Jak organizować pracę na lekcji?

Kurs: „Jak motywować uczniów do nauki?”
Centrum Edukacji Obywatelskiej
Materiał dydaktyczny nr 4
Kurs:
Jak motywować uczniów do nauki?
Moduł czwarty:
Jak organizować pracę na lekcji?
Technika 1. Co dzisiaj robimy?
Technika 2. Zadania na dobry początek
Technika 3. Co nowego, co dobrego?
Technika 4. Motywujące pytania
Technika 5. Podnieś rękę.
Technika 6. Dobrze że..., ale następnym razem...
Technika 1. Co dzisiaj robimy?
Opis: Nauczyciel konsultuje z uczniami przygotowany przez siebie plan lekcji.
Cel:
Nakłonienie uczniów do współpracy.
Lekcje można rozpoczynać na wiele sposobów. Jedną z nich jest ustalenie
planu lekcji z uczniami. Nauczyciel może zacząć w ten sposób: „Dzisiaj chcę
zacząć od sprawdzenia pracy domowej. Potem moglibyśmy porozmawiać
o Francji. Następnie będzie praca w grupach. Jeśli wystarczy czasu, to zajmiemy
się mapą. Czy przystajecie na taki plan?” Uczniowie mogą zgłosić propozycje
zmian, ale to nauczyciel ostatecznie decyduje, które z nich wziąć pod uwagę, bo
to on odpowiada za przebieg lekcji.
Kurs internetowy „Jak motywować uczniów do nauki?”
Wszystkie prawa zastrzeżone
Centrum Edukacji Obywatelskiej
Kurs: „Jak motywować uczniów do nauki?”
Centrum Edukacji Obywatelskiej
Materiał dydaktyczny nr 4
W metodzie tej nie chodzi o osiągnięcie jakiegoś absolutnego porozumienia,
lecz o okazanie klasie uznania przez wysłuchanie propozycji uczniów, co powinno
zachęcić ich do współpracy. Plan można przedstawić ustnie albo na tablicy.
Z uczniami ze starszych klas można uzgadniać plany długofalowe – na tydzień,
miesiąc, a nawet na cały semestr.
Technika 2. Zadania na dobry początek
Opis: Zadanie, które uczniowie dostają natychmiast po wejściu do klasy.
Cel: Zajęcie uczniów konkretną pracą od samego początku lekcji.
Aby przywołać klasę do porządku, nauczyciel może zadać uczniom jakąś pracę
zaraz po wejściu do klasy. Może to być na przykład:
• zrobienie w zeszycie notatki na temat wywieszonego cytatu dnia,
• rozwiązywanie zadań zapisanych na tablicy,
• sprawdzenie pracy domowej w parach i porównanie wyników
z prawidłowymi rozwiązaniami zamieszczonymi na tablicy,
• rozpoczęcie pracy nad indywidualnymi zadaniami, ćwiczeniami lub
działaniami w grupach.
Takie rozwiązanie wymaga wcześniejszego przygotowania planowanego
zadania tak, aby uczniowie mogli natychmiast przystąpić do jego wykonania.
Chodzi o to, by uczniowie nie tracili czasu i energii na wyczekiwanie. Metoda ta
daje nauczycielowi czas na przygotowanie materiałów
do lekcji, sprawdzenie
listy lub zajęcie się poszczególnymi uczniami.
Technika 3. Co nowego, co dobrego?
Opis: Zachęcenie uczniów, by podzielili się z innymi tym, co nowego lub dobrego
zdarzyło się w ich życiu.
Cel: Skupienie uwagi uczniów i stworzenie w klasie dobrej atmosfery.
Początkowo, przy stosowaniu tej metody, nauczyciel zazwyczaj pomaga
uczniom dodatkowymi pytaniami. Na przykład: „Czy ktoś usłyszał komplement?
Kupił nową płytę? Był na interesującym filmie? Czy wydarzyło się coś dobrego w
szkole lub w domu?” Niezależnie od tego, co uczniowie opowiedzą, nauczyciel
powinien podziękować uczniom, że chcieli się podzielić z klasą swoimi
przeżyciami. Można na przykład powiedzieć: „Dziękuję, że się z nami tym
podzieliłeś”.
Danie uczniom kilku chwil na podzielenie się interesującymi, radosnymi
wydarzeniami, pozwala tym, którzy nie odnoszą wielkich sukcesów w nauce,
opowiedzieć o innych dziedzinach ich życia, które sprawiają im przyjemność.
