Spotkanie z rodzicami 18.11.2009 r.

ROZWÓJ ZAINTERESOWAŃ SEKSUALNYCH
W OKRESIE DORASTANIA.
Wiek dorastania jest tym okresem w życiu człowieka, w którym dokonuje się przeobrażanie dziecka w
osobę dorosłą.
Na przestrzeni stosunkowo krótkiego czasu zachodzą radykalne zmiany fizyczne i psychiczne, które
warunkują dorosłe życie, a więc wypełnianie w przyszłości określonych ról i zadań rodzinnych,
zawodowych i społecznych.
W przebiegu pierwszej fazy dorastania pierwszorzędną rolę odgrywają czynniki biologiczne. Szybkim
zmianom fizjologicznym towarzyszą wtedy zmiany w obrębie czynności psychicznych. Stąd przebieg tej
fazy jest zbliżony u poszczególnych osób, a wpływy środowiskowe mają tu raczej charakter
modyfikujący.
Faza właściwego dorastania społecznego charakteryzuje się bogactwem życia wewnętrznego i
intensywnością działań. Przebieg jej jest w znacznym stopniu zróżnicowany indywidualnie, zależnie od
oddziaływań środowiska, w czym istotną rolę odgrywają wymagania oraz wzory kulturowe
funkcjonujące w danym społeczeństwie.
Proces ten obejmuje wiele dziedzin osobowości i dotyczy rozwoju:
intelektualnego,
moralnego,
emocjonalnego,
świadomości i samokontroli oraz
motywacji i aktywności.
Rozwój intelektualny – czyli poznawanie, rozumienie, uczenie się, myślenie, warunkuje większość
zmian psychicznych jakie pojawiają się wraz z dorastaniem. Ma on bowiem wpływ na procesy
emocjonalne, motywację, decyduje o przyswojeniu pojęć moralnych, o poziomie świadomości i
samokontroli.
Definicji inteligencji jest wiele, ale popularnie przyjmuje się, że jest to zdolność do korzystania z
doświadczeń lub umiejętność łatwego uczenia się nowych idei, czy zachowań. Rozwój intelektualny wg
J. Piageta następuje w czterech stadiach. Czwarte stadium następuje w okresie dorastania. W
porównaniu do dziecka (trzecie stadium, 7-12 lat), które potrafi myśleć w oparciu o zdarzenia
konkretne, dorastający potrafi abstrahować i generalizować. Jego myślenie staje się formalne,
oderwane od zdarzeń, co pozwala na rozumienie poprzez stawianie myślowo sprawdzonych hipotez.
Rozwój moralny. W okresie dorastania zainteresowanie wartościami i normami moralnymi jest
szczególnie duże. Wynika to z rozwoju intelektualnego i
wzmożonej reaktywności emocjonalnej.
Skokowo zmieniają się w tym okresie wymagania społeczne, zawierające wiele sprzeczności, które
wyzwalają wewnętrzne konflikty, a których rozwiązywanie łączy się ze stawianiem pytań natury
moralnej. Wszystkie te czynniki powodują wyczulenie na problemy moralne, które jest zawsze żywe i
skrajne.
1
Okres dorastania jest dla rozwoju moralnego okresem próby, w której sprawdza się wartość
wychowania w wieku młodszym. W okresie tym, gdy jednostka staje przed koniecznością
dokonywania samodzielnych wyborów, zachodzi niebezpieczeństwo „załamania się” dotychczasowych
dziecięcych norm i wartości. Stopień dojrzałości moralnej jest wypadkową poziomu intelektualnego i
doświadczeń społecznych jednostki w kolejnych okresach życia.
Rozwój emocjonalny. Emocje to reakcje afektywne charakteryzujące się zmianami uczuć,
zachowania oraz wewnętrznym pobudzeniem. Istnieją emocje zależne od doświadczenia w kontaktach
ze światem zewnętrznym i z sobą samym, a także emocje powstające pod wpływem bodźców
bezwarunkowych, np. sygnalizujących zagrożenie
lub bodźców pochodzących od narządów
wewnętrznych.
Dla młodzieży charakterystyczne są stany emocjonalne wzbudzone przez bodźce wypływające z
funkcji hormonalnych organizmu. Są one odczuwane jako emocje bezprzedmiotowe, o których nie
wiadomo, co je wywołało.
Pobudzenie emocjonalne w okresie dorastania jest zazwyczaj nasilone i skrajne. Obserwuje się to
zazwyczaj w grupie. Zdarza się także, że młodzi ludzie maskują swoje uczucia. Charakterystyczna jest
też labilność emocji, czyli przebiegająca w krótkim czasie zmienność nastrojów.
W okresie dorastania następuje wzrost uczuć społecznych, tzn. uczuć, których źródłem są sytuacje
społeczne. Często są to uczucia negatywne jak : lęk, gniew, wstyd, zazdrość, nienawiść. Szczególnie
nasilone są lęki przed niepowodzeniem, przed odpowiedzialnością, przed przyszłością.
Na okres dorastania przypadają także zadania rozwojowe dotyczące sfery życia uczuciowego.
Kształtują się wówczas uczucia wyższe, uczucia erotyczne, dojrzałość uczuciowa. Do uczuć wyższych
zalicza się m.in. uczucia moralne, estetyczne i patriotyczne. W tym czasie dochodzą one do pełnego
rozwoju i przejawiają się zaangażowaniem w sprawy społeczne i polityczne, w przeżywaniu uniesień
patriotycznych, w przeżywaniu poczucia winy, we wzruszeniach pięknem. Rozwój uczuć wyższych
łączy się z kształtującymi je doświadczeniami społecznymi i z pojawiającymi się możliwościami
intelektualnymi pozwalającymi zrozumieć sens różnorodnych idei, ale także z rozwojową potrzebą
intensywnego, głębokiego przeżywania zdarzeń.
Drugim rodzajem uczuć, które kształtują się w okresie dorastania są uczucia erotyczne. Ich jakość i
natężenie zależą od intensywności przemian hormonalnych oraz od rodzaju doświadczeń seksualnych
młodego człowieka. Zanim rozwinie się ich pełna postać, czyli miłość do partnera oraz zdolność do
przeżywania uczucia rozkoszy seksualnej, młody człowiek przechodzi przez różne postacie uczuć
erotycznych, stanowiące formy przygotowawcze : adorację, flirt, sympatię, przyjaźń i miłość.
Ostatnim z wyróżnionych zadań rozwojowych w zakresie sfery uczuciowej jest dojrzałość uczuciowa.
Termin ten będzie tutaj rozumiany jako rezultat przechodzenia od uczuciowej zależności do
niezależności, od niekontrolowanego uzewnętrzniania uczuć do poddania ich tzn. Kontroli zewnętrznej,
od niekontrolowanego ulegania uczuciom do opanowania ich za pomocą kontroli wewnętrznej, od
egocentryzmu do socjocentryzmu. Rozwój dojrzałości uczuciowej wiąże się prawdopodobnie z
podejmowaniem bardziej odpowiedzialnych ról społecznych oraz występowaniem istotnych trudności
życiowych, powodujących koncentrację na problemach ważnych społecznie i godnych najwyższego
wysiłku.
2
Motywacja i aktywność. Motywację rozumiemy jako organizację procesów psychicznych
nastawioną na realizację celów. Znaczy to, że motywacja jest siłą poruszającą do działania i nadającą
temu działaniu określony kierunek. Stąd też takie terminy dotyczące ludzkich przeżyć jak : pragnienia,
chęci, życzenia, zamierzenia i inne, które wyzwalają w człowieku dążenia do ich spełnienia, wchodzą w
krąg zagadnień motywacji.
Psychologowie
zajmujący
się
dorastaniem
podkreślają
specyfikę
motywacji
i
aktywności
dorastających. Młodzi ludzie o bogatym życiu wewnętrznym, inteligentni, aktywni, otwarci na świat,
charakteryzują się bardziej różnorodnymi, złożonymi formami aktywności. Powoduje to znaczną
zmienność zachowania, chaotyczność, tzw. słomiany zapał. W ten sposób młodzież poszukuje,
znajdując ocenia, oceniając odrzuca i znowu poszukuje.
Potrzeba czynu przybiera w okresie dorastania postać szczególną – staje się potrzebą czynu
nadzwyczajnego,
tzw.
wyczynu.
