2. Monitoring wód powierzchniowych na terenie województwa

2. Monitoring wód powierzchniowych na terenie województwa śląskiego w latach
2010-2012
W cyklu pomiarowym 2010-2012 badania monitoringowe prowadzono w 201 punktach pomiarowych
zlokalizowanych na 162 jednolitych częściach wód powierzchniowych. Badaniami objęte były rzeki –
179 punktów oraz zbiorniki zaporowe – 22 punkty. Ilościowe zestawienie badanych jcw oraz punktów
pomiarowych w regionach wodnych oraz zlewniach 3 poziomu wg MPHP (X 2007) przedstawiono w
tabeli 4.
Tabela 4. Ilościowe zestawienie badanych jednolitych części wód powierzchniowych i punktów pomiarowych w latach 20102012
Ilość badanych jednolitych części
Region
Nazwa zlewni
wodny
3 poziom wg MPHP (X 2007)
wód powierzchniowych
Punkty pomiarowe
naturalne
silnie
zmienione
sztuczne
Wisła do Przemszy
9
24
1
43 rzeki+ 5 zbiorniki
Przemsza
19
10
1
31 rzeki + 4 zbiorniki
Wisła od Przemszy do Dunajca
5
10
-
16 rzeki + 5 zbiorniki
Pilica
3
-
-
4 rzeki
Kysuca (Czadeczka)
1
-
-
1 rzeki
Odra od Opawy do Olzy
1
-
-
1 rzeki
Olza
4
5
-
12 rzeki
Odra od Olzy do Kłodnicy
11
7
-
17 rzeki + 2 zbiorniki
Kłodnica
12
4
1
17 rzeki + 4 zbiorniki
Mała Panew
8
6
-
16 rzeki
Warta do Widawki
15
4
1
21 rzeki + 2 zbiorniki
88
70
4
179 rzeki + 22 zbiorniki
Małej Wisły
Górnej Wisły
Środkowej
Wisły
Czadeczki
Górnej Odry
Środkowej
Odry
Warty
Ogółem
Oceny wód w cyklu pomiarowym 2010-2012 wykonano na podstawie rozporządzenia Ministra
Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód
powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz.U.257,
poz.1545) oraz opracowanych przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska „Wytycznych dla
wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska w sprawie:
•
wykonania weryfikacji oceny jednolitych części wód powierzchniowych (rzek, zbiorników
zaporowych, wód przejściowych i przybrzeżnych) za lata 2010 i 2011,
•
sporządzenia oceny dla jcw ww. kategorii za rok 2012”.
W cyklu pomiarowym 2010-2012 oceniono 160 jcw. Dwie jcw, na podstawie łącznych wyników badań
ocenił WIOŚ Opole.
Ocena wód polegała na weryfikacji ocen w latach 2010-2011 oraz wykonaniu oceny za 2012 rok.
Weryfikacja oceny jednolitych części wód powierzchniowych (rzek, zbiorników zaporowych) za lata
2010 i 2011 wynikała z:
•
weryfikacji wyników badań i klasyfikacji wskaźników biologicznych: fitobentosu rzecznego i
makrobezkręgowców bentosowych za lata 2010-2011 oraz wyników ocen zbiorników
zaporowych przez wykonawcę zewnętrznego,
•
uwzględnieniu w ocenie wskaźnika biologicznego – ichtiofauna, badania wykonywane przez
Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie,
•
korekty stanu chemicznego.
Ocenę za 2012 rok wykonano na podstawie zweryfikowanego zbioru wyników badań. Weryfikację
wskaźników fizykochemicznych przyjętych do oceny przeprowadzono na etapie opracowywania bazy
danych za 2012 rok. Niektóre wyniki badań wykluczono z oceny. Przyczyną wykluczenia był
najczęściej wysoki stan wód, opady deszczu, roztopy, prace rzeczne, które miały wpływ na wielkość
stężen. Oceną nie objęto wskaźników: azot azotynowy, krzemionka (wskaźnik badany pomocniczo
przy fitobentosie) oraz substancje rozpuszczone w przypadku wód silnie zmienionych z powodu braku
normatywów.