Może to być np. radość z trenowania w drużynie piłkarskiej. Pozwala to każdemu
uczniowi zaistnieć w klasie. Ponieważ dla uczniów nie jest łatwe publiczne
mówienie w klasie o swoich prywatnych sprawach warto, aby nauczyciel sam na
początku powiedział, co jemu ostatnio przydarzyło się dobrego lub nowego.
Kurs internetowy „Jak motywować uczniów do nauki?”
Wszystkie prawa zastrzeżone
Centrum Edukacji Obywatelskiej
Kurs: „Jak motywować uczniów do nauki?”
Centrum Edukacji Obywatelskiej
Materiał dydaktyczny nr 4
Technika ta buduje atmosferę bezpieczeństwa w klasie, a ponadto pomaga
w skupieniu uwagi uczniów i uczy wzajemnego słuchania się. Mówienie
o sprawach radosnych, a nie o kłopotach powoduje, że uczniowie sami znajdują
to, czym mogą się cieszyć i przestają się martwić. Tworzy się dobra atmosfera
w klasie i uczniowie zaczynają sobie ufać.
Technika 4. Motywujące pytania
Opis: Pytania wymagające skupienia uwagi i pobudzające do myślenia.
Cel: Rozbudzenie zainteresowania lekcją.
Można rozpocząć lekcję od pytania, które ma pobudzać do myślenia i skupić
uwagę na planowanym temacie. Skoncentrowana uwaga uczniów znacznie
ułatwia prowadzenie lekcji.
Oto kilka przykładów motywujących pytań:
• U którego zwierzęcia ciąża trwa ponad rok?
• Co wiecie o przyczynach stanu wojennego?
• O
ile
szybciej
spadnie
na
ziemię
moneta
dwuzłotowa
od jednozłotowej?
Czasami pytania mogą dotyczyć wcześniejszej lekcji. Na przykład:
„Co ostatnio mówiliśmy o prawidłowej diecie?” Można połączyć to pytanie
z prośbą o zapisanie odpowiedzi w zeszycie i następnie sprawdzenie odpowiedzi
w parach. Wtedy uczniowie szybko zajmą się tematem. Pomożemy im
skoncentrować się na temacie.
Technika 5. Podnieś rękę.
Opis: Nauczyciel przerywa dyskusję w małych grupach, podnosząc rękę do góry.
Uczniowie, którzy to zauważą, także podnoszą ręce. Wszyscy trzymają
ręce w górze do chwili, kiedy ustaną rozmowy.
Cel: Szybkie i proste przyciągnięcie uwagi uczniów pracujących w grupach.
Czasami trzeba szybko skupić uwagę uczniów pochłoniętych pracą w małych
grupach. Można to łatwo osiągnąć, dając sygnał przez podniesienie ręki.
Oto przykład, jak można to wyjaśnić uczniom: „Jeśli wtedy, gdy
pracujecie w grupach, podniosę rękę do góry, będzie to oznaczało, że macie
przerwać dyskusję. Każdy, kto zauważy moją podniesioną rękę, kończy mówić
i podnosi swoją. W ten sposób nawet ci, którzy mnie nie widzą, zorientują się, co
się dzieje w klasie i też podniosą ręce, przestając w tym momencie rozmawiać.
Jeśli w chwili, kiedy dam sygnał, będziecie mówić lub robić coś ważnego,
przerwijcie czynność, ale zapamiętajcie, nad czym pracowaliście, bo być może
będziecie mogli do tego wrócić”.
Sygnalizowanie podniesioną ręką jest szczególnie przydatne do uciszania
hałasu w klasie. Sprawdza się dobrze, bo zmusza do innej formy działania –
Kurs internetowy „Jak motywować uczniów do nauki?”
Wszystkie prawa zastrzeżone
Centrum Edukacji Obywatelskiej
Kurs: „Jak motywować uczniów do nauki?”
Centrum Edukacji Obywatelskiej
Materiał dydaktyczny nr 4
podnoszenia rąk – a nie tylko do ograniczenia działania, czyli zaprzestania głośnej
rozmowy. Technikę tę można stosować poza lekcją w klasie np. na wycieczce.
Nadaje się dla uczniów w różnym wieku, jest też skuteczna w pracy
z osobami dorosłymi.
Technika 6. Dobrze że..., ale następnym razem...
Opis: Uczniowie analizują swoją pracę, zwracając uwagę na to, co było ich
zdaniem dobre i co można by następnym razem zrobić inaczej.
Cel: Nauczenie uczniów analizowania i oceniania własnych zachowań w otwarty
i konstruktywny sposób.
Technika: „Dobrze że......., ale następnym razem.....” może być zastosowana
na końcu lekcji lub po przerobieniu jakiegoś tematu. Nauczyciel prosi uczniów,
żeby zastanowili się nad tym, co robili, a czego nie robili na lekcji i napisali kilka
zdań zaczynających się od słów: „Dobrze, że ...”. Uczniowie mogą napisać, np.:
• Dobrze, że się zgłosiłem.
• Dobrze, że poczekałem chwilę i zmieniłem zdanie.
• Dobrze, że zrobiłam ten plan.
Gdy niektórzy uczniowie kończą pisać, nauczyciel przerywa i prosi, żeby
wszyscy uczniowie jeszcze raz przeanalizowali swoje zachowanie na lekcji i tym
razem dokończyli zdania zaczynające się od słów: „Następnym razem ...”, np.:
• Następnym razem mogę zgłosić się wcześniej.
• Następnym razem mogę wybrać łatwiejszy temat.
• Następnym razem mogę się tak bardzo nie spieszyć.
Należy podkreślić przy tym, że uczniowie mają napisać, to co mogliby zrobić
inaczej, co nie oznacza, że obiecują to zrobić. Stosowanie tej metody umożliwia
uczniom ćwiczenie rozważnego i konstruktywnego analizowania własnego
zachowania. Część „dobrze” pozwala im dostrzec własne uzdolnienia, co
korzystnie wpływa na samoocenę. Część „następnym razem” przypomina, że
nie muszą powtarzać znanych zachowań. Mogą mądrze żyć i uczyć się,
świadomie dostosowując swoje działania do sytuacji.
Uczniowie nie muszą dzielić się swoimi spostrzeżeniami z całą klasą, ale czasem
można ich o to poprosić, stosując na przykład metodę „runda bez przymusu”
(opisaną w pierwszym module) albo zachęcić, by porozmawiali o tym w parach,
zachowując w tajemnicy te sprawy, o których nie chcą mówić. Tego rodzaju
wymiana sprzyja tworzeniu dobrej atmosfery w zespole klasowym.
Każda lekcja jest inna – ma swój rytm, tempo i każda musi się w jakimś
momencie skończyć. Czasem najlepiej jest zakończyć lekcję
jak rozdział
w książce – pauzą, która obiecuje ciąg dalszy. Kiedy indziej, by pomóc uczniom
utrwalić doświadczenie, póki jeszcze mają je świeżo w pamięci, dobrze jest zrobić
podsumowanie.
Poza prezentowaną wyżej techniką do podsumowania lekcji dobrze nadają się
także:
Zdania podsumowujące. Pokazanie planszy ze zdaniami w rodzaju:
„Dowiedziałem się, że...”, „Odkryłem na nowo, że ...”, „Zaskoczyło mnie, że ...”,
Kurs internetowy „Jak motywować uczniów do nauki?”
Wszystkie prawa zastrzeżone
Centrum Edukacji Obywatelskiej
Kurs: „Jak motywować uczniów do nauki?”
Centrum Edukacji Obywatelskiej
Materiał dydaktyczny nr 4
i poproszenie uczniów o dokończenie tych zdań. Po 3 – 4 minutach
ochotników odczytuje głośno po jednym ze zdań.
paru
Test powtórka. Nauczyciel zadaje całej klasie jedno pytanie, a uczniowie
samodzielnie piszą odpowiedzi w zeszytach. Gdy skończą, nauczyciel podaje
prawidłową odpowiedź, by uczniowie mogli ewentualnie poprawić swoją
odpowiedź, zanim usłyszą następne pytanie. Dobrze, gdy nauczyciel zapisze
prawidłową odpowiedź na tablicy, by nie rozpraszać uwagi uczniów. Gdy
odpowiedzi są bardziej skomplikowane lub zależą od subiektywnej oceny,
nauczyciel podaje jedną prawidłową albo prosi kilku uczniów o przeczytanie
swoich propozycji. Aby utrzymać tempo lekcji i wysoki poziom zaangażowania,
powinno się ograniczyć dyskusje między uczniami. Gdy nauczyciel zauważy, że
ktoś niezupełnie rozumie pytanie, może zadać następne z tego samego tematu,
stwarzając w ten sposób szansę uczenia się podczas powtórki.
Kurs internetowy „Jak motywować uczniów do nauki?”
Wszystkie prawa zastrzeżone
Centrum Edukacji Obywatelskiej