Nowe uprawnienia Prezesa UOKiK w zwalczaniu naruszeń

Sierpień 2015
Practice Group(s):
Nowe uprawnienia Prezesa UOKiK w zwalczaniu
naruszeń zbiorowych interesów konsumentów
By Marcin Trepka, Martyna Wurm
Competition
Zwiększona kontrola instytucji finansowych i ubezpieczeniowych, „tajemniczy
klient”, nowy model kontroli postanowień wzorców umów, wydłużenie okresu
przedawnienia i decyzje tymczasowe umożliwiające daleko idącą ingerencję
organu antymonopolowego w działalność przedsiębiorcy jeszcze przed
zakończeniem postępowania, to tylko niektóre ze zmian uchwalone w zeszłym
tygodniu przez Sejm w kolejnej nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji
i konsumentów.
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Prezes UOKiK) konsekwentnie
egzekwuje od przedsiębiorców przestrzeganie zasad uczciwości kupieckiej. Planowane
zmiany istotnie zwiększają uprawnienia Prezesa UOKiK w stosunku do przedsiębiorców
podejrzanych o naruszanie interesów konsumentów i umożliwiają mu daleko idącą
kontrolę i ingerencję w ich działania. Maksymalna kara za te praktyki może wynieść
nawet do 10 % obrotu przedsiębiorcy osiągniętego w ostatnim roku obrotowym. Ponadto
nowelizacja przewiduje wydłużenie okresu przedawnienia w sprawach praktyk
naruszających zbiorowe interesy konsumentów – z 1 roku do 3 lat.
Nowe przepisy mają przede wszystkim służyć poprawie pozycji konsumentów
w stosunkach z przedsiębiorcami, w szczególności instytucjami finansowymi
i ubezpieczeniowymi. To na tych rynkach, zdaniem Prezesa UOKiK, prawa konsumentów
są wciąż niewystarczająco chronione. Bez względu jednak na rynek, wszyscy
przedsiębiorcy oferujący towary lub usługi konsumentom będą musieli zmierzyć się
z dostosowaniem swojej działalność do nowych regulacji.
Zwiększona kontrola instytucji finansowych i ubezpieczeniowych
Nowelizacja wprowadza nową praktykę stanowiącą naruszenie zbiorowych interesów
konsumentów. Przyjęte zmiany przewidują, iż zabronione będzie proponowanie
konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają ich potrzebom lub
proponowanie nabycia tych usług w sposób nieadekwatny do ich charakteru. W wyniku
wprowadzenia tego uregulowania na instytucje finansowe zostanie nałożony obowiązek
analizowania, czy oferowana przez nie usługa rzeczywiście odpowiada potrzebom
danego konsumenta. Instytucja finansowa będzie miała obowiązek ustalania potrzeb
konsumentów na podstawie dostępnych jej informacji. Przepis nie zawiera jednak
zamkniętego katalogu okoliczności, które należy wziąć pod uwagę ustalając potrzeby
konsumentów, przez co nie zapewnia dostatecznej precyzji, co do zakresu obowiązków
ciążących na instytucji finansowej oraz pozostawia dużą niepewność, co do zachowań,
które będą uznawane za ich naruszenie.
Instytucja „tajemniczego klienta”
Do ustawy zostaną wprowadzone przepisy, które umożliwią Prezesowi UOKiK
sprawdzenie sposobu oferowania przez przedsiębiorcę produktu lub usługi, a także
procedury zawierania umowy. W celu zweryfikowania informacji przekazywanych
konsumentom na etapie przedkontraktowym, UOKiK będzie mógł dokonywać zakupu
Nowe uprawnienia Prezesa UOKiK w zwalczaniu naruszeń
zbiorowych interesów konsumentów
jako „tajemniczy klient”. Przedsiębiorca zostanie poinformowany o czynnościach
kontrolnych dopiero po ich zakończeniu. Kontrolujący będą mieli także prawo do
nagrywania przebiegu czynności za pomocą urządzeń rejestrujących. UOKiK będzie
mógł skorzystać z instytucji „tajemniczego klienta” tylko za zgodą sądu.
Nowy model kontroli postanowień wzorców umów
Nowelizacja wprowadza nowy model kontroli postanowień wzorców umów. Od tej pory to
Prezes UOKiK a nie sąd będzie rozstrzygał o niedozwolonym charakterze postanowienia
wzorca umowy. Nowy model nie będzie wymagał umieszczenia danej klauzuli w rejestrze
klauzul niedozwolonych. Jeśli Prezes UOKiK uzna, iż dane postanowienie stosowane
przez przedsiębiorcę jest abuzywne, będzie mógł nałożyć karę do 10 % obrotu
osiągniętego przez przedsiębiorcę w ostatnim roku obrotowym. Z uwagi na
nieefektywność dotychczasowego systemu, jego nowelizacja co do zasady jest
uzasadniona zarówno z punktu widzenia interesów konsumentów jak i przedsiębiorców.
Jednakże wprowadzany model, w którym to organ administracji będzie decydował o
uznaniu danego postanowienia za niedozwolone, budzi wątpliwości co do zapewnienia
bezstronnej oceny i wyważenia interesów konsumentów i przedsiębiorców. Prowadzony
na podstawie dotychczasowych przepisów rejestr klauzul niedozwolonych będzie
funkcjonował jeszcze przez 10 lat od dnia wejścia w życie ustawy i w stosunku do klauzul
wpisanych do rejestru Prezes UOKiK będzie orzekał o stosowaniu praktyki naruszającej
zbiorowe interesy konsumentów na podstawie przepisów dotychczasowych. Równolegle
funkcjonował będzie już nowy model. Na mocy nowelizacji Prezesowi UOKiK zostanie
przyznane prawo do nałożenia na przedsiębiorcę dodatkowych obowiązków np.
poinformowania konsumentów będących stronami umów o uznaniu klauzuli za
niedozwoloną.
