Przenoszenie pozwoleń środowiskowych przy łączeniu spółek

Przenoszenie pozwoleń środowiskowych przy łączeniu spółek

Okiem
prawnika
Przenoszenie pozwoleń środowiskowych
przy łączeniu spółek prawa handlowego
W ostatnich latach możemy
zaobserwować swoistą inflację
prawa dotyczącego ochrony
środowiska. Jest to spowodowane przede wszystkim
integracją ze strukturami
Wspólnoty Europejskiej i wpływem prawa wspólnotowego
na ustawodawstwo polskie,
a także czynnym uczestnictwem Polski w konwencjach
i konferencjach międzynarodowych, poświęconych ochronie środowiska naturalnego.
Owa inflacja prawa przekłada
się bezpośrednio na liczbę
instytucji prawnych, funkcjonujących w ramach poszczególnych ustaw oraz na rozrost
wzajemnych zależności między
prawem ochrony środowiska
a innymi obszarami legislacji.
Jednymi z ważniejszych instytucji prawa ochrony środowiska
są pozwolenia środowiskowe. Pod tym pojęciem kryją
się różnorodne formy decyzji
administracyjnych (pozwolenia, pozwolenia wodnoprawne,
zezwolenia, decyzje zatwierdzające programy gospodarki odpadami niebezpiecznymi
itp.). Uzyskanie decyzji przez
przedsiębiorców, których działalność wpływa na poszczególne segmenty ochrony
środowiska, jest warunkiem
sine qua non podjęcia i wykonywania działalności gospodarczej. Pozwolenia środowiskowe
umożliwiają legalne korzystanie
24
ze środowiska np. poprzez:
emisję gazów lub pyłów
do powietrza, wytwarzanie
odpadów czy wprowadzanie
ścieków do wód lub do ziemi,
a także zawierają podstawowe
wymagania techniczne i prawne dotyczące wykonywania
danych czynności.
Reżim prawny dotyczący
poszczególnych decyzji, w tym
możliwości ich przenoszenia
pomiędzy przedsiębiorcami,
jest zróżnicowany.
Ustawa z dnia 27 kwietnia
2001 roku Prawo ochrony
środowiska (tekst jedn. Dz.U.
2006 Nr 129, poz. 902 ze zm.;
dalej jako UPOŚ) w art. 181
wymienia następujące rodzaje
pozwoleń środowiskowych: (i)
pozwolenie zintegrowane, (ii)
pozwolenie na wprowadzanie
gazów i pyłów do powietrza,
(iii) pozwolenie wodnoprawne na wprowadzanie ścieków
do wód lub do ziemi oraz (iv)
pozwolenie na wytwarzanie
odpadów. Wymienione powyżej pozwolenia mają charakter podstawowy i stanowią
pozwolenia środowiskowe
sensu stricto.
Niezależnie od regulacji UPOŚ,
w ramach ustaw szczególnych
funkcjonuje szereg innych
rodzajów pozwoleń środowiskowych. Ustawa z dnia 18
lipca 2001 roku Prawo wodne
(tekst jedn. Dz.U. 2005
Nr 239, poz. 2019 ze zm.)
wymienia w art. 122 m.in.
pozwolenia wodnoprawne: (i)
na rolnicze wykorzystanie ścieków, w zakresie nieobjętym
zwykłym korzystaniem z wód,
(ii) na wprowadzanie do wód
powierzchniowych substancji
hamujących rozwój glonów,
(iii) na wprowadzanie do urządzeń kanalizacyjnych, będących
własnością innych podmiotów,
ścieków przemysłowych zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska
wodnego. Z kolei Ustawa
z dnia 27 kwietnia 2001 roku
o odpadach (tekst jedn. Dz.U.
2007 Nr 39, poz. 251 ze zm.)
wymienia w art. 17 ust. 1
pkt 1 decyzję zatwierdzającą
program gospodarki odpadami niebezpiecznymi. Ponadto
ustanawia specyficzne rodzaje
zezwoleń (licencji) na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie odzysku lub
unieszkodliwiania odpadów
oraz zbierania i transportu
odpadów. Wreszcie Ustawa
z dnia 13 września 1996
roku o utrzymaniu czystości
i porządku w gminach (Dz.
U. Nr 132, poz. 622 ze zm.)
wymienia m.in. zezwolenie
na usuwanie, wykorzystywanie
i unieszkodliwianie odpadów
komunalnych. Pozwolenia te
można zaliczyć więc do grupy
pozwoleń środowiskowych
sensu largo.
Praktyka obrotu gospodarczego powoduje, iż często
spotykamy się ze zmianami
podmiotowymi poszczególnych
jego uczestników. W przypadku spółek prawa handlowego
owe zmiany mogą przyjmować
postać połączenia, podziału
lub przekształcenia istniejących
spółek.
W niniejszym opracowaniu
odniesiemy się do instytucji połączenia spółek prawa
handlowego.
Zgodnie z art. 492 §1 Ustawy
z dnia 15 września 2000
roku Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz.
1037 z późn. zm.; dalej jako
ksh) połączenie spółek może
nastąpić przez przeniesienie
całego majątku spółki (przejmowanej) na inną spółkę
(przejmującą) za udziały lub
akcje, które spółka przejmująca wydaje wspólnikom spółki przejmowanej (łączenie się
EKOPARTNER • JAKOŚĆ-ZARZĄDZANIE-ŚRODOWISKO • 3(4)2007
przez przejęcie) lub przez
zawiązanie spółki kapitałowej,
na którą przechodzi majątek
wszystkich łączących się spółek za udziały lub akcje nowej
spółki (łączenie się przez
zawiązanie nowej spółki).
