Sześć medali wartości

Szeœæ medali wartoœci
Autor: Edward de Bono
T³umaczenie: Cezary Welsyng
ISBN: 978-83-246-1639-8
Tytu³ orygina³u: The Six Value Medals:
The Essential Tool for Success in the 21st Century
Format: 122x194, stron: 192
• Punkt widzenia zale¿y od... osobistych wartoœci:
• podejmowanie trafnych i niesztampowych decyzji;
• prze³amywanie tradycyjnych schematów myœlenia;
• pe³ne wykorzystanie potencja³u swoich mocnych stron.
Myœlenie poprzez wartoœci
Edward de Bono jest znanym wspó³czesnym rewolucjonist¹ w dziedzinie myœlenia.
To Leonardo da Vinci kreatywnoœci. Miko³aj Kopernik idei wychodz¹cych poza logiczne
schematy. Zygmunt Freud koncepcji lateralnych. Albert Einstein umys³u ¿¹dnego
innowacji.
Edward de Bono zas³yn¹³ jako autor koncepcji myœlenia lateralnego jako niezbêdnego
uzupe³nienia rozumowania logicznego (wertykalnego). Jego s³ynna technika stosowania
szeœciu kapeluszy myœlowych pozwala prze³¹czaæ umys³ w ró¿ne tryby pracy.
Natomiast w ksi¹¿ce Szeœæ medali wartoœci siêgn¹³ po zjawisko wartoœci, omawiaj¹c
ich rodzaje, Ÿród³a, cechy, a tak¿e korzyœci i koszty wi¹¿¹ce siê z ich obecnoœci¹
w procesie podejmowania decyzji. De Bono zwraca uwagê, ¿e wartoœci s¹ wszêdzie
– s¹ obecne nie tylko w naszym ¿yciu osobistym, ale tak¿e pojawiaj¹ siê przy
rozwi¹zywaniu problemów zawodowych. Ci¹gle jednak wydaj¹ siê nam zjawiskiem
niejasnym i bardziej wirtualnym ni¿ nienamacalnym. Czas przyjrzeæ siê im z bliska
i poznaæ ich wagê.
Przyst¹p do rewolucji w myœleniu i dowiedz siê, ile naprawdê mog¹ byæ warte
Twoje decyzje:
• wartoœci z³ote – podstawowe potrzeby Twoje i Twojej organizacji;
• wartoœci srebrne – indywidualne cele i sposoby funkcjonowania;
• wartoœci stalowe – istota jakoœci pracy;
• wartoœci szklane – cechy wyró¿niaj¹ce Ciebie lub Twój produkt;
• wartoœci drewniane – wp³yw otoczenia na Twoje istnienie i rozwój;
• wartoœci mosiê¿ne – postrzeganie Twoich dzia³añ z ró¿nych punktów widzenia.
Spis treci
O autorze
11
Wstp: Czym s medale wartoci?
13
Dlaczego s nam potrzebne wartoci?
14
Towar masowy 15
Konkurs gotowania 16
Zmiany w sposobie mylenia
17
Mylenie przez pryzmat wartoci
1. Wartoci
18
21
W jakich sytuacjach musimy okreli wartoci?
Decyzje 21
Przegld wartoci 23
Analiza a wartoci 30
Postrzeganie a warto 31
Logika a wartoci 32
Wartoci a emocje 35
21
4
SZE
MEDALI WARTOCI
2. Wartoci negatywne
Wpyw
38
Sprawdzanie wartoci
3. Ramy pojciowe
Uwaga
37
40
43
44
Pónoc, poudnie, wschód i zachód
Punkty widzenia innych ludzi
45
46
Metoda szeciu kapeluszy mylowych
Metoda szeciu butów dziaania
Percepcja
Cel
49
50
51
4. Sze medali wartoci
Symbol
53
54
Skupianie uwagi na czym
Materiay
55
56
5. Wartoci zote
59
Ocena wartoci zotych
59
Zote wartoci zmian 60
Zote wartoci obecnej sytuacji 61
Zakres wartoci ludzkich
61
Potrzeby podstawowe 62
Wolno od... 63
Potrzeby psychologiczne 65
Jakie s Twoje zote wartoci?
