docJak uczyć współpracy?
download 
Reklamacja Transkrypt
Jak uczyć współpracy?
Kurs: „Jak motywować uczniów do nauki?” Centrum Edukacji Obywatelskiej Materiał dydaktyczny nr 5 Kurs: Jak motywować uczniów do nauki? Moduł piąty: Jak uczyć współpracy? Technika 1. Zadania w grupach, zmiana grup Technika 2. Prezentacja Technika 3. Debata Technika 4. Kolejność mówców Technika 5. Grupa wsparcia Technika 6. Wykonujemy zadanie Jak uczyć współpracy? Gdy uczniowie podczas lekcji pracują w zespołach, odciążony nauczyciel może poświęcić więcej czasu na indywidualną pracę z osobami, które tego potrzebują. Praca w grupach sprzyja też większemu zaangażowaniu całej klasy w proces uczenia się. Uczniowie, którzy już zrozumieli trudniejsze zagadnienia, najczęściej potrafią skutecznie wyjaśnić je innym, co wzmacnia też ich własne zaangażowanie. Ponadto, pracując w grupie uczniowie mają znacznie więcej okazji do wypowiadania się, podejmowania inicjatywy i dokonywania wyborów. Taka technika na całe życie utrwala dobre nawyki uczenia się. Liczebność grupy Liczba osób w grupie ma duży wpływ na skuteczność wspólnej nauki. W niewielkiej grupie każdy musi się bardziej angażować, przez co na ogół Kurs internetowy „Jak motywować uczniów do nauki?” Wszystkie prawa zastrzeżone Centrum Edukacji Obywatelskiej Kurs: „Jak motywować uczniów do nauki?” Centrum Edukacji Obywatelskiej Materiał dydaktyczny nr 5 wszyscy pracują efektywniej. Z tego względu najkorzystniejsza jest „wymiana w parach”, wtedy każdy albo do kogoś mówi, albo kogoś słucha. Ponadto, metoda ta sprzyja sprawnemu rozpoczęciu pracy i podtrzymywaniu zaangażowania (co – biorąc pod uwagę trudności z koncentracją, jakie mają dzisiejsi uczniowie – jest szczególnie cenne). Pary są też mniej hałaśliwe niż większe grupy. Dwoje uczniów siedzących blisko siebie może się porozumiewać bez podnoszenia głosu. Praca w parach ułatwia budowanie relacji opartych na wzajemnym szacunku, ponieważ możliwość kontaktu wzrokowego sprzyja szczerości wypowiedzi. Gdy jakaś para nie jest w stanie poradzić sobie z zadaniem, można polecić zwrócenie się o pomoc do innej pary. Trzeba o takiej możliwości powiedzieć jeszcze przed utworzeniem par i przypomnieć, aby wszyscy odnosili się do siebie z życzliwością. Uczniowie szybko uczą się, że w razie kłopotów, mogą poprosić kolegów o wskazówkę, zamiast zwracać się z każdym problemem do nauczyciela. Gdy uczniowie pracują w trójkę, zazwyczaj dwoje z nich dogaduje się lepiej i wtedy trzecia osoba może czuć się odsunięta. Z tego powodu praca w trójkach jest korzystna przy zadaniu wymagającym podejścia twórczego i zaangażowania potencjału większej liczby uczniów. Grupy czteroosobowe świetnie sprawdzają się jako grupy wsparcia, ponieważ zapewniają różnorodne pomysły i punkty widzenia. Parzysta liczba uczniów w grupie sprzyja też rozwijaniu przyjacielskich więzi. Praca w grupach liczniejszych niż cztery osoby prowadzi z reguły do bierności niektórych ich członków. Nawet, jeśli czas na wypowiedzi jest rozdzielany między uczestników po równo, to i tak przez większość okresu wspólnej pracy każdy z nich musi siedzieć cicho. Zaangażowanie w lekcję spada przez to gwałtownie. Dobór członków grupy a) swobodny dobór Wybór pary najlepiej pozostawić samym uczniom. Najlepiej powiedzieć: „Dobierzcie się w pary z kimś, kogo macie w pobliżu”. Czasami można zachęcić uczniów do pracy z kimś innym niż zwykle prosząc, by usiedli z osobą, z którą dawno nie pracowali. Swobodny dobór w grupy ma wiele zalet. Gdy uczniowie nauczą się, jak sobie z tym radzić, grupy tworzą się błyskawicznie. Ponadto swobodny wybór uczy podejmowania inicjatywy w sytuacjach