Znaczenie prawidłowego odżywiania w rozwoju młodego organizmu
Transkrypt
Znaczenie prawidłowego odżywiania w rozwoju młodego organizmu
ZNACZENIE PRAWIDŁOWEGO OD YWIANIA W ROZWOJU MŁODEGO ORGANIZMU Tryb ycia współczesnego, młodego pokolenia nie sprzyja regularnemu od ywianiu si . W tej sytuacji zapewnienie dzieciom i młodzie y mo liwo ci regularnego spo ywania racjonalnych posiłków staje si wa nym problemem zarówno w aspekcie zdrowotnym jak i ekonomicznospołecznym. Z punktu widzenia ochrony zdrowia młodego pokolenia, a w perspektywie tak e i stanu zdrowia całego społecze stwa, istotne jest zapewnienie dzieciom w wieku szkolnym mo liwie jak najlepszych warunków utrzymania dobrego stanu zdrowia oraz prawidłowego rozwoju fizycznego i umysłowego. Dobr kondycj zdrowotn kształtuje wiele czynników, w ród których do najwa niejszych nale y racjonalne ywienie stanowi ce podstaw prawidłowego funkcjonowania organizmu w okresie wzrostu i rozwoju. Ma ono równie ogromny wpływ na samopoczucie, stan emocjonalny, a tak e zdolno do nauki młodego człowieka. Przez prawidłowe od ywianie rozumie si regularne spo ywanie takich pokarmów, które dostarczaj organizmowi optymalnych ilo ci energii i zalecanych składników od ywczych we wła ciwych proporcjach i z odpowiedni cz stotliwo ci . M dro racjonalnego od ywiania polega na zachowaniu równowagi w przyjmowaniu poszczególnych składników pokarmowych. Ani nadmiar, ani niedobór po ywienia nie jest korzystny ze zdrowotnego punktu widzenia. Jedn z podstawowych zasad racjonalnego ywienia jest dostarczanie organizmowi optymalnej ilo ci energii. Optymalnej, to znaczy takiej, która pozwoli na utrzymanie nale ytej masy ciała. Energia dostarczona wraz z po ywieniem jest zu ywana głównie na trzy procesy: podstawow przemian materii, aktywno fizyczn oraz procesy zwi zane z pobieraniem, trawieniem i wchłanianiem ywno ci. Głównymi ródłami energii w po ywieniu s w glowodany, tłuszcze i białka. Zarówno 1g w glowodanów jak i 1 g białka dostarcz 4 kcal, z 1 g tłuszczu uzyskujemy ponad dwukrotnie wi cej energii, bo 9 kcal. W tym miejscu warto przypomnie , e wysok warto ci energetyczn charakteryzuje si alkohol (7 kcal / 1 g ). Według zasad racjonalnego ywienia z w glowodanów powinno pochodzi około 56-65% energii, z tłuszczów – nie wi cej ni 30%, z białka około 12-13%. W glowodany winny stanowi ródło główne energii, nale y jednak zaznaczy , ze chodzi tu przede wszystkim o cukry zło one ( produkty zbo owe, warzywa). Energia pochodz ca z cukrów prostych ( słodycze, owoce) nie powinna przekracza 10-12%. Struktura energetyczna zostaje jednak cz sto zachwiana poprzez zbyt wysoki odsetek energii pochodz cej z tłuszczów. Ilo i rodzaj spo ywanego tłuszczu ma, mi dzy innymi, istotny wpływ na skłonno rozwoju chorób układu kr enia. W zwi zku z tym nale y przestrzega konkretnych zalece do ywieniowych: unika produktów bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe, czyli w tłuszcze zwierz ce – tłustych gatunków mi sa, w dlin, tłustego drobiu, tłustych produktów nabiałowych; unika produktów zawieraj cych wysokie ilo ci cholesterolu – podrobów ( w troba, mózg, nerki, płuca, serca); stara si o wzbogacenie diety w produkty dostarczaj ce nienasycone kwasy tłuszczowe, czyli ryby, głownie pochodzenia morskiego ( makrela, led , łoso ) oraz tłuszcze ro linne. Nale y równie przestrzega zalece dotycz cych wielko ci spo ywania poszczególnych grup produktów. Jak wspomniano, najwi cej energii w całodziennym po ywieniu powinny dostarcza w glowodany zło one. Podstaw ywienia powinny stanowi wi c produkty o wysokiej ich zawarto ci, tj. produkty