68
47
SPIS
6. Wartoci srebrne
Cel
5
TRECI
71
72
Róne organizacje, róne cele 74
Funkcjonowanie
Poziomy
76
76
Rozwizywanie problemów
77
Jakie s Twoje srebrne wartoci?
7. Wartoci stalowe
81
Warto dla klienta
Jako usug
81
82
Jako funkcjonalna
Jako i zmiana
84
85
Wartoci negatywne
86
Wartoci postrzegane
Skupienie na jakoci
87
88
Jakie s Twoje wartoci stalowe?
8. Wartoci szklane
Innowacyjno
Prostota
79
89
91
93
94
Kreatywno
95
Kultura kreatywnoci 96
Krucho
97
Potencja
98
Jakie s Twoje wartoci szklane?
99
6
SZE
MEDALI WARTOCI
9. Wartoci drewniane
Wpyw
101
Natura
102
Osoby trzecie
101
104
Konkurencja 106
Dostawcy 106
Przyjaciele i rodzina 107
Wartoci negatywne
107
Jakie s Twoje wartoci drewniane?
10. Wartoci mosine
W czyim interesie?
108
111
113
Negatywne postrzeganie
114
Ksztatowanie postrzegania
115
Wiarygodno 116
Postrzeganie selektywne 117
Punkt widzenia 118
Czym s wartoci mosine?
11. Wraliwo na wartoci
Krytycyzm
118
121
121
Wraliwo na niebezpieczestwo
Niewidzialna warto
Eliminacja
125
Przegld wartoci
Zwyczaj
128
127
124
123
7
SPIS
TRECI
12. Konflikty i priorytety
129
Skalowanie wartoci
Konflikty wartoci
13. Tworzenie
129
131
135
Rozwizywanie problemów
135
Rozwizywanie konfliktów
136
Konflikty wartoci
137
14. Zakres oddziaywania wartoci
Liczby
142
Cztery stopnie wartoci
143
Wartoci silne 146
Wartoci mocne 147
Wartoci sabe 148
Wartoci nieznaczne 149
Wartoci negatywne
Ocena
151
15. Korzyci i koszty
Decyzje
150
153
155
Wartoci negatywne
16. róda wartoci
157
159
Wartoci komunikacji
Pozwolenie
Brama
159
160
160
Wartoci umoliwiania
161
141
8
SZE
MEDALI WARTOCI
Wartoci katalizujce
162
Wartoci usprawniania
Wartoci akceleracji
163
164
Rozwizywanie problemów
165
Eliminowanie wskich garde
Bdy
167
Konkurenci
Poraki
168
169
Koncepcje
170
17. Trójkt wartoci
Trójkt
171
172
Medal srebrny 172
Medal stalowy 173
Medal zoty 174
Medal szklany 175
Medal drewniany 176
Medal mosiny 176
Sia wartoci
177
Wartoci negatywne 178
Porównanie
180
18. Mapa wartoci
181
Tworzenie listy
182
Wartoci negatywne 183
Przykadowa lista 184
Mapy poczone
185
Kierunek mylenia
186
166
SPIS
Zespoy WIKCARI
Zakoczenie
TRECI
187
189
Dostrzeganie wartoci
190
Percepcja i komunikacja 190
Wizualizacja 191
9
ROZDZIA
1
Wartoci
W jakich sytuacjach musimy okreli wartoci?
Niemale kady proces mylenia oraz prawie kade
dziaanie zawiera w sobie istotny element, jakim jest
warto. Niemoliwe jest ignorowanie wartoci. Kada
decyzja, jak podejmujemy, wie si z pewnymi wartociami.
Decyzje
Zasadniczo istniej dwa rodzaje decyzji:
1. Decyzja o tym, czy co zrobi, czy te nie. Decydujesz o tym,
eby i naprzód, albo decydujesz si na to, eby nie rusza si
z miejsca.
2. Wybór alternatywny (który moe równie obejmowa
nierobienie niczego).