społecznych. Czasami jednak pojawiają się pewne trudności. Oto kilka najczęściej spotykanych problemów: Problem 1. Grupy zawsze dobierają się w ten sam sposób. Zaczynają tworzyć się kliki. Rozwiązanie: Można wyjaśnić uczniom, że każdy czasem boi się zmian. Gdy jednak zaryzykuje i zaprosi do współpracy kogoś innego, to zwykle okazuje się, że obawy były nieuzasadnione. Można zachęcić uczniów słowami: „Dzisiaj zdobądźcie się na odwagę i zaproście do pary osobę, z którą dotąd nie pracowaliście”. Problem 2. W klasie jest jeden uczeń, z którym nikt nie chce pracować. Wiele razy trzeba było znajdować mu grupę. Rozwiązanie: Można spróbować porozmawiać na osobności z kilkoma uczniami wyróżniającymi się życzliwością. Poprosić, żeby od czasu do czasu zaprosili do swojej grupy nowe osoby do współpracy. Zależnie od tego, co uzna się Kurs internetowy „Jak motywować uczniów do nauki?” Wszystkie prawa zastrzeżone Centrum Edukacji Obywatelskiej Kurs: „Jak motywować uczniów do nauki?” Centrum Edukacji Obywatelskiej Materiał dydaktyczny nr 5 za najkorzystniejsze dla notorycznie pomijanego ucznia, można wymienić jego nazwisko lub nie. Problem 3. Kilkoro uczniów w czasie przeznaczonym na pracę w grupach nie zajmuje się lekcją, tylko rozmawia na inne tematy. Rozwiązanie: Strofowanie i wymówki mogą przynieść odwrotny efekt. Gdy zdarzy się to po raz pierwszy, najlepiej nie reagować. Kiedy zdarzy się po raz drugi, nauczyciel powinien powiedzieć stanowczo, ale bez złości, po prostu jako osoba odpowiedzialna w klasie za naukę: „Proszę natychmiast zabrać się do pracy”. Jeśli to nie poskutkuje, powinien oznajmić, że ponieważ zależy mu na tym, by wszyscy się uczyli, prosi osoby z tej pary, by na najbliższe dwa tygodnie wybrali sobie inne osoby do współpracy. Nie powinno się dawać ostrzeżeń w rodzaju: „Przesadzę was, jeśli nie zabierzecie się do pracy”. Uczniowie traktują je jako groźbę, a groźby na ogół prowadzą do dalszych kłopotów. Problem 4. Słabsi uczniowie siadają razem i w efekcie nie są w stanie wykonać niektórych zadań. Rozwiązanie: Czasami należy poprosić uczniów, żeby następnym razem wybrali sobie kogoś innego do pary. Zazwyczaj jednak po prostu należy przypomnieć, że mogą poprosić o pomoc innych. W miarę wzrostu poczucia bezpieczeństwa w klasie słabsi uczniowie przestają ograniczać swoje wybory do innych słabszych uczniów. Poza tym słabi uczniowie często okazują się najlepszymi pomagającymi i z tego względu nie zawsze warto przeciwdziałać temu zjawisku. b) dobieranie grup w sposób zorganizowany Jeśli chcemy nieco urozmaicić lekcję, możemy posłużyć się którymś z opisanych niżej sposobów dobierania grup: 1. Kategorie. Uczniowie dobierają się w pary z osobami, z którymi łączy je jakieś podobieństwo, (które „zaliczają się do tej samej kategorii”). Można na przykład powiedzieć: „Dzisiaj dobierzcie się w pary według koloru czerwonego. Każdy, kto ma na sobie coś czerwonego siada z osobą, która także ma coś czerwonego. Osoba, która nie ma nic czerwonego siada z osobą, która też nie ma tego koloru”. Kategorie mogą być bardzo różne, np.: długość włosów (długie – krótkie), szczegół garderoby (pasek przy spodniach lub jego brak), data urodzenia (parzysty i nieparzysty dzień lub miesiąc) itp. 2. Odliczanie. Ten sposób jest stary i dobrze znany. Liczbę osób w klasie trzeba podzielić przez liczbę grup. Na przykład, jeśli chcemy mieć grupy czteroosobowe, a w klasie jest 28. uczniów, uczniowie odliczają po kolei do siedmiu, po czym znowu zaczynają od jedynki. Cztery „jedynki” tworzą jedną grupę, „dwójki” następną itd. 3. Karty do gry. Do dobierania par lub większych grup można użyć talii kart. W przypadku grup dwuosobowych wybierz z talii tyle par, ile potrzebujesz i rozdaj je losowo w klasie. Potem poproś, żeby każdy odnalazł osobę mającą kartę pasującą do jego własnej. 