Czyny
nieprzeciętne
mają
na
celu
rozładowanie
napięcia
emocjonalnego przez dostarczenie silnych wrażeń, mają wzbudzić podziw innych, znaleźć uznanie w
oczach własnych. Często są to czyny ryzykowne.
Charakterystyczna jest też dla młodzieży aktywność zespołowa, przejawiająca się w grach
sportowych, we współzawodnictwie, we wspólnych zabawach.
Samoświadomość i samokontrola. W okresie dorastania obok trwającego od dzieciństwa
poznawania świata, intensywnie rozwija się drugi kierunek poznania – poznanie samego siebie.
Wiedza o sobie wraz z oceną samego siebie składają się na samoświadomość człowieka. Samowiedza i
samoocena prowadzą do ukształtowania się złożonej struktury samoświadomości („świadomego ja”).
Na strukturę tę składa się wiele elementów, najczęściej wymienia się : ja-realne, ja-idealne, japubliczne, ja-prywatne. Dwa pierwsze rodzaje „ja” odgrywają rolę dominującą : ja-realne jest
wyrazem doświadczenia życiowego jednostki, jej sukcesów i klęsk, jej rzeczywistego miejsca wśród
ludzi. Ja-idealne to wymarzony model własnej osoby, oparty o wzory przyjęte w okresie dzieciństwa,
wzmacniane przez społeczne otoczenie. Rozbieżność między ja-realnym a ja-idealnym stanowi
podstawę świadomej kontroli samego siebie.
Duża rozbieżność między obu rodzajami „ja” jest wskaźnikiem złego przystosowania i prowadzić
może do zaburzeń osobowości. Z takim zjawiskiem, które ma najczęściej charakter przejściowy,
spotykamy się niejednokrotnie u dorastającej młodzieży. Przejawia się to niekonsekwentnym
zachowaniem i tendencją do reagowania obronnego w wyniku sprzeczności, w obronie własnej osoby.
Wśród czynników warunkujących kształtowanie się samooceny największa rola przypada sukcesom i
niepowodzeniom. Sukces podwyższa samoocenę, jednostka staje się pewna siebie, łatwo nawiązuje
kontakty społeczne. Przy niepowodzeniu samoocena obniża się, człowiek odczuwa osamotnienie,
pogrąża się w rozpaczy.
Ściśle z samoświadomością rozwija się samokontrola. Rozumiana jest jako kontrola własnych
zachowań (kontrola zewnętrzna) i kontrola własnych stanów uczuciowych (kontrola wewnętrzna).
Chodzi tu o samokontrolę świadomą, opartą o samowiedzę i samoocenę, umożliwiającą przewidywanie
niekorzystnych skutków własnych zachowań i uczuć.
Z samokontrolą wiąże się zjawisko tzw. samowychowania, które obejmuje nie tylko usuwanie
właściwości ocenianych jako ujemne, ale także rozwijanie właściwości dodatnich.
3
Potrzeby psychiczne okresu dorastania.
Potrzeba to właściwość jednostki powodująca, że bez przedmiotu potrzeby nie może ona prawidłowo
funkcjonować. Wyróżnia się potrzeby biologiczne i potrzeby psychiczne. Zajmę się tylko tą drugą
kategorią.
Potrzeby psychiczne są to potrzeby wyuczone, powstające pod wpływem oddziaływań społecznych
oraz kształtujące się w wyniku własnej działalności człowieka. Mają one w okresie dorastania swoją
specyfikę. Są intensywnie przeżywane, poczucie braku występuje nagle, niestabilny jest przedmiot
potrzeby, a często jest on nieuświadomiony. Zwiększa się też liczba różnorodnych, szczegółowych
potrzeb oraz precyzuje się indywidualny sposób ich zaspokajania. Powoduje to rozliczne trudności
motywacyjne, dające w efekcie charakterystyczną dla dorastających niestałość zachowania.
Potrzeba samodzielności, niezależności, autonomii. Potrzeba ta wynika z poczucia siły fizycznej,
ze zwiększonych możliwości intelektualnych, z rozwoju samoświadomości. Przez samodzielność
rozumiemy poglądy, uczucia, sferę decyzyjną, np. spędzanie wolnego czasu, wydawanie pieniędzy,
ubieranie się, dobieranie koleżanek i kolegów. Samodzielność działania nie obejmuje często sfery
obowiązków, prac, czynności, nawet i samoobsługowych. Przejawia się natomiast z wielką siłą w tych
dziedzinach, które młodzież traktuje jako przywileje świadczące o niezależności, dorosłości.
Uważa się nieraz, że potrzeba autonomii jest potrzebą dominującą w tym okresie życia. Wiele
konfliktów młodych ludzi z otoczeniem ludzi dorosłych ma swoje źródła w potrzebie autonomii
dorastających. Niezaspokojenie potrzeby autonomii najczęściej wywołuje zachowania buntownicze,
jawne bądź ukryte. Może to być zarówno pozorna uległość, jak bezpośrednie użycie siły.
Potrzeba kontaktu emocjonalnego. Kontakt emocjonalny to kontakt dwustronny, w którym
człowiek sam przeżywając uczucia przyjazne odczuwa także, że jest przedmiotem zainteresowania i
sympatii ze strony innego człowieka.
Przejawy potrzeby kontaktu emocjonalnego mogą być różne. W okresie dorastania polegają one
często na dążeniu do zajmowania wyróżnionej pozycji w grupie na drodze rywalizacji. Wszelkie
sposoby zwracania na siebie uwagi mogą być skutecznymi zabiegami w walce o uczuciowy kontakt,
np. błaznowanie, cynizm, odwaga, bezradność. Kontakt emocjonalny nie musi być uczuciem
zabarwionym dodatnio. Gdy taki kontakt jest nieosiągalny, poszukuje się jakiegokolwiek kontaktu,
ponieważ sam fakt zaspokojenia potrzeby kontaktu emocjonalnego ma zasadnicze znaczenie dla
poczucia bezpieczeństwa. Bezpieczniej jest być akceptowanym jako ktoś słaby, czy gorszy, niż nie być
akceptowanym w ogóle.
W okresie dorastania potrzeba kontaktu emocjonalnego jest zaspokajana w gronie rówieśników, w
dużo mniejszym stopniu w rodzinie. Młody człowiek identyfikuje się z grupą rówieśniczą, przejmuje jej
opinie, pragnie z nią współdziałać, ona zapewnia mu poczucie bezpieczeństwa, rozładowuje napięcia
powstające podczas konfliktów z dorosłymi, akceptację, której nie uzyskuje w szkole ani w rodzinie.
Potrzeba bezpieczeństwa. Źródłem lęku młodzieży są trudne sytuacje związane z nauką szkolną i z
problemami rodzinnymi. Sprawdziany, wywoływanie do odpowiedzi, konflikty z nauczycielami,
powodują frustracje i zachwiania poczucia bezpieczeństwa. Kłótnie między rodzicami, zwłaszcza
4
rozwody, ale także narodziny drugiego dziecka w rodzinie, gdzie dorastającym był jedynak, to czynniki
naruszające poczucie bezpieczeństwa.
Potrzeba poznawcza. Potrzeba ta stanowi podstawę umysłowego rozwoju człowieka. Główne
dziedziny zainteresowań młodzieży obejmują następujące zagadnienia :
-
związane z rozwojem życia psychicznego, sferą osobistych przeżyć i doznań, wzrastającą
samowiedzą i samoświadomością,
-
wynikające z rozwoju społecznego młodzieży,
-
powstające na tle wzrastającej potrzeby obcowania z osobami innej płci (przeżycia seksualne,
uczuciowe, moralne),
-
związane
z
przyswajaniem
wartości
kulturowych,
koniecznością
dokonywania
wyboru
i
krystalizowania się światopoglądu,
-
związane z religią.
Potrzeba poznawcza zaspokajana jest poprzez naukę szkolną, środki masowego przekazu,
rówieśników, rodzinę.
Potrzeba sensu życia. Potrzeba ta polega na zrozumieniu i aprobacie swojego działania niezależnie
od wzmocnień pochodzących od innych ludzi. Jest to zbiór ideałów prowadzących człowieka ku
określonym celom. Cele te powinny być odległe i uspołecznione.
