Zielona rachunkowość - Podatki i Rachunkowość

Zielona rachunkowość
Wpisany przez Małgorzata Węgrzyńska
W Polsce problemy dotyczące rachunkowości ekologicznej wynikają m.in. z braku odpowiedniej
literatury fachowej.
Wzrastające zainteresowanie podmiotów gospodarczych ochroną środowiska wymusza na
służbach finansowych dostosowanie tradycyjnego systemu rachunkowości do wymogów
związanych z działalnością proekologiczną. Jednostki prowadzące działalność z zakresu tej
ochrony dostosowują system ewidencji w taki sposób, by dostarczał niezbędnych informacji na
temat przeprowadzonych czynności. Obecne rozwiązania nie uwzględniają jednak potrzeb
kadry zarządczej.
W Polsce problemy dotyczące rachunkowości ekologicznej wynikają z braku odpowiedniej
literatury fachowej. Najczęściej kwestia ochrony środowiska oraz związanych tym kosztów
poruszana jest w momencie, gdy pojawiają się opłaty i kary środowiskowe nałożone przez
odpowiednie organy samorządu lokalnego. Nasz kraj, w porównaniu z państwami starej Unii
Europejskiej znajduje się na początku drogi związanej z ujmowaniem w rachunku
ekonomicznym działań z zakresy ochrony środowiska.
Należy zauważyć, że prowadzony rachunek mikroekonomiczny jest niekompletny, nie
uwzględnia bowiem w miarę pełnych kosztów i korzyści społecznych, co wpływa na
1 . W konsekwencji
zniekształcenie pomiaru wartości jednostki
wymusza to wprowadzenie nowych procedur związanych z identyfikacją, ewidencją, pomiarem
efektów działań proekologicznych. Włączeniu kwestii ochrony środowiska do rachunku
ekonomicznego towarzyszy wiele barier i trudności. Bariery te dotyczą m.in. ujednolicenia form
rachunku ekonomicznego w odniesieniu do gospodarki zasobami środowiska w skali krajowej i
międzynarodowej, pokonania naturalnej sprzeczności pomiędzy partykularnymi interesami
poszczególnych podmiotów gospodarczych a interesami ogólnospołecznymi, identyfikacji
wszystkich elementów rachunku znajdujących się po stronie nakładów i po stronie efektów,
jednolitej wyceny po stronie nakładów i po stronie efektów, upodmiotowienia środowiska
2.
przyrodniczego
Rodzi się potrzeba wyodrębnienia tego działu z tradycyjnego systemu rachunkowości,
ponieważ:
1/6
Zielona rachunkowość
Wpisany przez Małgorzata Węgrzyńska
1. Rachunek jednostki powinien odzwierciedlać postawę wobec środowiska i
oddziaływanie wydatków środowiskowych, ryzyka i zobowiązań na finansową pozycję jednostki.
2. Inwestorzy potrzebują informacji dotyczących działań środowiskowych i wydatków, by
podejmować decyzje inwestycyjne.
3. Jednostki mają możliwość wykorzystywania przewagi konkurencyjnej, jeśli są w stanie
wykazać, że ich dobra i usługi są przyjazne ekologicznie.
4. Rachunkowość ekologiczna jest pierwszym krokiem do realizacji społecznej
odpowiedzialności biznesu – odpowiedzialnego biznesu,
5. Rachunkowość ekologiczna stanowi klucz dla realizacji koncepcji zrównoważonego
3.
rozwoju
Termin rachunkowość ekologiczna jest pojęciem stosunkowo młodym, dość tajemniczym i
zagadkowym dla praktyków, jak i teoretyków. Został on zdefiniowany po raz pierwszy przez R.
Grey’a w 1996 roku i oznacza:
1. Prowadzenie ewidencji związków działalności gospodarczej ze środowiskiem nie tylko w
ujęciu wartościowym, ale wyrażenie jej także w innych miernikach, na przykład w jednostkach
naturalnych.
