Czym są badania jakościowe?

Czym są badania jakościowe?
David Silverman : „Interpretacja danych jakościowych”
Główne zagadnienia
Kiedy porównujemy badania ilościowe i jakościowe, znajdujemy
głownie róŜne rozłoŜenie akcentów między „szkołami”, które same w
sobie zawierają wiele wewnętrznych zróŜnicowań.
Badacze jakościowi winni raczej doceniać niŜ krytykować dąŜenie
badaczy ilościowych do zbierania i krytycznego analizowania
danych.
Kluczowe kwestie przy ocenie badań to rzetelność i trafność.
Pewne rodzaje ilościowych sposobów mierzenia mogą być czasami
odpowiednie dla badań jakościowych.
Niemniej wykorzystywanie jedynie metod czysto ilościowych moŜe
lekcewaŜyć społeczne i kulturowe konstrukcje „zmiennych”, których
poszukują badacze ilościowi, by korelować je ze sobą.
2
Cechy przypisywane metodom
jakościowym i ilościowym
JAKOŚCIOWE
ILOŚCIOWE
Miękkie
Twarde
Elastyczne
Ustrukturyzowane
Subiektywne
Obiektywne
Polityczne
Wolne od wartościowania
Studia przypadków
SondaŜe
Spekulatywne
Testujące hipotezy
Ugruntowane w rzeczywistości
Abstrakcyjne
3
Badania ilościowe
Ich sens:
Reprezentatywność i umoŜliwienie
testowania hipotez (sondaŜ społeczny),
Precyzyjny pomiar (eksperyment),
Analiza duŜych zbiorów danych
(statystyki urzędowe),
Rzetelność obserwacji (obserwacja
ustrukturyzowana),
Rzetelność mierzenia (analiza treści).
Metody badań ilościowych ma
pozwolić uzyskać zbiór
skumulowanych generalizacji opartych
na krytycznej segregacji danych – tj.
tworzyć naukę.
Ich nonsens:
Przyjęcie czysto statystycznej logiki nie
eliminuje konieczności posługiwania się
wiedzą potoczną zarówno przy
definiowaniu „zmiennych”, jak i korelacji
między nimi – a tego nauka chciałaby
uniknąć,
Operacjonalizacja na początkowym
etapie badań społecznych moŜe się
stać arbitralnym procesem, który
odwraca uwagę od procedur nadawania
sensu w codziennym Ŝyciu, jakie
stosują ludzie w konkretnych
środowiskach,
Przez to „twarde” dane dotyczące
struktury społecznej okazują się
złudzeniem.
4
Badania jakościowe
Ich sens:
Mogą one dostarczyć „głębszego”
rozumienia zjawisk społecznych, niŜ
moŜna byłoby uzyskać z danych czysto
ilościowych,
UmoŜliwiają obserwację zachowań w
codziennych sytuacjach, dzięki czemu
odsłaniają podstawowe procesy
społeczne,
Pozwalają na badanie sfer
rzeczywistości, których statystyki nie są
w stanie zmierzyć,
Badacze jakościowi uwaŜają, Ŝe nie
trzeba stosować metod badań
ilościowych, by zagwarantować
Trafne wnioski,
Typy danych moŜliwe do
zgeneralizowania.
Ich nonsens:
Problem rzetelności – odnosi się do
konsekwencji, z jaką poszczególne
stwierdzenia są przypisywane do tej
samej kategorii przez róŜnych badaczy
lub przez tego samego obserwatora w
róŜnych sytuacjach,
Anegdotyzm – odnosi się do tego, jak
pewne są wyjaśnienia, które badania
przynoszą – przywoływanie kilku
wymownych „przykładów” odnoszących
się do danego zjawiska bez
podejmowania wysiłków analizowania
opozycyjnych danych,
Kwestionowanie trafności – uŜywanie
krótkich, wyjętych z kontekstu rozmów
uŜywanych jako dowody na poparcie
poszczególnych twierdzeń kaŜe
kwestionować prawdziwość obserwacji.
5
Łączenie badań jakościowych i
ilościowych
Metody ilościowe mogą zgrabnie wiązać się z logiką badań
jakościowych, gdy np. liczymy własne kategorie stosowane przez
badanych w ich naturalnym środowisku.
Przykład studium dot. oddziału kardiologii dziecięcej
Sposób w jaki lekarze ogłaszali swoje decyzje był ściśle powiązany nie tylko z czynnikami
klinicznymi, ale takŜe społecznymi : co będzie mówione rodzicom na róŜnych etapach
leczenia,
Na pierwszej konsultacji ambulatoryjnej lekarze nie dawali Ŝadnych konkretów, a jedynie
sugerowali przeprowadzenie dalszych badań i czynili jedynie aluzje,
Takiej metody nie zastosowano tylko w 2 przypadkach : gdy dziecko było diagnozowane
jako „zdrowe” i gdy dziecko miało zespół Downa,
Badacz był w stanie zbudować tabelę opartą na porównaniu dzieci z i bez zespołu
Downa, która zestawiała róŜne formy zadawania pytań rodzicom przez lekarzy i formy
udzielanych odpowiedzi,
Kategorie umieszczone w tabeli nie pochodziły od badacza, lecz stanowiły pytania i
odpowiedzi jakie rzeczywiście padały w rozmowie.
6
Preferencje badaczy jakościowych
Preferowanie danych jakościowych – rozumianych po prostu jako
analizy słów i obrazów, raczej niŜ liczb,
Preferowanie danych pojawiających się naturalnie – obserwacji
raczej niŜ eksperymentów, nieustrukturyzowanych raczej niŜ
ustrukturyzowanych wywiadów,
Preferowanie raczej znaczeń niŜ zachowań – podejmowanie
wysiłków, by dokumentować świat z punktu widzenia badanych (!),
Odrzucenie modelu nauk przyrodniczych,
Preferowanie badań indukcyjnych, opartych raczej na wywodzeniu
hipotez z danych niŜ testowaniu hipotez – od szczegółu do ogółu (!).
7
Rodzaje badań jakościowych
Występują 4 główne podejścia badawcze, idiomy obejmujące analityczne
preferencje, określone słownictwo, style badawcze, sposoby pisania. Są to:
1. Naturalizm – niechęć do narzucenia znaczenia i preferowane „wyjście w teren”
(obserwacje, wywiady), odpowiada na pytanie „co?”, ale pomija „jak?”,
2. Etnometodologia – nastawienie na rozmowy i interakcje (nagrania audio i wideo),
odpowiada na pytania „jak?”, ale z kolei pomija „co?” w danym kontekście,
3. Emocjonalizm – poszukiwanie „intymnego” kontaktu z przedmiotem badań,
faworyzowanie indywidualnej biografii (wywiady), pomaga zrozumieć
doświadczenia ludzi za cenę uprzywilejowania kategorii potocznych – emocji,
4. Postmodernizm – usiłuje dokonać dekonstrukcji koncepcji „przedmiotu badań” i
„terenu” (wszystko, co pasuje), odsłania praktyki, ale moŜe prowadzić do
nihilistycznego wyparcia się treści.
8
Dziękuję za uwagę ☺
Anna Poszepczyńska
[email protected]