Przedmiot: Studium zagospodarowania gminy (ćwiczenia projektowe).

PROGRAM ZAJĘĆ DYDAKTYCZNYCH
Przedmiot: Studium zagospodarowania gminy (ćwiczenia projektowe).
Prowadzący: prof. dr hab. inŜ. arch. Wojciech Bonenberg z zespołem pracowników
naukowo-dydaktycznych Zakładu Architektury Miejsc Pracy i Rekreacji (Z1).
Grupa: 5.4, semestr: 9, Rok akademicki 2009/10.
1.
Przedmiot nauczania
Przedmiotem nauczania jest projekt studialny gminy.
Nauczanie jest realizowane w formie i ćwiczeń projektowych (45 godzin semestrze).
Celem nauczania jest:
►
Uzyskanie umiejętności w zakresie planowania przestrzennego. Poznanie
formalno-prawnych uwarunkowań gospodarki przestrzennej i planowania
przestrzennego w gminach.
►
Poznanie podstawowych instrumentów i narzędzia planowania
przestrzennego, standardów i normatywów urbanistycznych oraz ich roli w
zagospodarowaniu przestrzennym gminy.
►
Poznanie narzędzi i technik analizy strategicznej stosowanej w planowaniu
przestrzennym (analiza SWOT).
►
Poznanie nowoczesnych metod poszukiwania innowacyjnych rozwiązań
planistycznych (zastosowanie metod heurystycznych) w kreatywnym podejściu do
zagospodarowania przestrzeni gmin.
►
Umiejętności projektowania zintegrowanego w skali gminy.
2.
Objaśnienie zadania projektowego
Celem ćwiczeń jest stworzenie modelowej koncepcji przestrzennej gminy
wielkopolskiej w dostosowaniu do miejscowych uwarunkowań lokalizacyjnych.
W projekcie studialnym gminy wymaga się od studentów się świeŜego i szerokiego
spojrzenia na przestrzeń gminy. Projekt powinien przedstawiać wizję gminy
przyszłości (2050), jej system powiązań z Poznaniem i gminami ościennymi.
Projekt ma otwierać drogi rozwoju przestrzennego gminy, przełamywać bariery
związane z realizacją krótkoterminowych, często konfliktowych uwarunkowań
planistycznych.
Wizja przestrzenna powinna obejmować:
- koncepcję przyszłościowych form zagospodarowania przestrzennego gminy w
powiązaniu z Aglomeracją Poznanską.
- dalekosięŜny, długoterminowy cel związany z uzyskaniem przewagi konkurencyjnej
(strategicznej).
3.
Etapowanie pracy projektowej
Plan pracy obejmuje 15 tygodni po 3 godziny zajęć w tygodniu.
Tydzień 1.
Część teoretyczna. Analiza historycznych i współczesnych teorii rozwoju sieci
osiedleńczej. Karta Ateńska i Nowa Karta Ateńska – podobieństwa i róŜnice.
Analiza wybranych wizji projektowych przyszłościowych form osadnictwa.
Tydzień 2-3.
Praca w zespołach projektowych (2-3 osoby), obejmująca:
a) Wybór tematu.
b) Krytyczną analizę aktualnych uwarunkowań i kierunków rozwoju przestrzennego
gminy.
b) Zebranie informacji o terenie. Analizę materiałów kartograficznych (ortofotomapy,
zdjęcia lotnicze i satelitarne).
c) Kwerendę terenową udokumentowaną zdjęciami.
d). Analizę prognozy demograficznej gminy (na podstawie danych udostępnionych
przez Urząd Statystyczny). Ustalenie liczby mieszkańców oraz liczby uŜytkowników
(„klientów” z zewnątrz). Określenie optymalnej chłonności terenu.
Tydzień 4-6
Praca w zespołach projektowych (2-3 osoby), obejmująca:
a) Ustalenie przyszłościowej wizji (profilu funkcjonalnego) gminy.
Celem wykreowania przyszłościowej wizji zaleca się w pierwszym etapie
zastosowanie metody „brain storming” (efekt: zbiór wielu „pomysłów”). W następnym
etapie zaleca się wykorzystanie analizy SWOT w celu wybrania pomysłu najlepszego
- do dalszego opracowania.
Objaśnienia SWOT:
Strengths (wewnętrzna siła, mocne strony):
Np.: połoŜenie, dostępność transportowa, atrakcyjne zasoby przyrodnicze, atrakcyjny
krajobraz, zabytki, wyspecjalizowane usługi.
Weaknesses (wewnętrzna słabość, słabe strony):
Np.: Chaotyczne rozproszenie zabudowy, brak ładu przestrzennego, niska jakość
architektury, niezagospodarowane przestrzenie publiczne, zła dostępność
transportowa, niedostatek usług
Opportunities (zewnętrzne moŜliwości):
Np.: Integracja w ramach aglomeracji – wprowadzenie wyspecjalizowanych funkcji i
programów funkcjonalnych – przyciągnięcie klientów, oŜywienie gospodarcze,
Threats (Zewnętrzne zagroŜenia):
Np.: brak wizji dającej przewagę strategiczną, konflikty interesów, izolacja
przestrzenno-gospodarcza.
Przykładowe profile funkcjonalne (funkcja dominująca):
Rolnictwo (wyspecjalizowane uprawy ekologiczne).
Parki technologiczne (technopola, inkubatory technologii, nowoczesne
materiały: mikro i nanotechnologie, telekomunikacja, technologie IT, itp).
Funkcja rezydencjalna (gmina sypialnia). MoŜliwości zamieszkania w rejonach
cichych i spokojnych, oddalonych od uciąŜliwych sieci szybkiego ruchu.
