rynek, popyt, podaż

Gospodarka rynkowa.
Rynkowy mechanizm popytu i
podaży.
Agnieszka Stus
Zagadnienia
Rynki elastyczne i zmonopolizowane.
 Funkcje popytu i podaży (położenie,
przesunięcie).
 Równowaga rynkowa. Prawo popytu i
podaży. Model pajęczyny.




Miary elastyczności popytu i podaży.
Czynniki determinujące elastyczność popytu.
Wykorzystanie funkcji popytu w decyzjach
przedsiębiorstw.
Pojęcie rynku

Miejsce dokonywania sprzedaży i zakupu
towarów [B. Oyrzanowski].

Proces, w którym nabywcy i sprzedawcy
określają przedmiot obrotu i warunki tego
obrotu [J. Laudańska-Trynka].

Zespół warunków, które doprowadzają do
kontaktu miedzy kupującymi a sprzedającymi
w procesie wymiany dóbr i usług [D. Begg].
Pojęcie rynku c.d.

Transakcje kupna i sprzedaży oraz warunki,
w jakich one przebiegają [R. Milewski].

Syntetyczne pojęcie określające proces
prowadzący do tego, że decyzje gospodarstw
domowych dotyczące konsumpcji
alternatywnych dóbr, decyzje przedsiębiorstw o
tym, co i jak wytwarzać oraz decyzje
pracowników dotyczące tego, jak wiele i dla kogo
pracować, zostają wzajemnie uzgodnione dzięki
odpowiedniemu dostosowaniu cen [D. Begg].
Kryteria klasyfikacji rynków
Rynek ze względu na przedmiot obrotu
 Rynek ze względu na zasięg działania
 Rynek ze względu na sytuację rynkową
 Rynek ze względu na charakter dóbr
 Rynek ze względu na stopień wyrównywania
się cen

Rynek doskonały
Rozproszenie po stronie popytu i podaży
 Brak barier wejścia i wyjścia na rynek
 Przejrzystość (transparencja)
 Jednorodność dóbr i usług

Funkcje rynku
Wycena dóbr (produktów i zasobów)
 Źródło informacji dla podmiotów gosp.
 Warunek racjonalnego wykorzystania
zasobów
 Ustalanie stanów równowagi w gospodarce
 Dostosowanie produkcji do potrzeb

Cechy dojrzałej gospodarki rynkowej
Dominacja własności prywatnej i
swoboda transferu praw własności
 Swoboda prowadzenia działalności
gospodarczej
 Istnienie sprawnie działających instytucji
obsługujących rynek
 Integralność rynku, czyli wzajemne
uzależnianie się od siebie rynków
 Istnienie konkurencji między
podmiotami

Zalety gospodarki rynkowej
Umożliwienie efektywnej alokacji
zasobów
 Sprzyjanie lepszemu zaspokojeniu
potrzeb nabywców
 Tworzenie efektywnego system
motywacyjnego
 Zapewnienie dużej innowacyjności
gospodarki

Wady gospodarki rynkowej
Sprzyjanie rozwarstwieniu społecznemu
 Występowanie tzw. efektów
zewnętrznych
 Sprzyjanie rozwojowi społecznie
niepożądanych dóbr
 Skłonność do proliferacji produkcji
 Społeczny koszt dochodzenia gospodarki
do równowagi rynkowej

