185

Wydawnictwo Lekarskie PZWL
Fizjologiczne podstawy
wysiłku fizycznego
Podręcznik dla studentów
akademii wychowania fizycznego
i akademii medycznych
redakcja naukowa
prof, dr hab. n. med. Jan Górski
Wydanie II zmienione i uzupełnione
Wydawnictwo Lekarskie PZWL
Warszawa
SPIS TREŚCI
1.
2.
8
UKŁAD NERWOWY..........................................................................................
13
Budowa i czynność układu nerwowego - Piotr Krutki, Jan Celichowski . . .
Komórki g le jo w e .......................................................................................
Neuron.........................................................................................................
Anatomiczna organizacja ośrodkowego układu nerwowego.....................
Receptory i czucie.......................................................................................
Odruchy rdzeniowe....................................................................................
Sterowanie ruchami dowolnymi..................................................................
Wyższe czynności nerwowe........................................................................
Autonomiczny układ nerw ow y..................................................................
Czynność układu nerwowego w procesie treningu - Jan Celichowski, Piotr
Krutki..................................................................................................................
Wpływ układu nerwowego na silę skurczu m ięśnia.................................
Trening układu nerwowego........................................................................
Rola receptorów..........................................................................................
Zmęczenie...................................................................................................
Koordynacja czynności mięśni w czasie ruchów.......................................
Nauczanie ruchów.......................................................................................
13
14
14
34
46
65
72
81
87
UKŁAD MIĘŚNIOWY..........................................................................................
102
Budowa i czynność tkanki mięśniowej - Jan Celichowski..............................
Budowa mięśni poprzecznie prążkowanych szkieletowych.....................
Pobudliwość tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej........................
Unerwienie motoryczne mięśni poprzecznie prążkowanych.....................
Struktura czynnościowa mięśni poprzecznie prążkowanych.....................
Czynność jednostek ruchowych w czasie ruchów dowolnych..................
Czynność elektryczna mięśni szkieletowych.............................................
Receptory m ięśniow e.................................................................................
Tkanka mięśniowa gładka...........................................................................
102
102
107
110
115
124
133
136
142
94
95
96
97
97
99
99
Wpływ wysiłku fizycznego na mięśnie szkieletowe - Łucja Pilaczyńska-Szczęśniak, Jan C elichow ski........................................................................
Zmienność składu mięśni jako uwarunkowanie aktywności ruchowej. .
Adaptacja tkanki mięśniowej do obciążenia wysiłkiem fizycznym . . . .
Trening wytrzymałościowy........................................................................
Trening siły mięśniowej.............................................................................
UKŁAD KRĄŻENIA - Ewa Czyżewska, Jan G ó rsk i..........................................
S e rc e ..................................................................................................................
Elektrofizjologia komórek mięśnia sercowego..........................................
Podstawy elektrokardiografii.....................................................................
Skurcz mięśnia sercowego........................................................................
Naczynia krw ionośne.......................................................................................
Krwiobieg duży i krwiobieg mały (płucny).............................................
Regulacja funkcji układu krążen ia............................................................
Mikrokrążenie.............................................................................................
Rodzaje krążenia narządowego..................................................................
Czynność układu krążenia podczas wysiłku - Krystyna Nazar........................
Reakcja układu krążenia na wysiłki dynamiczne.......................................
Reakcja układu krążenia na wysiłki statyczne..........................................
Wpływ treningu na układ krążenia............................................................
145
145
146
148
152
157
157
160
167
171
178
180
192
201
206
219
219
228
229
UKŁAD ODDECHOWY - Ewa Czyżewska, Jan G órski....................................
Mechanika oddychania....................................................................................
Geneza rytmu oddechowego..............................................................................
Regulacja oddychania.................................................................................
Czynność układu oddechowego podczas wysiłku - Krystyna Nazar...............
Wymiana g azo w a.......................................................................................
Wentylacja płuc (VE) .................................................................................
Mechanizmy reakcji układu oddechowego na wysiłek..............................
Wpływ treningu na układ oddechowy......................................................
235
235
249
251
259
259
260
264
265
UKŁAD POKARMOWY - Jan Stasiewicz.........................................................
Ś lin a ............................................................................................................
Żucie i połykanie.......................................................................................
Przełyk.........................................................................................................
Ż o łą d e k ......................................................................................................
T rzustka......................................................................................................
Układ żółciow y..........................................................................................
Jelito cienkie................................................................................................
Jelito g r u b e ................................................................................................
W ątroba......................................................................................................
