Sprawa C - 40892 z dnia 28 wrzeœnia 1994 r. CONSTANCE

Sprawa C - 408/92 z dnia 28 wrzeœnia 1994 r.
CONSTANCE CHRISTINA ELLEN SMITH I INNI v. AVDEL SYSTEMS LTD
[ECR, 1994, I - 4435]
TREŒÆ: RÓWNE WYNAGRODZENIE DLA KOBIET I MʯCZYZN - PRACOWNICZE SYSTEMY
EMERYTALNE – ZRÓ¯NICOWANY WIEK EMERYTALNY W ZALE¯NOŒCI OD P£CI – ZRÓWNANIE PRAW
2. STAN FAKTYCZNY I PROCEDURA
Uczestnicy g³ównego postêpowania byli, a mo¿e w dalszym ci¹gu s¹, cz³onkami Avdel Pension & Life
Assurance Plan - systemu pracowniczego ubezpieczenia emerytalnego i ubezpieczenia na ¿ycie, prowadzonego przez ich pracodawcê, Avdel Systems Limited. System ten wywodzi siê z pañstwowego systemu ubezpieczenia emerytalnego, zró¿nicowanego w zale¿noœci od dochodów, i finansowany jest ze sk³adek op³acanych zarówno przez pracodawcê, jak i przez pracowników. W ramach tego systemu pracownicy nabywaj¹
m.in. prawo do emerytury po osi¹gniêciu wieku emerytalnego.
Do 30 czerwca 1991 r. wiek emerytalny wynosi³ dla mê¿czyzn 65 lat, a dla kobiet - 60 lat. Od 1
lipca 1991 r. wiek ten zosta³ ustalony na 65 lat dla obu p³ci. Wed³ug s¹du krajowego, zmiana ta odnosi siê do
œwiadczeñ nale¿nych z tytu³u okresów zatrudnienia zarówno sprzed, jak i po 1 lipca 1991 r.
PODNIESIENIE WIEKU EMERYTALNEGO DLA KOBIET RODZI OD 1 LIPCA 1991R.NASTÊPUJ¥CE SKUTKI:
(a) w przypadku, gdy kobieta przechodzi na emeryturê w wieku 60 lat, wysokoœæ jej emerytury jest,
wskutek przeliczania aktuarialnego, zmniejszona o 4 % rocznie za ka¿dy rok poprzedzaj¹cy ukoñczenie 65 lat, podczas gdy pod rz¹dami dawnego prawa kobieta ta otrzymywa³aby emeryturê w pe³nej wysokoœci;
(b) w przypadku, gdy kobieta wyst¹pi z systemu emerytalnego przed ukoñczeniem 65 lat, wysokoœæ
nale¿nego œwiadczenia, do którego prawo mo¿e byæ przeniesione do innego systemu ubezpieczenia
pracowniczego lub wykorzystane na zakup polisy ubezpieczeniowej, zostanie obliczona przy za³o¿eniu, ¿e wiek emerytalny wynosi 65 lat;
(c) w przypadku, gdy kobieta przechodzi na emeryturê w wieku 60 lat, œwiadczenie emerytalne nale¿ne
z tytu³u uprzedniego zatrudnienia u innego pracodawcy, przy za³o¿eniu wieku emerytalnego w wysokoœci 60 lat, wysokoœæ naliczonej emerytury, do której prawo zosta³o przeniesione do jej obecnego
systemu pracowniczego ubezpieczenia emerytalnego, bêdzie zmniejszona, wskutek przeliczenia aktuarialnego, o wielkoœæ przewidzian¹ w p. (a) powy¿ej.
Trybuna³ Przemys³owy miasta Bedford by³ zmuszony rozpatrzyæ 78 spraw wniesionych przez kobiety,
których ich wiek emerytalny zosta³ podniesiony do 65 lat i które znalaz³y siê przez to w mniej korzystnej
sytuacji finansowej ni¿ pod rz¹dami dawnego prawa. Trybuna³ ten uzna³ za stosowne wstrzymaæ postêpowanie i skierowaæ kilka pytañ prawnych do Europejskiego Trybuna³u Sprawiedliwoœci .
