14_Monopol

2015-12-27
Cechy monopolu czystego
Monopol pełny:
• Jeden sprzedawca (producent) produktu
• Wielu rozdrobnionych nabywców
• Brak bliskich substytutów dla produktu
monopolisty
• Monopolista jest cenotwórcą (cenodawcą)
• Doskonała przejrzystość rynku
• Znaczące bariery wejścia na rynek:
•
•
•
•
koszty i utargi przedsiębiorstwa,
warunek maksymalizacji zysku,
cena monopolowa,
optimum techniczne a optimum ekonomiczne
przedsiębiorstwa,
• zysk i strata monopolu,
• równowaga przedsiębiorstwa w krótkim i długim
okresie,
• dyskryminacja cenowa monopolu.
Krzywa popytu na produkty
monopolu jest równoznaczna z
krzywą popytu rynkowego, a
monopol jest równoznaczny z
gałęzią
P
(np. patenty)
 Bariery ekonomiczne: bardzo wysokie nakłady kapitałowe
Utargi monopolisty
UC = P• Q
UC
D
 Bariery legislacyjne: prawnie usankcjonowany monopol –
konieczność posiadania koncesji, zezwolenia, etc.
 Bariery technologiczne: ochrona rozwiązań technologicznych
UP
UC
P2
UC
Q
P Q
Q
UM
UC
Q
P1
Q
Q2 Q1
UC
Q
UP
UM
UC
UP= D
UM
Q
Q
Optimum ekonomiczne i cena monopolowa
P,UM
• Monopolista jest jedynym dostawcą określonego
produktu na danym rynku. Równowaga
monopolisty jest więc zarazem równowagą gałęzi
przezeń reprezentowanej.
• Jak każde przedsiębiorstwo maksymalizujące
zysk, monopolista wybiera taką wielkość
produkcji, przy której utarg krańcowy zrównuje
się z kosztem krańcowym.
• Monopolista sam ustala cenę, ale musi się liczyć
z tym, że po wyższej cenie sprzeda mniejszą ilość.
• Miarą siły monopolu jest nadwyżka ceny nad
kosztem krańcowym.
Optimum ekonomiczne i cena monopolowa
P,UM
QE , KM = UM
KM
KM
KM
KM
optimum
ekonomiczne
R
Pm
E
E
UM
0
QE
Pm – cena
monopolowa
D=UP
UM
Q
0
QE
D=UP
Q
1
2015-12-27
Maksymalizacja zysku w warunkach
pełnego monopolu
UM
KM
P
KM
KPC
PM
Strata w monopolu
Możliwości osiągania zysku zależą od wzajemnego
położenia krzywych popytu i kosztów.
Decyzje dotyczące zawieszenia produkcji i likwidacji
przedsiębiorstwa są analogiczne do decyzji w konkurencji
doskonałej: P < KPZ
P
D
KPC
KM
KPC (QE)
STRATA
PM
ZYSK
KPC(QE)
D=UP
UM
QE Qt
UM
Q
Elastyczność cenowa popytu na produkt monopolisty
Monopolista działa w tym obszarze, gdzie
EPD jest większa od jedności – popyt jest
elastyczny.
QE
Porównanie efektywności monopolu i konkurencji doskonałej
MONOPOL
P,UM
KM
KM
P
EDP
1
Pm
D
przedsiębiorstwo
konkurencyjne
E
PM
NIEEFEKTYWNOŚĆ
MONOPOLU
UM
0
D=UP
UM
EDP
1 QE
EDP
1
Pm>Pc i Qm<Qc
R
UMc = Pc
KM
Q
D
Qm Qc
Q
Q
Monopol - konkluzje
• Monopolista ustala wielkość dostaw na rynek, a następnie
określa najwyższą możliwą cenę, po jakiej rynek jest w stanie
wchłonąć dostarczony towar
• Optimum ekonomiczne leży na lewo od
optimum technicznego (inaczej niż w konkurencji
doskonałej)
• Monopol prowadzi do niższej produkcji i
wyższego poziomu cen w stosunku do
konkurencji doskonałej
Dyskryminacja cenowa
Dyskryminacja cenowa oznacza różnicowanie cen, tj. sprzedawanie
tego samego towaru różnym nabywcom po różnych cenach.
Jest możliwa jeśli:
1. Istnieje możliwość dzielenia rynku
2. Ci, co kupują po niższej cenie nie mogą mieć możliwości
odsprzedawania innym
3. Popyt na poszczególnych segmentach rynku ma różną
elastyczność (taniej sprzedaje się grupom nabywców
charakteryzujących się większą elastycznością cenową popytu;
drożej sprzedaje się grupom nabywców charakteryzujących się
mniejszą elastycznością cenową popytu)
• Monopolista osiąga wysokie zyski w długim okresie poprzez
ignorowanie optimum technicznego.
2
2015-12-27
Dyskryminacja może być uwarunkowana:
1. regionalnie (terytorialnie) np. dumping
2. czasowo (np. w sezonie drożej, poza
sezonem taniej)
3. kwantytatywnie (w zależności od wielkości
zakupu)
4. kwalitytatywnie (w zależności od
przeznaczenia dobra, np. do produkcji lub do
konsumpcji)
5. personalnie
Przyczyny powstawania monopoli
Doskonałe różnicowanie cen w monopolu
P, UM
KM,
KPC
KM
KPC
zysk
E
w przypadku
zysk bez
różnicowania
cen
PM
KPCe
R
różnicowania cen
M
D=UP
0
Qe
1. Dyskryminacja cenowa pierwszego stopnia
Każdy konsument płaci odrębna cenę, ponieważ monopol ustala
różne ceny dla poszczególnych konsumentów Całkowicie zanika
renta konsumenta.
2. Dyskryminacja cenowa drugiego stopnia
Firma stosuje różne kategorie cen. Konsumenci w ramach
kategorii płacą tą samą cenę, np. rabaty ilościowe, taryfa
weekendowa w komunikacji lotniczej.
Różnice w stosunku do dyskryminacji pierwszego stopnia:
- istnieje ten sam system cen dla każdego konsumenta,
- renta konsumenta nie znika w całości
3. Dyskryminacja cenowa trzeciego stopnia
Konsumenci zostają podzieleni na grupy odbiorców, np. studenci,
emeryci. Dla każdego segmentu rynku ustalana jest odrębna
cena.
Q
• wyłączna własność zasobów surowców,
• posiadanie patentu na dany produkt
• wyłączność na sprzedaż danego produktu w
pewnym regionie oparta na koncesji lub
wynikająca z nawyków nabywców
• posiadanie prawa do nazwy firmowej produktu
• prowadzenie produkcji na wielką skalę
• porozumienie producentów działających jak
jedna firma
• polityka protekcyjna państwa chroniąca
krajowego producenta przed napływem
produktów zagranicznych
3