W poszukiwaniu sensu życia młodzież poddaje krytycznej ocenie wzory dostarczone jej przez
otoczenie. Braki w wiedzy i w doświadczeniu powodują, że sens życia ujmowany jest ogólnikowo,
nierealistycznie, na miarę pragnień, a nie możliwości. Łączy się z tym charakterystyczny negatywizm
młodzieży, krytyka dorosłych, bunt przeciw obyczajom i instytucjom.
Potrzeba seksualna. Potrzeba ta uwarunkowana jest przede wszystkim rozwojem fizjologicznym, a
dopiero wtórnie społecznym. Jest potrzebą nową, kształtującą się dopiero w dorastaniu, dlatego
często nie jest początkowo uświadamiana. Młody człowiek może odczuwać napięcie wewnętrzne,
niepokój, nie rozumiejąc jego przyczyn i nie umiejąc mu zaradzić. Potrzeba seksualna jako potrzeba
nowa ujawnia się w sytuacjach, które dotychczas nie miały znaczenia sytuacji seksualnej. Brakuje,
więc młodzieży doświadczeń, jak się zachować, brak jest poczucia bezpieczeństwa Zaspokajanie
potrzeby seksualnej jest też obwarowane przez społeczne normy, które – zwłaszcza w okresie
dorastania – obwarowane są społecznymi sankcjami. Często dochodzi do konfliktów, bowiem
społeczne normy dotyczące zaspokajania potrzeby seksualnej, są niejednokrotnie sprzeczne z
faktyczną realizacją potrzeby, za którą mogą spotkać młodego człowieka kary. Konflikt ten pogłębia
fakt rozbieżności norm społecznych i ich praktycznego przestrzegania przez dorosłych.
Tak, jak już wspomniałam na okres dorastania przypadają zadania rozwojowe dotyczące sfery życia
uczuciowego. Kształtują się wówczas uczucia wyższe, uczucia erotyczne, dojrzałość uczuciowa.
I tutaj już przechodzę do właściwego tematu zaplanowanego na dzisiejsze spotkanie, a mianowicie do
rozwoju zainteresowań seksualnych w okresie dorastania.
5
Drodzy Państwo ciało ludzkie i to, co się z nim dzieje zawsze stanowiło obiekt zainteresowania
człowieka i to już od najwcześniejszych lat.
W fazie niemowlęcej dziecko jeszcze nieświadomie poznaje swoje ciało, doświadcza różnych doznań,
osiąga poczucie bezpieczeństwa, doznaje uczucia przyjemności.
Wiek przedszkolny to stawiane przez dzieci pytania skąd się wzięły?, to zauważanie różnic między
płciami, zabawy, które pozwalają przyjrzeć się swojej płci, bądź przeciwnej.
Przejście z wieku dziecięcego w wiek dorastania charakteryzuje m.in. wzrost zainteresowania
związanego ze sferą płci. U dziewcząt wzrost zainteresowania zaznacza się ok. 13 r.ż., nasila w wieku
14, 15 r.ż., po czym znowu opada. U chłopców to 14 i 15 rok życia. Należy nadmienić, że różnice
indywidualne są bardzo duże, a rozpiętość wieku może być w granicach 7 do 19 r.ż. Zależy to nie tylko
od funkcji hormonalnych organizmu, ale także od bodźców dostarczanych przez otoczenie, np.
obserwacja życia dorosłych, wpływ nieco starszych koleżanek i kolegów, filmy niedozwolone, ilustracje
i obrazki, lektura podniecające, niewłaściwe podsycające zaciekawienie postępowanie rodziców i
wychowawców.
Wraz z dojrzewaniem płciowym budzą się nie tylko żywe zainteresowania tą dziedziną, ale występują
też pierwsze próby zaspokojenia popędu płciowego, zwłaszcza u chłopców.
Wcześniej też dochodzi do inicjacji seksualnej, niż to miało miejsce jeszcze kilka lat temu. A pytanie
jest, czy my rodzice jesteśmy na to przygotowani?