4. Tablica. Ten sposób jest szczególnie przydatny wtedy, gdy uczniowie, po skończeniu samodzielnej pracy, powinni połączyć się w małe grupki. Nauczyciel prosi na przykład uczniów o dobranie się w trójki : „Każdy, kto skończy ćwiczenie i będzie gotowy do pracy w trójkach, pisze swoje nazwisko po lewej stronie tablicy. Jeśli jest już tam czyjeś nazwisko, pisze swoje pod spodem i siada z tą osobą. Jeśli są tam już dwa nazwiska, ściera je, siada Kurs internetowy „Jak motywować uczniów do nauki?” Wszystkie prawa zastrzeżone Centrum Edukacji Obywatelskiej Kurs: „Jak motywować uczniów do nauki?” Centrum Edukacji Obywatelskiej Materiał dydaktyczny nr 5 razem z tymi osobami i trójka zaczyna pracę. Kolejna osoba, oczywiście nie zobaczy na tablicy żadnego nazwiska, więc pisze tam swoje, zaczynając w ten sposób tworzenie następnej trójki”. c) dobieranie grup z uwzględnieniem zdolności uczniów Niektórzy nauczyciele dobierają grupy tak, żeby w każdej znajdowali się uczniowie zdolniejsi i mniej zdolni. Inni łączą w grupy uczniów o podobnym poziomie zdolności uważając, że będzie ich to mobilizowało do intensywniejszej pracy. Doświadczenie mówi, że ani jedno, ani drugie nie jest konieczne. Czynnikami najlepiej mobilizującymi uczniów do zaangażowania i wytrwałej pracy są: szybkie tempo pracy, niewielkie grupy i odpowiedni dobór zadań. Ponadto tworzenie grup pod kątem uzdolnień zabiera nauczycielowi czas, a uczniom okazję do pouczającego doświadczenia, jakim jest samodzielny wybór pary. Technika 1. Zadania w grupach, zmiana grup Opis: Uczniowie zastanawiają się nad zadaniowych, a potem zmieniają grupy. problemem w małych grupach Cel: Utrzymanie wysokiego poziomu zaangażowania w lekcję. Technika ta składa się z dwóch etapów: Etap 1: Praca w grupach. Przydziel grupom zadania, na przykład: • napisać ciekawe zdania z wyrazami ze słowniczka, • znaleźć 3–4 zastosowania w życiu reguł mnożenia, praw fizycznych lub jakichś ogólnych zasad, • wypisać nazwy instytucji rządowych, o których była mowa na lekcji, w kolejności według znaczenia, jakie mają dla uczniów, • wymyślić 3 lub więcej sposobów rozwiązania jakiegoś konkretnego problemu życiowego, • zapisać ciekawe, zdaniem uczniów, fakty dotyczące ... (Jana Matejki, ONZ, Chin itp.). Powiedz, ile czasu przeznaczasz na to zadanie pamiętając, że krótszy czas mobilizuje uczniów do natychmiastowego przystąpienia do pracy i szybkiego działania. Określ też liczebność grup – im są one mniejsze, tym bardziej uczniowie angażują się do pracy (najlepsze są pary). Uprzedź uczniów, że po upływie tego czasu będą musieli utworzyć nowe grupy i zaprezentować innym kolegom przemyślenia pierwszej grupy. Powinni więc robić notatki. Etap 2: Wymiana w grupach. Po skończeniu pierwszego etapu poleć uczniom, by zmienili grupy i wymienili z nimi pomysły zanotowane w pierwszym etapie. W przypadku par można powiedzieć: „Teraz ustalcie, która osoba w parze będzie się nazywać A, a która B. Osoby A pozostają na swoich miejscach, a osoby B szukają sobie innej pary. Kurs internetowy „Jak motywować uczniów do nauki?” Wszystkie prawa zastrzeżone Centrum Edukacji Obywatelskiej Kurs: „Jak motywować uczniów do nauki?” Centrum Edukacji Obywatelskiej Materiał dydaktyczny nr 5 W nowej parze osoba B prezentuje to, do czego doszliście w poprzedniej części zajęć. Potem będzie kolej osoby A. Nie mamy na to zbyt dużo czasu, więc zabierzcie się od razu do pracy!” Jeśli temat zajęć jest wyjątkowo ważny albo zależy nam, by uczniowie