Wskaźniki z grupy 3.6 syntetyczne oceniono zgodnie z tabelą zamieszczoną w załączniku nr 10 do
ww. Wytycznych. Wskaźniki niesyntetyczne oceniono uwzględniając tło geochemiczne na podstawie
Wytycznych do ocen (GIOŚ, 2012) oraz Atlasu geochemicznego Górnego Śląska zgodnie z poniższą
tabelą 5.
Tabela 5. Poziomy odniesienia metali w wodach powierzchniowych - ŚLĄSKIE Al
Rzeka
As
B
Ba
Co
Cr
Cu
Fe
Mg
Mn
Ti
V
Zn
w mg/l
Dorzecze Wisły
Wisła
0,1
<0,04
0,17
0,09
<0.005
<0.005
<0.005
0,43
24,7
0,122
<0.005
<0.008
0,044
Przemsza
0,2
<0,04
0,13
0,10
<0.005
<0.005
0,007
1,07
17,6
0,2
<0.005
<0.008
0,1
Brynica
0,2
<0,04
0,1
0,09
<0.005
<0.005
0,005
1,01
20,7
0,155
<0.005
<0.008
0,258
Biała
Przemsza
0,2
<0,04
0,09
0,14
<0.005
0.005
<0.005
1,04
18,8
0,091
<0.005
<0.008
0,311
Soła
0,3
<0,04
0,04
0,06
<0.005
<0.005
0,006
0,64
5,5
0,054
<0.005
<0.008
0,081
Pilica
<0.1
<0,04
<0,02
0,036
<0.005
<0.005
<0.005
0,31
5,0
0,080
<0.005
<0.008
0,016
Gostynia*
0,2
<0,04
0,94
0,08
<0,005
<0,005
<0,015
1,58
36,9
0,67
<0,005
<0,008
0,098
Mleczna*
0,3
<0,04
0,56
0,43
<0,005
<0,005
0,007
1,29
37,2
0,378
<0,006
<0,008
0,083
Dorzecze Odry
Odra
0,2
<0,04
0,14
0,17
<0.005
<0.005
0.006
0,59
20,0
0,154
0.005
<0.008
0,087
Kłodnica
0,4
<0,04
0,43
0,117
<0.005
0.006
0,014
2,45
58,0
0,611
0.009
<0.008
0,132
Mała
Panew
0,2
<0,04
0,15
0,209
<0.005
<0.005
0,012
1,78
12,1
0,316
<0.005
<0.008
0,193
Ruda*
0,2
<0,04
0,23
0,115
<0,005
<0,005
0,008
1,7
22,3
0,383
0,005
<0,008
0,066
Warta
0,1
<0,04
0,07
0,051
<0.005
<0.005
<0.005
0,65
9,6
0,132
<0.005
<0.008
0,046
Liswarta
<0,1
<0,04
<0,02
0,058
<0.005
<0.005
0.006
0,83
6,8
0,131
<0.005
<0.008
0,079
* Atlas geochemiczny Górnego Śląska, PIG 1995
Ocenę stanu chemicznego wykonano zgodnie z ww. Wytycznymi, na podstawie badań 32 substancji
priorytetowych. W 16 punktach monitoringu diagnostycznego rzek oraz 7 zbiorników zaporowych w
ocenie stanu chemicznego uwzględniono dodatkowo 8 wskaźników (chloralkany, chlorfenwinfos,
chlorpiryfos, DEHP, nonylofenol, kation tributylocyny, trifularina) objętych badaniami centralnymi przez
GIOŚ. Zgodnie z Wytycznymi ocenie stanu chemicznego przypisano poziom ufności w zależności od
liczebności serii pomiarowej. W przypadku 12 lub więcej wyników – wysoki poziom ufności, mniej niż
12, a więcej niż 9 – średni, mniej niż 10, a więcej niż 3 – niski.
Ocenę jcw przedstawiono w postaci metryczek jcw zgodnie z załącznikiem 20 do ww. Wytycznych
oraz omówienia wyników oceny. W metryczkach zawarte są informacje dot. jcw: kod, nazwa, rodzaj,
zmiany hydromorfologiczne, obszary chronione, rodzaje zanieczyszczeń, sieć monitoringu oraz wyniki
przeprowadzonych ocen. Informację dotyczącą zmian hydromorfologicznych podano na podstawie
warstwy GIS „River Water Bodies”.
