienia uwagi, obowiązkowości,
współpracy z innymi uczniami, pokazywania się, prezentowania się.
Program ma za zadanie pomóc uczniowi w pokonaniu lęków i obaw z tym związanych,
włączeniu się do grona rówieśników i poznaniu nauczyciela
Cele szczegółowe:

ułatwienie dzieciom przekroczenia progu przedszkole – szkoła;

zapoznanie dzieci z nauczycielem, systemem klasowo - lekcyjnym, salami
lekcyjnymi w szkole (wspólne zwiedzenie obiektu);

obserwacja zajęć lekcyjnych;

udział w zabawach i przedstawieniach organizowanych przez uczniów klas I III;

zapoznanie rodziców z warunkami sprzyjającymi rozwojowi osiągnięć
i dojrzałości szkolnej;

zachęcanie rodziców do współpracy z nauczycielem i szkołą;

nawiązanie współpracy z nauczycielami klas "O";

stworzenie dzieciom poczucia bezpieczeństwa;

skrócenie czasu adaptacji dzieci w nowym środowisku, w nowej sytuacji,
nowej roli;

poznanie środowiska rodzinnego ucznia;

zapoznanie z zainteresowaniami, stanem zdrowia oraz ewentualnymi
trudnościami dydaktyczno - wychowawczymi.
Zadania programu adaptacji do klasy pierwszej:

spotkania z nauczycielami klas "O" (przygotowanie przedszkolaków do
szkoły, programy nauczania, itp.);

spotkania z rodzicami i ich pedagogizacja, np. na temat dojrzałości szkolnej,
przyczyn niepowodzeń);

zaproszenia na lekcje otwarte;

organizowanie przedstawień dla przedszkolaków;

odwiedzanie przedszkolaków przez uczniów;

przedstawienie oferty pomocy pedagogiczno - psychologicznej na terenie
szkoły (logopeda, reedukator, gimnastyka korekcyjna, pedagog, psycholog);

przekazanie informacji o możliwości pomocy uczniom w sferze finansowej i
materialnej ("Wyprawka dla pierwszoklasisty", dofinansowanie do obiadów,
zapomogi losowe);
Przewidywane osiągnięcia:

dziecko bezstresowo staje się uczniem;

uczeń czuje się bezpiecznie w murach szkolnych;

swobodnie porusza się po budynku szkolnym;

wie, jak funkcjonuje szkoła;

otoczone jest opieką pedagogiczno
- psychologiczną, logopedyczną,
reedukacyjną i psychologiczną;

rodzice mają poczucie bezpieczeństwa o swoje dziecko;

rodzice współpracują z nauczycielem i czynnie uczestniczą w życiu klasowym.
Ewaluacja programu;
Rok szkolny 2008/2009 jest rokiem wdrażania programu do realizacji. Z uwagi na
charakter programu ewaluacja zostanie przeprowadzona na przełomie października i listopada
2009 r.
Formy ewaluacji:

obserwacja uczniów - rozmowy z wychowawcami;

spotkania grupowe i indywidualne z rodzicami;

