Temat: OD CZEGO ZALE Y SIŁA TARCIA?

Scenariusz lekcji fizyki
Temat: OD CZEGO ZALEŻY SIŁA TARCIA?
I KLASA- Gimnazjum Towarzystwa Salezjańskiego
Studenci Uniwersytetu Szczecińskiego prowadzący lekcje fizyki: Sylwia Tillack, Ewelina Świerczewska
Pod kierunkiem nauczyciela fizyki- B.Sacharskiej
Podręcznik wyd. „Zamkor”: część I
Dział:
Siły w przyrodzie.
Temat w podręczniku:
Tarcie, siła tarcia / str. 118/
Czas lekcji:
1 godzina lekcyjna
Cele kształcące, poznawcze:
Uczeń
• podaje rodzaje siły tarcia;
• podaje przyczyny występowania siły tarcia,
• wymienia niektóre sposoby zmniejszania i zwiększania tarcia,
• podaje przykłady ciał między którymi działają siły tarcia,
• wykazuje, że tarcie występujące przy toczeniu ma mniejszą wartość niż przy przesuwaniu jednego ciała
po drugim,
• rozpoznaje przykłady pożytecznego i szkodliwego działania siły tarcia,
• podaje przykłady sił występujących w przyrodzie;
• sprawdza, udowadnia od czego zależy siła tarcia;
• wykonuje doświadczenie w celu ustalenia zależności siły tarcia od siły nacisku,
• wykonuje doświadczenie w celu ustalenia zależności siły tarcia od rodzaju powierzchni
• ustala wzór zależności wartości siły tarcia od rodzaju powierzchni trących i wartości siły nacisku, T=f·FN,
analizuje i interpretuje go;
• wyjaśnia zjawisko tarcia na podstawie oddziaływań międzycząsteczkowych,
• rozwiązuje jakościowe problemy dotyczące sił tarcia.
Cele wychowawcze:
Uczeń
• ma świadomość, że obserwacja, pomiar, eksperyment to metoda poznawania praw i zjawisk
przyrodniczych korzysta z nich zarówno w szkole, jaki i na co dzień;
• kształtowanie samooceny własnych umiejętności;
Środki dydaktyczne: karta pracy, podręcznik, klocki, siłomierz, różne powierzchnie, kula, zeszyty
przedmiotowe;
Metody:
• obserwacja;
• dyskusja kierowana;
• eksperyment uczniowski w grupach.
Przebieg lekcji:
Etapy lekcji
Czynności nauczyciela
Wprowadzenie 1.Powitanie uczniów, sprawdzenie
obecności, ilościowe sprawdzenie
do lekcji
Część
właściwa
Czynności ucznia
1. Przygotowują się do lekcji, słuchają i odpowiadają na
pytania nauczyciela, odwołując się do wiadomości
zadania domowego.
zdobytych na ostatnich zajęciach.
2.Odwołanie do wiedzy z lekcji
2. Zapisują temat lekcji w zeszytach.
poprzedniej.
3. Podaje przykłady występowania sił tarcia w
3.Uświadomienie uczniom celów lekcji. przyrodzie i sytuacjach codziennych.
4.Wprowadza pojęcie siły tarcia.
1. Nauczyciel inspiruje uczniów
1. Słuchają uważnie uwag nauczyciela, uzupełniają jego
prezentując proste przykłady
uwagi.
występowania sił tarcia.
2. Obserwują doświadczenia i wyciągają wnioski.
2. Nauczyciel przedstawia proste
3. W grupach uczniowie planują doświadczenie,
Część
końcowa
doświadczenia, służące dokonania
wykonują je, prezentują wyniki obserwacji i wnioski.
podziału sił tarcia (statyczne i kinetyczne). 4. Uczniowie po krótkiej dyskusji uzupełniają kartę
3. Dokonuje podziału sił tarcia ze względu pracy jako podsumowanie zebranych wniosków.
na rodzaj i omawia każdy z nich.
4. Dzieli uczniów na grupy i rozdaje
zestawy do doświadczeń oraz karty pracy.
5. Kontroluje pracę uczniów w grupach.
6. Po doświadczeniach wspólnie z klasą
podsumowuje wnioski i pomaga
uświadomić uczniom odpowiednie
zależności.
1. Nauczyciel podsumowuje zajęcia.
1. Uczniowie wskazani przez nauczyciela, czytają tekst
2. Nauczyciel omawia pracę domową i
zadania i uzupełniają brakujące części zadania.
pobudza do refleksji na temat pracy ucznia 2. Uczniowie uważnie słuchają uwag nauczyciela na
na lekcji.
temat pracy domowej.
3. Samoocena uczniów.
Podsumowanie:
Na podsumowanie zajęć nauczyciel razem z uczniami dokonuje analizy tekstu, który kończy kartę pracy ucznia.
