Logopedyczne zabawy

Zabawy logopedyczne
Komunikacja – (łc. communicatio „udzielanie, rozmowa” wszelka forma wymiany
informacji między istotami, żyjącymi, także między ludźmi a maszynami.
„Akt komunikacji ma miejsce wtedy, kiedy zachowanie jednej osoby jest rozumiane
i interpretowane jako znaczące przez jej partnera w interakcji” (M. Orkan – Łęcka za J.
Coupe, J. Goldbrat). Komunikacja jest źródłem poznawania siebie i tego, co nas otacza,
pozwala na zaspokajanie potrzeby kontaktu z drugim człowiekiem.
Poziom językowej komunikacji w znacznym stopniu wpływa na potencjalne możliwości
człowieka; zaburzenia mowy i opóźnienie rozwoju mowy przyczyniają się do:
•
•
•
powstawania różnorodnych trudności w zakresie podejmowania własnej aktywności,
nawiązywania relacji z innymi ludźmi;
występowania trudności w nauce, jednocześnie niepowodzenia w nauce przyczyniają
się do powstawania zaburzeń mowy, dzieci z wadami wymowy popełniają te same
błędy w czytaniu i w pisaniu, które wykazują w mowie spontanicznej;
powstawania stresu, utrudniają dzieciom kontakty z rówieśnikami, wreszcie prowadzą
do lęku przed mówieniem – logofobii.
Małe dzieci to grupa, która wymaga szczególnej troski, wczesne podjęcie oddziaływań
pozwala uniknąć utrwalania błędnej wymowy oraz wtórnych zaburzeń o charakterze
emocjonalnym.
Każde małe dziecko uczy się mówić poprzez koordynowanie ruchów odpowiednich grup
mięśniowych biorących udział w tym procesie. Odbierane wrażenia kinestetyczne
i słuchowe umożliwiają kontrolę tych ruchów.
Warunkiem poprawnej wymowy jest wysoka sprawność aparatów: oddechowego,
słuchowego, artykulacyjnego, fonacyjnego. Różnorodne zabawy logopedyczne,
oddechowe, ortofoniczne, rytmiczne, ruchowe dają szansę na usprawnianie narządów
biorących udział w akcie mowy.
Poprzez realizację tych zabaw mamy możliwość stymulacji w zakresie:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
właściwego oddychania;
pogłębiania oddechu;
wydłużania fazy oddechowej;
prawidłowej pracy i właściwego ułożenia: języka, warg, żuchwy, podniebienia;
właściwego posługiwania się głosem;
rozwijania percepcji i pamięci słuchowej;
rozwijania percepcji i pamięci wzrokowej;
doskonalenia słuchu fonemowego;
doskonalenia koordynacji ruchowej, koordynacji wzrokowo-słuchowo-ruchowej;
stymulacji i podwyższania uwagi;
rozwijania wyobraźni;
rozwijania pamięci;
doskonalenia prawidłowej artykulacji;
wzbogacania słownictwa biernego i czynnego;
rozwijania umiejętności budowania dłuższych, poprawnych wypowiedzi.
Poniżej zaprezentowane zostaną przykłady ćwiczeń, które możemy wykorzystać
podczas wspólnych zabaw z dziećmi.
Zabawy oddechowe
1. „Wąchamy kwiatki” – powolny wdech nosem, powolny wydech ustami (powtarzamy
kilka razy).
2. Zdmuchiwanie piórek, lekkich piłeczek, kawałka papieru z gładkiej powierzchni,
możemy zrobić zawody, „kto dalej dmuchnie”, „kto szybciej zdmuchnie”.
3. Dmuchanie na piórka, watki, papierowe zwierzątka, łódeczki, papierowe krople
deszczu, płatki śniegu, itp. przez słomkę.
4. Dmuchanie na: wiatraczek, na świeczkę(tak, by płomień przechylał się, ale nie
zgasł).
