Pobierz

OID (281) 2/2015
Czynniki wpływające na liczbę
i wartość biologiczną jaj gęsich oraz ich
wylęgowość, cz.I
Poprawienie wskaźników reprodukcyjnych,
a tym samym ekonomiki chowu gęsi, wiąże się
z udoskonaleniem warunków środowiskowych
i techniki żywienia w czasie wychowu i chowu, a także z udoskonaleniem postępowania
z jajami wylęgowymi gęsi. Jeżeli zwiększy się
produkcję piskląt od jednej nioski, liczbę gęsi
reprodukcyjnych można będzie znacznie zredukować, bez zmniejszenia produkcji gąsiąt,
albo przy utrzymaniu gęsi niosek na obecnym
poziomie, doprowadzić do istotnego zwiększenia liczby sztucznie wytężonych piskląt.
Warunkiem uzyskania dużej produkcji jaj
jest właściwie przeprowadzony wychów gąsiąt. W żadnym przypadku wzrost gąsiąt nie
może ulec zahamowaniu lecz powinien odbywać się harmonijnie przynajmniej do 8. tygodnia życia, kiedy gęsi mają ważyć minimum
3,5 kg. Najwięcej troski należy okazać gęsiętom w ciągu pierwszych tygodni wychowu, podając im najlepszą paszę i zabezpieczając odpowiednie środowisko. W okresie od 13. do
24. tygodnia życia, a więc w czasie trwającego
w dalszym ciągu wzrostu i rozwoju, zmierza się
w kierunku utrzymania gęsi w dobrej kondycji,
przy minimalizacji nakładów na ich wyżywienie i użytkowanie.
Do stad reprodukcyjnych nie wolno przeznaczać gęsi wybrakowanych, które pozostały po
sprzedaniu lub przeznaczeniu na rzeź osobników bardziej wyrośniętych. Gęsi reprodukcyjne muszą być zdrowe, dobrze wyrośnięte i cał50
kowicie opierzone.
Stosunek gęsi młodych do starszych dwu i trzyletnich powinien wynosić 25-40% do 60-75%.
Przy intensywnym użytkowaniu gęsi reprodukcyjnych należy trzymać całe stado w jednym wieku. Okres eksploatacji nie powinien
trwać dłużej jak 2,5 roku, licząc od rozpoczęcia pierwszego cyklu nieśności. Starszych gęsi
ponad wymieniony wiek nie zaleca się chować, ponieważ ich nieśność i zapłodnienie dosyć znacznie obniżają się.
Przy wyborze młodych lub starych gąsiorów,
pozostawia się do reprodukcji ptaki z właściwie wykształconym organem kopulacyjnym.
Na gąsiora rocznego przeznacza się 3-4 gęsi,
na starszego do 5-ciu ptaków. Trzymanie gęsi
w większych stadach oddziałuje pozytywnie na
wyniki zapłodnienia, natomiast mniej korzystnie na nieśność.
Zestawienie młodych stad reprodukcyjnych
powinno się przeprowadzać na dwa lub trzy
miesiące przed rozpoczęciem nieśności, najlepiej w październiku. Później nie wolno oddzielać samców od samic aż do końca produkcji.
Producent nie może również przeprowadzać
w trakcie nieśności gęsi zmian w stadzie, np.
przepędzać gęsi w inne miejsce lub zmieniać
wyposażenie gęśnika. Każda zmiana w postępowaniu z gęśmi wpływa bardzo niekorzystnie na nieśność i zapłodnienie jaj, a nawet na
ich wylęgowość.
Gęsi tak jak inne ptaki gospodarskie wymagają
OID (281) 2/2015
określonych warunków środowiskowych. Pomieszczenia dla nich powinny być połączone
z wybiegami o powierzchni przynajmniej takiej samej jak gęśnik. Wybiegi można urządzić po obu stronach budynku. Utrzymaniu
czystości i porządku służy utwardzenie wybiegu i pomieszczenia, wyposażenie ich w wodę
i kanalizację, usytuowanie na glebach lekkich
i przepuszczalnych. Odległość gęśnika od zabudowań gospodarskich musi wynosić minimum 200 m.
Przed umieszczeniem jednodniówek lub gęsi
dorosłych w budynku myje się pomieszczenie
dokładnie gorącą wodą, najlepiej pod ciśnieniem, a następnie przeprowadza się pierwszą
dezynfekcję. Po ustawieniu sprzętu oraz kojcy
i ich zaścieleniu, dezynfekuje się pomieszczenie po raz drugi. W czasie dezynfekcji temperatura pomieszczenia powinna wynosić 20°C.
