Podstawowym efektem zaplanowanych badań będzie poszerzenie

Podstawowym efektem zaplanowanych badań będzie poszerzenie wiedzy na temat
wpływu treningu na sprawność ogólną i specjalną zawodników karate tradycyjnego.
Rezultaty badań posłużą do przygotowania założeń kompleksowego programu
usprawniania treningu zawodników w karate tradycyjnym.
O wyniku sportowym decyduje wiele elementów, to jednak szczególne znaczenie
przypisuje się przygotowaniu motorycznemu, zwłaszcza w zakresie siły mięśniowej
i koordynacji ruchów. O ile jednak stosunkowo dużo wiadomo na temat kształtowania
zdolności siły mięśniowej, o tyle relatywnie niewiele wiadomo na temat doskonalenia
koordynacji motorycznej. Szczególnie jednak interesującym w kategoriach poznawczych,
oraz istotnym z punktu widzenia teorii i praktyki treningu sportowego, jawi się kwestia
połączenia treningu siły i koordynacji, któremu to zagadnieniu poświęcony jest niniejszy
projekt badawczy.
Jedną z niewielu prób połączenia obu wymienionych powyżej obszarów
w przygotowaniu motorycznym jest popularny i cieszący się uzasadnionym uznaniem
trening funkcjonalny. W dużej mierze polega on właśnie na ciągłym doskonaleniu funkcji
poszczególnych układów receptorów, które odgrywają istotną rolę w procesie
wykonywania skurczu mięśniowego o różnej intensywności. Wśród receptorów największe
znaczenie ma kształtowanie propriorecepcji. Nieodpowiednia propriorecepcja oddziałuje
niekorzystnie na koordynację nerwowo-mięśniową i zagraża stabilności stawów, co rzutuje
m.in. na efektywność ruchów. Jak już wspomniano powyżej, w publikacjach znajdujemy
liczne koncepcje treningów motorycznych w różnych dyscyplinach sportowych, jednak
niewiele jest badań porównujących efektywność treningów motorycznych
ukierunkowanych na różnorodne czynności zawodnika w karate tradycyjnym.
W modelu motorycznym zawodnika uprawiającego karate tradycyjne wymagany
jest wysoki poziom sprawności zarówno ogólnej, jak i specjalnej. Dominującymi są
zdolności szybkościowo-siłowe: szybkość, skoczność, wytrzymałość siłowa i siła zrywowa
oraz zdolności koordynacyjne: przede wszystkim szybkość reakcji, równowaga ciała,
orientacja przestrzenna, różnicowanie kinestetyczne (Bompa i wsp. 2013). Na proces
treningowy zawodnika składa się nie tylko doskonalenie umiejętności specjalnych, lecz
również czynności funkcjonalnych. Trening jest ukierunkowany na kształtowanie
fundamentalnych wzorców ruchowych ogólnych i specyficznych w danej dyscyplinie
sportu. Ruch funkcjonalny jest zatem zintegrowanym, wielopłaszczyznowym działaniem
wymagającym przyspieszeń, hamowań i stabilizacji segmentów ciała (Bompa i wsp. 2013).
Powszechnie wymienia się w przygotowaniu motorycznym następujące zdolności: siła,
moc, zwinność, gibkość i koordynację motoryczną (Scates i wsp. 2003, Baechle i wsp.
2008). Siła rozumiana jest jako zdolność do pokonania oporów zewnętrznych (Scates i
wsp. 2003, Holmberg 2013). Moc to ilość siły wygenerowanej w jednostce czasu, by
osiągnąć cel (Scates i wsp. 2003, Robbins 2005, Fleck i wsp. 2009). Gibkość określa się
jako całkowity zakres ruchu w stawie, z otaczającym go kompleksem torebkowowięzadłowym włącznie. Zwinność natomiast w starszych koncepcjach często utożsamiana
była z koordynacją motoryczną. Obecnie rozróżnia się zwinność jako zdolność hybrydową
oraz specyficzne zdolności koordynacyjne. Potencjał koordynacyjny rozpatrywany jest
natomiast w dwóch znaczeniach (Juras 2012):
 jako proces sterowania i regulacji czynności ruchowych,
 jako zespół specyficznych koordynacyjnych zdolności (właściwości) motorycznych.
Wśród specyficznych koordynacyjnych zdolności motorycznych wymienia się
następujące (Juras i wsp. 2012): różnicowanie kinestetyczne, orientacja czasowo-
przestrzenna, równowaga ciała, rytmizacja ruchów, szybkość reakcji motorycznej,
sprzężenie ruchów, dostosowanie motoryczne, częstotliwość ruchów.
Należy w tym miejscu zauważyć, że w poszczególnych koncepcjach treningowych relatywnie
najmniej miejsca poświęca się koordynacji motorycznej. Istnieje co prawda kilka koncepcji,
które jednak wymagają naukowej weryfikacji. Przyjmuje się na przykład, iż koordynację
motoryczną doskonali się w połączeniu ze znacznym wydatkowaniem energii, w celu
zwiększenia potencjału zawodnika w warunkach narastającego zmęczenia. Celem jest więc
doskonalenie zdolności koordynacyjnych, aby wspierane szybkością ruchów, należytą siłą i
wytrzymałością decydowały o efektywności wykonania elementów rywalizacji sportowej.
Zasadniczym pytaniem jest w tym przypadku jednak dobór ćwiczeń oraz intensywności i
objętości stosowanego treningu usprawniającego. Naglak (2001) szybkość reakcji człowieka
definiuje jako czas przewodzenia i hamowania impulsów nerwowych przebiegających wzdłuż
odcinków układu nerwowego na wielu jego poziomach. Czas reakcji prostej sportowca waha
się przeciętnie w granicach 0,15-0,20 s. Na szybkość reakcji składa się – obok okresu trwania
ruchu docelowego – czas percepcji sygnału wywołującego reakcję (tzw. reakcje proste) lub
czas procesu decyzyjnego dotyczącego sposobu reagowania na sygnał (tzw. reakcja złożona).
Mając na uwadze fakt, iż przygotowanie założeń kompleksowego programu usprawniania i
wspomagania treningu zawodników w karate tradycyjnym powinno być dobrze rozpoznane
i opisane postanowiono przeprowadzić badania pilotażowe przez pracowników naukowych
Uniwersytetu Rzeszowskiego na członkach szerokiej Kadry Reprezentacji Polski podczas ich
zgrupowań w Dojo Stara Wieś.
Skład zespołu badawczego:
Prof. W. Czarny
Prof. S. Drozd
Prof. P. Król
Dr M. Rzepko
Dr M. Niewczas
Dr A. Płonka
1. BADANIE SKŁADU CIAŁA
Dzięki tego typu pomiarom możemy ocenić jaki wpływ ma trening sportowy na
kształtowanie się poszczególnych komponentów ciała zawodnika. Pragniemy nadmienić, iż
badania składu ciała są nieinwazyjne i dokonywane na atestowanym urządzeniu marki
TANITA MC 180, które powszechnie jest wykorzystywane w warunkach klinicznych.
W skład analizy wchodzą poniższe pomiary:













Masa tkanki tłuszczowej w %
Masa tkanki tłuszczowej w kg
Masa tkanki mięśniowej w kg
Całkowita zawartość wody w organizmie w %
Całkowita zawartość wody w organizmie w kg
Woda wewnątrz komórkowa ICW w kg
Woda zewnątrz komórkowa ECW w kg
Wskaźnik ECW/TWB
Indeks masy ciała
Masa kości w kg
Physique rating (niezależne od spadku wagi, różnice w proporcji tkanki tłuszczowej i masy
mięśni)
Wskaźnik trzewnej tkanki tłuszczowej
Wskaźnik podstawowej przemiany materii w kcal BMR
Segmentowy odczyt dla każdej kończyny ( noga lewa, prawa, ręka lewa, prawa, korpus)
zawiera:








Wskaźnik masy mięśniowej
Masa mięśniowa w kg
Tkanka tłuszczowa w kg
Tkanka tłuszczowa w %
Wskaźnik rozkładu tkanki tłuszczowej
Wskaźnik rozkładu tkanki mięśniowej
Balans ciała – proporcje masy tłuszczowej do masy mięśniowej w poszczególnych częściach
ciała, a ponadto analiza rozwoju mięśniowego górnej części ciała w stosunku do dolnej oraz
prawej do lewej strony ciała.
Reaktancja/rezystancja
2. Analiza kinematyczna sportowca.
Analiza kinematyczna wybranych elementów technicznych z wykorzystaniem metod
bezmarkerowych. W skład analizy kinematycznej wchodzi pomiar odległości, kątów oraz
prędkości wybranych segmentów ciała. Dodatkowo przeprowadzona analiza umożliwi
wyznaczenie trójwymiarowych trajektorii ruchu wybranych segmentów ciała badanego
sportowca.
3. Functional Movement System (FMS) jako narzędzie do
oceny funkcjonalności sportowca.
FMS jest testem badający funkcjonalność sportowca. Stworzony i nazwany (FMS ang.
Functional Movement System) został przez amerykańskiego fizjoterapeutę Graya Cooka.
Założenia testu (Cook 2003):

Ocena jakości ruchu.