Wpływ wysiłku na czynność przewodu pokarmowego....................................
Wpływ wysiłku na zarzucanie treści żołądkowej do przełyku..................
Wpływ wysiłku fizycznego na czynność żołądka....................................
Wpływ wysiłku fizycznego na czynność jelita cienkiego........................
Wpływ wysiłku fizycznego na czynność jelita grubego...........................
267
272
273
274
276
281
284
286
288
289
291
292
293
294
294
UKŁAD WEWNĘTRZNEGO WYDZIELANIA - Maria Górska...........................
Wprowadzenie.............................................................................................
Biosynteza i wydzielanie hormonów.........................................................
Transport honnonów we krwi.....................................................................
296
296
298
298
9
Mechanizmy regulacji wydzielania hormonów..........................................
Rytmy wydzielania horm onów ..................................................................
Mechanizmy działania horm onów ............................................................
Podwzgórze i przysadka m ózgowa............................................................
Nerwowa część przysadki mózgowej.........................................................
Tarczyca......................................................................................................
Hormonalna regulacja metabolizmu w a p n ia .............................................
N adnercza...................................................................................................
Wewnątrzwydzielnicza czynność trzustki...................................................
Gruczoły płciow e.......................................................................................
Inne narządy o czynności wewnątrzwydzielniczej....................................
Wpływ wysiłku na układ wewnętrznego wydzielania - Maria Górska, Jan
Górski..................................................................................................................
299
300
300
304
309
311
315
319
325
330
335
7. FIZJOLOGIA KRWI - Krzysztof Spodaryk.........................................................
Elementy morfotyczne k rw i..............................................................................
Erytrocyty (układ czerwonokrwinkowy)...................................................
Leukocyty (układ białokrwinkowy)............................................................
Hemostaza...................................................................................................
Zmiany hematologiczne pod wpływem wysiłku i treningu fizycznego . . . .
354
354
355
360
362
364
8. FIZJOLOGIA NEREK I WYDALANIE MOCZU - Olgierd Smoleński..................
Budowa i czynność n e re k .................................................................................
Budowa n erk i.............................................................................................
Nerkowy przepływ krw i...........................................................................
Filtracja klębuszkowa.................................................................................
Czynność kanalików....................................................................................
Badania czynnościowe nefronu..................................................................
Wytwarzanie moczu....................................................................................
Bilans wodny organizmu...........................................................................
Nerkowa regulacja gospodarki elektrolitowej..........................................
Regulacja równowagi kwasowo-zasadowej przez n e rk i...........................
Nerkowy transport substancji nieelektrolitowych....................................
Wewnątrzwydzielnicza funkcja nerek......................................................
Wydalanie m oczu.......................................................................................
Wpływ wysiłku fizycznego na czynność nerek................................................
368
368
368
370
371
372
373
374
375
376
377
380
381
381
382
9. RÓWNOWAGA KWASOWO-ZASADOWA - Krzysztof D uda...........................
Stałość środowiska wewnętrznego ustroju......................................................
Dobowy bilans jonu wodorowego.....................................................................
Układy buforowe u stro ju .................................................................................
Parametry i podział zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej.....................
Równowaga kwasowo-zasadowa w czasie wysiłku fizycznego.....................
Wpływ treningu na równowagę kwasowo-zasadową organizmu.....................
388
388
392
395
399
404
412
10. FIZJOLOGIA KOŚCI - Krzysztof Spodaryk......................................................
Wpływ wysiłku i treningu fizycznego na tkankę k o stn ą .................................
414
417
11. TERMOREGULACJA - Hanna Kaciuba-Uściłko................................................
Fizjologiczne podstawy regulacji temperatury c i a ł a .......................................
Wymiana ciepła między organizmem a otoczeniem.................................
Podstawowe elementy układu termoregulacji.......................................
419
419
420
421
10
341
Reakcje termoregulacyjne na gorąco.........................................................
Reakcje termoregulacyjne na zim no.........................................................
Adaptacja do zmiennych warunków środowiska termicznego..................
Cykliczne zmiany temperatury wewnętrznej.............................................
Zaburzenia mechanizmów termoregulacji.........................................................
Hipotermia...................................................................................................
H iperterm ia................................................................................................
Gorączka............................................................................................................
Regulacja temperatury podczas wysiłków fizycznych....................................
424
424
426
426
428
428
428
429
430
12. METABOLIZM SUBSTRATÓW ENERGETYCZNYCH - Jan G órski..................
435
G lukoza......................................................................................................
Wolne kwasy tłuszczow e...........................................................................
