PRZEDMIOT : TEORIA URBANISTYKI WSPÓŁCZESNEJ

PRZEDMIOT : TEORIA URBANISTYKI WSPÓŁCZESNEJ
PROWADZĄCY : Prof. dr hab. inż. arch. KRZYSZTOF BIEDA
OPRACOWANIE: KAROLINA ŁABĘCKA, ANETA GRZYMKOWSKA, MAREK WĘGLARZ
TEMAT: „Zieleń jako 'tworzywo' w kompozycji urbanistycznej”
Miasta określane jako historycznie ukształtowane jednostki osadnicze już od najstarszych
cywilizacji projektowane były świadomie, celowo oraz według ściśle określonych reguł.
Wprowadzając odpowiednie przepisy tworzono zasady zarządzania i planowania
urbanistycznego. Świadomie tworzono układy uliczne, podziały oraz wszelkie kompozycje
urbanistyczne.
Kompozycja to umiejętne zestawienie ze sobą elementów, które razem tworzą
harmonijną całość. Często wykorzystuje się w niej symetrie, asymetrie, dopasowanie kolorów,
proporcji oraz materiałów. Czasami do tworzenia kompozycji stosuje się elementy podobne,
czasem ściśle ze sobą kontrastujące. W zależności od elementów które zastosujemy, tworzymy
różnorodny efekt, wpływający na nasze odczucia i przeżycia.
Kompozycja urbanistyczna to proces organizowania przestrzeni zespołu urbanistycznego
lub jego fragmentu. Przy jego tworzeniu kładzie się szczególny nacisk na aspekt użytkowy,
społeczno - gospodarczy oraz walor estetyczny. Głównym celem jest uzyskanie możliwie
najlepszego rozwiązania kształtującego środowisko miejskie komponującego z elementami
zabudowanymi i naturalnymi. Jedną z najprostszych definicji kompozycji urbanistycznej jest
sposób w jaki łączymy elementy zagospodarowania przestrzeni i zabudowy w współgrającą,
harmonijną i piękną całość.
Elementami kompozycji urbanistycznej są: budynki, ulice, przestrzenie publiczne, tereny
zielone. Odpowiednie łączenie tych detali w sposób zaplanowany tworzy indywidualną
kompozycję, która w zamierzony sposób wpływa na obserwatora przestrzeni. Zadaniem
architekta — urbanisty jest takie zaplanowanie kompozycji urbanistycznej by pozytywnie
wpływały na jakość życia. Najważniejszą zasadą tworzenia kompozycji jest wykreowanie odrębnej
tożsamości danego miasta. Aby to osiągnąć należy w dużym stopniu zwrócić uwagę na
charakterystyczne elementy danej przestrzeni. Dlatego należy podkreślić korzystne punkty
projektowanego miejsca, tym samym odwrócić uwagę obserwatora od elementów nie
współgrających z otoczeniem. Składnikami budowania tożsamości są różnego rodzaju elementy
zieleni do których należą między innymi: podłoga zielona, ściana zielona, aleje. Elementy te
mogą ożywić i odnowić przestrzenie miejskie, szczególnie zwracając uwagę na przestrzenie
publiczne.
Dotychczas zieleń była traktowana jako jedna ze składowych układu przestrzennego,
jakim jest miasto. Najbardziej docenianymi jej funkcjami w mieście były: funkcja ekologiczna,
zdrowotna i wypoczynkowa (realizowane w postaci parków, skwerów, alei itp.). W projektowaniu
urbanistycznym zieleń ujmowano we wskaźniki dotyczące jej wymaganej, biologicznie czynnej
powierzchni w danych obszarach miasta. Takie podejście do tematu spowodowało częściowe
pominięcie zagadnienia zieleni w kompozycji przestrzennej, gdzie ogromnie dominującą rolę
pełniły formy architektoniczne. Z punktu widzenia formy przestrzeni miejskich, zieleń traktowano
jako mało ważne uzupełnienie zabudowy.