Popyt
Ilość danego dobra, jaką nabywcy są w
stanie nabyć po określonej cenie i w
określonym czasie.
Zależy od:
 ceny dobra
 determinant pozacenowych (np. dochody
nabywców, ceny innych dóbr, przyszła
sytuacja rynkowa, gusty nabywców,
struktura ludności).
Popyt a cena – zależność odwrotna
Pp (popyt)
C (cena)
C1
C2
C3
0
Q1
Q2
Q3
Popyt jako malejąca funkcja ceny (typowa krzywa popytu).
Q (ilość)
Nietypowe reakcje popytu na cenę
C (cena)
Pp1
C1
Pp3
Pp2
0
Nietypowe krzywe popytu
Q (ilość)
Pozacenowe determinanty
popytu
Pp2
C (cena)
wzrost popytu
Pp1
Pp3
spadek popytu
C1
Q3
Q1
Q2
Przesunięcie krzywej popytu pod wpływem czynników < > ceny
Q (ilość)
Podaż
Ilość dobra zaoferowana przez
producentów do sprzedaży po danej
cenie w określonym czasie.
Zależy od:
 ceny dobra
 determinant pozacenowych (np. koszty
produkcji, rentowność dobr
substytucyjnych, czynniki naturalne i
inne o charakterze obiektywnym).
Podaż a cena – zależność jednokierunkowa
Pd (podaż)
C3
C2
C1
Q1
Podaż jako rosnąca funkcja ceny (krzywa podaży)
Q2
Q3
Q (ilość)
Pozacenowe determinanty podaży
Pd2
C (cena)
Pd1
spadek podaży
Pd3
C1
wzrost podaży
Q2
Q1
Q3
Przesunięcie krzywej podaży pod wpływem czynników < > ceny
Q (ilość)
Cena równowagi rynkowej
C (cena)
Pp (popyt)
Pd (podaż)
Cr
A (punkt równowagi rynkowej)
Qr
Równowaga rynkowa
Q (ilość)
Nadwyżka rynkowa
C (cena)
Pd (podaż)
Pp (popyt)
nadwyżka
C1
Cr
A (punkt równowagi rynkowej)
Q1
Qr
Q2
Q (ilość)
Niedobór rynkowy
C (cena)
Pp (popyt)
Pd (podaż)
Cr
A (punkt równowagi rynkowej)
C1
niedobór
Q1
Qr
Q2
Q (ilość)
Przesunięcia krzywej popytu
Pp2
Pd (podaż)
Pp1(popyt)
C (cena)
Pp3
A2
C2
A1
C1
A3
C3
Q3
Q1
Q2
Q (ilość)
Przesunięcia krzywej podaży
Pd3
Pp (popyt)
Pd1(podaż)
C (cena)
C3
Pd2
A3
A1
C1
A2
C2
Q3 Q1
Q2
Q (ilość)
Równoczesne przesunięcia krzywych
P2
p
P1
P1
p
d
C (cena)
C1
C2
C3
P2
d
A1
A2
A3
Q1 Q3 Q2
Wzrost podaży i spadek popytu
Q (ilość)
Szczególne przypadki
równowagi
Krzywa podaży jest sztywna tzn. niezależna
od ceny - podaż doskonale nieelastyczna wówczas: cena równowagi określona jest
przez popyt a ilość określona jest przez
podaż.
 Krzywa podaży jest wyjątkowo wrażliwa na
cenę (konkurencja doskonała w długim
okresie) - podaż doskonale elastyczna –
wówczas: cena równowagi jest określona
przez podaż a ilość jest określona przez
popyt.

Cena określona przez popyt a
ilość określona przez podaż
C (cena)
Pp
C (cena)
Pd
Pp
Pp1
Pd
C1
C0
C0
0
Q
Q (ilość)
0
Q
Q (ilość)
Cena określona przez podaż a
ilość określona przez popyt
C (cena)
C (cena)
Pp
Pd
C
0
Q0
Q (ilość)
Pp
Pp1
Pd
C
0
Q0
Q1
Q (ilość)
Podaż i cena a czynnik czasu
Pd2
C (cena)
Pd1
C2
C3
C4
Pd3
B
C
A
D
C1
Pp2
Pp1
Q1
Podaż w różnych okresach
Q2 Q3
Q (ilość dobra)
„Model pajęczyny” - założenia
Podjęcie decyzji
o produkcji
dobra „X”
Długotrwały
proces produkcji
dobra „X”
t0
Schemat Procesu:
Od podjęcia decyzji o produkcji do wprowadzenia wyrobu na rynek
Wprowadzenie na
rynek dobra „X”
t1
„Model pajęczyny”
obejmuje trzy przypadki
Oscylacja
Gasnąca
Oscylacja
Periodyczna
Oscylacja
Wybuchowa
Oscylacje gasnące (tłumione)
C (cena)
Pd
C0
E0
C2
CE
E
PP
C1
t
Q0
Q2 QE
Q1
Q (ilość)
Oscylacje periodyczne
C (cena)
Pd
E0
C0
E
CE
C1
Pp
t
Q0
QE
Q1
Q (ilość)
Oscylacje wybuchowe
C (cena)
Pd
C2
C0
CE
E
E0
C1
t
Pp
Q2
Q0 QE
Q1
Q3
Q (ilość)
Narzędzia analizy podaży i popytu jako
instrument opisu sytuacji rynkowych na
przykładzie podatku VAT.

Opisywanie rynku przed nałożeniem podatków i
po ich nałożeniu ma wielkie znaczenie dla
prowadzenia polityki gospodarczej.

Podstawą dla zrozumienia podatków jest
uświadomienie sobie, że kiedy funkcjonuje
podatek, na rynku występują dwie ceny: cena,
którą płaci nabywca i cena, którą otrzymuje
dostawca. Te dwie ceny – cena popytu i cena
podaży – różnią się o wielkość podatku.

Wskaźnik podatkowy - określa podział podatku
pomiędzy sprzedawcę i kupującego.
Podatek nałożony na sprzedawcę
cena
5.0
4.5
4.0
Pd + podatek na
sprzedawcy
cena dla
kupującego
cena bez
podatku
Pd
1,5 euro
podatku
3.0
2.5
E0
2.0
1.0
cena dla
sprzedawcy
275
Pp
300 325 350 375 400 425 450 475 500
ilość
Podatek nałożony na kupującego
cena
5.0
4.5
4.0
cena dla
kupjacego
cena bez
podatku
3.0
2.5
2.0
1.5
1.0
Pd
1,5 euro
podatku
E0
cena dla
sprzedawcy
275
Pp-podatek
kupujacego
Pp
300 325 350 375 400 425 450 475 500
ilość
Pytania?
Dziękuję za uwagę.