2. Odniesienie okresów obrachunkowych do zaistniałych potrzeb, a nie do okresów
sprawozdawczych właściwych rachunkowości finansowej.
3. Wyodrębnienie w rachunkowości kosztów i przychodów o charakterze środowiskowym.
4. Ewidencję kosztów środowiskowych w sposób umożliwiający odniesienie ich do różnych
grup produktów.
5. Prowadzenie rachunkowości ekologicznej jako możliwość oceny realizacji różnych
4.
celów działalności przedsiębiorstwa
Analiza literatury anglojęzycznej pozwala przybliżyć znaczenie tego terminu. Posługując się
definicją zaproponowaną przez Public Accounts and Estamimiates Committete (Melbourne) – r
achunkowość ekologiczna
2/6
Zielona rachunkowość
Wpisany przez Małgorzata Węgrzyńska
to proces, który dostarcza informacji o środowisku i wpływie działań człowieka na środowisko.
Informacje dostarczone przez ten system mogą zostać użyte w późniejszym czasie przy
podejmowani decyzji menedżerskich. Zdaniem Komitetu rachunkowość ekologiczna stanowi
także wyraz pieniężny, jak i niefinansowy (fizyczny) działań jednostki
5
. Natomiast zgodnie z definicją United States Environmental Protection Agency
6
,
rachunkowość ekologiczna
ma za zadanie ujawnienie kosztów środowiskowych dla odbiorców wewnętrznych, którzy byliby
zmotywowani do identyfikowania sposobów redukcji tych kosztów lub unikania tych kosztów i w
tym samym czasie staraliby się ulepszać jakość środowiska
7
.
Na podstawie analizy tej definicji można stwierdzić, iż rachunkowość ekologiczna stanowi
dział rachunkowości, który uwzględnia powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń koszty
środowiskowe. To system ciągłego i systematycznego gromadzenia informacji wraz z ich
przetwarzaniem (kontrolą) o działaniach z zakresu ochrony środowiska podejmowanych przez
człowieka, której celem jest redukcja lub/i usuwanie kosztów środowiskowych. Rachunkowość
środowiska stanowi także narzędzie ułatwiające podejmowanie decyzji związanych z
działalnością proekologiczną jednostki (np. projekty ekologiczne). Charakterystyczną cechą
odróżniającą ją od rachunkowości w tradycyjnym rozumieniu jest to, że rachunkowość
ekologiczna ma dwa wymiary: pieniężny i niepieniężny.
Badania naukowe przeprowadzone w krajach starej Unii Europejskiej (Hiszpania, Francja)
dowodzą, że jednostki gospodarcze, które włączyły do tradycyjnego systemu rachunkowości
elementy rachunkowości ekologicznej wyeliminowały w 50% trudności w pozyskiwaniu
informacji środowiskowych. Tak przygotowywana informacja ekonomiczna wspomagała
procesy podejmowania decyzji menedżerskich i to nie tylko z zakresu ochrony środowiska.
Istotne jest także to, że wiedza dostarczona z dodatkowego ujmowania w księgach
rachunkowych efektów środowiskowych, jak i w raportach finansowych informacji
środowiskowej stanowiła przedmiot konkurencji na rynku lokalnym tychże jednostek oraz
przyczyniała się do maksymalizacji zysku w długim okresie.
3/6
Zielona rachunkowość
Wpisany przez Małgorzata Węgrzyńska
Rachunkowość ekologiczna dostarcza zatem odpowiedzi na pytania związane z wpływem
jednostki gospodarczej na środowisko w szerokim jego rozumieniu: jako środowiska
naturalnego, społeczeństwa lokalnego.