Decyzje tymczasowe
Jeszcze przed zakończeniem postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe
interesy konsumentów Prezes UOKiK będzie mógł w drodze decyzji, zobowiązać
przedsiębiorcę, któremu jest zarzucane stosowanie praktyki, do zaniechania określonych
działań np. reklamy czy dystrybucji danego produktu. Przesłanką wydania decyzji ma być
uprawdopodobnienie, że dalsze stosowanie zarzucanej praktyki może spowodować
poważne i trudne do usunięcia zagrożenia dla zbiorowych interesów konsumentów.
Wniesienie odwołania od takiej decyzji nie wstrzyma jej wykonania. Wprowadzony
zostanie co prawda przyspieszony tryb rozpatrywania odwołań, jednak ich rozpatrzenie
w tym trybie również będzie wymagało czasu - 10 dni na przekazanie akt sprawy przez
UOKiK do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (SOKiK) i 2 miesiące na
rozpatrzenie odwołania przez SOKiK od dnia jego przekazania. Ponadto, przed
wydaniem decyzji stronie nie będzie przysługiwało prawo do wypowiedzenia się co do
zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Przyznane uprawnienie do
wydawania decyzji tymczasowych pozwoli Prezesowi UOKiK na daleko idącą ingerencję
w działalność przedsiębiorcy jeszcze przed wydaniem ostatecznej decyzji w danej
sprawie.
Publikacja ostrzeżeń i komunikatów
Prezes UOKiK zostanie wyposażony w uprawnienie do publikowania bezpłatnych
komunikatów i ostrzeżeń w publicznym radiu i telewizji. Komunikaty będą mogły dotyczyć
zachowań lub zjawisk mogących stanowić istotne zagrożenie dla interesów
konsumentów. Ponadto, w ten sposób będą mogły być publikowane zgromadzone w toku
postępowania informacje o możliwości naruszenia przez przedsiębiorcę przepisów prawa
z zakresu ochrony konsumentów oraz możliwości spowodowania przez nie znacznej
straty lub niekorzystnych skutków dla konsumentów. Upublicznienie dotyczy zatem
2
Nowe uprawnienia Prezesa UOKiK w zwalczaniu naruszeń
zbiorowych interesów konsumentów
samej możliwości naruszenia, bez potwierdzenia tych okoliczności i może nastąpić przed
zakończeniem postępowania. Możliwość publikacji niepotwierdzonych informacji i
stosowania w tym celu mediów publicznych rodzi duże ryzyko naruszenia interesów
przedsiębiorców.
Czy można uchronić się przed ryzkiem?
Przedsiębiorcy mają jeszcze czas na przygotowanie się do nowej rzeczywistości. Zanim
nowe przepisy zaczną obowiązywać nowelizacja musi zostać przyjęta przez Senat
a następnie podpisana przez Prezydenta RP i ogłoszona w dzienniku ustaw. Wszystko
wskazuje jednak na to, że ustawa wejdzie w życie w obecnym lub niewiele zmienionym
kształcie. Z uwagi na zaostrzenie przepisów dotyczących ochrony konsumentów i
wydłużenie okresu przedawnienia do 3 lat, ewentualne naruszenie prawa konkurencji lub
ryzyko takiego naruszenia powinny zostać wykryte przed tym terminem, tak aby możliwe
było podjęcie odpowiednich działań naprawczych. Pomocne będzie również wdrożenie
mechanizmów mających na celu ochronę przed ewentualnymi naruszeniami
w przyszłości.
Kancelaria K&L Gates często przeprowadza szkolenia z zakresu prawa konkurencji dla
przedsiębiorstw oraz ich kadr zarządzających, których celem jest zapewnienie, że
podejmowane działania są zgodne z polskim i europejskim prawem konkurencji.
Znajomość reguł oraz ich właściwe stosowanie pozwala unikać wysokich kar
finansowych lub innych dotkliwych sankcji, które mogą być egzekwowane w przypadku
naruszenia przepisów krajowych lub unijnych. W celu uzyskania bardziej szczegółowych
informacji prosimy o kontakt z naszymi prawnikami zajmującymi się prawem ochrony
konkurencji.
Autorzy:
Marcin Trepka
[email protected]
+48.22.653.4214
Martyna Wurm
[email protected]
+48.22.653.4306
Anchorage Austin Beijing Berlin Boston Brisbane Brussels Charleston Charlotte Chicago Dallas Doha Dubai Fort Worth Frankfurt
Harrisburg Hong Kong Houston London Los Angeles Melbourne Miami Milan Moscow Newark New York Orange County Palo Alto
Paris Perth Pittsburgh Portland Raleigh Research Triangle Park San Francisco São Paulo Seattle Seoul Shanghai Singapore
Spokane Sydney Taipei Tokyo Warsaw Washington, D.C. Wilmington
K&L Gates comprises more than 2,000 lawyers globally who practice in fully integrated offices located on five
continents. The firm represents leading multinational corporations, growth and middle-market companies,
capital markets participants and entrepreneurs in every major industry group as well as public sector entities,
educational institutions, philanthropic organizations and individuals. For more information about K&L Gates or
its locations, practices and registrations, visit www.klgates.com.
This publication is for informational purposes and does not contain or convey legal advice. The information herein should not be used or relied upon
in regard to any particular facts or circumstances without first consulting a lawyer.
© 2015 K&L Gates LLP. All Rights Reserved.
3