Spółka przejmująca lub spółka
nowo zawiązana jest następcą
prawnym, odpowiednio, spółki przejmowanej lub spółek
łączących się przez zawiązanie nowej spółki. Sukcesja
na gruncie prawa cywilnego
nigdy nie budziła większych
wątpliwości, zarówno w czasie obowiązywania Kodeksu
handlowego (do 31 grudnia
2000 roku), jak i obecnie pod
rządem przepisów Kodeksu
spółek handlowych. Dużo
większe wątpliwości budziła
i budzi w dalszym ciągu sukcesja administracyjnoprawna.
W odróżnieniu od przepisów Kodeksu handlowego,
Kodeks spółek handlowych
zawiera przepis regulujący
kwestię sukcesji administracyjnoprawnej. Mianowicie,
w odniesieniu do decyzji
administracyjnych wydanych
po dniu 1 stycznia 2001 roku
(data wejścia w życie Kodeksu
spółek handlowych), zgodnie
z art. 494 §2 ksh „[n]a spółkę
przejmującą albo spółkę nowo
zawiązaną przechodzą z dniem
połączenia w szczególności
zezwolenia, koncesje oraz ulgi,
które zostały przyznane spółce przejmowanej albo którejkolwiek ze spółek łączących
się przez zawiązanie nowej
spółki, chyba że ustawa lub
decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji lub ulgi stanowi
inaczej [podkr. – D.Ch., P.Z.]”.
I właśnie brzmienie tego przepisu wywołuje zastrzeżenia,
w praktyce sprowadzające się
przede wszystkim do pytania
„kiedy ustawa stanowi inaczej?”.
Nie ulega wątpliwości, iż
„ustawa nie stanowi inaczej” jeżeli w żaden sposób
nie odnosi się do kwestii
przejścia decyzji na inny podmiot. Przykładem takiej regulacji jest ustawa o odpadach
w zakresie, w jakim dotyczy zezwoleń na prowadzenie działalności gospodarczej
związanej z odzyskiem lub
unieszkodliwianiem odpadów
oraz zbieraniem i transportem
odpadów. W tym przypadku zezwolenia te przechodzą
w trybie Kodeksu spółek handlowych.
W wypadku wielu innych
decyzji środowiskowych,
w szczególności pozwoleń
środowiskowych sensu stricto,
sytuacja nie jest już tak klarowna. Okazuje się bowiem,
że przepisy regulujące przyznawanie koncesji, zezwoleń,
licencji, pozwoleń itp. często
zawierają „własne” mechanizmy przenoszenia decyzji,
a jednocześnie w zasadzie
nigdy wyraźnie nie odwołują
się do regulacji zawartej w art.
494 §2 ksh. W takim przypadku można mieć uzasadnione
wątpliwości, czy mechanizmy
przenoszenia decyzji przewidziane w tych przepisach
wyłączają stosowanie regulacji
art. 494 §2 ksh.
Przykładem takiej regulacji
jest art. 190 UPOŚ, dotyczący pozwoleń środowiskowych
sensu stricto. Zgodnie z tym
przepisem „zainteresowany
nabyciem tytułu prawnego
do całej instalacji może złożyć wniosek o przeniesienie
na niego praw i obowiązków
wynikających z pozwoleń
dotyczących tej instalacji” (art.
190 ust. 1 UPOŚ). Przejście
praw i obowiązków stwierdza
organ ochrony środowiska
w drodze decyzji administracyjnej (art. 190 ust. 3 UPOŚ).
Dotychczasowa interpretacja organów ochrony środowiska dotycząca relacji tych
dwóch przepisów była różna.
W swojej praktyce zawodowej
sugerowaliśmy, aby przyjmować „wariant ostrożniejszy”
i, pomimo regulacji zawartej
w art. 494 §2 ksh, występować o decyzję przenoszącą
prawa i obowiązki z pozwoleń środowiskowych w trybie
art. 190 UPOŚ.
Problem został dostrzeżony
również przez Ministerstwo
Środowiska. W pisemnym stanowisku z dnia 18
czerwca 2007 roku (znak
DOOŚoa-31/4321/07/ds.)
EKOPARTNER • JAKOŚĆ-ZARZĄDZANIE-ŚRODOWISKO • 3(4)2007
opublikowanym na stronach
internetowych ministerstwa,
ministerstwo wyraziło pogląd,
zgodnie z którym przepis
art. 190 UPOŚ nie wyłącza
stosowania art. 494 §2 ksh
i, w konsekwencji, pozwolenia środowiskowe przechodzą na spółkę przejmującą
lub spółkę nowo zawiązaną
automatycznie, z dniem połączenia, bez konieczności
podejmowania dodatkowych
czynności przez przedsiębiorcę. Uzasadnienie stanowiska ministerstwa jest bardzo
lakoniczne i nie odnosi się
do wielu wątpliwości prawnych związanych z relacją
przepisów UPOŚ i Kodeksu
spółek handlowych.
Problem sukcesji pozwoleń
środowiskowych w przypadku łączenia się spółek prawa
handlowego z pewnością
pozostawia w dalszym ciągu
wiele niejasności. Z praktycznego punktu widzenia ocena,
czy w przypadku łączenia
spółek konkretne pozwolenie środowiskowe przejdzie automatycznie na spółkę
przejmującą lub spółkę nowo
zawiązaną, wymaga zawsze
odrębnej analizy prawnej.
Daniel Chojnacki
Przemysław Zdrajkowski
Kancelaria Domański
Zakrzewski Palinka sp.k.
25