Efektywność pod względem wykorzystania czasu i przestrzeni.

Minimalny nakład sprzętu.

Możliwość wykorzystania danych do porównywania w interaktywnej bazie danych.
Jest to filtr do wychwytywania informacji o globalnym wzorcu ruchowym. Dzięki
informacjom jakie dostarcza, daje szerokie możliwości określania źródła problemu oraz
sposoby ich kompensacji. Test składa się z kilku zadań ruchowych, które pozwalają ocenić u
badanego ruchomość stawów, koordynację mięśniowo-nerwową, stabilność lokalną i globalną
(funkcjonalną), jakość wykonania prawidłowych wzorców ruchowych oraz odnaleźć słabe
ogniwa łańcucha kinematycznego. FMS poprzez zastosowanie odpowiednich wzorców
ruchowych łatwo identyfikuje ograniczenia funkcjonalne i asymetrię ruchu. Dzięki takiemu
narzędziu w łatwy sposób możemy wprowadzić do treningu ćwiczenia, które będą
odbudowywały
zaburzone
funkcje.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
FMS skład się z 7 testów
Pełny przysiad.
Przeniesienie nogi nad poprzeczką.
Przysiad w wykroku.
Ocena ruchomości obręczy barkowej.
Aktywne uniesienie wyprostowanej nogi.
Wyprost kończyn górnych z leżenia przodem (tzw. pompka).
Test stabilności rotacyjnej tułowia.
4. System do oceny i analizy treningu sportowego
Optojump NEXT jest najnowocześniejszym systemem analizy, która łączy filozofię oceny
unikania urazów i maksymalizacji intensywności treningu. Innowacyjna technologia
Optojump NEXT pozwala trenerom, lekarzom sportowym, trenerom przygotowania
motorycznego, terapeutom i naukowcom na stworzenie ich własnego zaawansowanego
technologicznie laboratorium a analiza kontaktowa dynamicznych elementów treningu stała
się teraz bardziej przystępna i możliwa do wykonania w każdych warunkach.
•ocena
wydajności
i
kondycji
fizycznej
badanej
osoby
•szybka identyfikacja braków mięśniowych i pomiar tolerancji różnych obciążeń
•tworzenie dostosowanych i zróżnicowanych treningów w oparciu o wyniki testów
•okresowe sprawdzanie postępów i skuteczność leczenia a także kontrola programów
rehabilitacyjnych
•tworzenie bazy danych pacjentów w celu analizowania ich postępów
•motywacja pacjenta przez przedstawienie ilościowych danych realizowanych
postępów.
5. Badanie stabilometryczne i dynamograficzne
ALFA to nowoczesne urządzenie do oceny i treningu równowagi, oceny sił reakcji podłoża.
Platforma ta zapewnia profesjonalny trening sportowcom oraz pacjentom z zaburzeniami
równowagi i koordynacji ciała. Trening na platformie ma na celu stymulacje elementów
układu ruchu i układu nerwowego odpowiedzialnego m.in. za kontrole równowagi.

Właściwości:
ocena parametrów statycznych i dynamicznych związanych z utrzymaniem równowagi na
stabilnym podłożu,

możliwość analizy COP podczas testów i treningów (długość ścieżki, prędkość
przemieszczania, odchylenie (osie x, y), dystrybucja obciążenia, parametry pochodne),


wykorzystanie biofeedbacku,
szablony testów i programów treningowych oraz możliwość tworzenia własnych,

możliwość podłączenia kamer video rejestrującej testy/ćwiczenia pacjenta,

archiwizacja danych pacjentów zapewniająca rzetelny przebieg terapii,

8 dostępnych ćwiczeń.


Moduły testowe
moduł testów stabilometrycznych,
moduł testów dynamicznych,

moduł testów Unterberga,

moduł testów dystrybucji obciążeń.
Standardowo, oprócz testów, oprogramowanie platformy ALFA pozwala na wykonanie
szeregu ćwiczeń celem reedukacji kontroli sensomotorycznej i odbudowania równowagi.
Ćwiczenia mają charakter prostych gier wymagających przemieszczenia środka ciężkości w
określony, przez charakter zadania, sposób. Istotą ćwiczeń jest precyzyjne podążanie
kursorem odzwierciedlającym środek nacisku na platformę w zadany sposób.