W cyklu pomiarowym 2010-2012 oceniono 160 jcw. Ocena stanu/potencjału ekologicznego była
możliwa dla 158 jcw (w pozostałych jcw w jednej oceniono tylko wskaźniki fizykochemiczne, a w
drugiej tylko ichtiofaunę). W ocenie zamieszczono wyniki badań ichtiofauny wykonane w 7 punktach
pomiarowych przez Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie. Sposób oceny stanu wód
przedstawiono na schematach zamieszczonych poniżej. Ilościowe zestawienie ocen przedstawiono w
tabelach 6 i 7.
Podsumowanie oceny wód w cyklu pomiarowym 2010-2012
W województwie śląskim, w cyklu pomiarowym 2010- 2012 oceniono stan/potencjał ekologiczny dla
158 tj. około 66% jednolitych części wód powierzchniowych (jcw) w województwie. Bardzo dobry i
dobry stan ekologiczny oraz potencjał ekologiczny dobry i powyżej dobrego wystąpił w 30% jcw,
umiarkowany w 34% jcw, słaby w 23% jcw i zły w 13% jcw (tabela 6).
Jcw oceniono także ze względu na występowanie na obszarach chronionych tj. wody przeznaczone
na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia, do bytowania ryb oraz ochrony siedlisk lub
gatunków, dla których utrzymanie lub poprawa stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie,
wrażliwe na eutrofizację ze źródeł komunalnych. Ocena polegała na określeniu czy spełnione są
wymagania określone dla poszczególnych obszarów chronionych. Na 158 ocenianych jcw 58, tj. 37%
spełniało wymogi określone dla ustalonych dla nich obszarów chronionych, pozostałe 100 tj. 63% - nie
spełniało (tabela 7). W przypadku 4 jcw niespełnianie wymogów dla obszarów chronionych miało
wpływ na obniżenie klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego z dobrego i powyżej dobrego na
umiarkowany. Ocena stanu/potencjału ekologicznego obszarów chronionych wykazała, że w 27% jcw
wystąpił dobry i powyżej dobrego stan/potencjał ekologiczny, w 37% jcw umiarkowany, w 23% słaby i
w 13% zły.
Ocenę stanu chemicznego wykonano dla 49 jcw. Ocena wykazała, że dobry stan chemiczny wystąpił
w 9 jcw (18%), w pozostałych 40 jcw (82%) nie osiągnął stanu dobrego (tabela 6,7).
Na podstawie oceny stanu/potencjału ekologicznego (z uwzględnieniem obszarów chronionych) oraz
stanu chemicznego dla 127 jcw tj. około 53% jcw w województwie i 80% badanych wykonano ocenę
stanu wód. Wody mają dobry stan, jeżeli mają dobry lub powyżej dobrego stan/potencjał ekologiczny
oraz dobry stan chemiczny. Stan/potencjał ekologiczny umiarkowany, słaby i zły lub stan chemiczny
poniżej dobrego kwalifikuje wody do złego stanu (schematy poniżej). Zgodnie z przeprowadzoną
oceną dobry stan wód stwierdzono dla 2 jcw (2%), zły stan wód dla pozostałych 125 jcw (98%)
(tabela 7). Wyniki przeprowadzonych klasyfikacji i ocen przedstawiono w tabelach oraz w metryczkach
dla poszczególnych jcw zamieszczonych w dalszej części opracowania.
Tabela 6. Ocena stanu/potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jcw w roku 2012
Ocena stanu/potencjału ekologicznego
i stanu chemicznego
Stan
Potencjał
ekologiczny
ekologiczny
7
-
bardzo dobry
dobry/dobry i powyżej dobrego
21
19
umiarkowany
29
25
słaby
17
20
zły
12
8
Stan chemiczny
dobry
9
poniżej
dobrego
40
Tabela 7. Ocena stanu wód w roku 2012
Ocena stanu/potencjału ekologicznego w
obszarach chronionych
Ocena spełnienia
wymagań dla
obszarów
chronionych
bardzo dobry
T
(spełnia
wymogi)
N (nie
spełnia
wymogów)
Stan
Potencjał
7
-
58
100
dobry/dobry i
powyżej
dobrego
20
16
umiarkowany
30
28
słaby
17
20
zły
12
8
Ocena stanu
chemicznego
Stan jcw
dobry
9
dobry
2
poniżej
stanu
dobrego
40
zły
125