kara kryminalna w świetle konstytucji rp

Prof. EUV dr hab. Maciej Małolepszy
Elżbieta Hryniewicz-Lach – doktor nauk prawnych; adiunkt w Zakładzie Prawa Karnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu im.
Adama Mickiewicza w Poznaniu; adwokat. Zajmuje się prawem karnym
materialnym z uwzględnieniem aspektu prawno-porównawczego. Autorka opracowań naukowych m.in. z zakresu prawa karnego gospodarczego.
KARA KRYMINALNA W ŚWIETLE KONSTYTUCJI RP
W polskiej literaturze karnistycznej niewiele jest pozycji, które łączą problematykę karnistyczną i konstytucyjną. (…) Tym bardziej na szczególną
uwagę zasługuje praca Pani dr Elżbiety Hryniewicz-Lach, której celem jest
skonstruowanie modelu kary kryminalnej przy uwzględnieniu zasad odpowiedzialności karnej zawartych w Konstytucji. Wszechstronna analiza
podjętego pytania badawczego z perspektywy historycznej, teoretycznej,
karnistycznej oraz konstytucyjnej pozwoliła Autorce na kompleksowe ujęcie analizowanej problematyki. Na uwagę zasługuje także bardzo obszerne
orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego odnoszące się do problematyki
poruszanej w pracy, przy czym należy podkreślić, iż praca uwzględnia także orzecznictwo niemieckiego Trybunału Konstytucyjnego oraz orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. (…) Z uwagi na znikomą ilość prac karnistycznych podejmujących problematykę konstytucyjną
praca może liczyć na szerokie zainteresowanie odbiorców, zarówno z kręgu karnistów, jak i konstytucjonalistów”.
E. HRYNIEWICZ-LACH
Monografie Prawnicze to seria, w której ukazują się publikacje omawiające w wyczerpujący sposób określone instytucje czy zagadnienia prawne.
Adresujemy ją przede wszystkim do prawników poszukujących wnikliwego ujęcia tematu, łączącego teorię (poglądy doktryny, elementy prawnoporównawcze) i praktykę (bogaty wybór orzecznictwa). A tego – ze względu
na brak miejsca – nie znajdziemy nawet w komentarzach.
MONOGRAFIE PRAWNICZE
KARA KRYMINALNA
W ŚWIETLE
KONSTYTUCJI RP
ELŻBIETA HRYNIEWICZ-LACH
www.ksiegarnia.beck.pl
e-mail: [email protected]
tel.: 22 31 12 222, fax: 22 33 77 601
ISBN 978-83-255-6969-3
Cena: 119,00 zł
Wydawnictwo C.H.Beck
MONOGRAFIE PRAWNICZE
ELŻBIETA HRYNIEWICZ-LACH • KARA KRYMINALNA
W ŚWIETLE KONSTYTUCJI RP
Polecamy nasze najnowsze publikacje z tej serii:
Adam Kwieciński (red.)
ZMIANY W PRAWIE KARNYM WYKONAWCZYM
W LATACH 2009–2014
Justyna Konikowska-Kuczyńska
WYKONYWANIE KARY POZBAWIENIA WOLNOŚCI
W SYSTEMIE TERAPEUTYCZNYM WOBEC SKAZANYCH
UZALEŻNIONYCH OD ŚRODKÓW ODURZAJĄCYCH
LUB SUBSTANCJI PSYCHOTROPOWYCH
Marcin Dudzik
PRAWO KARNE WOBEC NARAŻENIA ŻYCIA I ZDROWIA
LUDZKIEGO NA NIEBEZPIECZEŃSTWO
Małgorzata Wysoczyńska
UTRUDNIANIE POSTĘPOWANIA KARNEGO.
WYBRANE ZAGADNIENIA TEORII I PRAKTYKI
Hanna Kuczyńska
MODEL OSKARŻENIA PRZED MIĘDZYNARODOWYM
TRYBUNAŁEM KARNYM
www.ksiegarnia.beck.pl
KARA KRYMINALNA
W ŚWIETLE
KONSTYTUCJI RP
ELŻBIETA HRYNIEWICZ-LACH
WYDAWNICTWO C.H.BECK
WARSZAWA 2015
Wydawca: Natalia Adamczyk
Recenzja: Prof. EUV dr hab. Maciej Małolepszy
Publikacja dofinansowana przez
Wydział Prawa i Aministracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza
© Wydawnictwo C.H.Beck 2015
Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o.
ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa
Skład i łamanie: Wydawnictwo C.H.Beck
Druk i oprawa: Elpil, Siedlce
ISBN 978-83-255-6969-3
ISBN e-book 978-83-255-6970-9
Moim Najbliższym z podziękowaniem
Spis treści
Wykaz skrótów . ..........................................................................................................
XIII
Wykaz literatury . .......................................................................................................
XVII
Wykaz orzecznictwa ..................................................................................................
XXXI
Przedmowa ..................................................................................................................XXXVII
Część A. Podstawy kary kryminalnej......................................................................
1
Rozdział I. Kara kryminalna w ujęciu historycznym . ......................................
1
§ 1. § 2. § 3. § 4. § 5. Wprowadzenie...............................................................................................
Geneza kary kryminalnej............................................................................
I. Kara jako społeczna potrzeba..........................................................
II. Kara jako atrybut sprawującego władzę.........................................
III. Kara jako wyraz odpłaty i potępienia.............................................
IV. Represja jako istota kary kryminalnej............................................
V. Kara jako instrument celowy............................................................
Ewolucja koncepcji kary...............................................................................
Teoretyczne podstawy kary . ......................................................................