Wyprowadza wzór na siłę tarcia, omawia poszczególne czynniki wzoru i razem z uczniami odpowiada na pytanie
zadane w temacie lekcji, a mianowicie od czego zależy siła tarcia.
Praca domowa:
W ramach pracy domowej nauczyciel prosi uczniów, by odszukali w dostępnych im pomocach
naukowych wartości współczynnika tarcia dla niektórych materiałów, np. drewno po drewnie, guma po
betonie, stal po lodzie, itp.
KARTA PRACY
OD CZEGO ZALEŻY SIŁA TARCIA ?
Ćwiczenie
Uzupełnij:
Zjawisko występowania oporu podczas przemieszczania jednego ciała względem drugiego nazywamy
…………… . Natomiast ……… ……………. to siła pojawiająca się na styku powierzchni dwóch ciał.
Siły tarcia przeciwdziałają ruchowi danego ciała. Wyróżniamy dwa rodzaje tarcia: …………………….. i
………………….., które są ściśle związane z tym czy ciało pozostaje w ruchu . Gdy jedno ciało ślizga się
po drugim , mówimy o tarciu …………………. natomiast gdy jedno ciało ……………….. się po drugim
, to tarcie towarzyszące temu ruchowi nazywamy tarciem tocznym.
Doświadczenie 1
•
•
•
•
•
•
•
Od czego zależy tarcie?
*Przebieg doświadczenia I:
Przygotować wolne miejsce na ławce do przebiegu doświadczenia;
Przygotuj klocek i siłomierz;
Zaczep siłomierzem klocek o haczyk;
Ciągnij -poziomo wzdłuż ławki- za wolny koniec siłomierza, tak aby klocek poruszał się ruchem
jednostajnie prostoliniowym;
Odczytaj wartość siły F z siłomierza i zapisz wynik w tabelce;
Następnie ciągnij siłomierz z klockiem( poziomo) po zeszycie, a później po papierze ściernym;
Odczytaj wartości siły F z siłomierza i zapisz wyniki w tabelce;
V
Obserwacje
RODZAJ
POWIERZCHNI
F (N)
Wnioski z doświadczenia:
Wartość siły tarcia kinetycznego ………………….. od pola powierzchni styku ciał przesuwających się
względem siebie. Wartość siły tarcia……………………… od rodzaju powierzchni trących o siebie ciał.
Wartość siły tarcia jest ………………….. , gdy klocek przemieszcza się po chropowatej powierzchni
papieru ściernego.
Doświadczenie 2
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Od czego zależy tarcie?
Przebieg doświadczenia II:
Przygotować wolne miejsce na ławce do przebiegu doświadczenia;
Przygotuj dwa klocki i siłomierz;
Zaczep siłomierzem klocek o haczyk;
Ciągnij -poziomo wzdłuż ławki- za wolny koniec siłomierza, tak aby klocek poruszał się ruchem
jednostajnie prostoliniowym;
Odczytaj wartość siły F z siłomierza i zapisz wynik w tabelce;
Zaczep dwa klocki (o siebie za pomocą haczyków),a siłomierzem klocek o haczyk;
Ciągnij -poziomo wzdłuż ławki- za wolny koniec siłomierza, tak aby klocki poruszały się ruchem
jednostajnie prostoliniowym;
Odczytaj wartość siły F z siłomierza i zapisz wynik w tabelce;
Następnie ułóż dwa klocki na siebie (połóż jeden klocek na drugiego);
Zaczep siłomierzem klocek (ten, który styka się z powierzchnią ławki) o haczyk;
Ciągnij -poziomo wzdłuż ławki- za wolny koniec siłomierza, tak aby klocki poruszały się ruchem
jednostajnie prostoliniowym;
Odczytaj wartość siły F z siłomierza i zapisz wynik w tabelce;
Sytuacja I:
Sytuacja II:
Sytuacja III:
V
V
Obserwacje
F (N)
Sytuacja I
Sytuacja II
Sytuacja III
Wnioski:
Wartość siły tarcia jest ………………….. zarówno w przypadku, gdy dwa klocki połączone są ze sobą
jak i gdy klocki ułożone są jeden na drugim. Wartość siły tarcia kinetycznego w sytuacji II jest
……………….. większa niż w sytuacji I .Wartość tarcia kinetycznego zależy od
wartości……………………………….. ciało do podłoża.
Siła tarcia wyraża się wzorem:
T=f·FN
gdzie
f - współczynnik proporcjonalności (różny dla różnych powierzchni )
FN - wartość siły nacisku jednego ciała na drugie.
FN =mg
Kierunek wektora siły tarcia jest zgodny z kierunkiem ruchu ciała. Zwrot wektora tej siły
natomiast jest przeciwny do wektora prędkości.