W przestrzeniach dzisiejszego miasta w wyniku niekontrolowanego rozrostu zabudowy,
dotychczas stosowane systemy zieleni kurczą się lub całkiem zanikają, a organizowanie nowych
terenów zielonych staje się tematem trudnym bądź też niemożliwym do zrealizowania. W sytuacji
znacznego zagrożenia środowiska przyrodniczego, w tym ciągłego zmniejszania się ilości terenów
zielonych odczuwamy większą potrzebę przebywania w środowisku przyrody. Należy więc w jak
największym stopniu wprowadzać elementy zieleni i racjonalnie zagospodarowywać środowisko
przyrodnicze, umożliwiając proces rozwoju. Polepszenie jakości przestrzeni publicznych, poprzez
poprawę ich kompozycji, podniesienie jej walorów estetycznych i komfortu przebywania jest
możliwe dzięki stosunkowo taniemu narzędziu planistycznemu jakim są formy zieleni. Aktualnie
zieleń jest najtańszym środkiem i łatwym narzędziem niosącym możliwość poprawy kompozycji i
atrakcyjności przestrzeni. Zapewniając odpowiednią jakość przestrzenną można polepszyć
standard życia, wpłynąć na światopogląd, preferencje i zachowania. Aby tworzona przez nas
przestrzeń dawała możliwość rozwoju powinna spełniać funkcje terenów zielonych. Należą do
nich:
 biologiczne
 kompozycyjne, estetyczne
 społeczne, zdrowotne, psychiczne, edukacyjne
 kulturowe
ekonomiczne
 ochronne.
Zieleń współwystępując z architekturą odgrywa ważną rolę w założeniach
urbanistycznych, podlega tym samym regułom jej percepcji, co architektura.
Aby wpłynąć na integrację środowiska naturalnego i zbudowanego należy:
zachować odpowiednie proporcje między obszarami zabudowy i terenami zielonymi
wprowadzić nowe elementy środowiska przyrodniczego w istniejących strukturach miast
zachować istniejące już środowisko naturalne.
Zatem poprzez formę wprowadzanej zieleni możemy ożywić i odnowić przestrzenie
miejskie, szczególnie przestrzenie publiczne, będące wizytówkę każdego miasta. Odpowiednio
rozlokowana zieleń może również znacząco wpłynąć na istniejącą kompozycję przestrzenną. W
prowadzanie form zieleni do publicznych przestrzeni miejskich powinno odpowiadać podobnym
regułom i zasadom kompozycyjnym, jak wprowadzanie form architektonicznych.
Odpowiednio kształtowane i wprowadzane nasadzenia zieleni mogą podkreślać dominanty
architektoniczne, stanowić dla nich tło, kierować na nie wzrok obserwatorów, czyniąc w ten
sposób układy urbanistyczne bardziej wyrazistymi i ciekawszymi. Wchodząc w skład układów
architektonicznych, wpływając na ich kompozycję, zieleń może podkreślać ich wartości,
maskować i łagodzić skutki błędnych rozwiązań urbanistycznych. Za pomocą form zieleni można
„naprawiać” przestrzeń urbanistyczną, wpływać na jej odbiór i podnosić zarówno fizyczny jak i
psychiczny komfort przebywania w niej
Miasto jest od zawsze dominującym środowiskiem człowieka, w którym realizuje swoje
funkcje i potrzeby związane z życiem, nauką, pracą, wypoczynkiem i potrzebami duchowymi.
Środowisko, czyli otoczenie człowieka, w zależności od swojego ukształtowania może sprzyjać lub
przeszkadzać w realizowaniu tych potrzeb. Może ono, poprzez między innymi swój kształt i
kompozycję przestrzenną wpływać dodatnio lub ujemnie na zachowania człowieka. Człowiek z
kolei może wpływać na swoje otoczenie poprzez świadome działanie takie jak projektowanie
architektoniczne i planowanie urbanistyczne.
Bibliografia:
1. Bogdanowski J. Kompozycja i planowanie krajobrazu. Warszawa 1976.
2. Czerwieniec M., Lewińska J., Zieleń w mieście, Kraków 1996.
3. Gyurkovich J., Znaczenie form charakterystycznych dla kształtowania i percepcji przestrzeni:
wybrane zagadnienia kompozycji w architekturze i urbanistyce, Kraków 1999.
4. Haber Z., Kształtowanie terenów zieleni z elementami ekologii. Wydawnictwo Akademii
Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 2001.
5. Przykładowe fotografie- strony internetowe.