I. Starożytność.......................................................................................
II. Średniowiecze i czasy nowożytne....................................................
Współczesne ujęcia sankcji kryminalnej w polskich kodeksach
karnych...........................................................................................................
I. Kodeks karny z 1932 r.......................................................................
II. Kodeks karny z 1969 r.......................................................................
III. Kodeks karny z 1997 r.......................................................................
Podsumowanie..............................................................................................
34
34
38
42
46
Rozdział II. Kara kryminalna w sferze pojęciowej ............................................
49
§ 1. Wprowadzenie...............................................................................................
§ 2. Czynniki kształtujące kryminalny charakter kary – uporządkowanie
pojęć................................................................................................................
§ 3. Cele kary kryminalnej.................................................................................
I. Cele kary kryminalnej a cele prawa karnego................................
49
§ 6. 1
2
2
7
12
16
20
24
26
27
30
51
57
57
VII
Spis treści
II. Kompensacja jako cel kary...............................................................
III. Prewencja jako cel kary.....................................................................
§ 4. Funkcje kary..................................................................................................
I. Odpłata jako funkcja kary o charakterze obiektywnym.............
II. Potępienie jako funkcja kary o charakterze subiektywnym.......
§ 5. Czynniki wyznaczające treść i sposób wykonywania kary...................
I. Deprywacja.........................................................................................
1. Pozbawienie wolności jako kara kryminalna ..........................
2. Kary wolnościowe..........................................................................
II. Przymus...............................................................................................
III. Dolegliwość ................................................................................................
§ 6. Podsumowanie..............................................................................................
60
64
70
70
73
77
77
79
81
83
84
90
Rozdział III. Kara kryminalna w ujęciu prawnoporównawczym ..................
93
§ 1. § 2. § 3. § 4. Wprowadzenie...............................................................................................
Europeizacja kary kryminalnej..................................................................
Kara kryminalna w prawie niemieckim...................................................
Kara kryminalna w prawie romańskim (na przykładzie prawa
francuskiego).................................................................................................
§ 5. Kara kryminalna w systemie anglosaskim (na przykładzie prawa
Anglii i Walii)................................................................................................
§ 6. Kara kryminalna w prawie rosyjskim.......................................................
§ 7. Podsumowanie..............................................................................................
123
128
138
Część B. Konstytucyjne ramy kary kryminalnej..................................................
141
Rozdział IV. Odpowiedzialność karna na gruncie Konstytucji RP ...............
141
§ 1. Znaczenie konstytucji dla prawa karnego................................................
§ 2. Normatywna wartość Konstytucji RP.......................................................
I. Normatywny a postulatywny charakter regulacji
konstytucyjnych.................................................................................
II. Prawa podmiotowe a normy programowe.....................................
III. Zasady prawa......................................................................................
IV. Zasady i reguły jako normy prawne................................................
§ 3. Zasady odpowiedzialności karnej................................................................
I. Zasady odpowiedzialności karnej na gruncie Konstytucji RP...
II. Zasady odpowiedzialności karnej na gruncie KK........................
III. Zasady kształtujące odpowiedzialność karną
a kara kryminalna ............................................................................
§ 4. Podsumowanie..............................................................................................
141
146
VIII
93
94
100
116
146
148
152
155
161
162
168
172
173
Spis treści
Rozdział V. Konstytucyjne wzorce kontroli dotyczące kary kryminalnej ...
175
§ 1. Wprowadzenie...............................................................................................
§ 2. Zasady nadające ramy karze kryminalnej ...............................................
I. Zasada praworządności ...................................................................
1. Określoność kary kryminalnej....................................................
2. Zakres dopuszczalnego wpływu władzy ustawodawczej na
orzekanie kary kryminalnej.......................................................
II. Zasada sprawiedliwości ...................................................................
1. Proporcjonalność kary do czynu zabronionego......................
2. Równość wobec prawa a równe standardy traktowania........
3. Artykuł 2 Konstytucji RP jako probierz kary kryminalnej..
III. Humanitaryzm kar i karania a godność jednostki......................
1. Rodzaj sankcji kryminalnej . .....................................................
2. Wykonywanie sankcji kryminalnej..........................................
§ 3. Zasada winy jako koniecznego warunku karania...................................
I. Odpowiedzialność obiektywna........................................................
II. Odpowiedzialność na zasadzie winy w polskim
prawie karnym ..................................................................................
§ 4. Podsumowanie..............................................................................................
175
176
176
177
180
186
187
191
194
196
197
203
209
209
211
213
Część C. Tworzenie, stosowanie i wykonywanie kary kryminalnej
a Konstytucja RP...................................................................................................
215
Rozdział VI. Kara kryminalna w procesie tworzenia prawa ...........................
215
§ 1. Wprowadzenie...............................................................................................
§ 2. Kryteria wyróżnienia kary kryminalnej .................................................
I. Kryteria międzynarodowe...............................................................
II. Kryteria wewnętrzne.........................................................................
1. Kara za wykroczenie....................................................................
2. Kara dyscyplinarna......................................................................
3. Kara administracyjna..................................................................
4. Inne rodzaje sankcji ....................................................................
III. Differentia specifica kary kryminalnej...........................................
§ 3. Wybrane reguły przyzwoitej legislacji a kara kryminalna....................
I. Pojęcie reguł przyzwoitej legislacji ................................................
II. Zasada proporcjonalności (współmierności) sankcji karnej
do jej celu.............................................................................................
III. Lojalność państwa względem obywatela.......................................
IV. Zasada wewnętrznej spójności.........................................................
215
217
217
221
223
225
227
231
235
238
238
240
261
268
IX