wykład, rok II, 60 h

ks. dr hab. Piotr Mazurkiewicz, prof. UKSW
Myśl polityczna
(wykład, rok II, 60 h)
Celem wykładu jest zapoznanie studentów z głównymi doktrynami politycznymi z
okresu od antyku po czasy współczesne (rok 1945). Istotne jest, aby słuchacze nie tylko
nauczyli się rozpoznawać poszczególne kierunki i style myślenia o polityce, ale uchwycili
również ich dynamikę rozwoju, wzajemne oddziaływanie na siebie wymienionych prądów
oraz tło historyczne, w jakim poszczególne koncepcje pojawiały się na scenie. Studenci
powinni być zdolni do identyfikacji poglądów z nazwiskami najważniejszych myślicieli
politycznych oraz do dostrzeżenia ewolucji poszczególnych idei politycznych, takich jak
państwo, prawo, prawo naturalne, umowa społeczna, wojna sprawiedliwa itp. Prezentacja
poszczególnych tradycji myślenia o polityce umożliwić ma dostrzeżenie ich wewnętrznego
bogactwa i zróżnicowania. Wykład nie obejmuje dorobku polskiej myśli politycznej,
przewidzianego na odrębne zajęcia. W zakresie myśli politycznej XIX i XX wieku
przewidziano możliwość dokonywania przez prowadzącego zajęcia wyboru omawianych
przedstawicieli z grona osób zamieszczonych na liście.
Jako literaturę uzupełniającą do wykładu zaproponowano następujące pozycje: S.
Filipowicz, Historia myśli polityczno-prawnej, Arche, Gdańsk 2001; J. Baszkiewicz,
Powszechna historia ustrojów państwowych, Arche, Gdańsk 1998, W. Bernacki, K.
Chojnacka, M. Jaskólski, B. Szlachta, Historia doktryn politycznych i prawnych,
Wydawnictwo Prawnicze „Lex”, Sopot 1997; K. Krasowski, B. Lesiński, K. SikorskaDziegielewska, J. Walachowicz (eds), Powszechna historia państwa i prawa, Ars boni et
aequi, Poznań 1993; J. Ellul, Historie des institutions, vol. 1-4, Presses Universitaires de
France, Paris 1961 (1. ed.); S. Filipowicz, A. Mielczarek, K. Pieliński, M. Tański (eds),
Historia idei politycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 1999; M. Król,
Historia myśli politycznej. Od Machiavellego po czasy współczesne, Arche, Gdańsk 1998; K.
Chojnicka, W. Kozub-Ciembroniewicz (eds), Doktryny polityczne XIX i XX wieku,
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2000; E. Voegelin, History of political
ideas (vol. 1-8), University of Missouri Press, Columbia and London 1997; P. Beneton,
Introduction a la politique, Presses Universitaires de France, Paris 1997; S. Goyard-Fabre, Les
principes philosophiques du dront politique moderne, Presses Universitaires de France, Paris
1997; R.E. Goodin, P. Pettit (eds), Contemporary Political Philosophy, Blackwell Publishers,
1997; W. Kymlicka, Współczesna filozofia polityczna, Znak, Kraków 1998; M. H. Hansen,
Demokracja ateńska w czasach Demostenesa, Wydawnictwo DiG, Warszawa 1999; C. Rowe,
M. Schofield (eds), The Cambridge History of Greek and Roman Political Thought,
Cambridge University Press 2000; B. Szlachta, Konserwatyzm. Z dziejów tradycji myślenia o
polityce, Dante Ararat, Kraków–Warszawa 1998; J. Miklaszewska (ed.), Liberalizm u schyłku
XX wieku, Meritum, Kraków 1999; J. Gray, Dwie twarze liberalizmu, Aletheia, Warszawa
2001; J. Gray, Po liberalizmie, Aletheia, Warszawa 2001.
W ramach wykładu omawiane są poglądy następujących filozofów i szkół: Starożytność: Ewolucja demokracji
ateńskiej, Perykles, Protagoras, sofiści, Sokrates, Ksenofont, Platon, Arystoteles, stoicy i cynicy, ideologia
monarchiczna w Grecji; Ustrój Rzymu, Polibiusz, Cyceron, Seneka; Wczesne chrześcijaństwo: Perspektywa
biblijna nauczania społecznego Kościoła, Św. Paweł Apostoł, Św. Justyn Męczennik, Tertulian, Orygenes, Św.
