Jak rozmawiać o chorobie i śmierci z pacjentami

Jak rozmawiać o chorobie i śmierci
z pacjentami terminalnie chorymi i ich rodzinami
– szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego
Cele szkolenia
Celem szkolenia jest zapoznanie lekarzy i personelu medycznego ze specyfiką psychologicznego podejścia
do pacjentów terminalnie chorych i ich rodzin. Uczestnicy dowiedzą się, z jakimi problemami natury psychologicznej boryka się pacjent i jego bliscy, nauczą się sposobów komunikacji z chorymi i ich rodzinami,
przekazywania trudnych informacji i rozmów o zbliżającej się śmierci.
Szkolenie ma ułatwić komunikację na linii pacjent terminalny i jego rodzina – lekarz. Tym samym sprawi,
że obie strony będą mogły efektywnie współpracować, nie ponosząc większych, niż konieczne, obciążeń.
Szkolenie zawiera część teoretyczną i warsztatową, dzięki czemu uczestnicy będą mieli okazję przećwiczenia
nabytych umiejętności w bezpiecznych warunkach.
Jednym z punktów programu jest przedstawienie metod eliminowania lub redukowania stresu zawodowego
u personelu medycznego.
Uczestnicy:
personel medyczny szpitali i hospicjów: lekarze, pielęgniarki, wolontariusze,
rehabilitanci, personel pomocniczy.
Prowadzący:
psycholog z wieloletnim stażem pracy z pacjentami w opiece paliatywnej,
z ich rodzinami, a także z osobami w żałobie.
Korzyści dla uczestników:
• w
iedza nt. aktualnych sposobów działania hospicjów, zasad opieki paliatywnej
i pracy z chorymi terminalnie;
• p
rzygotowanie do podejmowania z większą pewnością siebie interwencji w sytuacji pomagania chorym
i ich rodzinom;
• m
niejsze ryzyko wypalenia i budowanie większej pewności siebie w wypełnianiu zadań zawodowych
związanych z pomaganiem chorym terminalnie i pracą z personelem hospicjum/oddziału szpitalnego;
• w
iększa satysfakcja osób, którym udzielana jest pomoc psychologiczna i współpracowników, poczucie
profesjonalnego podejścia do ich problemów.
Czas trwania: 1 lub 2 dni (w zależności od potrzeb Klienta).
Optymalna liczebność grupy: 12 osób.
www.naglesami.org.pl
telefon wsparcia: 800 108 108
Metody:
wykład interaktywny, ćwiczenia w podgrupach, odgrywanie scenek, analiza fragmentów filmów,
dyskusja w grupie, wystąpienia indywidualne.
Program szkolenia – Jak rozmawiać o chorobie i śmierci z pacjentami
terminalnie chorymi i ich rodzinami.
❯ Wprowadzenie: cele, program, zapoznanie trenera z uczestnikami
❯ Rozmowa z uczestnikami o ich trudnościach w komunikacji
z pacjentem i jego rodziną.
1. Dyskusja i próba odpowiedzi na pytania: Dlaczego dobra komunikacja jest ważna?,
Do czego może doprowadzić niewłaściwa komunikacja?,
Co ułatwia dobrą komunikację, a co ją utrudnia?,
Dlaczego wielu pacjentów narzeka na komunikację z lekarzami?
❯ Komunikacja z pacjentem.
1. Cechy dobrego kontaktu z pacjentem.
2. Typy kontaktu personelu z pacjentem:
a. Naukowy,
b. Przewlekły,
c. Hierarchiczny,
d. Partnerski,
Rozmowa o zaletach i wadach każdego z typów.
3. Zasady komunikacji z pacjentem i jego rodziną:
a. Pytania otwarte vs. zamknięte – omówienie zalet i wad obydwu typów,
b. Zadawanie dodatkowych pytań – czy i kiedy ma sens?
c. Techniki komunikacji: parafraza, klaryfikacja, odzwierciedlanie emocji, dowartościowanie,
hipotezy rozumiejące,
d. Rola uśmiechu i mowy ciała,
e. Posługiwanie się ciszą,
f. Właściwa mowa ciała.
4. Co utrudnia rozmowę z pacjentem i jego rodziną?
a. Typy pytań,
b. Koncentracja wyłącznie na objawach somatycznych,
c. Doradzanie,
www.naglesami.org.pl
telefon wsparcia: 800 108 108
d. Minimalizowanie i „normalizacja” uczuć,
e. Zdawkowe uspokajanie i obietnice bez pokrycia,
f. Fachowy żargon,
g. Gwałtowna zmiana tematu, by nie rozmawiać o trudnych emocjach,
h. Pośpiech,
i. Niewłaściwy język ciała,
j. Dotyk – brak lub nadmierny.
Ćwiczenie w parach prawidłowej i nieprawidłowej komunikacji.
Omówienie odczuć po każdym rodzaju komunikacji.
5. Emocje pacjenta – lęk:
a. Rozpoznawanie lęku, gdy pacjent nie mówi o tym wprost;
b. Jak rozmawiać z pacjentem odczuwającym lęk?
c. Czego nie mówić pacjentowi odczuwającemu lęk?