ocena rodziców - ankieta.
Do siódmego roku życia podstawową formą aktywności dziecka jest zabawa. Fakt pójścia
do szkoły stanowi dla dziecka wielkie przeżycie. Aktualnie, podobne przeżycia zaczynają
towarzyszyć już dzieciom sześcioletnim, gdyż do niedawna obowiązkowa była dopiero nauka
szkolna, zaś obecnie obowiązkowa jest również tzw. "zerówka".
Specyficzne obowiązki tego "jeszcze nie ucznia", wynikają z jego usytuowania w punkcie
"zerowym", między zabawą a nauką oraz między przedszkolem a szkołą. Przy czym nie znaczy
to, że w szkole przestanie go w ogóle interesować zabawa. Ale, począwszy od klasy pierwszej,
punkt ciężkości zacznie stopniowo przesuwać się z zabawy w kierunku nauki. "Pomost", na
którym sześciolatek się znajduje, wymaga wyjątkowo inteligentnych zabiegów pedagogicznych,
ze strony nauczycieli, by jego konstrukcja nie uległa zachwianiu. Tę "konstrukcję" trzeba
permanentnie wzmacniać poprzez właściwą współpracę nauczycieli przedszkola z rodzicami, w
celu ciągłego stymulowania rozwoju psychofizycznego dzieci.
Dziecko znajdujące się w tym wyjątkowym "okresie przejściowym", do pełnego
i harmonijnego rozwoju psychofizycznego oraz przygotowania się do roli ucznia w szkole,
potrzebuje zrozumienia, czułości i miłości płynących z tych dwóch podstawowych jego
środowisk - z domu i od pań z "zerówki". Taka postawa dorosłych (głównie rodziców
i nauczycieli), dzięki której w naturalny sposób rozbudzana jest jego spontaniczna chęć
poznawania oraz zgłębiania (z powodzeniem) jakże "trudnej rzeczywistości", pozwalają
wytworzyć w dziecku poczucie własnej wartości.
Istotnym bowiem w rozwoju psychofizycznym dziecka sześcioletniego jest to, że poznając
nowe i przez to trudne rzeczy, ma poczucie pewności siebie i wsparcia w sytuacjach jeszcze zbyt
trudnych, czyli że jest bezpieczne i kochane. Umacnia to jego wiarę we własne możliwości,
wzbudza zaufanie do własnej osoby. Tym bardziej, że dziecko w tym okresie zaczyna coraz
częściej napotykać na różnego rodzaju trudności związane z uczeniem się. Dlatego można i
trzeba wykorzystać ten okres dla rozbudzenia jego ambicji, wytrwałości, wysiłku woli, gdyż
wyjątkowo trudny jest moment zarówno przechodzenia z przedszkola do szkoły, jak i pierwsze
lata nauki.
Co zatem zmienia się w momencie przekraczania szkoły przez siedmiolatka?
1. Zmienia się miejsce, w znaczeniu budynku, tzn. przejście z przedszkola do szkoły.
2. Pojawia się system dwuzmianowości.
3. Zmienia się osoba nauczyciela (cechy zewnętrzne i osobowościowe).
4. Pojawiają się nowe obowiązki (pakowanie tornistra, przyborów szkolnych, stroju
sportowego i innych potrzebnych rzeczy).
5. Pojawiają się inne zachowania edukacyjne nauczyciela (metody, stosunki interpersonalne,
dystans).
6. Zmianie ulegają warunki organizacji procesu edukacyjnego (klasa szkolna, tablica,
dzwonki, podział treści na poszczególne jednostki przedmiotowe, brak zabawek).
7. Inny jest system oceniania – stopnie w postaci umownych znaków, potem cyfr.
8. Zmieniają się sposoby kontaktowania nauczyciela z rodzicami.
9. Pojawiają się zadania domowe jako utrwalenia nabytych umiejętności.
10. Dziecko zaczyna odczuwać presję spowodowaną obowiązkiem szkolnym.
11. Pojawia się nowe środowisko rówieśnicze.
12. Istnieje możliwość skorzystania z dodatkowych zajęć (koła zainteresowań, zajęcia
korekcyjne, reedukacyjne, logopedyczne).
Dlatego apelujemy do nauczycieli, a za ich pośrednictwem również do rodziców, aby
towarzyszyli dzieciom w ich rozwoju (zwłaszcza w tym początkowym okresie, w którym
dziecko po raz pierwszy trafia do grupy i zaczyna się dość systematyczna jego edukacja
przedszkolono-wczesnoszkolna). Nauczyciele muszą zdawać sobie sprawę, że niektórym
dzieciom niezbędna będzie ich konkretna pomoc (nie wyręczanie), czy choćby słowne wsparcie
(typu: "jak się jeszcze troszkę postarasz, to na pewno ci się uda").
Do rzadkości należą dzieci sześcioletnie, które nie chciałyby iść do szkoły. Ale są też
dzieci kończące "zerówkę" i coraz więcej uczniów klas pierwszych, którzy nie lubią się uczyć, a
nawet nienawidzą szkoły. Są to najczęściej dzieci nie wykazujące na progu szkoły pełnej
dojrzałości szkolnej, które od nauczycieli "zerówki" (ale również i od rodziców) nie uzyskali
odpowiedniego wsparcia i dla których obraz szkoły jest ponury i przed którą odczuwają lęk.
Kryteria dojrzałości fizycznej, intelektualnej i emocjonalno-społecznej
Definicję dojrzałości szkolnej, przyjętą obecnie przez wielu polskich psychologów
i pedagogów, tak sformułował
prof. Wincenty Okoń w "Słowniku Pedagogicznym" PWN:
"dojrzałość szkolna to osiągnięcie przez dziecko takiego stopnia rozwoju umysłowego,
emocjonalnego, społecznego i fizycznego, jaki umożliwia mu udział w życiu szkolnym
i opanowanie treści programowych w klasie I."
Skoro dość powszechnie przyjęło się uznawać, że dojrzałość szkolna (gotowość szkolna), to
osiągnięcie przez dziecko takiego stopnia rozwoju umysłowego, społeczno-emocjonalnego
i fizycznego, który umożliwia mu opanowanie treści określonych przez program klasy pierwszej
oraz udział w życiu szkolnym, to spróbujemy określić, co kryje się za tymi pojęciami (dodając
jeszcze: dojrzałość do nauki czytania i pisania oraz dojrzałość do nauki matematyki).
2. Dojrzałość fizyczna to:

ogólnie dobra sprawność ruchowa,

dobra sprawność manualna,

nie zaburzona koordynacja wzrokowo-ruchowa,

poprawne funkcjonujące narządy zmysłowe i narządy artykulacyjne, prawidłowy zgryz,

dobry stan zdrowia (prawidłowa postawa, wzrost, ciężar ciała),

odporność na choroby i zmęczenie,

równowaga nerwowa, jako warunek zdrowia psychicznego.
Niektóre diagnozy cząstkowe będą musiały być sformułowane przez specjalistów
z zakresu medycyny czy innych specjalistów, np. psychologa, logopedę.
2. Dojrzałość intelektualna, gdy dziecko:

jest aktywne poznawczo, chce się uczyć,

interesuje się czytaniem i pisaniem,

dobrze orientuje się w najbliższym otoczeniu i środowisku w którym żyje,

posiada dobry zasób doświadczeń i wyobrażeń będących podstawą do rozwoju pojęć,

potrafi uważnie i ze zrozumieniem słuchać tego, co mówi nauczyciel, rozumie i spełnia jego
polecenia,

swobodnie i w sposób zrozumiany wypowiada się, opowiada, wyraża życzenia, własne sądy,
poprawnie wyciąga wnioski i formułuje oceny oraz umiejętnie stawia pytania.
Specjalistyczne
badania
określające
poziom
rozwoju
funkcji
intelektualnych
przeprowadza psycholog. Ocenę umiejętności i wiadomości życiowych dokonuje
z zasady
pedagog (nauczyciel).
4. Dojrzałość emocjonalno-społeczna, gdy dziecko:

jest w znacznym stopniu samodzielne,

łatwo i chętnie nawiązuje kontakty z nauczycielem i kolegami,

posiada umiejętności podporządkowania się wymaganiom dyscypliny,

potrafi uczestniczyć w pracach społecznych,

jest obowiązkowe, wytrwałe i wrażliwe na opinię nauczyciela,

cechuje się takim stanem równowagi nerwowej, która umożliwia opanowanie reakcji
emocjonalnych.
Poza obserwacją własną - nauczyciel w zakresie oceny sfery emocjonalno-społecznej
(zwłaszcza w przypadku wyraźnych zaburzeń) powinien korzystać z konsultacji specjalistów
poradni psychologiczno-pedagogicznych oraz poradni zdrowia psychicznego dla dzieci
i młodzieży.
4. O dojrzałości dziecka do nauki czytania i pisania mówimy, gdy:

dokonuje analizy i syntezy wzrokowej i słuchowej niezbędnej w procesie różnicowania
kształtów i dźwięków oraz ich odpoznawania, porównywania i odtwarzania,

