Kiedy dziecko osiaga dojrzalosc szkolną

KIEDY DZIECKO OSIĄGA DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNĄ
Badanie dojrzałości szkolnej, czyli gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole ,
przeprowadza się w przedszkolach obowiązkowo, zgodnie z wytycznymi MEN-u.
Badanie wstępne odbywa się w październiku, powtórne – w kwietniu ( dla dzieci,
które w pierwszym badaniu wykazywały deficyty w zakresie wymaganych umiejętności ).
W tym roku szkolnym badaniem objęte są zarówno dzieci 6 letnie jak i 5letnie, ponieważ
część pięciolatków decyzją rodziców, od września 2013r. podejmie naukę w szkole jako
dzieci sześcioletnie.
Co to znaczy że dziecko jest dojrzałe do rozpoczęcia nauki w szkole ?
Cały okres wieku przedszkolnego obejmuje trzy fazy rozwojowe dziecka : fazę pierwszą
(młodszy wiek przedszkolny ) – dzieci od 3-4 lat, fazę drugą (średni wiek przedszkolny )
- dzieci 4- 5,5 lat i fazę trzecią ( starszy wiek przedszkolny) – dzieci 5,5- 7 lat. We wszystkich
tych fazach rozwijają się i doskonalą różnorodne umiejętności i procesy psychiczne dziecka.
Dziecko gromadzi coraz większą liczbę doświadczeń, które wymagają pewnego
porządkowania i różnicowania, dlatego coraz większego znaczenia zaczyna nabierać pamięć
i mowa( okres przedszkolny jest pierwszym okresem w życiu człowieka którego nie obejmuje
amnezja dziecięca ). W tym wieku jednak najistotniejszym przemianom podlega relacja
dziecka z otoczeniem w zakresie procesu uczenia się. Kiedy dziecko w okresie niemowlęcym
i poniemowlęcym ( 0- 3 lat ) głównie uczy się wg tzw. „własnego programu” to znaczy uczy
się spontanicznie, naturalnie i przy każdej okazji, w sposób niejako mimowolny , to dziecko w
wieku przedszkolnym zaczyna uczyć się w sposób reaktywny. Uczenie to odbywa się pod
kierunkiem dorosłego ( nauczyciela ) stając się stopniowo dla dziecka działalnością celową
i ukierunkowaną z wyraźnie wyodrębnionymi etapami . Działalność ta, pomimo wciąż
zabawowych form, wymaga od dziecka coraz większej samodzielności intelektualnej,
koncentrowania się na wykonywanym zadaniu , wytrwałości w pokonywaniu pojawiających
się trudności oraz znoszenia napięć emocjonalnych.
Nabywając coraz to bardziej złożone umiejętności, dziecko w wieku 5,5 – 7 lat osiąga taki
poziom rozwoju fizycznego, ruchowego, umysłowego i społeczno-emocjonalnego który
pozwala sprostać wymaganiom dydaktyczno- wychowawczym stawianym przez szkołę.
Mówimy wtedy że dziecko osiągnęło dojrzałość szkolną . Na dojrzałość szkolną wpływają
czynniki biologiczne, środowiskowe i wychowawcze.
Przejście dziecka z wieku przedszkolnego w szkolny, wiąże się z szeregiem nowych,
nieznanych mu zmian; przede wszystkim zabawowym formom spędzania czasu zaczynają
towarzyszyć stałe obowiązki. Dziecko bardziej niż to ma miejsce w przedszkolu, zaczyna
podlegać ocenie, sprawdza się w praktyce stopień jego samodzielności, zaradności, pewności
siebie, umiejętności podporządkowania się i współdziałania w grupie oraz utrzymywania
dłuższej równowagi emocjonalnej .
O fizycznej dojrzałości dziecka do podjęcia nauki w szkole decyduje stan jego zdrowia ( nie
bez znaczenia jest stan zdrowia dziecka w latach wcześniejszych ). Ważny jest tu prawidłowy
słuch i wzrok, adekwatny do wieku wzrost i waga, odporność na choroby, odpowiednia dieta.
Dziecko zdrowe, bardziej zahartowane jest zdolne do większego wysiłku zarówno fizycznego
jak i intelektualnego ( zgodnie z powiedzeniem „ w zdrowym ciele zdrowy duch „), jest
bardziej pogodne, aktywne, chętne do pracy.