2. PYTANIA SKIEROWANE DO TRYBUNA£U
1. Czy w przypadkach, w których system ubezpieczenia pracowniczego ró¿nicowa³ wiek emerytalny kobiet i mê¿czyzn (odpowiednio 60 i 65 lat ) i pracodawca, d¹¿¹c - wobec orzeczenia w sprawie Barber v
Guardian Royal Exchange Assurance Group (z 17 maja 1990 r.) - do wyeliminowania tego przejawu
dyskryminacji, wprowadza wspólny wiek emerytalny dla mê¿czyzn i kobiet, jest to zgodne z art. 119
Traktatu o EWG w odniesieniu do:
139
(i) emerytury pracowniczej, której wysokoœæ obliczono na podstawie d³ugoœci okresu zatrudnienia po
dacie zrównania wieku emerytalnego, tj. po dniu 1 lipca 1991 r.;
(ii) emerytury pracowniczej, której wysokoœæ obliczono na podstawie d³ugoœci okresu zatrudnienia po
17 maja 1990 r., ale przed dat¹ zrównania wieku emerytalnego, tj. przed dniem 1 lipca 1991 r. ;
(iii) emerytury pracowniczej, której wysokoœæ obliczono na podstawie d³ugoœci okresu zatrudnienia
przed dat¹ 17 maja 1990 r. (podczas gdy wiek emerytalny dla kobiet i mê¿czyzn zrównano 1 lipca
1991) ?
2. Jeœli odpowiedŸ na wszystkie czêœci pytania 1 jest negatywna, to czy art. 119. Traktatu o EWG nak³ada
na pracodawcê jakikolwiek obowi¹zek minimalizacji negatywnych skutków dla kobiet, których emerytury zmniejszaj¹ siê w nastêpstwie decyzji pracodawcy o wyeliminowaniu ró¿nicy wieku emerytalnego
miêdzy mê¿czyznami i kobietami?
3. Jeœli odpowiedŸ na wszystkie czêœci pytania 1 jest pozytywna, to czy pracodawca mo¿e, w œwietle art.
119 Traktatu o EWG, powo³aæ siê na zasadê tzw. obiektywnego uzasadnienia w odniesieniu do potrzeb
przedsiêbiorstwa lub potrzeb pracowniczego systemu emerytalnego jako na podstawê jakiegokolwiek
zmniejszenia wyp³acanych kobietom œwiadczeñ, a jeœli tak, to jakie czynniki powinny decydowaæ o
uznaniu, ¿e uzasadnienie mia³o rzeczywiœcie obiektywny charakter?
3.
ORZECZENIE TRYBUNA£U
W odpowiedzi na pierwsze pytanie Trybuna³ Sprawiedliwoœci zwróci³ uwagê, ¿e orzeczenie w sprawie Barber wykluczy³o zastosowanie art. 119. Traktatu w zakresie emerytur nale¿nych z tytu³u okresów
zatrudnienia przed 17 maja, tak wiêc od pracodawców i instytucji powierniczych nie wymaga siê zapewnienia
równego traktowania mê¿czyzn i kobiet pod wzglêdem tych œwiadczeñ.
W odniesieniu zaœ do okresu pomiêdzy 17 maja 1990 r. (data wydania orzeczenia w sprawie Barber)
a 1 lipca 1991 r. (data zrównania wieku emerytalnego mê¿czyzn i kobiet ), œwiadczenia emerytalne dla mê¿czyzn i kobiet musz¹ byæ obliczane przy za³o¿eniu tego samego wieku emerytalnego. Bior¹c pod uwagê okresy zatrudnienia po wejœciu w ¿ycie zasad eliminuj¹cych przejawy dyskryminacji w tym zakresie
(1 lipiec 1991 r.), art. 119. Traktatu nie wyklucza zastosowania œrodków, za pomoc¹ których mo¿na osi¹gn¹æ
równe traktowanie przez ograniczenie przywilejów tych osób, którym one wczeœniej przys³ugiwa³y. Artyku³
119. wymaga jedynie, aby mê¿czyŸni i kobiety otrzymywali jednakowe wynagrodzenie za jednakow¹ pracê,
nie narzuca jednak ¿adnego konkretnego poziomu wynagrodzeñ .
