Rodziny

Seminaria europejskie
12. seminarium
koordynator: Joanna Różycka-Thiriet
15 kwietnia 2015 r.
[email protected]
Temat: Międzynarodowe rodziny w UE, czyli jak przetrwać
w gąszczu przepisów?
Gość:
- Kamila Zagórska, adwokatka, specjalistka od sporów transgranicznych,
założycielka Fundacji FAMILIAT
SŁOWNICZEK PRZETRWANIA
Prawo międzynarodowe prywatne – jedna z gałęzi prawa. Prawo międzynarodowe prywatne są to normy
rozstrzygające, jakie prawo (którego z państw) należy zastosować w sprawie dotyczącej osoby fizycznej,
przy czym sprawa ta zahacza o systemy prawne kilku krajów (np. nie wiadomo, jak rozwiązać kwestię
spadku po osobie będącej rezydentem kraju, którego obywatelstwa nie posiadała). Stąd też mówi się, że ta
dziedzina prawa zawiera normy kolizyjne. Przepisy międzynarodowego prawa prywatnego umożliwiają
rozstrzygnięcie spraw z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i prawa pracy. W Polsce jednym ze źródeł
tego prawa jest ustawa z dnia 4 lutego 2011 roku Prawo prywatne międzynarodowe, która reguluje m.in.
kwestię systemu prawnego stosowanego do międzynarodowych małżeństw. Źródłem prawa
międzynarodowego prywatnego są też obowiązujące Polskę unijne regulacje.
Zasady prawa międzynarodowego prywatnego – w prawie tym stosuje się różne zasady rozstrzygające,
który system prawny powinien zostać zastosowany w danym przypadku. To m.in. zasada prawa
ojczystego (lex patriae) - do przeprowadzenia, rozstrzygnięcia sprawy danej osoby stosuje się prawo
kraju, którego jest ona obywatelem. Np. na mocy polskiej ustawy Prawo prywatne międzynarodowe o
ubezwłasnowolnieniu rozstrzyga się stosując prawo ojczyste osoby, którą chcemy ubezwłasnowolnić. Inna
reguła to prawo miejsca zamieszkania (lex domicilii), mówiąca o tym, że stosujemy system prawny kraju
zamieszkania danej osoby. Np. jeśli mąż i żona mają różne obywatelstwa, to ich sprawy majątkowe
regulowane są według prawa państwa, w którym wspólnie mieszkają. W określonych przypadkach można
się też odwołać się do prawa miejsca położenia rzeczy (lex rei sitae) – zasady prawa międzynarodowego
prywatnego, według której dana rzecz podlega prawu kraju, w którym się ona znajduje.
Międzynarodowy rozwód w UE – liczba międzynarodowych rodzin rośnie. Wynika to m.in.
z fundamentalnej zasady Unii, jaką jest prawo do swobodnego przemieszczania się. Powstają związki
międzynarodowe, poza granicami krajów ojczystych osiedlają się też pary z tym samym obywatelstwem.
Unia musi sobie radzić z konsekwencjami takich sytuacji i brać pod uwagę, że nie wszystkie małżeństwa
żyją długo i szczęśliwie. W przeciwnym razie dochodziłoby do naruszenia prawa do swobody
przemieszczania się (ludzie zniechęcaliby się do zmiany kraju z obawy przed komplikacjami prawnymi).
Dzięki Rozporządzeniu z 2003 roku dotyczącemu jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń
w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej rozwód
Działania Fundacji Schumana są współfinansowane przez Unię Europejską, w ramach
Programu Europa dla Obywateli
Seminaria objęte są patronatem Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce
przeprowadza się w jednym państwie członkowskim. Jednak ponieważ dokument ten posiadał pewne
braki, grupa państw UE postanowiła zmienić wspólne przepisy dotyczące rozwodów i separacji. W 2012
roku weszło w życie tzw. rozporządzenie Rzym III. Obowiązuje ono tylko w 16 państwach Unii m.in. w
Niemczech, we Francji, w Hiszpanii i we Włoszech (w Polsce nie). Obejmuje tylko część krajów
członkowskich, bo po raz pierwszy w historii Unii skorzystano z możliwości nawiązania „wzmocnionej
współpracy” tylko części członków UE. Na mocy tego rozporządzenia międzynarodowe małżeństwa mogą
z góry ustalić, które prawo będzie zastosowane w przypadku rozwodu lub separacji. Przy braku zgody
mają to ustalać sądy na podstawie określonych zasad. Unijne przepisy nie zmieniają jednak samych
krajowych przepisów o małżeństwach i rozwodach (np. nie ułatwiają uzyskania rozwodu). Ujednolicają
tylko reguły rozstrzygania pewnych problemów specyficznych dla międzynarodowych rozstań.