Gdy zastanawiamy si nad tym, czy pój dalej z nowym
produktem, now usug lub nowym projektem — albo
22
SZE
MEDALI WARTOCI
gdy podejmujemy decyzje w swoim yciu osobistym
— powinnimy okreli wartoci:
1. Czy ten projekt bdzie dochodowy?
2. W jaki sposób ten projekt wpynie na obecn dziaalno?
3. Co klienci bd postrzegali jako warto?
4. W jaki sposób wpynie to na pozycj konkurencyjn naszej
organizacji?
5. W jaki sposób wpynie to na rodowisko?
Na poziomie osobistym moesz zada nastpujce pytania:
x W jaki sposób wpynie to na moje szczcie?
x W jaki sposób wpynie to na moj rodzin?
x W jaki sposób wpynie to na moje finanse?
Mona by mnoy takie pytania.
Kade pytanie wymaga okrelenia konkretnego rodzaju
wartoci. Jeeli wartoci nie istniej albo s negatywne
(patrz s. 37), to projekt moe nie by wart rozwaania
czy realizowania. Istnieje taka moliwo, e bardzo wysoko ceniona warto w jednym obszarze moe przesania mierne wartoci w pozostaych obszarach. Jednake
w ogólnym rozrachunku cakowita warto jest tylko tak
mocna jak najsabsza z wartoci (podobnie jak w przypadku ogniw w acuchu). Zapewne nie okae si sukcesem
WARTOCI
23
co, co przynosi zysk, lecz nie stanowi wielkiej wartoci
dla klienta.
Nie jest dobrym pomysem co, co zadowala klientów,
lecz denerwuje pracowników. Powinno si unika tego,
co stanowi wielk warto wszdzie indziej, ale niszczy
rodowisko. Nie warto szuka czego, co uszczliwia
Ciebie, ale powanie zakóca spokój Twojej rodziny.
Przegld wartoci
W przypadku decyzji, które tak naprawd s wyborem
alternatywnym, kade z tych rozwiza musi zosta
przejrzane pod ktem wartoci. Nastpnie porównanie
wyników tego przegldu wartoci stanowi podstaw do
podjcia decyzji. Czy pastwo powinno skupia si na
masowej turystyce, czy te na turystach, którzy wydaj
duo pienidzy?
Jeeli nie podejmujesz decyzji w oparciu o wartoci,
to masz do dyspozycji niewiele innych podstaw. Moesz
podj jak decyzj, poniewa kto kaza Ci to zrobi
albo inni ludzie lub opinia publiczna wywieraj na Ciebie nacisk, aby to zrobi. Moesz podejmowa decyzje
w sposób rutynowy, na pewien sygna. Moesz te podejmowa decyzje nie na podstawie faktów, ale swojego
wyczucia sprawy („zawsze podejmuj takie decyzje jak
ta”). To wyczucie w podejmowaniu decyzji okazao si
zgubne dla wielu polityków odnoszcych due sukcesy.
24
SZE
MEDALI WARTOCI
Mona równie podejmowa decyzje w sposób losowy,
a nastpnie próbowa je naprawia.
Jeeli wartoci maj wpyw na cay nasz sposób mylenia, to
sensowne byoby przejrzenie wartoci oraz zidentyfikowanie
tych, które wykorzystujemy podczas podejmowania decyzji.
Tak samo jak murarz uywa poziomicy do sprawdzenia,
czy co jest równe, tak i my powinnimy przeprowadza
czste przegldy naszych decyzji, aby upewni si,
e wszystko jest w porzdku.
Teraz przyjrzymy si niektórym sporód wielu sytuacji,
w których przegldanie wartoci jest bardzo istotne.
To pomoe Ci zrozumie wag okrelania wartoci
w przypadku wszystkich Twoich decyzji zarówno biznesowych, jak i prywatnych. W dalszej czci tej ksiki
szczegóowo zapoznasz si z kadym sporód szeciu
medali wartoci, a potem poka Ci, w jaki sposób
przeprowadzi przegld wartoci.
WYBÓR POMYS
ÓW
Twórcze mylenie oraz celowe mylenie lateralne czsto znajduj odzwierciedlenie w ogromnej iloci nowych
pomysów. W jaki sposób oceniamy te pomysy? Które
sporód nich wymagaj dalszego namysu? Które s
obiecujce? Które posuwamy o krok dalej? W które
inwestujemy?