5. Tworzenie ilustracji – dmuchanie przez słomkę na rozcieńczoną farbę na kartce
papieru, tworzenie różnych wzorów, kompozycji.
6. „Baloniki” – „nadmuchujemy” policzki, nabieramy do buzi dużo powietrza,
zgromadzone powietrze w buzi przesuwamy z jednego policzka do drugiego,
wypuszczamy powietrze szybko lub powoli wymawiając „pssssss”.
7. Puszczanie baniek mydlanych – szybko dużo malutkich lub powoli nadmuchujemy
duże bańki.
8. Wprawianie w ruch przez dmuchanie piłeczek w koszyczkach, śmigiełek,
wiatraczków.
9. Chuchanie na rączki w zimie – „chu, chu, chu”.
10. Wesoła grupka – naśladowanie śmiechu różnych ludzi:
•
•
•
•
panie – „ha, ha, ha...”;
dziewczynki – „hi, hi, hi...”;
staruszki – „he, he, he...”;
marynarze – „ho, ho, ho..”.
11. „Sprężynki” – siadamy w siadzie skrzyżnym, nabieramy powietrze nosem, plecy są
proste, a ręce unosimy do góry, przy wydechu ustami przyjmujemy pozycję
pochyloną do przodu i opuszczamy ręce.
12. „Huśtawka dla lali lub misia” – leżymy na plecach, układamy na brzuchu dziecka
jego ulubioną maskotkę. Przy głębokim, powolnym i równomiernym wdechu
zabawka podnosi się, przy powolnym wydechu – opuszcza – w ten sposób huśtamy
maskotkę.
Zabawy ortofoniczne
1. „Kotki” - kotki piją mleczko języczkiem z talerzyków, a następnie chodzą wokół
miseczek i miauczą „miau”.
2. „Wiatr” – naśladujemy szum wiatru „szszsz”, „szuszu”.
3. „Mucha” – naśladujemy bzyczenie muchy „bzzz”.
4. „Wąż” – naśladujemy syczenie węża „sssss”.
5. „Pieseczki”:
•
•
•
•
•
myją się – „chlap, chlap, chlap...”, „brrrr....”;
ziewają – „ooo” lub „aaa”;
chrapią – „chrrr”;
zasypiają – „mmmm”;
śpią – „uuu”;
•
•
wstają – przeciągamy się, stajemy na paluszkach i szczekamy „hau, hau, hau”;
jedzą kość – „mniam, mniam”, „wrrrwrrr”.
6. Możemy wykorzystywać wierszyki np.:
„Co kotek miał” (M. Kownacka)
Mały Jasio kotka
Przy kominku spotkał.
Ukłonił się kapeluszem:
- porozmawiać z kotkiem muszę.
- Miał kotek siostrę?
- Miau.
- Miał kotek pazurki ostre?
- Miau.
- Miał kotek mamę i tatę.
- Miau.
- Miał kotek na grzbiecie łatę?
- Miau.
I tak sobie przez godzinkę,
Rozmawiali przed kominkiem.
Dzieci uzupełniają wierszyk mówiony przez dorosłego wypowiadając „miau”.
„Rączki, nóżki”
Rączki robią klap, klap, klap
Nóżki robią tup, tup, tup
tutaj swoja główkę mam,
a na brzuszku sobie gram.
Buźka robi: am,am, am
Oczka patrzą tu i tam
Tutaj swoje uszka mam,
a na nosku sobie gram.
Wspólnie z dziećmi ilustrujemy ruchem, gestem treść wiersza, dorosły recytuje cały
wiersz, dzieci uzupełniają wypowiadając: „klap, klap, klap”, „tup, tup, tup”...
„Jedzie pociąg”
Jedzie pociąg – fu, fu, fu
Trąbka trąbi – tru, tu, tu
A bębenek – bum, bum, bum
Na to żabki – kum, kum, kum...
Woda z kranu – kap, kap, kap
Konik człapie – człap, człap, człap
Mucha brzęczy – bzy, bzy, bzy
A wąż syczy – sss, sss, sss...