Dezynfekcję wybiegów w zależności od ich rodzaju (utwardzone, słomiaste, piaskowe), przeprowadza się w różny sposób. Dezynfekcja taka
jest bardzo ważna ze względu na zawsze występujące niebezpieczeństwo robaczyc.
W okresie nieśności optymalna temperatura pomieszczenia dla gęsi to 15-18°C. Temperatura ta może być niższa i wynosić 10-15°C.
Bardzo szkodliwe są natomiast wahania temperatury, przy których aktywność płciowa gąsiorów spada lub całkowicie zanika. Aktywność płciowa samców zanika też poniżej -2°C
i powyżej 25°C. Ptaki można zatem wypuszczać na wybieg w sposób kontrolowany pomiędzy godziną 10:00 a 16:00, kiedy na dworze nie
jest zbyt mroźno. Ptaków nie wolno również
przegrzewać. Uzyskuje się to przez osłonięcie
wybiegów daszkami przeciwsłonecznymi, a gęśników materiałem dobrze chroniącym przed
nadmiernym nagrzaniem.
Gęsi potrzebują dużo świeżego powietrza. Brak
albo niedostatek wentylacji powoduje nagromadzenie się pary wodnej oraz szkodliwych
dla gęsi gazów. Staje się to bezpośrednim powodem zmniejszenia się liczby zniesionych jaj,
52
pogorszenia jakości ich skorupy i zubożenia
treści jaj w składniki pokarmowe, a tym samym obniżenia ich zdolności wylęgowej. Najkorzystniejsza dla gęsi jest wilgotność względna w granicach 65-75%.
Na miesiąc przed rozpoczęciem nieśności,
a nawet wcześniej, należy gęsiom zapewnić 1415 godzinny dzień świetlny. Ma on zasadniczy wpływ na liczbę oraz zdolność wylęgową
jaj gęsi. Moc zainstalowanych w gęśniku żarówek powinna wynosić 5-7 W na 1m² podłogi, znajdujących się w odległości 2,5 m od siebie. W gęśnikach zaleca się także zastosować
oświetlenie nocne koloru czerwonego. Ułatwia
ono składanie jaj w gniazdach i pobieranie paszy przez ptaki również w nocy. Zwykle dzień
świetlny przedłuża się rano od godziny 6:00 do
8:00, co zmusza gęsi do rozpoczęcia wczesnego żerowania. Ma to znaczenie w mniej ogrzewanym gęśniku. Po południu zapala się światło
około godziny 16:00 i gasi je o godzinie 20:00.
Dzień świetlny dłuższy niż 16 godzin na dobę
nie przyczynia się do wzrostu produkcji jaj.
W przypadku korzystania przez gęsi z wybiegu, moc światła zainstalowanego w gęśniku
może być mniejsza o 2-3 W.
Bardzo istotny wpływ na wskaźniki reprodukcji wywiera także obsada gęsi na jednostkę powierzchni. Kiedy gęsi trzyma się w grupach liczących do 100 sztuk, można przyjąć obsadę
maksymalną. Przy chowie gęsi w większych
grupach liczących do 250 ptaków, trzeba im zapewnić najmniejszą obsadę na jednostkę powierzchni. Średnia powierzchnia pomieszczenia i wybiegu łącznie dla gęsi reprodukcyjnej
powinna wynosić 1,0 – 1,5 m².
Jedno karmidło długości 150 cm wystarcza dla
15 gęsi, a poidło dla 20 osobników. Odpowiednia ilość karmideł oddziałuje na wyniki produkcyjne. Przy zbyt małej ich liczbie gęsi tłoczą
się przy pobieraniu paszy i ulegają uszkodzeniom, a wyniki reprodukcji obniżają się. Poidła
powinny być ustawione w taki sposób, aby nie
OID (281) 2/2015
dochodziło do zbyt dużego zanieczyszczenia
wody i jej nadmiernego rozchlapywania. Najlepiej karmidła i poidła umieścić na płycie betonowej albo w miejscu utwardzonym w inny
sposób, np. na ruszcie drewnianym, na kanale odpływowym, na żwirze itp. Sposoby te ułatwiają utrzymanie czystości oraz zwiększają higienę żywienia i pojenia. Gęsi są bowiem
wrażliwe na brak higieny.