Usługi High-tech: logistyka, bankowość, finanse, ubezpieczenia, archiwizacja,
przechowywanie i udostępnianie danych, edukacja konsumencka,
bezpieczeństwo publiczne, itp.
Usługi społeczne: ochrona zdrowia, opieka nad ludźmi starszymi,
resocjalizacja, itp.
Usługi transportowe: regionalny węzeł integrujący róŜne rodzaje transportu
(transport lotniczy- samochodowy – kolejowy) wraz z zapleczem usługowym i
logistycznym.
Parki tematyczne i parki rozrywki.
-
Rekreacyjna i sport, np. jeździectwo, sporty wodne, sporty motorowe i
samochodowe, sporty lotnicze (szybownictwo, balony, akrobacja lotnicza,
paralotnie, spadochroniarstwo).
Tydzień 7- 10
Praca w zespołach projektowych (2-3 osoby), obejmująca wykonanie projektu
zagospodarowania przestrzennego gminy (skala 1:25000, 1:50000). W projekcie
naleŜy uwzględnić następującą problematykę:
a. Strefowanie: podział terenu na strefy funkcjonalne.
b. Transport: powiązania z Poznaniem. Powiązania wewnętrzne.
c. Zieleń: układ przestrzenny i przeznaczenie terenów zielonych z podziałem na
obszary funkcjonalne (w tym np. gminne minirezerwaty przyrody).
d. Zabudowa: system, układ przestrzenny i funkcje terenów zabudowanych.
Określenie podstawowych wskaźników urbanistycznych.
e. Wskazanie tych elementów w zagospodarowaniu przestrzennym, które będą
pełniły rolę aktywizacji gospodarczej (przyciągnięcie klientów i kapitału).
Tydzień 11- 12
Praca indywidualna:
Wybór elementów wyróŜniających gminę, które będą decydowały o jej atrakcyjności.
Interpretacja przestrzenna tych elementów w formie wizji architektonicznourbanistycznej wybranego fragmentu gminy. W opracowaniu naleŜy uwzględnić
kontekst krajobrazowy. (skala 1:1000, 1:2000, wizualizacje, makieta robocza).
Tydzień 13- 14
Opracowanie graficzne, wykonanie zdjęć z makiet.
Tydzień 15.
Wystawa prac, dyskusja i ocena.
4.
Warunki zaliczenia i sposób oceny projektu
Istotnym kryterium oceny projektów będzie sposób podejścia do następujących
zagadnień:
-
a) Powiązanie lokalnych uwarunkowań z odwaŜną wizją rozwoju przestrzennego,
uwzględniającą perspektywiczne kierunki urbanizacji.
b) Zachowanie dziedzictwa kulturowego, zwrócenie uwagi na swoistość
kulturową i twórcze połączenie wizji przyszłości z cennym dziedzictwem
kulturowym.
c) Harmonijne połączenie aktywności osiedleńczej ze środowiskiem
przyrodniczym.
d) Przeciwdziałanie Ŝywiołowemu rozproszeniu zabudowy (Urban sprawl),
powodującemu nieracjonalne wydłuŜenie sieci infrastruktury technicznej i dróg
obsługujących rozczłonkowaną strukturę osiedleńczą.
e) Wariantowe przedstawienie koncepcji przestrzennych w innowacyjny sposób
odnoszących się do:
przyszłościowych form zabudowy,
nowoczesnych środków transportowych,
f)
g)
h)
i)
j)
metod wykorzystania odnawialnych źródeł energii (pochodzących ze słońca,
wiatru, ziemi).
Tworzenie zamkniętych obiegów krąŜenia energii i materiałów z biologicznymi
systemami recyklingu. Wykorzystanie naturalnych systemów
samoregenurących.
Brak monotonii, ZróŜnicowane otoczenie, dostarczające ludziom odpowiedniej
ilości bodźców emocjonalnych.
Twórcze wykorzystanie zaawansowanych technologii transportowych
(przewóz osób i towarów) łączących róŜne rodzaje aktywności osiedleńczej.
Zapewnienie łatwej dostępności celów podróŜy, alternatywny wybór środków
transportowych. Integracja systemu transportowego i struktury urbanistycznej.
Sieciowa struktura przestrzeni publicznych. Wykorzystanie „zielonych
korytarzy” do łączenia waŜniejszych celów komunikacyjnych w gminie. Układ
przestrzenny „zielonych korytarzy” ma zachęcać poruszania się pieszo i jazdy
na rowerze, ograniczyć korzystanie z samochodów przez mieszkańców.
Literatura
Biuletyn KPZK PAN (zeszyty), Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju
Polskiej Akademii Nauk. Warszawa. 2002-8.
Bonenberg W. Przestrzeń Publiczna w osiedlach mieszkaniowych. Metoda analizy
społeczno-przestrzennej. WA. Politechnika Poznańska. Poznań. 2007.
Czarnecki W. Planowanie miast o osiedli. PWN. Warszawa. 1965.
Kaczmarek T,. Mazgajski A. Powiat poznański. Jakość przestrzeni i jakość Ŝycia.
BWN. Poznań. 2008.
Markowski T. Zarządzanie rozwojem miast. PWN. Warszawa. 1999.
Nowa Karta Ateńska. Wizja miast XXI wieku. 2003.
http://www.frw.fc.pl/pliki/krtatenska2003.pdf
Przestrzeń. Magazyn planowania przestrzennego (czasopismo). Włocławskie
Towarzystwo Naukowe.
Urbanista. Samorząd terytorialny. Rozwój. Ład przestrzenny (czasopismo wydawane
pod patronatem TUP, wyd. Urbanista sp. z o. o., Warszawa. 2007-8
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym,
Dz. U. Nr 80, poz. 717. Warszawa.