Rola preparatów probiotycznych w procesie kolonizacji

Mateusz Rawski
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
Stypendysta projektu pt. „Wsparcie stypendialne dla doktorantów na kierunkach uznanych
za strategiczne z punktu widzenia rozwoju Wielkopolski”, Poddziałanie 8.2.2 Programu
Operacyjnego Kapitał Ludzki
Rola preparatów probiotycznych w procesie kolonizacji układu
pokarmowego żółwi wodno-lądowych
przez mikroflorę zoonotyczną
Impulsem do podjęcia badań było moje hobby tj. hodowla gadów. Będąc, od wielu lat
w stałym kontakcie z wieloma hodowcami-amatorami, międzynarodowymi organizacjami
herpetologicznymi, ogrodami i sklepami zoologicznymi. Zauważyłem potrzebę poznania
szeroko omawianego na świecie, a ignorowanego w Polsce, zagrożenia mikrobiologicznego
związanego z utrzymaniem gadów w niewoli. Badania naukowe wykazują, że od 20 do 40%
populacji żółwi w warunkach terraryjnych jest nosicielami potencjalnie niebezpiecznych dla
zdrowia człowieka i zwierząt patogennych bakterii z rodzaju Salmonella. W Stanach
Zjednoczonych, już dawno podjęto kompleksowy program walki z tym zagrożeniem,
wprowadzając standard produkcji fermowej żółwi wolnych od Salmonelli tzw. „Salmonella
Free Turtles”. W Polsce, brakuje uregulowań prawnych mających na celu ochronę zdrowia
ludności przed zagrożeniem mikrobiologicznym powodowanym przez gady. Mimo dużej skali
importu żółwi czerwonolicych w latach 90-tych (ponad 0,5 mln), a także zwiększeniu importu
innych gatunków zwierząt egzotycznych. Problem ten nie jest poruszany przez krajowe i
lokalne służby sanitarne i weterynaryjne. Dodatkowo należy zaznaczyć, że wiele zwierząt
będących w obrocie pochodzi z tzw. odłowu, czyli są pozyskiwane ze środowiska
naturalnego z różnych krajów jak Ghana, Tajlandia, Malezja czy Tanzania. Dlatego mogą
stanowić istotny rezerwuar mikroflory potencjalnie patogennej, dotąd niespotykanej na
terenie Polski a tym samym stanowiącej zagrożenie nie tylko dla ludzi ale również rodzimych
gatunków płazów i gadów. W hodowli zwierząt egzotycznych, w tym żółwi wodno-lądowych
rutynową
metodą
ograniczenia
występowania
bakterii
chorobotwórczych
jest
antybiotykoterapia. Jednak jak wykazują liczne badania, może ona powodować zwiększenie
występowanie zjawiska lekooporności. Zastosowanie metod alternatywnych, w tym
Praca doktorska współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego
preparatów
probiotycznych,
poprawiających
homeostazę
mikro-ekosystemu
układu
pokarmowego jest jednym z głównych celów poprawy dobrostanu zwierząt określonym w
najnowszym obszarze badań Unii Europejskiej tj. KBBE.2013.1.3-03: ‘Sustainable animal
production: an integrated and multi-factorial approach’. Bakterie probiotyczne są skutecznie
stosowane w diecie człowieka i wielu gatunków zwierząt gospodarskich oraz amatorskich.
Jednak w dostępnej literaturze nie znaleziono informacji na temat ich wykorzystania w
żywieniu żółwi wodno-lądowych. W szczególności jako czynników mogących ograniczyć
występowanie bakterii zoonotycznych. Natomiast badania wstępne, przeprowadzone na
wybranych populacjach żółwi wonnych (Sternotherus odoratus) i ozdobnych (Trachemys
scripta) wykazują, że probiotyki mogą być skutecznym narzędziem poprawiającym rozwój
endogennej mikroflory układu pokarmowego tych zwierząt.
Głównym
celem
bezpieczeństwa
praktycznym
prowadzonego
mikrobiologicznego
i
cyklu
badań
epidemiologicznego
jest
zwiększenie
przez
ograniczenie
występowania bakterii zoonotycznych. O rozmiarze tego problemu świadczy fakt, że w USA
obecności gadów, w około 2% gospodarstw domowych powoduje ponad 14% przypadków
Salmonelloz notowanych w skali kraju. W Polsce tymczasem zoonozy kojarzone są
najczęściej z przemysłem spożywczym a w szczególności produkcją drobiarską. Gady nie są
omawiane w żadnym ze źródeł statystycznych czy epidemiologicznych wydawanych przez
organy państwowe. Najnowsze dane (2011) Głównego Inspektoratu Sanitarnego dotyczące
oceny stanu sanitarnego i epidemiologicznego Polski mówią o ponad ośmiu tysiącach
ośmiuset przypadkach Salmonelloz na terenie kraju. Jako źródła większości z nich
podawane są produkty spożywcze. W województwie Wielkopolskim Salmonella sp. w roku
2011 była powodem 92,1 % ogólnej liczby bakteryjnych zakażeń pokarmowych. W
przypadku zakażeń jelitowych najczęściej identyfikowane czynniki etiologiczne to Eschericha
coli (61,6%), Campylobacter sp. (6,1%). Spośród zidentyfikowanych ognisk zakażeń
najwięcej – 46,4% zlokalizowano w mieszkaniach prywatnych. Wypracowanie bezpiecznych
dla ludzi i zwierząt a jednocześnie ograniczających wzrostu antybiotykoodporności, metod
eliminacji bakterii patogennych w przewodzie pokarmowym oraz środowisku żółwi może
przełożyć się bezpośrednio na spadek zachorowalności na w/w zakażenia pokarmowe.
Dodatkowo popularyzacja zdobytej w trakcie prowadzonych badań wiedzy na temat
zagrożenia niesionego przez żółwie i inne gady utrzymywane w warunkach domowych może
wpłynąć na podniesienie standardów higienicznych stosowanych przez hodowców amatorów
ale również instytucja budżetowe np. ogrody zoologiczne.
Praca doktorska współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego