Jak utrzymać jakość i uniknąć strat surowca

38
Technika
Jak utrzymać jakość i uniknąć strat surowca
Marian Żydzik, Südzucker Polska S.A.
Wymagania jakościowe względem surowca określa umowa kontraktacyjna
zawarta między plantatorem a producentem cukru, a ściślej Instrukcja odbioru buraków, która jest integralną częścią
umowy.
Instrukcja określa, że „korzenie buraka
cukrowego dostarczane do cukrowni
powinny być świeże, zdrowe, nieporośnięte, prawidłowo ogłowione, wolne od
pośpiechów i oczyszczone z nadmiaru
ziemi, o masie nie mniejszej niż 0,1 kg
oraz zawierające nie mniej niż 14 % cukru”. Wyprodukowanie takiego surowca
nie jest problemem dla plantatora. ProJest nim natomiast utrzymanie tych parametrów do grudnia i stycznia. O tym
decydują dwa ostatnie etapy produkcji
buraków: zbiór i przechowanie korzeni.
Zbiór buraków cukrowych
Zbiór jest jednym z najtrudniejszych
etapów w produkcji buraków cukrowych, etapem, który w dużym stopniu
decyduje o efektach produkcji, o jakości i ilości uzyskanego plonu. Trudność
wynika z faktu, że zbieramy dużą ilość
korzeni i liści często w niekorzystnych
temperaturach i przy dużej wilgotności
gleby. Powszechnie stosowaną techniką
zbioru jest zbiór jednoetapowy 6-rzędowym kombajnem samojezdnym. Jest to
technika pozwalająca na szybki z niewielkimi stratami zbiór korzeni. Nawet
najnowocześniejsze maszyny wyposażone w agregaty ogławiające, wyorywujące i
czyszczące z możliwością indywidualnej
regulacji nie uzyskają właściwej jakości
pracy, jeśli plantacja nie spełnia pewnych
wymagań:
– wyrównana powierzchnia pola – lepsza praca elementów roboczych,
sprzęt może pracować z większą wydajnością,
– proste rzędy i jednakowa szerokość
międzyrzędzi – mniej uszkodzeń i
mniej niewykopanych korzeni buraków,
–równomierne rozmieszczenie buraków w rzędzie i równomiernie wystawanie główek nad powierzchnię gleby
Rys. 1. Ocena wykonania jakości usługi zbioru buraków – warsztaty polowe
– wpływa na lepszą pracę zespołów
ogławiających,
– właściwa szerokość pasa uwrocia – powinna być wielokrotnością szerokości
siewnika i zapewnić swobodną pracę
kombajnu o długości ok. 15 m,
–plantacja przygotowana do zbioru
powinna być pozbawiona chwastów,
burakochwastów i kamieni – obecność
chwastów powoduje zakłócenia w pracy, obniżenie wydajności urządzeń, a
wykopane buraki z dużą ilością chwastów nie powinny być kierowane do
przechowania,
– w trakcie kopania buraków należy pamiętać aby kombajn w czasie jednego
przejazdu nie obejmował rzędów z
dwóch przejazdów siewnika.
Ważną sprawą dla plantatora jest podjęcie właściwej decyzji o terminie zbioru,
ze względu na wpływ terminu na wysokość plonu i jakość korzeni. Najlepsze
parametry można uzyskać gdy zbiór prowadzony jest po naturalnym zakończeniu wegetacji. Zbiór dojrzałych korzeni
gwarantuje dobre parametry jakościowe
tj. wysoką zawartość cukru, a niską zawartość melasotworów. Buraki technologicznie dojrzałe lepiej przechowują się
w pryzmach.
Dla producenta buraków orientacyjnym
wskaźnikiem określającym termin zbioru i jakość przetwórczą korzeni może być
tzw. współczynnik ulistnienia, czyli stosunek masy liści do masy korzenia.