WARTOCI
25
Odpowied na wszystkie powysze pytania opiera si
na przegldzie wartoci. W jaki sposób prezentuj si
te wartoci w kadym przypadku?
Nowy pomys moe zosta zauwaony tylko dlatego,
e jest nowy i inny. Ale jeeli nie stoj za tym inne
wartoci, to ta nowo moe nie by wystarczajca.
ALOKACJA RODKÓW
Zazwyczaj posiadamy niedostateczn ilo rodków na
zrobienie wszystkiego, dlatego te musimy zastanowi
si nad tym, jak je ulokowa. Czy te rodki powinny
pój na marketing? Czy te rodki powinny pój na
ulepszenie produktu? Czy te rodki powinny pój na
szkolenia? W jaki sposób powiniene wydatkowa swoje
zarobki — na nowy dom, a moe na czesne za nauk
dzieci?
Istnieje potrzeba spojrzenia w przyszo oraz na moliwe konsekwencje kadej decyzji. W jaki sposób wartoci zostan dostarczone? W jaki sposób bdzie si wpywao na wartoci? Gdy patrzysz w przyszo, to czego
zamierzasz szuka? Bdziesz dy do zmian wartoci
niezalenie od tego, czy bdzie to dotyczyo poziomu
zawodowego, czy te osobistego.
26
SZE
MEDALI WARTOCI
USTALANIE ODPOWIEDNIEGO CZASU
Kolejna kwestia dotyczy wyboru odpowiedniego czasu.
Czy powinnimy zrobi co natychmiast? Czy powinnimy zrobi to w najbliszym czasie? Czy powinnimy
zrobi to póniej? Czy powinnimy poczeka do czasu,
a sprawy same si zmieni? Czy moesz tego dokona
bez okrelenia wartoci?
CICIE KOSZTÓW
Cicie kosztów jest naturalnym skadnikiem jakiegokolwiek programu przegldowego. Celem takiego
dziaania jest zazwyczaj obnienie kosztów poprzez
wyeliminowanie funkcji lub ludzi, którzy zdaj si zbyteczni. Na poziomie osobistym moe to obejmowa
uszczelnianie swojego domowego budetu lub wynegocjowanie lepszej oferty kredytu hipotecznego.
I tym razem mamy do czynienia z procesem rozpatrywania konsekwencji jakiejkolwiek zmiany oraz okrelania wartoci. W tych przypadkach dochodzi do podwójnego przegldu wartoci:
1. Okrelanie wartoci oraz wkadu funkcji, które s
poddawane przegldowi. Czy te wartoci s wysoko cenione?
2. Okrelanie nastpstw dla wartoci, jeeli nastpuje zmiana,
funkcja jest likwidowana albo zatrudnia si pracowników
kontraktowych spoza firmy.
WARTOCI
27
Nie ma adnego prawa naturalnego mówicego o tym,
e wszystko musi si sprawnie rozwija, dlatego te
okresowe przegldy s tak istotne. To samo odnosi si
do zoonoci. Stopniowo rzeczy mog stawa si coraz
bardziej skomplikowane. Dlatego te istnieje potrzeba
okresowego przegldu stanu rzeczy, aby odkry atwiejsze sposoby zrobienia czego.
KREOWANIE WARTOCI
Cay sens kreowania wartoci polega na tym, by poczy pewne rzeczy ze sob w celu dostarczenia wartoci,
dlatego jest to oczywisty obszar, w którym wartociom
naley powici szczególn uwag.
Nie ma kreowania wartoci bez dokadnego zrozumienia
wartoci.
Twórca wartoci musi mie na uwadze dostarczenie
podstawowych wartoci. To jest gówny cel budowania
wartoci. Samochód musi stanowi przede wszystkim
osobisty rodek transportu. Nastpnie mona wzi pod
uwag drugorzdne wartoci, takie jak cena, komfort,
presti, wygld, zuycie paliwa oraz cena odsprzeday.