Aminokwasy................................................................................................
Regulacja metabolizmu substratów energetycznych.......................................
Glikogen......................................................................................................
Regulacja stężenia glukozy we k r w i .........................................................
Kwasy tłuszczowe.......................................................................................
Związki ketonowe.......................................................................................
Udział kinazy białkowej aktywowanej przez adenozynomonofosforan oraz
receptorów aktywowanych przez proliferatory peroksysomów w regulacji
metabolizmu węglowodanów i tłuszczów .............................................
A M PK ........................................................................................................
PPAR............................................................................................................
Białka i aminokwasy.................................................................................
Wpływ wysiłku na metabolizm substratów energetycznych...........................
Węglowodany.............................................................................................
Wpływ treningu na wykorzystanie węglowodanów.................................
Znaczenie wielkości zasobów węglowodanowych ustroju w kształtowaniu
zdolności do w y siłk u .................................................................................
Tłuszcze......................................................................................................
Wpływ treningu wytrzymałościowego na wykorzystanietłuszczów . . .
Suplementacja tłuszczu..............................................................................
Zależność pomiędzy wykorzystaniem węglowodanów a tłuszczów . . . .
Białka i aminokwasy.................................................................................
Zapotrzebowanie na białko w czasie treningu ..........................................
437
438
439
440
441
442
444
448
13. WYDOLNOŚĆ FIZYCZNA CZŁOWIEKA - Jerzy A. Ż o łą d ź..............................
465
Pojęcie wydolności fizycznej.....................................................................
Wydolność w wysiłkach krótkotrwałych o mocy maksymalnej.....................
Moc maksymalna mięśni szkieletowych człow ieka.................................
Energetyka wysiłków krótkotrwałych o mocy maksymalnej..................
Znaczenie budowy morfologicznej mięśnia w generowaniu mocy maksy­
malnej .........................................................................................................
Przyczyny zmęczenia w wysiłkach krótkotrwałych o mocymaksymalnej .
Bolesność mięśni wywołana wysiłkiem fizycznym .................................
Wpływ starzenia się na moc maksymalną mięśni szkieletowych czło­
wieka............................................................................................................
Wpływ treningu na maksymalną siłę izometryczną, maksymalną szybkość
skracania mięśnia oraz na moc maksymalną mięśni szkieletowych czło­
wieka ............................................................................................................
465
467
467
468
448
448
449
449
451
451
454
455
456
458
459
459
461
463
473
475
478
481
483
11
Metody oceny wydolności w wysiłkach krótkotrwałych o mocy maksy­
malnej .........................................................................................................
Wydolność w wysiłkach długotrwałych............................................................
Podział intensywności wysiłków długotrwałych.......................................
Energetyka wysiłków długotrwałych.........................................................
Maksymalny pobór tle n u ...........................................................................
Pobór tlenu w wysiłkach o stałej m ocy......................................................
Iloraz oddechowy.......................................................................................
Koszt energetyczny w y s iłk u .....................................................................
Współczynnik pracy użytecznej...............................................................
Próg mleczanowy ( L T ) ..............................................................................
Zmęczenie w wysiłkach długotrwałych...................................................
Trening a wydolność w wysiłkach długotrwałych....................................
Wpływ warunków wysokogórskich na wydolność fizyczną.....................
485
495
495
496
499
517
521
522
523
524
529
530
533
14. FIZJOLOGICZNE NASTĘPSTWA BEZCZYNNOŚCI RUCHOWEJ
I DŁUGOTRWAŁEGO POZOSTAWANIA W POZYCJI LEŻĄCEJ
- Hanna Kaciuba-Uścilko, Krystyna N a za r................................................
537
Skutki zaprzestania lub ograniczenia tre n in g u ................................................
Fizjologiczne następstwa długotrwałego pozostawania w pozycji leżącej . . .
537
538
15. ZNACZENIE AKTYWNOŚCI RUCHOWEJ W ZAPOBIEGANIU CHOROBOM
CYWILIZACYJNYM — Kiystyna Nazar, Hanna Kaciuba-Uścilko...............
546
Zwiększenie wydolności i sprawności ruchow ej.............................................
Profilaktyka chorób układu k rążen ia...............................................................
Aktywność ruchowa w zapobieganiu i leczeniu otyłości.................................
Aktywność ruchowa a osteoporoza..................................................................
Podstawowe zasady „treningu zdrowotnego” ...................................................
547
548
552
554
555
Piśmiennictwo.........................................................................................................
558
S korow idz...............................................................................................................
560