Wspólnie z dziećmi ilustrujemy ruchem, gestem treść wierszyka, dorosły recytuje
cały wiersz, dzieci uzupełniają wypowiadając: „fu, fu, fu”, „tru, tu, tu”...
„Co mówią zwierzaki?”
Co mówi bocian, gdy żabę zjeść chce?
Kle kle kle
Co mówi żaba, gdy bocianów tłum?
Kum kum kum
Co mówi kaczka, gdy jest bardzo zła?
Kwa kwa kwa
Co mówi kotek, gdy mleczka by chciał?
Miau miau miau
Co mówi kura, gdy znosi jajko?
Ko ko ko
Co mówi kogut, gdy budzi w kurniku?
Ku ku kukuryku
Co mówi koza, gdy jeść jej się chce?
Mee mee mee
Co mówi krowa, gdy brakuje jej tchu?
Mu mu mu
Co mówi wrona, gdy wstaje co dnia?
Kra kra kra
Co mówi piesek, gdy kość zjeść by chciał?
Hau hau hau
Co mówi baran, gdy jeść mu się chce?
Bee bee bee
Co mówi ryba, gdy powiedzieć chce?
Nic! Przecież ryby nie maja głosu.
Wspólnie z dziećmi ilustrujemy ruchem, gestem treść wierszyka, dorosły recytuje cały
wiersz, dzieci uzupełniają wypowiadając: „kle, kle, kle”, „kum, kum, kum”.
7. Zabawa w „Echo” – wymawianie głosek trwałych: i, y, e, a, o, u, r, m, n, f, w, s, z, ś,
ź, sz, ż, ch przez dorosłego, dziecko – jak „echo” je powtarza, pamiętamy przy tym,
że wymawiamy tylko daną głoskę, czyli np. „mmmm” bez towarzyszącej jej
samogłoski „y” czyli nie mówimy „my” tylko „mmm”, „fff”.
Zabawy artykulacyjne, fonacyjne
1. „Śmieszne minki” – robienie różnych minek z użyciem lustra:
•
•
•
•
wesoła buzia – uśmiechamy się: wargi są płaskie, lekko rozchylone, zębów nie
widać; zęby są przybliżone, wargi rozchylone, rozciągnięte, widać zęby;
smutna buzia- robimy podkówkę;
obrażona buzia – wargi są nadęte;
„małpka” – językiem wypychamy dolna wargę.
2. „Posyłamy całuski” – robimy dzióbek z warg i cmokamy.
3. „Zajączek” – wciąganie policzków do jamy ustnej, policzki ściśle przylegają do
łuków zębowych, wargi tworzą „zajęczy pyszczek”, gdy zajączek je marchewkę,
wargi przesuwają się na boki.
4. „Zaczarowane zabawki w sklepie” – zabawa przy muzyce, podczas muzyki zabawki
tańczą, gdy w muzyce następuje przerwa – zabawki wracają na półkę, gdy
czarodziej dotyka zabawkę, ta zaczyna się ruszać i mówić np.:
•
•
•
•
•
•
•
lalki – „mama, mama” i tańczą;
misie – „mmmm”, i jedzą miód, oblizują potem buzię – wargi dookoła;
zajączki – „kic, kic”, skaczą i ruszają pyszczkami;
samochodziki – „brrr” lub „brum, brum” jadą, zatrzymują się „iiiii”;
piłeczki – „bach, bach” skaczą;
pajacyki – „fik-mik” skaczą;
samoloty – „uuuuuu” lecą, „iii” lądują.
5. „Zaczarowane zwierzątka” - wróżka zamienia dzieci w różne zwierzątka:
•
•
•
•
otwieramy szeroko buzię – krokodyl;
wywijamy wargi – małpka;
oblizujemy wargi dotykamy czubkiem języka wargi górnej i dolnej – kotek;
stukamy koniuszkiem języka w podniebienie za zębami – dzięcioł.