W dalszej kolejnoci pojawiaj si rzeczy, jakich naley
unika, oraz wartoci negatywne (patrz s. 37), takie jak
wysokie koszty naprawy, wpyw na rodowisko, kiepski
wygld oraz problemy z zaadunkiem.
28
SZE
MEDALI WARTOCI
STRATEGIA I PLANY
Musisz stworzy strategi, a nastpnie zadecydowa
o tym, czy i kiedy z niej skorzysta.
Strategia, która nie opiera si na wartociach, wcale
nie jest strategi.
Co chcemy osign? Czego powinnimy stara si
unika? W jaki sposób ta strategia moe zosta wprowadzona w ycie? Jakie wartoci s zwizane z tym wprowadzeniem? Te wartoci maj zastosowanie zarówno
w odniesieniu do strategii biznesowych, jak i osobistych
planów yciowych.
ROZPOCZCIE CZEGO NOWEGO
Stworzenie jakiegokolwiek nowego biznesu jest doskona okazj do przewiczenia przegldu wartoci. Jakie
wartoci s oferowane potencjalnym klientom? Jakie
wartoci s zwizane z tym biznesem? Dlaczego ten
biznes stanie si dochodowy i bdzie trwa?
Lekcewaenie wartoci doprowadzio do wzrostu i nagego upadku fenomenu firm internetowych. Jedyn oferowan wartoci byo to, e ludzie inwestowali w firmy
internetowe, poniewa mogli niemale natychmiast odsprzeda ich akcje z zyskiem innym inwestorom. Jest to
dokadnie taka sama warto, jak oferuj nielegalne
piramidy finansowe, w których nowi inwestorzy s
WARTOCI
29
opacani z funduszy, które zostay wpacone przez poprzednich inwestorów.
Przegld wartoci moe pomóc nam podj decyzj
na temat tego, czy wej w jaki interes, czy te nie.
Co waniejsze, ten przegld wartoci determinuje tworzenie oraz modyfikacj pocztkowego pomysu.
Podejmowanie decyzji o rozpoczciu czego nowego na
poziomie osobistym równie wymaga odniesienia si do
wartoci. Bez wzgldu na to, czy chodzi o nowy zwizek,
czy te o now prac, zapocztkowanie czegokolwiek
nowego w naszym yciu wymaga dogbnej oceny naszych wartoci.
NIEPOROZUMIENIA
Nieporozumienia oraz konflikty zazwyczaj pojawiaj si
z powodu cierania si pewnych wartoci. Kada ze stron
konfliktu chce przeforsowa swoje wasne wartoci
— czsto kosztem tej drugiej strony.
Nieporozumienia mog by rozwizane poprzez mediacj, arbitra lub na drodze prawnej. Mona podj
prób odkrycia oraz wyeliminowania przyczyny zaistniaego nieporozumienia.
We wszystkich przypadkach najlepsze podejcie polega
na próbie znalezienia rozwizania, które przynosi korzy
obydwu stronom. Wymaga to penego zrozumienia
30
SZE
MEDALI WARTOCI
wartoci wszystkich stron zaangaowanych w dany konflikt. Bez tego zrozumienia niemoliwe jest znalezienie
zadowalajcego rozwizania.
Analiza a wartoci
Celem analizy jest tak dogbne zrozumienie otaczajcego nas wiata, abymy mogli dostarcza nasze wartoci
oraz korzysta z nich.
Jeeli jeste godny i wartoci dla Ciebie jest zjedzenie
czego, a dodatkowe wartoci spoeczne powoduj, e
chcesz zje posiek w restauracji, to co pomoe Ci skorzysta z Twoich wartoci? Pomoe Ci w tym przewodnik po restauracjach w Twoim miecie.
Naszym gównym nawykiem mylowym jest analizowanie
sytuacji w celu rozpoznania w nich typowych zdarze,
a nastpnie zastosowanie standardowych odpowiedzi na
nie. Ten system jest wietny, ale wi si z nim pewne
zagroenia.