poćwiczyli umiejętność wypowiadania się, można przeprowadzić drugą lub trzecią turę wymiany w parach. Na koniec można przeprowadzić w klasie ogólną dyskusję albo poprosić uczniów o zapisanie kilku zdań podsumowujących i zastosować metodę „runda bez przymusu”. Poszczególnym grupom można przydzielać różne zadania. Nauczyciel mówi na przykład: „Uczyliśmy się o Chinach. Jakie rozwiązania prawne czy społeczne stosowane w tym kraju mogłyby przydać się w Polsce? Czy typowa rodzina polska mogłaby nauczyć się czegoś od typowej rodziny chińskiej, jeśli chodzi o życie rodzinne? Spróbujmy wymienić inne użyteczne pomysły zastosowane w Chinach”. Nauczyciel zapisuje propozycje uczniów na tablicy, a następnie poleca dobranie się w grupy. Z tematów zapisanych na tablicy każda grupa wybiera interesujący ją temat. Później grupy się wymieniają, żeby posłuchać, o czym mówili inni. Technika 2: Różne warianty – prezentacje Opis: Uczniowie w małych grupach szukają różnych rozwiązań problemu i przedstawiają je na planszy wraz z prawdopodobnymi efektami każdego wariantu, po czym określają, które rozwiązanie jest, według nich, najlepsze. Cel: Uczenie się szukania różnych możliwości rozwiązania danego problemu oraz rozwagi. 1. Przedstawienie problemu. Nauczyciel stawia otwarte pytanie, na które można udzielić wielu odpowiedzi, na przykład: • na lekcjach wychowawczych: (1) Jak możemy pomagać młodszym uczniom z naszej szkoły, którzy nie umieją jeszcze dobrze czytać? (2) Jak można rozprowadzać gazetkę klasową? (3) Jak można przeciwstawiać się przemocy pokazywanej w telewizji? • na matematyce: (1) Jak zapamiętać wzory matematyczne? (2) Jak możemy śledzić koszt koszyka zakupów spożywczych? (3) Jak oszacować liczbę fasolek w butelce? • na wiedzy o społeczeństwie: (1) Jakie działania mogą wpłynąć na wzrost tolerancji w naszym społeczeństwie? (2) Jak możemy pomagać ubogim w naszej dzielnicy? (3) Jak możemy zmobilizować więcej ludzi do udziału w wyborach? • na naukach przyrodniczych: (1) Jak można zmierzyć temperaturę bez użycia termometru? (2) Jak możemy zapobiegać zachorowaniom na grypę? (3) Jak można pozbywać się śmieci, by nie zanieczyszczać środowiska? 2. Tworzenie małych grup. Kurs internetowy „Jak motywować uczniów do nauki?” Wszystkie prawa zastrzeżone Centrum Edukacji Obywatelskiej Kurs: „Jak motywować uczniów do nauki?” Centrum Edukacji Obywatelskiej Materiał dydaktyczny nr 5 Jeśli cała klasa pracuje nad tym samym problemem, grupy można tworzyć w dowolny sposób. Najlepiej, gdy będą to pary. Liczniejsze zespoły mają więcej pomysłów, ale sprzyjają bierności. Jeśli zaproponowałeś uczniom kilka problemów do wyboru, w grupy łączą się osoby, które wybrały to samo zagadnienie. Można też najpierw utworzyć grupy, a potem pozwolić, by każda wybrała sobie problem. 3. Wyjaśnienie zadania. Na planszy, którą uczniowie mają wykonać w określonym czasie, powinny znajdować się cztery elementy: • u góry – jasne przedstawienie problemu własnymi słowami, • po lewej stronie – tyle racjonalnych możliwości jego rozwiązania, ile uda się uczniom sformułować na podstawie własnych przemyśleń, lektur, rozmów z ludźmi – jednak nie mniej niż trzy. Do rozwiązania niektórych problemów mogą być potrzebne specjalne materiały lub wyszukanie dodatkowych informacji, • po prawej stronie, obok każdej możliwości – jej główne zalety i wady. Uczniowie powinni starać się przewidzieć trudności i korzyści, jakie mogą wiązać się z realizacją każdego rozwiązania oraz jego dalekosiężne skutki, • u dołu planszy – ogólny wniosek. Które rozwiązanie grupa uważa za najlepsze? Gotowe plansze, podpisane nazwiskami uczniów, którzy je wykonali, powieś na jakiś