Spory transgraniczne – rozwody to nie jedyny problem, bo w związku z globalizacją, przepływem osób,
usług, towarów i kapitałów między różnymi krajami wzrasta liczba konfliktów między podmiotami z różnych
systemów prawych (np. kupujemy w zagranicznym sklepie internetowym i nie jesteśmy zadowoleni
z realizacji zamówienia). Ponieważ Unia Europejska przyczyniła się do zacieśnienia więzi międzyludzkich
i handlowych przyjęła też przepisy mające ułatwiać regulowanie sporów transgranicznych (m.in. na mocy
dyrektywy o pomocy prawnej w sprawach cywilnych i handlowych w sporach transgranicznych obywatel
UE o ograniczonych dochodach ma prawo do bezpłatnej porady, jeśli spór toczy się w innym państwie
członkowskim).
FRAZA DNIA
Rozpad rodziny jest z natury trudny i bolesny. W przypadku gdy dochodzi do niego ponad
granicami, złożona sytuacja powoduje, że pojawiają się dodatkowo problemy prawne. Dlatego też
Europa potrzebuje odpowiednich przepisów, pomagających parom rozstanie się w tak bezbolesny
sposób na ile jest to możliwe, zwłaszcza w przypadku, gdy rozstające się pary mają dzieci
- powiedziała ówczesna wiceprzewodnicząca Komisji i komisarz UE ds. sprawiedliwości Viviane Reding
w kwietniu 2014 roku, kiedy Komisja Europejska rozpoczynała konsultacje dotyczące rozwiązania
problemów międzynarodowych rodzin (trwały do połowy lipca ubiegłego roku). Konsultacje poprzedziło
sprawozdanie na temat stosowania rozporządzenia z 2003 roku. Jednocześnie Komisja rozpoczęła
kampanię społeczną uwrażliwiającą na problemy towarzyszące międzynarodowym rozstaniom (zwracającą
np. uwagę, jak wywieźć dziecko z kraju, żeby nie uznano tego za uprowadzenie).
INTERNET, CZYLI CO W TRWIE PISZCZY
https://e-justice.europa.eu/content_ejn_in_civil_and_commercial_matters-21-pl.do
zakładka
poświęcona Europejskiej Sieci Sądowej w sprawach cywilnych i handlowych w
ramach Europejskiego portalu e-sprawiedliwości. Wspomniana sieć działa na rzecz
uproszczenia i wzmocnienia współpracy między sądami państw członkowskich z
korzyścią dla przedsiębiorców oraz innych obywateli UE. Istnieje od 2002 roku. Np.
pomaga w prowadzeniu sporów transgranicznych, informuje, jak korzystać z wymiaru
sprawiedliwości w realiach Unii Europejskiej i transgranicznych konfliktów sądowych
(prowadzi m.in. działalność wydawniczą - wydała przykładowo poradnik dla osób
będących stroną sporu transgranicznego), ocenia istniejące instrumenty współpracy
prawnej UE. Zakładka dostępna jest w języku polskim, podobnie jak większość
umieszczonych na niej publikacji. Można tu znaleźć np. informacje na temat
przepisów w zakresie rozwodów, spadków, alimentów, legalnego wywiezienia dziecka w UE i krajach
członkowskich (tutaj niestety zdolności lingwistyczne już się przydadzą)..
Działania Fundacji Schumana są współfinansowane przez Unię Europejską, w ramach
Programu Europa dla Obywateli
Seminaria objęte są patronatem Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce