FIZYKA W DOMU ZADANIE 3 JAK POKROIĆ CEBULĘ I NIE

FIZYKA W DOMU
ZADANIE 3
JAK POKROIĆ CEBULĘ I NIE PŁAKAĆ?
Autor:
Jakub Szweda
Publiczne Gimnazjum im. UNICEF
Cybinka, ul. Szkolna 15
Opiekun: pani Jolanta Maćkiewicz
Rada 3:
Podczas krojenia cebuli polewaj nóż zimną wodą
Dlaczego płaczemy, gdy kroimy cebulę?
Dzieje się tak, ponieważ w komórkach cebuli znajdują się aminokwasy zawierające siarkę
oraz enzymy, głównie allinaza. Kiedy uszkodzimy taką komórkę wycieka z niej sok, w którym
enzymy uaktywniają się i rozkładają aminokwasy. W tym soku powstaje kwas 1-sulfopropelynowy.
Z niego po kilku reakcjach powstaje szybko parujący S-tlenek tiopropanalu. Opary tego zwiąku są
nietrwałe i szybko przedostaja się do powietrza.
Zachodzi tutaj zjawisko dyfuzji, czyli proces samoistnego przenikania i mieszania się
lotnego związku chemicznego S-tlenku triopropanalu z powietrzem. Cząsteczki gazów mają
dużą swobodę ruchów. Cały czas się przemieszczają i mieszają ze sobą w sposób bardzo
szybki i chaotyczny i nigdy nie zatrzymują się w jednym miejscu. Między czasteczkami
występują bardzo słabe lub żadne oddziaływania dalekozasięgowe.
Ta mieszanina gazów w połączeniu z wodą (np.tą z łez) tworzy kwas siarkowy.
W ten sposób kwas siarkowy rozpuszcza się w płynie łzowym, znajdującym się w naszych oczach.
Automatycznie uruchamia się nasz biologiczny alarm w postaci pieczenia i łzawienia oczu. Im
więcej cebulowych oparów, tym więcej kwasu siarkowego, powodujacego zalewanie się łzami.
Dlatego jedną z metod radzenia sobie z "płaczliwą" cebulą, jest polewanie noża podczas krojenia
zimną wodą. Kontakt enzymów z wodą powoduje, że tlenki siarki przestają się ulatniać, następuje
reakcja z wodą i opary nie dostają się do płynu łzowego.
Podobnie jest, gdy cebulę będziemy trzymać pod wodą podczas krojenia, jednak jest to dość
uciążliwy zabieg.
Oprócz sposobu zmywania soku z cebuli wodą są też inne metody krojenia cebuli, które
niwelują efekt płaczu lub go zmniejszają. Są to takie sposoby jak:
–
oddychanie ustami, a nie nosem – wtedy zdmuchujemy siarkowe opary sprzed twarzy,
zanim zdązą dotrzeć do oczu,
–
krojenie cebuli na duże kawałki – wtedy nie rozdrabniamy i nie miażdzymy komórek cebuli
i tym samym wyzwala się mniej kwasu siarkowego,
–
używanie bardzo ostrego noża – efekt podobnie jak wyżej – mniej komórek podlega
zniszczeniu i jest mniej soku,
–
włożenie cebuli na kilkanaście minut do zamrażarki – w niższej temperaturze reakcje
chemiczne zachodzą wolniej, a dodatkowo allinaza nie działa w niskich temperaturach,
–
krojenie cebuli przy otwartym oknie lub przy włączonym wentylatorze,
–
krojenie cebuli przy zapalonych świecach – podwyższenie temperatury powietrza powoduje
osłabienie działania enzymów – enzymy przestaja działać przy podgrzaniu do 60 stopni,
–
założenie okularów ochronnych lub gogli przed krojeniem cebuli – nie ma kontaktu płynu
łzowego z tlenkami siarkowymi – metoda dość skuteczna, ale niepraktyczna
Bibliografia:
https://www.youtube.com/watch?v=x-6L61idC7A
internet: serwis You Tube, kanał "Nauka. To lubię",
autor:Tomasz Rożek- tytuł: Dlaczego cebula wyciska łzy?, data wyszukiwania: 19.10.2015r.
http://nowaalchemia.blogspot.com/2013/09/cebulowe-zy.html
internet: blog chemiczny: Nowa Alchemia – artykuł: Cebulowe łzy, autor: Kuba Grom, data
wyszukania: 19.10.2015r.
Słowniczek:
allinaza - enzym obecny w świeżym czosnku lub cebuli,
S-tlenek tiopropanalu - lotny związek chemiczny powstający z aminokwasów wchodzących
w skład cebuli,
kwas1-sulfopropelynowy - kwas powstający z połączenia alliny z allinazą,