czas w widocznym miejscu, żeby każdy mógł się zapoznać z pomysłami poszczególnych grup. 4. Podsumowanie i wnioski. Gdy wszyscy zapoznają się z treścią każdej z plansz, zadaj uczniom kilka pytań w rodzaju: • Czy w efekcie tego ćwiczenia ktoś wpadł na nowe pomysły? • Czy ktoś zmienił zdanie na jakiś temat? • Jakie jest, waszym zdaniem, najlepsze rozwiązanie tego problemu? • Czy to ćwiczenie pokazało wam, co możecie zrobić, gdy w waszym życiu pojawi się jakiś trudny problem? Technika 3 : Najlepsze rozwiązanie – debata Opis: Uczniowie w parach przygotowują argumenty „za” lub „przeciw” dotyczące jakiegoś kontrowersyjnego tematu. Następnie para „za” siada z parą „przeciw”, aby wyjaśnić sobie swoje stanowiska lub wypracować stanowisko wspólne dla całej czwórki. Cel: Dogłębne poznawanie trudnych zagadnień i otwarta wymiana poglądów. Zależnie od tego, jak poprowadzimy debatę, może ona przybrać charakter rozgrywki, w której na końcu będą zwycięzcy i przegrani, albo dyskusji o określonej strukturze, mającej na celu zestawienie dwóch przeciwnych Kurs internetowy „Jak motywować uczniów do nauki?” Wszystkie prawa zastrzeżone Centrum Edukacji Obywatelskiej Kurs: „Jak motywować uczniów do nauki?” Centrum Edukacji Obywatelskiej Materiał dydaktyczny nr 5 argumentacji. Pierwsze podejście prowadzi do antagonizmów i zniekształcenia informacji. Drugie - znacznie bardziej twórcze, można nazwać „konstruktywną kontrowersją”. Debaty nad najlepszym rozwiązaniem mogą dotyczyć takich tematów, jak np.: • Należy zakazać stosowania potencjalnie szkodliwych nawozów sztucznych. • Podatki od sprzedaży należy zastąpić podatkiem dochodowym. • Dzieci powinna obowiązywać cisza nocna od określonej godziny. • Należy ograniczać rozpowszechnianie piosenek z wulgarnymi tekstami. • Należy obniżyć wiek wymagany do uzyskania prawa jazdy. • Dzieci powinny dostawać kieszonkowe. • Tydzień pracy należy skrócić do 20. godzin, żeby więcej ludzi mogło znaleźć zatrudnienie. Oto przykład zastosowania metody „najlepsze rozwiązanie – debata”. Temat debaty brzmiał: „Powinno się zdelegalizować palenie tytoniu”. „Proszę, dobierzcie się w pary z osobami, z którymi dawno nie pracowaliście. Połowa par przygotuje argumenty przemawiające za odpowiedzią „tak”. Nie muszą one odzwierciedlać waszych osobistych poglądów na tę sprawę. Starajcie się uwzględniać różne stanowiska, jakie ludzie prezentują w kwestii palenia. Czasami więc będziecie musieli bronić racji, z którymi się nie zgadzacie. Druga połowa par przygotuje argumenty na „nie”: będziecie mieli za zadanie zdecydowanie nie zgadzać na delegalizację palenia”. Całe ćwiczenie składa się z trzech etapów: 1. Pierwszy to czas na przygotowanie argumentów. Pracując w parach postarajcie się jak najlepiej zrozumieć punkt widzenia, który macie reprezentować po to, by podczas konfrontacji z przeciwnikami umieć jasno przedstawić wasze racje i przytoczyć dowody na ich poparcie. 2. Drugi etap to debata. Dwie pary prezentujące przeciwstawne stanowiska zasiądą do dyskusji. Podczas dyskusji pamiętajcie o dwóch rzeczach. Po pierwsze, aby przekonać drugą parę do swojego stanowiska, osoby w parze muszą ze sobą współpracować. Po drugie, pamiętajcie, że waszym celem nie jest przekonanie drugiej pary, że nie ma racji, lecz sprawić, by zrozumiała wasz punkt widzenia. Może się zdarzyć, że w wyniku poprzedniego etapu zaczniecie całkowicie utożsamiać swoje poglądy z reprezentowanym stanowiskiem. Taka postawa utrudnia racjonalne myślenie i chęć zrozumienia drugiej strony. Ponieważ waszym głównym celem jest ćwiczenie sprawnego komunikowania się, może jednak się zdarzyć i tak, że czasami będziecie musieli udawać, iż nie rozumiecie stanowiska oponentów. Tak więc nawet jeśli tok myślenia drugiej pary jest dla was jasny, możecie twierdzić, że nie zgadzacie się z ich poglądami. Nie oznacza to, że macie być uparci lub kłótliwi. Nie popadajcie w skrajności. W życiu możecie mieć do czynienia z ludźmi, którzy będą mieli inne zdanie niż wy i musicie się nauczyć, jak sobie wtedy radzić. 3. Trzecim elementem tego ćwiczenia jest wybór najlepszego rozwiązania. Na tym etapie każda czwórka – lepiej już rozumiejąc wszystkie aspekty problemu – będzie próbowała uzgodnić najlepszy sposób jego rozwiązania. Czy należy zdelegalizować palenie? Czy pozostawić obecnie obowiązujące Kurs internetowy „Jak motywować uczniów do nauki?” Wszystkie prawa zastrzeżone Centrum Edukacji Obywatelskiej Kurs: „Jak motywować uczniów do nauki?” Centrum Edukacji Obywatelskiej Materiał dydaktyczny nr 5 przepisy? Czy też może jest jakieś trzecie wyjście? Nie ograniczajcie się do myślenia w kategoriach „albo – albo”, starajcie się poszerzyć swoje horyzonty. Po zakończeniu trzeciego etapu można porozmawiać z uczniami na temat współpracy w grupach. Potem uczniowie mogą napisać kilka zdań podsumowujących, dotyczących omawianego problemu, a także samego procesu współpracy i argumentowania. Podsumować można „rundą bez przymusu”. Technika 4. Kolejność mówców Opis: Nauczyciel prosi o zgłoszenie się chętnych do zabrania głosu. Wybiera kilkoro uczniów i ustala kolejność wystąpień. Cel: Sprawne udzielanie głosu. Zamiast tracić czas na udzielanie głosu w dyskusji każdemu uczniowi z osobna, co jakiś czas można ustalić listę osób zapisujących się do zabrania głosu. Poproś, aby osoby, które chcą zabrać głos w dyskusji podniosły rękę, wybierz kilka z nich i ustal, w jakiej kolejności będą odpowiadać. Następnie udziel głosu pierwszemu mówcy. Reszta osób, które się zgłosiły zna kolejność wypowiedzi i wie, że też będzie mogła zabrać głos. Pozostali uczniowie (którzy się nie zgłosili), nie muszą się niepokoić tym, że ktoś ich niespodziewanie wywoła do odpowiedzi i mogą z większą uwagą śledzić dyskusję. Ustalanie kolejności mówców pozwala uniknąć wielokrotnego zabierania głosu przez te same osoby. Ponadto ułatwia nauczycielowi dostrzeżenie uczniów wahających się, którym trzeba pomóc w podjęciu decyzji. Można powiedzieć, np.: „A może jacyś nowi ochotnicy?” albo „Kasiu, widzę, że prawie się zdecydowałaś. Może się zgłosisz?”. Aby przyspieszyć dyskusję, można zastosować też metodę „runda bez przymusu”, czasami w stosunku do jednego rzędu, czasami wobec całej klasy. W każdej klasie jest zwykle kilku „dyżurnych ochotników”, którzy prawie zawsze zgłaszają się do odpowiedzi jako pierwsi. Aby uniknąć pytania stale tych samych osób, możesz umówić się z uczniami, że skinięciem głowy będziesz dawać znać, iż widzisz ich gotowość do odpowiedzi sygnalizowaną przez podniesienie ręki. Powiedz, że zanim wskażesz, kto będzie odpowiadał, chcesz dać wszystkim trochę czasu do zastanowienia. Technika 5 : Grupa wsparcia Opis: Kilkoro uczniów, zazwyczaj czworo, regularnie pracuje w tym samym składzie, zapewniając sobie wzajemnie wsparcie. Cel: Zapewnienie wszystkim uczniom i wsparcia ze strony rówieśników. poczucia przynależności Kurs internetowy „Jak motywować uczniów do nauki?” Wszystkie prawa zastrzeżone Centrum Edukacji Obywatelskiej do grupy Kurs: „Jak motywować uczniów do nauki?” Centrum Edukacji Obywatelskiej Materiał dydaktyczny nr 5 Grupa wsparcia to kilkoro (najlepiej czworo) uczniów, którzy codziennie wspierają się wzajemnie na różne sposoby. Mogą także współpracować ze sobą poza szkołą, wymienić numery telefonów i pomagać sobie, gdy mają kłopoty z pracą domową lub z nadrobieniem zaległości po nieobecności w szkole. Mogą też przeglądać swoje prace i proponować ulepszenia, dzielić się swoimi osobistymi problemami i omawiać sposób ich rozwiązania. Każdej grupie należy przydzielić jakieś zadanie w klasie, np.: sprawdzanie listy obecności, rozdawanie książek lub zbieranie pieniędzy na obiady. Jedna z osób może gromadzić dla nauczyciela notatki swojej grupy. Grupy wsparcia pomagają budować w klasie silne poczucie jedności. Najlepiej dobierać je losowo i nie zmieniać przez kilka tygodni, a nawet miesięcy. Przed rozwiązaniem dotychczasowych grup i utworzeniem nowych warto poprosić uczniów o wymianę komunikatów w rodzaju „Doceniam ...”. Każdy uczeń kartkę ze swoim nazwiskiem daje kolejno pozostałym członkom swojej grupy. Na tej kartce wypisują oni to wszystko, co autentycznie cenią w danej osobie i we współpracy z nią, np.: co kiedyś powiedziała, zrobiła itp. Kartka ta, z dowodami uznania wyrażonymi przez kolegów z grupy wsparcia, w chwilach zwątpienia we własne siły i możliwości może przydać się każdemu. Grupy wsparcia mogą być wykorzystywane do nauczania. Jednak najważniejszą ich rolą jest budowanie społeczności klasowej, sprzyjanie nawiązywaniu przyjaźni i kształcenie umiejętności życia w dobrych stosunkach z innymi, wywiązywania się z codziennych obowiązków oraz pomagania sobie nawzajem. Technika 6 : Wykonujemy zadanie Opis: Niewielka grupa uczniów pracuje nad zadaniem, ćwicząc przy tym umiejętności interpersonalne. Cel: Rozwijanie umiejętności pracy zespołowej. Technika ta w znakomity sposób rozwija umiejętność wspólnego uczenia się. Sprzyja nie tylko przyswajaniu materiału szkolnego, ale także kształceniu umiejętności skutecznego komunikowania się. Wymaga jednak trochę czasu – na ogół, co najmniej 45 minut. Składa się z czterech etapów: Etap 1: • • • • • • Przydzielenie indywidualnych zadań. Poproś, by każdy uczeń w ramach pracy domowej, na przykład: znalazł w danym tekście co najmniej cztery nowe idee, zgromadził przykłady potwierdzające działanie określonego prawa fizyki, zanotował kilka własnych pomysłów, jak unikać zniszczeń w szkole, napisał wiersz, napisał konspekt listu do czasopisma na temat, który mocno porusza uczniów, poszukał zastosowań określonej zasady matematycznej w życiu. Kurs internetowy „Jak motywować uczniów do nauki?” Wszystkie prawa zastrzeżone Centrum Edukacji Obywatelskiej Kurs: „Jak motywować uczniów do nauki?” Centrum Edukacji Obywatelskiej Materiał dydaktyczny nr 5 Etap 2: Przydzielenie grupom zadania polegającego na wykonaniu określonego produktu. Praca nad produktem powinna opierać się na wcześniej wykonanych zadaniach indywidualnych i dawać uczniom okazję do przećwiczenia pracy zespołowej. Uczniowie, pracując w grupach po dwoje lub czworo, dążą do uzyskania produktu, który będzie podpisany przez wszystkich członków zespołu. Oto kilka przykładów produktów, których wykonanie można zlecić w związku z wcześniej wymienionymi zadaniami indywidualnymi: • lista idei zawartych w tekście, uporządkowanych według ważności, • sprawozdanie zawierające przykłady działania prawa fizyki, podsumowane i poszerzone o wszelkie nowe pomysły, które pojawiły się podczas wspólnej pracy, • lista pomysłów dotyczących zapobiegania szkodom w szkole, uporządkowana według przewidywanej długofalowej skuteczności, • tomik wierszy z ilustracjami, • list do redakcji czasopisma, • plakat ilustrujący występowanie w życiu problemu matematycznego wraz z rozwiązaniem przedstawionym w jasny, obrazowy sposób na dodatkowym arkuszu. Korzystając z tej metody, należy polecić uczniom ćwiczenie jednej lub dwu umiejętności związanych z pracą zespołową. Oto kilka przykładów umiejętności, na które można im zwrócić uwagę: • uważne wysłuchanie każdej osoby, • pilnowanie kolejności zabierania głosu, • powracanie do zadania, kiedy tylko ktoś spostrzeże, że grupa odbiega odtematu, • uprzejme wyrażanie niezgody, • racjonalne gospodarowanie czasem, • proszenie o pomoc, • udzielanie wsparcia, • szczere wyrażanie uczuć, • dbanie, by wszyscy byli zaangażowani w pracę, • parafrazowanie, czyli powtarzanie myśli przedmówcy własnymi słowami, zanim wygłosi się własne zdanie, • pomaganie bez podawania gotowego rozwiązania, • wyrażanie szczerego, wzajemnego podziwu, • słuchanie z empatią, • hamowanie niekonstruktywnych zachowań członków grupy, • dbanie, by każdy w grupie czuł się ważny, • utrzymywanie kontaktu wzrokowego. Aby uczniowie dobrze rozumieli, co mają ćwiczyć, najlepiej opisać daną umiejętność na przykładach. Nauczyciel może poinstruować klasę w następujący sposób: „Chciałabym, żebyście w trakcie pracy nad tym zadaniem udzielali sobie nawzajem wsparcia. Zróbmy szybką burzę mózgów, by sprecyzować, jakie zachowania innych osób odbieramy jako wspierające. Potem powiemy o tym, co się często mówi lub robi, a czego w żadnym razie nie można nazwać wsparciem”. Uczniowie wymieniają, co robią osoby wspierające: przytakują, Kurs internetowy „Jak motywować uczniów do nauki?” Wszystkie prawa zastrzeżone Centrum Edukacji Obywatelskiej Kurs: „Jak motywować uczniów do nauki?” Centrum Edukacji Obywatelskiej Materiał dydaktyczny nr 5 kiwają głową, uśmiechają się, dziękują innym, doceniają innych; natomiast ludzie, którzy nie dają wsparcia innym: nie słuchają ich, wyglądają przez okno, nie pomagają, ociągają się z włączeniem do dyskusji. Można zachęcić uczniów do rozdzielenia ról w grupie: koordynatora, strażnika czasu, sekretarza, archiwisty itp. Powinno się podać czas na wykonanie zadania oraz czas na ćwiczenie danej umiejętności współpracy. Lepiej nie wyznaczać kar za niewykonanie zadania, ponieważ groźba kary może wprowadzać atmosferę lęku. Ponadto, zadanie powinno być na tyle interesujące, by wystarczającą motywacją do zaangażowania była ciekawość uczniów. Etap 3: Omówienie umiejętności pracy w grupie. Po przedstawieniu przez grupy efektów pracy w pierwszej kolejności – póki doświadczenie jest jeszcze świeże – należy zająć się spostrzeżeniami uczniów związanymi z ćwiczeniem zadanej umiejętności współpracy. Można na przykład poprosić, żeby każdy zanotował zachowania i reakcje, swoje lub innych członków grupy, odpowiadające ćwiczonej umiejętności, a potem zapisał, co można zmienić następnym razem. Później poproś uczniów, żeby zanotowali inne sytuacje z życia rodzinnego czy towarzyskiego, w których chcieliby, żeby ludzie lepiej korzystali z tej umiejętności. Wreszcie, poproś kilku uczniów, żeby odczytali głośno swoje notatki. Taka wymiana zazwyczaj prowadzi do kilkuminutowej pouczającej dyskusji. Etap 4. Omówienie wyników pracy. Ostatni krok polega na przyjrzeniu się wynikom pracy. Oto kilka sposobów, na jakie można to zrobić: • Omów temat związany z zadaniem, a następnie sprawdź stopień zrozumienia go przez grupę metodą „szybkiej wymiany zdań”. • Poproś uczniów o wywieszenie wyników zadań grupowych po to, by inni mogli się im przejrzeć jeszcze w czasie tej samej lekcji albo później. • Poleć uczniom, żeby dobrali się w pary z osobami z innych grup i wymienili doświadczenia. • Poproś uczniów, żeby napisali kilka zdań podsumowujących na temat zadania, a następnie odczytali je podczas dyskusji lub metodą „runda bez przymusu”. Kurs internetowy „Jak motywować uczniów do nauki?” Wszystkie prawa zastrzeżone Centrum Edukacji Obywatelskiej