Termin zbioru musi być zsynchronizowany z możliwościami zagospodarowania surowca w cukrowniach (do
harmonogramu odbioru). Dlatego plantator powinien mieć wiedzę o terminie
odbioru buraków już na etapie wyboru
odpowiedniej odmiany nasion buraka
cukrowego. Buraki przeznaczone do
odbioru do połowy listopada powinny
być kopane bezpośrednio przed ich dostawą.
W terminie wczesnych dostaw powinny
być wykopane buraki odmian wcześnie
dojrzewających, wcześnie siane, z gleb
ciężkich o niskim poziomie nawożenia,
silniej porażone chorobami liści i korzeni.
Surowiec przeznaczony do przechowania
w południowo-zachodniej Polsce można
kopać nawet na początku grudnia, tak
było w ostatnich dwóch latach. Przedłużanie okresu zbiorów jest jednak ryzykowne, chociaż daje wymierne korzyści.
Do zbioru w tych ostatnich terminach
należy przeznaczyć plantacje obsiane odmianami z przedłużonym terminem dojrzewania, siane w późniejszych okresach
na glebach lekkich o wysokim poziomie
nawożenia i o dużej zdrowotności liści i
korzeni. Jakość wyoranych buraków cukrowych ma ogromne znaczenie w przypadku przeznaczenia korzeni do dłużBURAK CUKROWY 4/2014
Technika
lub więcej należy dokonać korekty pracy
elementów roboczych kombajnu. Więcej
informacji oraz instrukcję oceny jakości
wyoranych buraków można znaleźć na
www.suedzucker.pl/plantatorzy.
Lokalizacja pryzm
Rys. 2. Straty spowodowane przez niewłaściwie ustawione elementy robocze kombajnu
szego składowania w pryzmach. Obecnie
większość rolników korzysta z usługowego kopania buraków. Decydując się na
taki sposób zbioru nie można tego zlecić
firmie przypadkowej. Usługodawca musi
swoją usługę wykonać sprzętem sprawnym, sprawdzonym, który do minimum
ograniczy straty.
4/2014 BURAK CUKROWY
W Südzucker Polska od sezonu 2013
wszystkie polecane przez nas kombajny
przeszły stosowne badania i jeżeli stan
techniczny nie budził zastrzeżeń kombajn otrzymywał stosowny certyfikat.
W interesie każdego plantatora leży, aby
usługa była wykonana z maksymalną
starannością, a obowiązkiem plantatora
jest ocena jakości
wykonanego zbioru (Rys. 1, 2).
Każdy z plantatorów może taką
ocenę łatwo samodzielnie przeprowadzić. W tym
celu z boku pryzmy należy pobrać
3 próby po 10 reprezentatywnych
buraków, ułożyć
buraki jeden obok
drugiego w rzędzie, a następnie
policzyć korzenie
ze zbyt wysokim
lub niskim i skośnym
ogłowieniem,
korzenie
obcięte, pęknięte,
ułamane powyżej
2 cm, z dużym
zanieczyszczeniem.
Jeżeli
średnia z 3 prób
dla określonego
rodzaju
uszkodzenia wynosi 2
Zapisy umowy kontraktacyjnej określają,
że miejsce pod pryzmę buraków powinno być tak wybrane, aby przy posiadanej
technice doczyszczania i załadunku i
przy posiadanych środkach transportu, możliwe było zwiezienie surowca w
każdej chwili bez względu na istniejące
warunki pogodowe. Dlatego też miejsce
składowania buraków powinno być zlokalizowane przy drodze utwardzonej, na
skraju pola.
Miejsce pod pryzmę powinno być wyrównane, pozbawione zagłębień, bruzd i
kolein. Wybierając lokalizację należy unikać terenów zadrzewionych, pod liniami
telefonicznymi i elektrycznymi. Wskazane jest aby drogi nie były zbyt wąskie,
najlepiej podlegające zimowemu odśnieżaniu. Niewskazana jest lokalizacja
na łukach dróg oraz przy tzw. „ślepych
drogach”, gdyż w takich przypadkach,
w trakcie odbioru, pojazdy są zmuszone
zawracać na polu.
Formowanie pryzmy
Kolejnym etapem na drodze do uzyskania dobrej jakości korzeni buraka
cukrowego jest formowanie pryzm. Formowana pryzma powinna być prosta,
zwarta, bez zagłębień. Pozwala to na
dokładne okrycie pryzmy. Usypywanie
pryzmy należy rozpocząć w odległości
od krawędzi pola równej przynajmniej
długości doczyszczarki. Wówczas mamy
zapewniony swobodny dostęp maszyny do pryzmy. Należy także pamiętać
o wymiarach pryzmy dostosowanych
do szerokości roboczej pracujących doczyszczarek.
Na mniejszych plantacjach pryzma jest
formowana przez kombajn. Na dużych
polach korzenie są odwożone od kombajnu na miejsce formowania pryzmy
przyczepami samowyładowczymi, a wyrównanie pryzmy następuje ze zbiornika
kombajnu (Rys. 3).
Dużym problemem jest formowanie
pryzmy po opadach deszczu, zwłaszcza
gdy korzystamy z przyczep samowyładowczych. Istnieje wówczas niebezpie-
39
40
Technika
Rys. 3. Formowanie pryzmy za pomocą przyczepy samowyładowczej i wyrównywanie jej powierzchni bezpośrednio z kombajnu
czeństwo powstawania kolein, w których
gromadzą się buraki. W takim przypadku wskazany jest rozładunek przyczep
w kierunku prostopadłym do pryzm.
Powierzchnia pod pryzmą jest wówczas
płaska, nierozjeżdżona.
Okrywanie pryzm
Podstawową zasadą utrzymania dobrej
jakości korzeni w pryzmach jest kierowanie do przechowania buraków o najlepszych parametrach tzn. że nie mogą być
to buraki z zanieczyszczeniem organicznym, kopane przy bardzo dużej wilgot-
ności, nieogłowione, nadmierne uszkodzone i z objawami chorób (Rys. 4).
Buraki przeznaczone do odbioru w grudniu i w styczniu przebywają w pryzmach
30–40 dni i są szczególnie narażone na
działanie niekorzystnych warunków pogodowych.
Pryzmy buraczane przed przymrozkami
i opadami śniegu zabezpieczamy specjalną przepuszczającą powietrze włókniną. Plantatorzy niezbędną włókninę
mogą nabyć w cukrowniach. Prawidłowo
użytkowana włóknina może służyć kilka
sezonów, a poniesione na zakup nakłady
rekompensuje wyższa cena za lepszy ja-
Rys. 4. Skutki złożenia do pryzmy buraków nadmiernie zanieczyszczonych, kopanych w
niekorzystnych warunkach wilgotnościowych
kościowo surowiec plus premia za okrycie pryzmy. Złym pomysłem jest okrycie
pryzmy ziemią, folią, liśćmi, ponieważ
nie tylko nie chronią one surowca, ale
mogą być powodem wzrostu temperatury wewnątrz pryzmy i rozwoju procesów
chorobowych. Tak więc nawet dobry
surowiec złożony w pryzmie źle okrytej
może ulec degradacji.
Metody okrycia i sposoby zabezpieczania podstawy pryzmy
W zależności od wymiarów posiadanej
włókniny, możemy stosować różne techniki okrycia pryzmy.
Najczęściej używanym sposobem okrywania pryzmy jest:
– okrycie wzdłużne na zakładkę,
–okrycie wzdłużne z połączeniem na
szczycie specjalnymi spinkami,
– okrycie poprzeczne.