Jan Chryzostom, Św. Ambroży, Św. Augustyn; Średniowiecze: Pseudo-Dionizy, św. Franciszek, św.
Bonawentura, Jan z Salisbury, Św. Tomasz z Akwinu, Joachim da Fiore, Jan z Paryża, Duns Szkot , Marsyliusz
z Padwy; Odrodzenie i reformacja: Paweł z Włodkowic, Niccolo Machiavelli, Erazm z Rotterdamu, Marcin
Luter, Jan Kalwin, Św. Robert Bellarmin, Szkoła z Salamanki (Francisco de Vitorii, Francisco de Suarez),
Thomas More, Tomaso Campanella, Francis Bacon, Jean Bodin, Hugo Grotius, Benedykt de Spinoza; Doktryny
polityczne rewolucji angielskiej; Prekursorzy liberalizmu: Thomas Hobbes, John Locke; Oświecenie:
Charles-Luis de Secondat, baron de la Brede et de Montesquieu, Francois Marie Arouet (Voltaire), Denis
Diderot, Jean Jacques Rousseau, Immanuel Kant, David Hume, Adam Smith; Doktryny polityczne rewolucji
amerykańskiej (Thomas Paine, John Adams, Aleksander Hamilton, James Madison); Doktryny polityczne
rewolucji francuskiej; Reakcja doktrynalna na rewolucję francuską (Luis de Bonald, Joseph de Maistre,
Edmund Burke); Georg Wilhelm Friedrich Hegel; Liberalizm XIX wieku (Jeremy Bentham, Benjamin
Constant, Wilhelm von Humboldt, Alexis de Tocqueville, John Stuart Mill), Liberalizm konserwatywny w
Wielkiej Brytanii, Francji, Niemczech, Włoszech i Hiszpanii, Liberalizm społeczny w Wielkiej Brytanii i we
Francji; Liberalizm XX wieku: Lewicowy liberalizm okresu międzywojennego: John Dewey, Hans Kelsen,
John M. Keynes; Reakcja powojennego liberalizmu na faszyzm i komunizm: Karl Popper, Isaiah Berlin;
Liberalizm w obronie wolnego rynku: Ludwig von Mises, Friedrich August von Hayek, Milton Friedman;
Liberalizm socjologów: Raymond Aron, Ralf Dahrendorf, John Rawls; Libertarianie (Robert Nozick);
Liberalne teorie racjonalnego wyboru: James Buchanan, David Gautier; Konserwatyzm: Konserwatyzm
przed rokiem 1848: Wielka Brytania: romatycy, traktarianie i Carlyle; Niemcy: romantycy polityczni i Haller,
historyczna szkoła prawa i idealiści, konserwatyzm pruskich junkrów i Metternicha; Francja, Hiszpania i
państwa włoskie, Stany Zjednoczone; Konserwatyzm - lata 1848-1918: Francja, Hiszpania, Włochy, Wielka
Brytania, kraje niemieckojęzyczne, Stany Zjednoczone; Konserwatyzm międzywojenny: Stany Zjednoczone i
Wielka Brytania, Niemcy, Francja i Hiszpania; Konserwatyzm drugiej połowy XX wieku; Socjalizm utopijny
(Claude Henri de Saint-Simon, Charles Fourier, Robert Owen); Anarchizm (Pierre-Joseph Proudhon, Michał
Bakunin, Piotr Kropotkin); Pozytywizm prawniczy (John Austin, Georg Jellinek); Darwinizm społecznopolityczny (Herbert Spencer, Vilfredo Pareto); Elitaryzm (Jose Ortega y Gasset, Christopher Lasch);
Marksizm-leninizm (Karol Marks, Fryderyk Engels, Włodzimierz Iljicz Lenin); Doktryna demokratycznego
socjalizmu Edwarda Bernsteina; Doktryna socjaldemokracji; Totalitaryzm: bolszewizm, faszyzm,
narodowy socjalizm.