W odpowiedzi na pytanie drugie Trybuna³ uzna³ za wystarczaj¹ce przypomnieæ, ¿e równe traktowanie
mê¿czyzn i kobiet pod wzglêdem wynagrodzenia stanowi podstawow¹ zasad¹ prawa wspólnotowego i ¿e zwa¿ywszy na bezpoœredni¹ skutecznoœæ art. 119 - pracodawcy musz¹ zasadê równego traktowania wprowadziæ w ¿ycie bezzw³ocznie i w pe³nym zakresie. Oznacza to, ¿e osi¹ganie równouprawnienia nie mo¿e dokonywaæ siê przy utrzymywaniu dyskryminacji, nawet gdyby mia³a ona tylko charakter tymczasowy.
W odpowiedzi na pytanie trzecie Trybuna³ stwierdzi³, ¿e nawet zak³adaj¹c, i¿ by³oby mo¿liwe zastosowanie takiej regu³y obiektywnego uzasadnienia, uwzglêdniaj¹cego potrzeby danego przedsiêbiorstwa lub pracowniczego systemu emerytalnego, to administratorzy systemu pracowniczego nie mogliby uzasadniaæ koniecznoœci podwy¿szenia wieku emerytalnego kobiet w tym okresie przez powo³anie siê na trudnoœci finansowe równie istotne jak te, które Trybuna³ Sprawiedliwoœci wzi¹³ pod uwagê w orzeczeniu w sprawie Barber,
gdy¿ okres czasu, który wchodzi tu w grê, jest wzglêdnie krótki i zale¿y od postêpowania samych administratorów systemu.
TRYBUNA£ NINIEJSZYM POSTANAWIA:
1. Art. 119 Traktatu o ustanowieniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej zakazuje pracodawcy, który podejmuje dzia³ania i stosuje œrodki maj¹ce na celu osi¹gniêcie zgodnoœci z orzeczeniem w sprawie Barber z
17 maja 1990 r., podwy¿szania wieku emerytalnego dla kobiet do poziomu przewidzianego dla mê¿czyzn w
odniesieniu do okresów zatrudnienia pomiêdzy 17 maja 1990 r. a dniem, w którym te œrodki wesz³y w ¿ycie
(1 lipca 1991 r.). Z drugiej strony, w odniesieniu do okresów zatrudnienia po tej drugiej dacie art. 119. nie
zakazuje pracodawcy podjêcia takiego kroku. W odniesieniu do okresów zatrudnienia sprzed 17 maja 1990
r. prawo wspólnotowe nie nak³ada ¿adnego zobowi¹zania, uzasadniaj¹cego ograniczenie przywilejów, któ-
140
re przys³ugiwa³y kobietom.
2. Decyzji pracodawcy o podwy¿szeniu wieku emerytalnego kobiet do poziomu przewidzianego dot¹d dla
mê¿czyzn, podjêtej w nastêpstwie orzeczenia Barber i maj¹cej na celu zniesienie dyskryminacji w
zakresie wynagrodzenia za pracê w odniesieniu do œwiadczeñ p³atnych z tytu³u przysz³ych okresów zatrudnienia, nie mog¹ towarzyszyæ dzia³ania i œrodki, nawet o przejœciowe, maj¹ce na celu ograniczenie
negatywnych skutków, jakie taka decyzja mo¿e mieæ dla kobiet.
3. Art. 119 Traktatu zakazuje pracowniczym systemom emerytalnym, powo³uj¹cym siê na trudnoœci w³asne lub trudnoœci danego przedsiêbiorstwa, wstecznego podnoszenia wieku emerytalnego dla kobiet w
odniesieniu do okresów zatrudnienia pomiêdzy 17 maja 1990 r. a dat¹ wejœcia w ¿ycie œrodków, których
zastosowanie umo¿liwia osi¹gniêcie równouprawnienia w danym systemie emerytalnym.
141