3: Zachowania człowieka w sytuacjach trudnych

Człowiek - istota przedsiębiorcza
Notatka 3: Zachowania człowieka w sytuacjach trudnych
Cel ogólny notatki: kształtowanie umiejętności stosowania technik antystresowych.
1. Przyczyny powstawania sytuacji trudnych.
Ludziom wielokrotnie zdarzają się sytuacje, gdy nieprzewidziana przeszkoda uniemożliwia dalsze działanie, gdy
problemy rodzinne utrudniają naukę lub pracę, gdy zmiana pracy lub jej utrata powodują silne i długotrwałe napięcia
nerwowe. Cywilizacja, mimo że zapewnia wiele udogodnień, takich jak szybki transport i środki porozumiewania się,
nowoczesne technologie informatyczne, doskonałe leki itp., co wytwarza też coraz więcej zagrożeń.
2. Pojęcie frustracji i jej objawy.
Frustracja jest przykrym stanem emocjonalnym, wywołanym pojawieniem się przeszkody w dążeniu do zaspokojenia
jakiejś potrzeby lub osiągnięcia określonego celu.



Przyczynami frustracji mogą być przeszkody wewnętrzne: natury fizycznej (człowiek ciężko chory nie może
samodzielnie zaspokoić nawet tak podstawowych potrzeb, jak głód lub pragnienie, wówczas zbyt duże uzależnienie
od innych ludzi bywa źródłem bardzo ostrej frustraci); natury umysłowej (nieznajomość odpowiednich wzorów
i reguł, która nie pozwala na rozwiązanie trudnego zadania matematycznego).
Przeszkody mające charakter zewnętrzny (np. brak odpowiednich narzędzi niezbędnych do naprawy samochodu).
Przyczyną frustracji może być także konflikt motywacyjny: typu unikanie-unikanie, gdy człowiek staje przed
problemem wyboru mniejszego zła; typu unikanie-dążenie, w takiej sytuacji znajduje się np. przedsiębiorca, który zamierza pożyczyć pieniądze ale obawia się potencjalnych strat; typu dążenie-dążenie, pojawia się wraz
z koniecznością wyboru jednego z dwu równie atrakcyjnych działań, np. w sklepie, dysponując ograniczoną sumą
pieniędzy, trzeba zdecydować się na kupno tylko jednej z upragnionych płyt.
Frustracje najczęściej przejawiają się zachowaniami agresywnymi skierowanymi na przeszkodę w działaniu, mogą być
również przyczyną izolowania się, czyli ucieczki przed sytuacjami, w których może pojawić się frustracja.
Frustracje wyzwalają nieświadome mechanizmy obronne. Należą do nich między innymi:





represja (wyparcie) - usunięcie z pamięci wydarzeń związanych z frustracjami;
racjonalizacja - uzasadnienie, z pozoru racjonalne, własnych działań którym towarzyszą przykre emocje (np.
uczeń, uciekając z lekcji, tłumaczy sobie, że inni postępują podobnie);
fantazjowanie – jeżeli pojawia się przeszkoda nie do pokonania, część osób wyobraża sobie osiągnięcie celu,
rekompensując w ten sposób jego brak;
rezygnacja - odstąpienie od działań w związku z pojawieniem się przeszkód, które wydają się nie do pokonania;
substytucja - poszukiwanie form zastępczych zaspokojenia potrzeby, jeżeli podjęte wcześniej działania zostały
zablokowane (np. osoby mające problemy z zaspokojeniem potrzeb społecznych mogą przenosić swoje uczucia
na psa, kota lub inne zwierzę).
3. Źródła stresu i skuteczne techniki antystresowe.
Stres jest stanem ogólnej mobilizacji sił fizycznych (podwyższony poziom adrenaliny, przyspieszone tętno i oddech)
i psychicznych (natężenie uwagi) jako reakcji na bodziec (stresor).
Stres objawia się pozytywnymi lub negatywnymi zmianami w zachowaniu człowieka. W wielu wypadkach działa
mobilizująco. Trema towarzysząca aktorom przed występem wyzwala w nich maksymalne możliwości. Jednak długotrwały
i często powtarzający się stres może być przyczyną poważnych zaburzeń zdrowia człowieka.
Najliczniejszą grupę źródeł stresów stanowią stresory społeczne. Przyczyną stresu może być na przykład niekorzystna
sytuacja rodzina. Konflikty w rodzinie, problemy finansowe oraz choroba bliskiej osoby należą do bardzo silnych stresorów.
We współczesnym świecie szczególnie wiele stresów związanych jest z pracą zawodową, a zwłaszcza z niebezpieczeństwem
jej utraty, oraz z prowadzeniem działalności gospodarczej. Dla przedsiębiorcy silnymi stresorami mogą być zmiany
koniunktury lub przepisów, niewywiązywanie się kontrahentów ze zobowiązań, niezadowolenie pracowników i groźba strajku.
Przyczyną stresu może być również stan zdrowia.
Skuteczne techniki antystresowe:
 zmiana formy aktywności
 słuchanie ulubionej muzyki (muzykoterapia)
 odpowiednie zaplanowanie działań by uniknąć
stresu związanego z ciągłym brakiem czasu
 dotlenienie organizmu
 otaczanie
się
przyjemnymi
zapachami
(aromaterapia)






wykorzystanie wody (hydroterapia)
śmiech
odpowiednia dieta
sen
techniki relaksacji (np. medytacja, ćwiczenia jogi)
ziołolecznictwo