Zabawy rytmiczne, słuchowe
1. Zabawa rytmiczna „Deszcz”:
Dzieci dzielimy na grupy, dostają instrumenty: grzechotki, kołatki, trójkąty, bębenki,
talerze, woreczki, torby papierowe – odtwarzają na instrumentach opowieść o deszczu:
•
•
•
•
•
początkowo, leciutko grają trójkąty – drobny deszczyk pada;
potem dochodzą kołatki i woreczki oraz torby – deszcz się wzmaga;
teraz grzechotki – deszcz narasta;
dochodzą bębenki – jest już ulewa;
w kulminacyjnym momencie wyznaczone dziecko lub nauczycielka uderza
w talerze, deszcz cichnie.
2. „Co słyszę?” – zamykamy oczy i nasłuchujemy dźwięków z otoczenia, nazywamy
je.
3. „Szukam – skąd dochodzi” – prezentujemy dziecku różne dźwięki np. budzik,
uderzająca piłka, grzechotka..., dziecko wskazuje skąd dochodzi dźwięk.
4. „Rozmowa bębenków czy dzwonków”: uderzamy w instrument – dziecko nam
odpowiada, potem możemy zamienić się rolami.
5. "Misie" - dzieci śpią w dowolnych miejscach sali w dowolnej pozycji. Gdy usłyszą
muzykę, wolno podnoszą się na nogi (na czworaka) i w tej pozycji chodzą w rytm
muzyki.
6. "Ptaszki" - dzieci naśladują ptaszki, chodzą, biegają lub skaczą w rytm muzyki.
Rękami naśladują ruchy skrzydeł. Na przerwę w muzyce ptaszki lecą do gniazdek.
7. „Samoloty” – dzieci przykucają, trzymają ręce-skrzydła w bok. Startują, gdy usłyszą
muzykę i wznoszą się wyżej razem z muzyka, gdy usłyszą niskie dźwięki obniżają
lot, gdy muzyka ucichnie – lądują.
Zabaw tego typu jest bardzo dużo, możemy je podejmować każdego dnia, obserwujemy
też otoczenie, rozmawiajmy z naszymi dziećmi o tym, co widzimy dokoła, pokazujmy im
świat i opowiadajmy o tym.
Bibliografia
1. http://wiem.onet.pl/wiem/01af85.html, na podstawie „Słownika wyrazów obcych”,
(red.) I. Kamińska-Szmaj, 2001, Europa.
2. Gajda S.; Jak się porozumiewamy?, (w:) Logopedia. OPytania i odpowiedzi, (red.)
T. Gałkowski, G. Jastrzębowska, Opole 1999, Wydawnictwo Uniwersytetu
Opolskiego.
3. Malkiewicz M.: Jarmark logopedyczny. Wybór zabaw wspomagających mowe
przedszkolaków, Gdańsk 2007, HARMONIA.
4. Michalak-Widera I., Węsierska K.: aby nasze dzieci mówiły pięknie, Katowice 2001,
UNIKAT-2.
5. Michalak-Widera I.: Śmieszne minki dla chłopczyka i dziewczynki. Ćwiczenia
usprawniające wymowę, Katowice 1998, UNIKAT – 2.
6. Podolska B.; rytmika dla dzieci, Kraków 2008, IMPULS.
7. Orkan-Łęcka M.; Wczesne wspomaganie rozwoju komunikacji u dzieci
niewidomych i słabowidzących ze złożoną niepełnosprawnością – model programu
edukacyjnego, 9w:0 Rewalidacja 2 (6)/99, Warszawa 1999, CMPP-PMEN.
8. Rocławski B., (red.): Opieka logopedyczna od poczęcia, Gdańsk 1998,
GLOTTISPOL
9. Svobodova K.: Język i mowa. Ćwiczenia rozwijające motorykę narządów mowy,
Ostrava-Poruba 2006, MONTANEX a.s. Vystavni 10.