rozumnie znaczenie wyrazów jako graficznych odpowiedników stów,

posiada orientację przestrzenną, co umożliwia rozpoznawanie i odtwarzanie kierunków,
położenia i proporcji wymiarów odwzorowywanych form graficznych,

ma pamięć ruchową - umiejętność przetwarzania obrazu graficznego ma obraz ruchu,

świadomie kieruje swoimi ruchami dzięki umiejętności kontrolowania wzrokiem własnych
ruchów.
Poza obserwacją własną - wskazana może być konsultacja z logopedą czy ze specjalistą z
zakresu terapii pedagogicznej (dla pełniejszej diagnozy).
5. Dziecko dojrzałe do nauki matematyki:

rozumie i umie praktycznie określić stosunki przestrzenne, czasowe i ilościowe,

potrafi sklasyfikować przedmioty według przeznaczenia, wielkości, kształtu i koloru,

umie dokonywać na konkretach dodawania i odejmowania w zakresie 10.
Diagnozę stawia pedagog (nauczyciel) - ewentualnie wspólnie z nauczycielem matematyki.
Refleksja końcowa
Owoc dojrzały jest smaczny i dobry. Dlatego chyba ten spontaniczny od najmłodszych
lat pęd do pełnej dojrzałości oceniamy pozytywnie, a brak dojrzałości zgodnej z wiekiem
i normami przyjętymi w danym czasie i w danym środowisku, oceniamy mniej pozytywnie.
U dzieci, brak dojrzałości zgodnej z wiekiem, wynikać może z przyczyn tkwiących w samym
dziecku (opóźnień, zaburzeń czy dysharmonii rozwojowych), z zaniedbań środowiskowych,
a nawet z obu tych przyczyn łącznie. Jeśli opóźnienia te są znaczne, to nazywamy je
infantylizmem dziecięcym. Infantylne, ubogie są wtedy nie tylko ich wypowiedzi, ale i wytwory
(najwyraźniej uwidaczniające się w ubogich, prymitywnych rysunkach). Analiza rysunków
pozwala na stwierdzenie, jak bardzo duże mogą być różnice indywidualne między dziećmi tego
samego rocznika w zakresie sprawności grafomotorycznej, która jest niezwykle ważną dla
powodzenia szkolnego, zwłaszcza we wstępnej nauce pisania.
W przedszkolu (w zerówce) , jak również w pierwszych dniach nauki szkolnej w klasie
pierwszej powinny na zajęciach przeważać zabawy i ćwiczenia relaksujące. Celem ich jest
kształtowanie u dzieci umiejętności swobodnego wypowiadania się, uważnego słuchania
wypowiedzi innych, rozumienia poleceń ustnych i zamykania myśli w obrębie zdań o pewnych
strukturach semantycznych jak też lepszego poznania siebie nawzajem. „...Zabawa uczy dawać,
brać, dzielić się, współpracować i podporządkować swoją osobowość grupie.” Podczas zabaw
dzieci muszą dostosować się do pewnych przepisów, podporządkować się regułom, nauczyć się
określonych zasad współżycia w grupie. Wśród wielu zalet stosowania zabaw integracyjnych
należy podkreślić to, że często wymagają współpracy, zmniejszają dystans między
poszczególnymi członkami grupy, uczą sympatii i zaufania do kolegów, pobudzają inicjatywę
i inwencję twórczą. Dzieci które potrafią na zajęciach przełamać swoją nieśmiałość
i zażenowanie oraz pokazać swoje dobre strony osiągają szybciej dojrzałość społeczną i zyskują
cenne umiejętności obcowania z grupą. Podstawą sukcesu wychowawczego jest dobry kontakt
nauczyciela z grupą, a właściwe relacje między uczniami umożliwiają jego pełne osiągnięcie.
Zadaniem nauczyciela prowadzącego zabawy integracyjne jest : zapewnienie dobrej, pogodnej
atmosfery, dobranie odpowiednich, dostosowanych do wieku treści zabaw, ustalenie skutecznych
sposobów porozumiewania się z grupą, wybranie odpowiedniego momentu rozpoczęcia
i zakończenia zabawy, śledzenie jej przebiegu i skuteczna interwencja w przypadku uchybień
względem ustalonych reguł.