I tu zaczyna się problem, ponieważ od zawsze ten temat był tematem,,tabu’’, tematem wstydliwym,
omijanym. W wyniku nieumiejętnego postępowania dorosłych, którzy z jednej strony sami nieraz
wulgaryzują sprawy płciowe i sprowadzają je do stosunków zewnętrznych, z drugiej zaś starają się
sferę stosunków płciowych otaczać jak największą tajemnicą, uchylają się od rzeczowych wyjaśnień
lub udzielają naiwnych i fałszywych odpowiedzi, powodują, że młodzi ludzie sami szukają odpowiedzi
na trapiące ich pytania w różnych publikacjach, sięgają po atlasy anatomiczne, encyklopedie, ilustracje
i broszury uświadamiające. Chętnie wszczynają między sobą rozmowy na tematy seksualne, udzielają
wzajemnie potrzebnych im informacji. Wśród młodzieży krążą obrazki pornograficzne i dowcipy
związane z tymi sprawami. Jest to okres wzmożonej wrażliwości na bodźce natury seksualnej.
Jakiekolwiek wzmianki dotyczące tej dziedziny wywołują porozumiewawcze spojrzenia, wybuchy
śmiechu lub objawy zażenowania.
Dobrze jest, jeżeli szukają odpowiedzi w publikacjach naukowych, rzetelnych i przyzwoitych, jednak
dzisiaj przy takim nieograniczonym dostępie do środków masowego przekazu bardzo łatwo jest sięgać
po informację ze źródeł, które mogą mieć bardzo negatywny wpływ na psychikę młodego człowieka.
Wciągają go w swoistą grę poprzez słowo ( czasopisma listy rówieśników), poprzez obraz (filmy
erotyczne, czy wręcz pornograficzne).
Ciągle najważniejszym źródłem uświadamiania są koleżanki i koledzy, z badań wynika, że aż połowa
chłopców jest uświadamianych przez kolegów, gdy tymczasem 35% dziewcząt uświadamiają
koleżanki. Na tym tle rola rodziców przedstawia się żałośnie, bowiem wynosi ona 19% dla dziewcząt i
6% dla chłopców.
Na okres gimnazjalny i późniejszy przypada żywe zainteresowanie płcią przeciwną, przy czym u
dziewcząt występuje to wcześniej. Jest to okres tworzenia się ,,par’’, pierwszych spotkań, pierwszych
kontaktów uczuciowych i zbliżeń zmysłowych. Zachowania się obu płci cechuje się chęcią zwrócenia
6
na siebie uwagi za wszelką cenę. Chłopcy popisują się siłą, zręcznością, odwagą, dowcipem, starają
się pognębić swoich rywali w oczach koleżanek i wysunąć się na plan pierwszy.
Dziewczęta podkreślają swoją kobiecość za pomocą stroju, fryzury, makijażu. Obie strony wykazują
niezwykłą dbałość o wygląd zewnętrzny. Akcentują na każdym kroku swoją dojrzałość przez
stosowanie używek, akty podkreślające niezależność od dorosłych. Jest to zachowanie pełne
sztuczności i pozy.
Dziewczęta zachowują się zbyt swobodnie a nawet prowokująco, są wyniosłe i niedostępne, albo
wstydliwe, przybierają pozy modelek, aktorek filmowych i stawiają wysokie wymagania chłopcom pod
względem manier, obycia, ogólnej dojrzałości.
Chłopcy pozostając pod względem dojrzałości ciągle w tyle za dziewczętami, próbują nadrobić swoje
braki,,wyczynami’’, aroganckim sposobem bycia, nadmierną pewnością siebie i często agresywnym, a
nawet brutalnym zachowaniem się wobec dziewcząt.