Wprowadzenie nowoczesnych rozwiązań związanych z rachunkowością ekologiczną polega na
zrównaniu celów ekonomicznych, społecznych i ekologicznych oraz wspomaganiu systemu
zarządzania proekologicznego. Jednostki realizujące takie zadania napotykają na bariery
związane z:
1. Ograniczeniem ekonomicznym w postaci zmniejszenia zysku w krótkim okresie.
2. Obawą przed utratą rynku zbytu.
3. Brakiem ustalonej hierarchii wartości w zarządzaniu lub też występowaniem zbyt wielu
8.
różnych wartości
Jednocześnie jednostka zobowiązana jest do wdrożenia na wszystkich poziomach zarządzania
–
zarówno operacyjnego, jak i strategicznego
–
działań dotyczących ochrony środowiska jako orientacji proekologicznej. Wydaje się więc
konieczne, by jednostka integrowała te czynności z celami określonymi w misji oraz w polityce
przedsiębiorstwa. Należy też uwzględnić m.in. to, że:
1. ochrona środowiska powinna stanowić centralną część strategicznej polityki
przedsiębiorstwa,
2. przestrzeganie odpowiednich norm przyczynia się do poprawy wizerunku,
wiarygodności i zaufania do danej firmy,
3. strategiczna koncepcja środowiska musi być zapoczątkowana badaniami obecnej
sytuacji ekologicznej w celu opracowania prośrodowiskowych celów i przedsięwzięć na
szczeblu operacyjnym,
4. na stanowiskach kierowniczych w danym przedsiębiorstwie powinny znajdować się
4/6
Zielona rachunkowość
Wpisany przez Małgorzata Węgrzyńska
osoby o wrażliwości ekologicznej
– świadome działania na rzecz środowiska,
5. szkolenia pracowników pomagają w podnoszeniu świadomości, a tym samym w
szybszej realizacji celów ekologicznych, co w efekcie przyczynia się do pozytywnych efektów,
np. poprawy wizerunku przedsiębiorstwa,
6. należy wytwarzać produkty tak, aby były one używane i utylizowane w sposób przyjazny
środowisku, co wiąże się ze stosunkowo wczesnym zaznajomieniem się i zastosowaniem
prośrodowiskowych alternatyw co do surowców, maszyn czy też innych środków pomocniczych
9
.
Zmieniająca się dynamicznie gospodarka wymusza dostosowanie systemu rachunkowości do
potrzeb odbiorców sprawozdania finansowego, dlatego konieczne jest wprowadzenie zmian i
uwzględnienie w rachunku ekonomicznym efektów działalności proekologicznej.
1. Burzym E., Przesłanki i perspektywy standaryzacji i międzynarodowej harmonizacji
rachunkowości
, Zeszyty Teoretyczne Rady Naukowej, SKwP, Warszawa
1993, nr 23, str. 14.
2. Bałtromiuk A., Zastosowanie rachunku ekonomicznego w użytkowaniu zasobów
naturalnych
, Ekonomia i środowisko, 1996.
3. Accounting and Financial Reporting for Environmental Cost and Liabilited, Workshop
Manual
, UNCTAD, November, 2000, str. 13, www.accaglobal.com
4. Zubalewicz A., Zadania rachunkowości w dziedzinie pomiaru rozwoju zrównoważonego,
Ekonomia i środowisko. Czasopismo Stowarzyszenia Ekonomistów Środowiska i Zasobów
Naturalnych Nr 1 (27), Białystok 2005, s. 121.
5. Public Accounts and Estimimates Committee, Interim Report of the Inquiry into
Environmental Accounting and Reporting
. Parlament of Victoria, Melbourne, June 1999,
p. 9.
6. United States Environmental Protection Agency, Environmental Accounting for Decision
Making at Ontario Hydro, EPA, Washington, June 1995
7. Op.cit., str. 18.
8. K. Zimniewicz, Współczesne koncepcje i metody zarządzania. Wydanie II poprawione.
Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2003, s. 205.
5/6
Zielona rachunkowość
Wpisany przez Małgorzata Węgrzyńska
9. M. Kramer, M. Urbaniec, A. Kryński, Międzynarodowe zarządzanie środowiskiem. Tom I:
Interdyscyplinarne założenia proekologicznego zarządzania środowiskiem
, Warszawa 2005, s. 490.
6/6