Każda z tych metod ma swoje zalety i
wady. Zaletą metod wzdłużnych jest to,
że okrycia długich pryzm dokonujemy w
krótkim czasie. Zaletą metody poprzecznej jest łatwość ręcznego okrywania
przez dwie osoby oraz możliwość stosowania przy szerszych pryzmach. Okryta
pryzma musi być zabezpieczona przed
zerwaniem włókniny. Najczęściej rolnicy
podczas przykrywania pryzmy stosują do
celu zużyte opony (Rys. 5) i worki foliowe wypełnione ziemią. Doskonałym materiałem zabezpieczającym dół pryzmy
jest słoma.
Pomimo licznych artykułów w prasie
branżowej, szkoleń, bezpośrednich rozBURAK CUKROWY 4/2014
Aktualności
Błędy te skutkują stratami cukru i masy,
tym samym wpływają na obniżenie opłacalności produkcji buraków.
Podsumowanie
Rys. 5. Prawidłowo okryta włókniną i zabezpieczona oponami pryzma buraków
mów z plantatorami, zdarzają się jeszecze przypadki nie okrytych lub późno
okrytych pryzmy, przykrywanie buraków
bardzo zanieczyszczonych, okrywanie
po opadach lub przymrozkach, niedostateczne zabezpieczanie przed wiatrem.
Strat surowca nie możemy wyeliminować w całości, ale w znacznej mierze
możemy ograniczyć ich wielkość. Ważne
jest, aby rolnik potrafił zdiagnozować, na
którym etapie te straty powstają i podjął
odpowiednie działania w kierunku ich
zminimalizowania.
Jakość wyprodukowanego surowca możemy utrzymać przestrzegając
przedstawionych zasad na etapie zbioru, lokalizacji i formowania pryzm oraz
na etapie przechowywania korzeni.
Decydujące znaczenie ma jakość wykopanych buraków i obserwacja prawidłowo okrytej pryzmy. Należy pamiętać także o tym, że na jakość surowca
pracujemy przez cały okres wegetacji
buraków.
Dzień Pola Pfeifer & Langen Glinojeck S.A.
Dariusz Kamiński, Pfeifer & Langen Glinojeck S.A.
To już trzynasty raz w rejonie Glinojecka, a piąty pod egidą Pfeifer & Langen
spotykamy się na święcie buraka cukrowego jakim jest Dzień Pola. To duże
wydarzenie zorganizowane przy współudziale Związków Plantatorów Buraka
Cukrowego zgromadziło wielu rolników
będących plantatorami, jak również
tych, którzy są zainteresowani uprawą
buraków w swoich gospodarstwach.
Tegoroczne spotkanie miało na celu promowanie uprawy buraków w systemach
uproszczonych, z naciskiem na redukcję
kosztów i jakość surowca. Jednak to na
polu i właśnie w tym dniu można pokazać, w sposób bardziej obrazowy efekty
doświadczeń, które zakładane są w warunkach glebowo-klimatycznych, jakie
panują na terenie działania cukrowni.
Nasi doradcy odpowiadali na szereg pytań plantatorów. Oprócz pytań na temat
szczegółów technicznych związanych
z samą uprawą poruszano przydatność
tych systemów w zmniejszaniu skutków
ryzyka występowania erozji wietrznej i
4/2014 BURAK CUKROWY
W Dniu Pola w Szapsku wzięło udział ponad 2 000 rolników z 7 województw
wodnej, zamulenia i zagęszczenia gleby
wiosną czy skutków niedoborów wody.
Widać, że systemy uprawy konserwującej glebę coraz bardziej interesują plantatorów i wielu korzysta już z tych rozwiązań. Szczególnym zainteresowaniem
cieszył się system uprawy pasowej Strip–
Till. Pokazano kolejny raz agregat „Master”, który już w tym roku zarówno w
Cukrowni Glinojeck, jak i w cukrowniach
w Wielkopolsce był stosowany. Każdy
plantator może wybrać odpowiedni sys-
41