Dojrzałość ruchowa dziecka to odpowiednio rozwinięta ogólna sprawność , zwinność
i koordynacja ruchowa ( tzw. motoryka duża ) oraz odpowiednio rozwinięte precyzyjne
umiejętności manualne w zakresie rąk i palców ( tzw. motoryka mała ), niezbędne przy nauce
pisania ( oprócz rysowania, malowania precyzyjne umiejętności manualne rozwijają :
wycinanie nożyczkami, wyrywanie z papieru. lepienie z mas plastycznych. nawlekanie,
przewlekanie, konstruowanie z małych elementów ). Dobra sprawność manualna wpływa na
umiejętności grafomotoryczne; rysowanie po śladzie, pogrubianie konturów, kalkowanie,
odwzorowywanie. Ruch i ćwiczenia fizyczne mają olbrzymie znaczenie dla całego rozwoju
dziecka; oprócz usprawniania ciała, rozwijania mięśni, ćwiczenia i zabawy ruchowe
wspomagają rozwój mózgu i jego integrację, rozwijają koordynację wzrokowo-ruchową
(umiejętność bardzo ważną w nauce pisania i czytania ) , stymulują rozwój mowy czynnej.
Zabawy i ćwiczenia ruchowe pozwalają dziecku zdobywać wiedzę o nim samym i otoczeniu,
kształcąc świadomość ciała oraz orientację przestrzenną. Ruch dostarcza również dzieciom
dużo przyjemności i radości a doświadczany wspólnie z rodzicami – jest nieoceniony.
Osiągnięcie dojrzałości umysłowej do podjęcia nauki w szkole wiąże się przede wszystkim
z określonym poziomem dojrzałości procesów myślenia ( zdolność do myślenia
przyczynowo- skutkowego, myślenia symbolicznego, uogólniania i logicznego wnioskowania )
oraz dojrzałością procesów analizy i syntezy słuchowo - wzrokowej ; umiejętności
niezbędnej do nauki czytania ( dziecko m. innymi powinno umieć wymieniać słowa
rozpoczynające się i kończące na określoną głoskę, dokonać podziału słów na sylaby
i połączyć sylaby w słowa, powinno umieć prawidłowo różnicować dźwięki i kształty ).
Dojrzałość szkolna to również odpowiednio do wieku rozwinięta mowa czynna ( bogaty
zasób słów, prawidłowa wymowa głosek, umiejętność wypowiadania się na różne tematy).
Ważna jest wiedza o bliższym i dalszym otoczeniu ( m. innymi o miejscu zamieszkania,
rodzinie, zmianach w przyrodzie w zależności od pór roku, zasadach bezpieczeństwa ).
Dziecko gotowe do szkoły powinno mieć dobrą pamięć, prawidłowo reagować na polecenia,
umieć koncentrować uwagę na ok. 20 minut .Powinno posiadać dobrą orientację
przestrzenną ; głównie związaną ze stronnością ( prawa- lewa strona) oraz położeniem
przedmiotów w przestrzeni ( co jest nad, pod, obok, jeden za drugim, co znaczy” po kolei”) .
Dojrzałość umysłowa to również umiejętność liczenia na konkretach w zakresie 10 i więcej,
znajomość cyfr, rozumienie istoty dodawania i odejmowania a także rozumienie zależności
czasowych ( wczoraj, dzisiaj, jutro, tydzień- znajomość dni tygodnia, miesiąc- znajomość
miesięcy, rok – znajomość pór roku).
Dojrzałość intelektualna to także ciekawość poznawcza, chęć pójścia do szkoły w celu
uczenia się, poznawania nowych zjawisk, zdobywania wiedzy o świecie.
Dojrzałość społeczno- emocjonalna to przede wszystkim umiejętność podporządkowania
się normom społecznym i regulaminowi szkolnemu, to umiejętność funkcjonowania w
zespole oparta o chętnie nawiązywane kontakty rówieśnicze. To umiejętność bycia w pełni
samodzielnym w zakresie czynności samoobsługowych, bycia odpowiedzialnym za swoje
rzeczy, wypowiedzi i zachowania. To poczucie obowiązku, motywacja do osiągnięć i ambicja.
Dziecko dojrzałe społeczno- emocjonalnie cechuje równowaga procesów nerwowych;
dziecko to nie płacze i nie złości się z byle powodu, nie popada w częste konflikty kolegami,
nie jest lękliwe, wycofane, nie brakuje mu mamy. Jest wrażliwe na pochwały ale i na nagany.
Zdecydowana większość dzieci w wieku 6-7 lat osiąga prawidłowy rozwój we wszystkich
opisanych sferach i tym samym jest przygotowana do podjęcia nauki w szkole. Istnieją
jednakże dzieci, które z różnych powodów rozwijają się nierównomiernie i przy badaniu
gotowości szkolnej, wykazują pewne (większe bądź mniejsze ) deficyty rozwojowe.
W stosunku do tych dzieci trzeba jak najszybciej nasilić dodatkowe oddziaływania
dydaktyczne bądź wychowawcze ( a nawet zdrowotne ) – i tu pracę nauczyciela winni
wspierać rodzice , wykorzystując wszelkie sytuacje bycia z dzieckiem do stymulowania jego
rozwoju i prowadzenia zabaw edukacyjnych. Bo przecież tak naprawdę, to szkolny start
dziecka jest sprawdzianem również i umiejętności rodzicielskich.
na podst. H. Gutowska ”Zanim dziecko pójdzie do szkoły”
opracowała Danuta Korolow