6. Emocje pacjenta – gniew:
a. Adresaci gniewu,
b. Przyczyny gniewu,
c. Sposoby wyrażania gniewu,
d. Rozpoznawanie gniewu, gdy nie jest nazywany bezpośrednio,
e. Jak rozmawiać z pacjentem, który odczuwa gniew?
7. Emocje pacjenta - poczucie winy i niskie poczucie własnej wartości:
a. Powiązania z gniewem,
b. Częstotliwość występowania u pacjentów,
c. Przyczyny poczucia winy i niskiego poczucia własnej wartości,
d. Jak rozmawiać z pacjentem z niskim poczuciem własnej wartości i z poczuciem winy?
8. Emocje pacjenta – przygnębienie:
a. Czym może być spowodowane?
b. Kiedy jest naturalną reakcją, kiedy zamienia się w patologię?
c. Jak rozmawiać z przygnębionym pacjentem?
d. Ćwiczenie w grupach czteroosobowych: jeden uczestnik odgrywa rolę lekarza, drugi pacjenta odczuwającego określone emocje. Zadaniem „lekarza” jest rozpoznanie odczuć „pacjenta”
i odpowiednie zareagowanie.
omówienie: co stanowiło trudność dla „lekarza”, co dla „pacjenta”, co ułatwiało,
co utrudniało rozmowę.
9. Postępowanie z chorym, który nie chce rozmawiać i nie wykazuje żadnej woli
kontaktu z personelem i rodziną:
a. Ćwiczenie w parach: jeden uczestnik wciela się w lekarza, drugi w milczącego pacjenta,
omówienie: trudności i frustracji wynikających z kontaktu z milczącym pacjentem.
10. Zespół psychoterminalny: wyjaśnienie zjawiska i charakterystyczne cechy.
www.naglesami.org.pl
telefon wsparcia: 800 108 108
11. Mechanizmy obronne stosowane przez pacjentów.
12. Rozmowa z pacjentem stosującym mechanizmy obronne.
13. Przekazywanie trudnych informacji (np. o zakończeniu leczenia przyczynowego):
a. Odpowiednie warunki rozmowy,
b. Prawdy i mity o przekazywaniu trudnych informacji (krótka dyskusja z uczestnikami),
c. Właściwe metody przekazywania trudnych informacji,
d. Ćwiczenie w grupach czteroosobowych: jeden uczestnik odgrywa rolę pacjenta, drugi lekarza,
który przekazuje informację o zakończeniu leczenia; omówienie: co stanowiło trudność
dla „pacjenta”, co dla „lekarza”, co ułatwiało rozmowę.
❯ Rozmawianie z pacjentem o śmierci.
1. Uporanie się z własną śmiertelnością przed rozmowami z pacjentami:
a. sposoby na przemyślenie własnej śmierci, gotowość do rozmawiania o śmierci)
2. Radar pacjentów:
a. Wyczulenie na emocje rozmówcy,
b. Wyczuwanie lęku rozmówcy i jego niechęci do rozmowy o śmierci,
c. Reakcje pacjentów na rozmowę z kimś nieprzygotowanym do podejmowania tematu śmierci,
d. Wyobrażenia pacjentów o śmierci: wizje śmierci i emocjonalny stosunek do śmierci.
3. Lęki pacjentów związane ze śmiercią i jak o nich rozmawiać?
a. Ćwiczenie w grupach czteroosobowych: jeden uczestnik odgrywa rolę pacjenta, drugi lekarza,
który rozmawia o lękach związanych ze śmiercią;
omówienie: co było najtrudniejsze w takiej rozmowie
Ćwiczenie opcjonalne, w zależności od gotowości grupy.
4. Bilans życia:
a. Ćwiczenie w grupach: uczestnicy zastanawiają się, jakimi pytaniami można zachęcić chorego
do przeprowadzenia bilansu życia.
❯ Rodzina chorego
1. Potrzeby członków rodziny – Czego rodzina potrzebuje od personelu szpitalnego?
2. Jak pomagać rodzinie chorego?
3. Jak pomóc rodzinie w fazie umierania chorego?
www.naglesami.org.pl
telefon wsparcia: 800 108 108
❯ Troska o samych siebie
1. Dlaczego dbanie o siebie jest takie ważne?
2. Czy należy poświęcać się dla pacjentów, zapominając o własnych potrzebach?
3. Czy tylko egoiści myślą o sobie? – Prewencja wypalenia zawodowego;
4. Sposoby na relaks – ćwiczenie relaksacji.
❯ Podsumowanie i zakończenie warsztatów
1. Podsumowanie i pytania.
2. Przegląd dostępnej literatury.
3. Ewaluacja i świadectwa ukończenia szkolenia.
Więcej informacji udzieli:
Katarzyna Jakóbik
tel. 502 510 241
tel. 22 633 54 25
e-mail: [email protected]
www.naglesami.org.pl
telefon wsparcia: 800 108 108