Jeeli okolicznoci si zmieniy, to ta standardowa odpowied moe przesta pasowa, a nawet moe by niebezpieczna. Dlatego te potrzebujemy przegldu wartoci, aby okreli, czy ta zwyczajowa odpowied bdzie
przydatna w tym konkretnym przypadku.
Kiedy jeste godny i chcesz zje w restauracji, ale skrupulatnie oszczdzasz pienidze na kupno domu, to Twoje
WARTOCI
31
wartoci si zmieniy. Moesz miao zje co w restauracji, ale wpynie to negatywnie na stan Twojego konta
w banku, Twoje plany oraz przysze bezpieczestwo
Twojej rodziny.
Postrzeganie a warto
Wartoci bd ukierunkowyway oraz zmieniay nasz
percepcj. Jednoczenie percepcja moe zmienia nasze
wartoci.
Jeeli postrzegasz kogo jako swojego konkurenta, to
percepcja bdzie miaa wpyw na Twoj ocen wszystkiego, co robi ta osoba.
Jeeli zauwaasz, e kto dziaa raczej pod wpywem
strachu ni z powodu agresji, to Twoja ocena danego
zachowania bdzie inna.
Percepcja rzadko kiedy jest neutralna, chyba e opiera
si na rutynowych dziaaniach. Zazwyczaj postrzeganie
opiera si na jakich wartociach. Jeeli jeste godny,
to postrzegasz kanapk w inny sposób ni osoba, która
nie jest godna.
Dlatego by moe bdziemy potrzebowali przegldu
wartoci, aby dowiedzie si, które z nich mog wpywa
na nasz sposób postrzegania.
32
SZE
MEDALI WARTOCI
W pewnym sensie postrzeganie jest niewiadom decyzj
na temat tego, w jaki sposób widzimy wiat znajdujcy si
wokó nas. Poniewa jest ona niewiadoma, to nie posiadamy
adnej kontroli nad nasz percepcj, chyba e sprawimy,
i te majce na nas wpyw wartoci stan si widoczne.
Niektórzy ludzie popeniaj bd, wierzc w to, e najpierw widzimy rzeczy w sposób obiektywny, a dopiero
póniej angaujemy w to swoje wartoci. Niestety, nie
jest to prawda. Wartoci determinuj nasz sposób postrzegania bez wzgldu na to, czy jestemy wiadomi
istnienia ich, czy te nie, a nastpnie to, co widzimy, ma
tendencj do podtrzymywania tego sposobu percepcji.
Logika a wartoci
Niektórzy ludzie wierz w to, e decyzje s podejmowane w sposób cakowicie logiczny. Zgodnie z tym gromadzisz istotne informacje, a nastpnie wykorzystujesz
swoje logiczne mylenie.
Takie podejcie sprawdza si, ale tylko w niektórych
przypadkach. Powiedzmy, e nastpia awaria sprztu.
Logiczna analiza moe doprowadzi Ci do przyczyny
tej awarii, a wtedy bdziesz móg j usun.
Logika moe pomóc Ci w zadecydowaniu o tym, jak co
zrobi, ale nie podpowie Ci, co chcesz zrobi.
WARTOCI
33
Chcesz osign wiksze zyski i wypaci wicej pienidzy udziaowcom albo chcesz wyda pienidze na stworzenie lepszej infrastruktury marketingowej? Jeste
skonny przyj awans zawodowy, który przynosi wicej
pienidzy, czy te pozosta przy ciece kariery, która
daje Ci wiksz satysfakcj? W ostatecznym rozrachunku to Twoje wartoci podejm t decyzj za Ciebie.
Logika moe Ci podpowiada, e moesz obniy koszty
jakiego produktu poprzez oferowanie go jedynie
w jednym kolorze, podobnie jak zrobi to Henry Ford,
który wsawi si powiedzeniem: „Kady moe kupi
samochód w dowolnym kolorze, pod warunkiem e bdzie to kolor czarny”. Jednoczenie ta sama logika bdzie Ci podpowiadaa, e w wiecie wzmoonej konkurencji klienci mog nie by tym zachwyceni i mog
dokona zakupu u Twoich konkurentów. Jakie s Twoje
wartoci?