zbo owe jak pieczywo, kasze, makarony, płatki zbo owe itp. oraz ziemniaki. Na drugim miejscu powinny by usytuowane owoce i warzywa, w ród których wyra nie wyodr bnia si nasiona ro lin str czkowych. Udział warzyw w tej grupie powinien by dwukrotnie wy szy ani eli owoców, gdy te ostatnie zawieraj z reguły znaczne ilo ci cukrów prostych. Spo ywanie du ych ilo ci warzyw i owoców chroni przed rozwojem wielu chorób. Trzecie miejsce powinny zajmowa produkty mleczne, w tym szczególnie: mleczne napoje fermentowane ( jogurt, kefir) oraz sery twarogowe. Dopuszcza si równie spo ywanie niewielkich ilo ci jaj i słodyczy. Najni szy, w porównaniu do pozostałych grup produktów spo ywczych, powinien by udział tłuszczu. Preferowane s przede wszystkim tłuszcze pochodzenia ro linnego. Mówi c o zasadach racjonalnego ywienia nale y równie zwróci uwag na konieczno ograniczenia soli w pokarmach. Zwyczajowe, zbyt wysokie spo ycie chlorku sodowego sprzyja rozwojowi wielu chorób, a szczególnie zwi ksza ryzyko wyst pienia choroby nadci nieniowej, udaru mózgu, a tak e osteoporozy. Przedstawiaj c zasady racjonalnego ywienia nie mo na pomin bardzo istotnej sprawy, jak jest odpowiednia ilo wody w codziennej racji pokarmowej. Niedobór płynów w diecie mo e prowadzi do odwodnienia organizmu, które z kolei sprzyja chorobom układu moczowego. Cz stymi objawami niewła ciwego nawodnienia organizmu jest obni enie zdolno ci do efektywnej pracy oraz nasilenie uczucia zm czenia. W normalnych warunkach rodowiskowych ilo płynów spo ywanych w ci gu dnia przez starsze dzieci i młodzie powinna wynosi 1,5 - 2,0 litra. Obecnie wiadomo, e sposób ywienia ma du y wpływ na organizm człowieka we wszystkich etapach jego ycia. Zbilansowana zawarto energii i składników od ywczych w całodziennym po ywieniu warunkuje prawidłowy rozwój młodych organizmów, pomaga w utrzymaniu optymalnej wydolno ci psychofizycznej oraz pomaga zachowa zdrowie do pó nej staro ci. Normy ywienia maj charakter populacyjny. Dzi wiadomo, e w reakcji organizmu na poszczególne składniki od ywcze istnieje zmienno wewn trzpopulacyjna i by mo e w przyszło ci b dzie mo liwe opracowanie norm uwzgl dniaj cych indywidualne predyspozycje człowieka. Obecnie jednak najpewniejsz drog zachowania dobrego zdrowia oraz prawidłowego rozwoju organizmu jest przestrzeganie zasad racjonalnego ywienia, które w skrócie mo na przedstawi nast puj co: dba o urozmaicenia posiłków, unika otyło ci, spo ywa produkty zawieraj ce du o błonnika, pi mleko i spo ywa przetwory mleczne, 2-3 razy w tygodniu spo ywa ryby morskie, spo ywa codziennie du e ilo ci warzyw i owoców, ogranicza tłuszcze zwierz ce, ogranicza spo ycie słodyczy, minimalizowa spo ycie soli kuchennej, unika alkoholu. Nieprawidłowe od ywianie jest zjawiskiem wysoce niepo danym, sprzyjaj cym kształtowaniu wadliwych przyzwyczaje i utrudniaj cym niwelowanie bł dów ywieniowych wynikaj cych z niedostatecznej wiadomo ci. Obserwowane nieprawidłowo ci w sposobie ywienia znajduj odbicie w niezadowalaj cym stanie zdrowia oraz nieprawidłowym rozwoju młodego organizmu. Pi miennictwo: Gaw dzki J., Hryniewiecki L.: ywienie człowieka, podstawy nauki o ywieniu. Warszawa, PWN, 1998. Kierst W.: Nauka o ywieniu zdrowego chorego człowieka. Warszawa, PZWL, 1989. Ziemla ski S.: Podstawy prawidłowego ywienia człowieka. Warszawa, Instytut Danone, 1998. Ziemla ski S.: Normy ywienia człowieka. Fizjologiczne podstawy. Warszawa PZWL, 2001. Flis K., Konaszewska W.: Podstawy ywienia człowieka. Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1998. Gertig H.: ywno a zdrowie. Warszawa PZWL, 1996.