Mielec, 12.04.2014 Pokonać cukrzycę lek. med. Krzysztof Kubiak 1
Transkrypt
Mielec, 12.04.2014 Pokonać cukrzycę lek. med. Krzysztof Kubiak 1
Mielec, 12.04.2014 Pokonać cukrzycę lek. med. Krzysztof Kubiak 1. Cukry w ludzkim organizmie: – niezbędny składnik diety – cukry złożone trawione są do cukrów prostych i wchłaniane do krwi – poziom głównego cukru prostego (glukozy) we krwi to glikemia – wysoki poziom glukozy we krwi wyzwala wydzielanie z trzustki insuliny, która działa jak klucz otwierający drzwi komórek w organizmie na przyjęcie glukozy do środka, przez co spada jej poziom we krwi – glukoza w komórkach zamieniana jest na energię i przyczynia się do powstawania zapasów – zbyt niski poziom glukozy we krwi to hipoglikemia – jest szybko odczuwalna – zbyt wysoki poziom glukozy we krwi to hiperglikemia – może długo pozostawać bezobjawowa i przyczyniać się do powstawania groźnych powikłań – Cukier jest potrzebny, ale... ”Niedobrze jest jeść za wiele miodu; bądź więc oszczędny w słowach pochwalnych.” (Prz 25,27) 2. Konsekwencje długotrwałej hiperglikemii: – Hiperlipidemia (nieprawidłowo wysoki poziom lipidow – tłuszów – we krwi) – zniszczenie naczyń doprowadzających krew do narządów (miażdżyca) – nadciśnienie tętnicze – choroba niedokrwienna serca (w tym zawał serca) – choroby naczyń mózgu (udary krwotoczne lub niedokrwienne, otępienie) – niedokrwienie kończyn (głównie dolnych) – pośledzenie funkcji nerek – zaburzenia narządu wzroku mogące prowadzić do ślepoty – uszkodzenie nerwów – zmiany skórne – zwiększona skłonność do infekcji (grzybiczych i bakteryjnych) – zmiany stawowe i kostne – konsekwencje psychologiczne 3. Zespół stopy cukrzycowej - wynik współdziałania: niedokrwienia kończyn, uszkodzenia nerwów, zmian skórnych, zwiększonej skłonności do zakażeń 4. Cukrzyca powoduje wzrost całkowitego ryzyka sercowo-naczyniowego (szacowanego ryzyka śmierci z powodu choroby serca lub naczyń w ciągu 10 lat). - wystarczy chorować na samą cukrzycę, by to ryzyko było duże i wynosiło 5-10% - osoby chorujące na cukrzycę i mające dodatkowo przynajmniej 1 z innych niżej wymienionych czynników ryzyka, znajdują się w najwyższej kategorii zagrożenia – bardzo wysokiego ryzyka wynoszącego >10 % (więcej niż jedna na dziesięć z tych osób umrze z powodu choroby serca lub naczyń w ciągu najbliższych 10 lat) - pozostałe czynniki ryzyka: * Objawowa miażdżyca naczyń u pacjenta lub w rodzinie * Zaawansowany wiek * Nieprawidłowe żywienie, mała aktywność fizyczna, palenie tytoniu * Podwyższone ciśnienie tętnicze * Nieprawidłowy poziom lipidów * Nadmiar masy ciała 5. Definicja cukrzycy Cukrzyca jest to grupa chorób metabolicznych charakteryzująca się hiperglikemią wynikającą z defektu wydzielania i/lub działania insuliny. Przewlekła hiperglikemia wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, zwłaszcza: - oczu, - nerek, - nerwów, - serca i naczyń krwionośnych. 6. Pierwsze możliwe objawy cukrzycy: - wielomocz (częste oddawanie moczu, w tym w nocy > 2 razy bez innej przyczyny) - wzmożone pragnienie - cechy odwodnienia - osłabienie i senność - chudnięcie (rzadko; gł. cukrzyca t. 1) - skłonność do zakażeń 7. Rozpoznanie cukrzycy – przynajmniej jeden z poniższych wariantów: - Glikemia przygodna (o dowolnej porze dnia): 11,1 mmol/l (200 mg/dl) + objawy hiperglikemii - Glikemia na czczo: 7,0 mmol/l (126 mg/dl) w dwóch oznaczeniach - Doustny test tolerancji glukozy: 11,1 mmol/l (200 mg/dl) w 2 godziny po wypiciu jej roztworu 8. Typy cukrzycy - Cukrzyca o znanej etiologii – występuje rzadko; spowodowana przez poniższe czynniki: * Wady genetyczne * Choroby trzustki i innych narządów * Niektóre leki * Procesy autoagresywne * Zakażenia Leczenie: w miarę możliwości usunięcie przyczyny; styl życia, leki - Cukrzyca ciążowa – powodowana przez hormony wydzielane w ciąży; występuje u 3-5% ciężarnych; czynniki ryzyka jej wystąpienia – m. in. : * nadciśnienie tętnicze, nadwaga przed ciążą * ciąża > 35 r. ż. Leczenie: dieta, insulinoterapia – zwykle całkowite wyleczenie po ciąży - Cukrzyca typu 1 – wynik zniszczenia komórek produkujących insulinę, powodowanego przez czynniki genetyczne, procesy autoagresywne; zapada na nią 9/100 000 osób/rok Leczenie: zawsze insulinoterapia, ale znacząca rola sylu życia! - Cukrzyca typu 2 - znane czynniki ry'zyka zachorowania i bardzo znaczący wpływ profilaktyki! * Spowodowana insulinoopornością – stanem, w którym drzwi komórek organizmu przestają reagować na klucz, którym jest insulina i nie wpuszczają glukozy do środka, pozostawiając ją we krwi, gdzie gromadzi się ona w nadmiarze przenikając tam, gdzie powoduje szkody * Zapadalność: 200/100 000 osób/rok! Oznacza to, że szacunkowo w ciągu swojego życia niemal 200 jedna na pięć osób zachoruje na ten typ cukrzycy 9. Insulinooporność - Najczęściej związana z otyłością - Przeciwdziałanie insulinooporności – redukcja masy ciała! Jak? Przez: * Przyjmowanie odpowiednich posiłków: - indeks glikemiczny - zawartość tłuszczów - wielkość posiłków - częstotliwość posiłków *Odpowiednie zużywanie nagromadzonej energii przez wysiłek fizyczny - odpowiednia częstotliwość - właściwy poziom 10. Indeks glikemiczny, wskaźnik glikemiczny (ang. glycemic index, GI) – klasyfikacja produktów żywnościowych na podstawie ich wpływu na poziom glukozy we krwi w 2-3 godziny po ich spożyciu (glikemia poposiłkowa). Powolne przyswajanie i stopniowy wzrost oraz spadek poziomu cukru we krwi po spożyciu produktów o niskim indeksie glikemicznym, ułatwia kontrolę poziomu cukru we krwi u osób chorych na cukrzycę. Jest to również zalecane dla osób zdrowych, ponieważ powoduje mniejsze wydzielanie insuliny. 11. Cele profilaktyki i leczenia w cukrzycy – Normalizacja poziomu glikemii – Obniżenie ryzyka sercowo-naczyniowego – Kontrola poziomu lipidów – Kontrola wysokości ciśnienia tętniczego 12. Od czego zależy sukces leczenia? – Urozmaicona dieta oparta w głównej mierze o jak najmniej przetworzone owoce i warzywa oraz produkty strączkowe a także zbożowe z pełnego przemiału w tym: unikanie produktów wysokoprzetworzonych, bardzo tłustych, o dużym indeksie glikemicznym; odpowiednie pory i wielkości posilków – Wysiłek fizyczny - co najmniej 150 min umiarkowanego wysiłku aerobowego tygodniowo * Wysiłek aerobowy – przy dostarczeniu dużej ilości tlenu; obejmują duże grupy mięśniowe, są jednostajne i trwają odpowiednio długo, aby zwiększyć wytrzymałość, np. szybki chód, bieg, pływanie na dłuższym dystansie, taniec. * Umiarkowany wysiłek – taki, przy którym tętno nie przekracza 60-80% maksymalnego tętna treningowego dla danego wieku; Wzór: Tętno = 0,6 do 0,8 x (220-wiek) – Zaprzestanie spożywania alkoholu – wpływ na metabolizm glukozy i lipidów, wpływ na działanie leków oraz na... trzeźwość umysłu – Zaprzestanie palenia tytoniu – wpływ na obiżenie ryzyka sercowo-nacyniowego – Wparcie w leczeniu ze strony medycyny * leki antyhiperglikemiczne i hipoglikemizujące * Insulina – wstrzyknięcia i pompy insulinowe * Przeszczep trzustki lub wysp trzustkowych – Kontrola i ciągła edukacja * samodzielne pomiary glikemii oraz regularne kontrole lekarskie * ciągłe dokształcanie się w temacie 13. Wnioski: – Większość zależy ode mnie! – Czy jestem gotów podjąć wyzwanie zmiany stylu życia? – Czy jestem w stanie zrezygnować z moich starych przyzwyczajeń, aby zakosztować nowej jakości życia? Bo profilaktyka jest najlepszym leczeniem! 14. Wsparcie płynące z wiary – chrześcijańskie nauki z Biblii: „I powiedział do wszystkich: Jeśli kto chce pójść za mną, niechaj się zaprze samego siebie i bierze krzyż swój na siebie codziennie, i naśladuje mnie.” Łuk. 9,23 – Cukrzyca ani żadna choroba nie jest „krzyżem pańskim“. Tym krzyżem jest... rezygnacja z siebie. Jezus zachęca wszystkich ludzi, by naśladowali Go. Nie jest to proste – wymaga „zaparcia się siebie“ czyli zrezygnowania z pewnych wygód i przywilejów. Taka rezygnacja dotyczy tak samo spraw związanych z wartościami duchowymi jak i z fizycznym stylem życia; rezygnując z pewnych przyjemności i idąc za Jezusem, zyskujemy życie wieczne w niebie; rezygnując z niektórych wygód dotyczących stylu życia, poprawiamy jakość życia tu na ziemi i zyskujemy zdrowe ciało, w którym zdrowy duch będzie mógł lepiej radzić sobie z pokusami i w wiernym podążaniu śladami Jezusa. „Pójdźcie do mnie wszyscy, którzy jesteście spracowani i obciążeni, a Ja wam dam ukojenie.” Mat. 11,28 – Ta rezygnacja ze złego jest trudną walką z samym sobą, męczącym zajęciem. Jezus jednak obiecuje pomoc wszystkim, którzy nie mają siły w wytrwaniu lub w podjęciu dobrych zachowań. Warto w modlitwie z wiarą prosić Go o siłę i doświadczać codziennie Jego pomocy!