Wa ż n ym i co ra z c zę ś c i e j sp ot y ka n ym pr obl e mem je st wc zes na , ni e c hc ia na
cią ża . W iem y, że w pe w n ym o kr e si e j uż na w et p od k o nie c S zk oł y P od sta w owe j
dzie c i za cz y na ją si ę i n te re sow a ć pł cią p rze ci wną , p o ja wi a ją s ię pie rwsz e fa s c y na c je,
czę st o sta r sz ym i od si e bie c hł op ca mi, za ur o cze n ia , pi erw sze mił o ś ci i ta k zwa ne
„c h odz en ie ze so bą ”. Ni e p ow i n ni śm y za b ra nia ć dz ie ci om sp ot ka ń z s ym pa t ia mi , a le
pow in n iśm y r ozma w ia ć z ni mi na te tr ud ne te ma ty . D ob rze , jeż eli d zie c ko bę dzie
na m o pow ia da ł o o sw o je j „mi ło śc i ”, j eże li bę dzie m y wi edz ie ć, z k im do kła d nie
sp ot yka s ię n a sze dz ie c ko , gdz ie je st mie j sc e ty c h sp ot ka ń, co na n ic h ro bi , cz y n ie
dzie je s ię na n ic h n i c złe g o. Nie k r yt y ku jm y wyb or u , a le t rz yma jm y też rę kę na
pu lsi e. Jeż e li bę dzi e m y t y lk o k ry t yk owa ć ws zy st kie go za ka z yw a ć , wów cza s m oż em y
tyl k o od da li ć o d sie b ie dz ie ck o i nie bę dz iem y mie li ża d ne go wpł yw u na i ch
po cz y na nia , a dz ie ck o w bre w na sz e j w oli m o że w yb ra ć te n „za ka za n y owo c ” , b o c o
za ka za ne t o je sz cz e ba rdz ie j k usi i i ntr y gu je . Po de jmi jm y z dz ie ck ie m tem a t z b yt
wcz es neg o w s pół ż yc ia se ks ua l ne go . U świa do mmy m u , ż e wi ą że si ę z t ym wie le
nie bez pie cz e ń stw . N ie ogra n ic za jm y się t yl k o do wz glę dów re li gi j ny c h, t yp u – je st
to grz ec h , a l e p ow ie d z my te ż o o dp owie dz ia l no ś ci , ja ką po n osz ą za dr ug ieg o
czł ow ie ka , a w pr z ypa dk u c ią ż y za no wą i st o tę, po wie dzm y o ró żn y c h c ho ro ba c h ,
kt óre mo gą b yć ko n se kw e n c ją w sp ółż y cia – HIV , ż ółta c zk a . U św ia d omm y ró wn ież
dzie c k u, że ta kie z by t w cz e s ne w s pół ż yc ie se ks ua ln e w pł ywa też na ps y c hi kę mo gą c
pow od owa ć w nie j pe w ne zm ia ny . Pie rws ze ko nt a k ty s ek s ua l ne mo gą m ie ć w pł yw na
póź n ie jsz e ż y ci e . M ów my dz ie ci om o prz y pa d ka c h w y ko rz ys ty wa nia se ks ua l ne go
prze z sta r sz y c h ko le g ó w , są s ia d ów, a na w et czł o n ków r odz i ny . T łu ma c zm y
dzie c iom , c o t o je st pe do fi lia , p rze str zega j my , ż e m oże o na s pot ka ć ka żde go .
Powi edz m y i m, że j e że li z na j dą się w ta k ie j s yt u a c ji, za uwa żą c oś n iep ok o ją ceg o,
pow in n y za a la rm ow a ć rod zi có w cz y wy c h owa wc ów. Pr zes trz ega jm y prze d „zł ym
dot y kie m ”.
Zwr a ca j my r ów nie ż uw a gę na od pow ied n i str ój , a b y nie b ył w yz ywa ją c y,
prz yp om in a j m y, że ob ś ci s kiw a ni e s ię w m ie js ca ch p ub li cz n y c h np . n a sz k ol n ym
ko r yta r zu nie j e st nor ma l ne , p od ob nie , je żel i ch od zi o wu lga rn e g e st y.
7
Prze str zega jm y dz ie ci prze d nie be z pie c ze ńst wem, j a k ie c ze ka na ni e n p. w
Int er ne cie . Mł odz ie ż b a rdz o lu bi za w iera ć z n a jo mo ś ci na G G, n ie b a czą c na t o, że
czę st o r oz ma w ia ją z d or o sł ym pe do f ile m, k t ór y uda je i c h rów ieś n i ka .
Prze str zega jm y dz ie ci prze d cza so pi sma m i i f ilma m i, któ re ba r dz o c zęst o ma j ą na
nie de pra w u ją c y w pł y w .
Z powyżej opisanych zmian w okresie dorastania nasuwa się wniosek, że dzieje się w młodych
ludziach wiele i nic dziwnego, że ten czas jest tak trudny, burzliwy, niespokojny. Kiedy jednak
poznajemy bliżej zakres owych zmian poznajemy bliżej nastolatka i łatwiej wtedy o porozumienie na
linii rodzic – dziecko, wychowawca – uczeń.
8