Przy żywieniu sposobem gospodarczym nie
wolno gęsiom podawać pasz stęchłych, spleśniałych, nadkwaśniałych albo przemarzniętych. Ziarno może być poślednie, ale zdrowe.
Śruta żytnia, otręby i nasiona roślin motylkowych nie powinny być podawane gęsiom w ilościach przekraczających 10% dawki paszy treściwej. Należy również pamiętać o wyjątkowo
szkodliwym wpływie pleśni i grzybów na mieszankach paszowych dla gęsi (mykotoksyny),
na zdrowotność i produkcyjność.
Na ogół gęsi żywi się u nas systemem kombinowanym, stosując obok pasz treściwych nieodzowne dla roślinożernych ptaków pasze gospodarskie, takie jak zielonki, okopowe, susze
i siana, kiszonki, plewy itp. Kiedyś jako pasze
treściwe stosowano w żywieniu gęsi mieszanki przeznaczone dla kur z dodatkiem śrut zbożowych i przy jednoczesnym skarmianiu pasz
gospodarskich. Na skutek rozwoju sztucznych
lęgów oraz szeroko zakrojonej akcji kontraktacyjnej nastapiły korzystne zmiany w strukturze stad gęsi – to oznacza znaczny wzrost większych stad tego ptactwa i zaczęto przydzielać
producentom jaj wylęgowych mieszanki specjalistyczne dla gęsi i kaczek. Ponieważ mieszanki te zawierały wyłącznie pasze treściwe
i dodatki witaminowo-mineralne, koniecznością było przy ich stosowaniu spasanie - zależnie od okresu sezonu - nieodzownych dla gęsi
zielonek lub okopowych korzeniowych, zwłaszcza marchwi czerwonej i buraków. Mieszanki
treściwe umożliwiły znaczne uproszczenie żywienia gęsi. W okresie nieśności należy podawać na jedną gęś 330 g paszy treściwej. Susz
54
z traw powinien stanowić 12,5-20,0% dawki
paszowej. Pasze objętościowe, takie jak marchew albo zielonki skarmia się w ilości do 200g,
głównie jako dietetyczne.
W celu uzyskania dobrych wskaźników reprodukcji trzeba unikać przede wszystkim wszelkich zmian w składzie dawki pokarmowej,
a przejście z jednego rodzaju mieszanki na drugi należy przeprowadzać stopniowo. Mieszanki paszowe muszą być świeże i dobrej jakości.
Gęsi są bardzo wrażliwe na jakość pasz oraz
niedobory witamin i składników mineralnych.
Jeżeli po podaniu ptakom paszy z nowej dostawy, stwierdzi się zmniejszenie nieśności, należy niezwłocznie przerwać jej skarmianie i dać
inną paszę. Wskazane jest też wypróbowywanie każdej zakupionej mieszanki na małej grupie gęsi. W ten sposób można uniknąć znacznych strat.
W praktyce jeszcze nierzadko przywiązuje się
zbyt mało uwagi do przygotowania gęsi w okresie letnio-jesiennym do produkcji jaj. Tymczasem przed nieśnością ptaki powinny zgromadzić składniki na przyszłą produkcję. Dlatego
w okresie przerwy pomiędzy dwoma sezonami nieśności trzeba żywić ptaki paszami urozmaiconymi, dobrej jakości. Dwa miesiące
przed rozpoczęciem nieśności powinno się zacząć podawanie tych pasz, które będą podstawą żywienia w okresie produkcji jaj. Udział ich
w dawce pokarmowej należy stopniowo zwiększać tak, aby na miesiąc przed rozpoczęciem
nieśności, gęsi otrzymywały taką paszę i w takiej ilości jak w czasie produkcji jaj.
Zielonki albo marchew podaje się raz dziennie.
Jedna wyrośnięta gęś może zjeść nawet 1 kg zielonki lub 0,5 kg okopowych. Jednak taka ilość
przy skarmianiu mieszanek treściwych nie jest
w żywieniu niezbędna. Wystarcza całkowicie
dawka dietetyczna wynosząca około 200 g. Nie
wolno żywić gęsi zielonkami lub okopowymi,
na które stosowano miesiąc przed skarmieniem
OID (281) 2/2015
środki chemiczne do zwalczania chwastów lub
szkodników, albo nawozy nieorganiczne.
Do diety gęsi wprowadza się też buraki, ziemniaki i kiszonki. Ziemniaków i kiszonek trzeba unikać w czasie reprodukcji. Przy podawaniu kiszonek należy stosować zawsze dodatek
kredy.
dr inż. Alina Rachwał
Poznań
56