Logiczne mylenie jest skuteczne, jeeli chodzi o znalezienie najlepszej drogi wiodcej do jakiego celu. Mona odnie wraenie, e logika „decyduje” o tym celu.
Jednake w tle znajduj si wartoci, które decyduj
o tym, co chcesz zrobi.
Logiczne mylenie podpowie Ci, e powiniene kupi
sobie paszcz na z pogod. Logika podpowie Ci równie, e na czarnym paszczu nie bdzie wida brudu
34
SZE
MEDALI WARTOCI
i e jest on odpowiedni na wikszo okazji. Jednake
to Twoje wartoci zadecyduj, czy chcesz mie ten
paszcz, czy nie.
Prawdziwym problemem jest fakt, e jakakolwiek decyzja podjta w oparciu o wartoci zawsze moe zosta po
fakcie zracjonalizowana jako ta, która zostaa podjta
wycznie w oparciu o logiczne przesanki.
Lubisz czerwone wino. Wobec tego racjonalizujesz to,
e jest ono zdrowe: czerwone wino zawiera polifenole,
które blokuj enzym odpowiedzialny za gromadzenie
si tuszczu w ttnicach, a dziki temu zmniejszaj
prawdopodobiestwo zawau serca. Moesz ignorowa
fakt, e korzyci te dotycz jedynie sytuacji, gdy wino
jest spoywane w rozsdnych ilociach.
Nie twierdz, e nie istniej ludzie, którzy naprawd
wybieraj czerwone wino z powyszych powodów, ale
istniej te i inni, którzy uywaj tego jako racjonalizacji swojego wyboru. W obydwu przypadkach wybieranie
czerwonego wina, poniewa jest ono dla nas dobre, jest
tak naprawd wyborem wartoci. Czy wartoci jest
dla Ciebie dugie ycie, czy korzystanie z uciech ycia?
A moe jedno i drugie?
Nie ma nic zego w racjonalizowaniu decyzji oprócz
dwóch sytuacji:
WARTOCI
35
1. Moemy stara si racjonalizowa z decyzj, podjt
wycznie pod wpywem emocji. Jeeli jestemy wietni
w racjonalizowaniu, to moemy nie zdawa sobie sprawy
z tego, jak bardzo za jest ta decyzja.
2. Jeeli zaczniemy wierzy w to, e nasze decyzje s cakowicie
logiczne, to istnieje wiksze zagroenie, i zaniechamy
zwracania uwagi na nasze wartoci, i moemy nawet nie
zdawa sobie sprawy z tego, w jaki sposób one wpywaj
na nasze logiczne decyzje.
Wartoci a emocje
Czy emocje s tym samym, co wartoci? Wartoci s
ukrytymi wyzwalaczami naszych emocji.
Kto Ci obraa, a Ty reagujesz na to emocjonalnie.
Co si dzieje? Z jakimi wartociami mamy tutaj do czynienia?
Kto zachowuje si agresywnie w stosunku do Ciebie,
wic musisz si broni. Nie chcesz by poniany.
Nie chcesz przegra. Nie chcesz by zdominowany
(w sensie pierwotnym).
Nie chcesz, aby inni widzieli, e zostae poniony
i nie zareagowae.
Istnieje warto w kulturze, która sugeruje nam,
e nie powinnimy godzi si na zniewag.
36
SZE
MEDALI WARTOCI
Twoja samoocena moe dozna lekkiego uszczerbku:
a moe w tej zniewadze jest ziarno prawdy?
Kompletnie inny zestaw wartoci wskazywaby, e nie
jeste obraany, o ile nie czujesz si obraany. Dlatego
zamiast zoci si, po prostu wybuchasz miechem.
Jeeli Twoim wartociom co zagraa, to Twoje emocje
wskazuj na to, e wyczuwasz to zagroenie. To samo
odnosi si do przyjemnoci. Gdy nasze wartoci s zapewnione, czujemy si szczliwi i moemy okaza nasze szczcie.
Osoba, której przyznaje si pewne zasugi oraz która
jest chwalona za wykonanie dobrej roboty, docenia to
uznanie. Mamy tutaj do czynienia z wartoci spoeczn bycia zauwaonym.