korekta Jagna Firek - Ladowanie

Lądowanie
Jagna Firek
Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie
Wydział Intermediów
Pracownia animacji
Promotor: Prof. Krzysztof Kiwerski
Kraków
2016
Spis treści:
1. Wstęp.
2. Historia pomnika Neila Armstronga.
3. Dokumentacja oraz obszary o szczególnych właściwościach w literaturze science-fiction.
4. Budowa narracji – w oparciu o zebrane materiały i wnioski z przeprowadzonych obserwacji.
5. Technika animacji.
6. Zakończenie.
1. Wstęp
„To mały krok dla człowieka, ale wielki skok dla ludzkości"
Neil Armstrong
Od kilku lat regularnie odwiedzam antykwariaty, skupuję w nich fotografie, czasem stare
pocztówki albo gazety. Na wzmiankę o pomniku natrafiłam przypadkiem, podczas jednej z takich
wizyt. Jako rodowita krakowianka, nigdy o nim nie słyszałam, więc sprawa stała się dla mnie
intrygująca.
Historia pomnika Neila Armstronga – pierwszego człowieka, który postawił stopę na
Księżycu – stała się inspiracją dla mojej pracy. Wspomniany pomnik jest pierwszym postumentem
na świecie, upamiętniającym lądowanie na Srebrnym Globie.
Pomnik i jego losy zainteresowały mnie tak bardzo, że rozpoczęłam swój długi research.
Głównym źródłem informacji okazał się autor powyższego zdjęcia – Marek Mietelski, którego
pomnik zaciekawił na tyle, że upamiętnił go na fotografii. Z biegiem czasu fakt ten wydaje się być
niezwykle istotny z uwagi na to, że pomnik został usunięty.
2. Historia pomnika Neila Armstronga.
W dniu, w którym Neil Armstrong wylądował na Księżycu, na boisku Bronowianka
w Krakowie został odsłonięty pomnik, upamiętniający to wydarzenie. W czasach, gdy Polska była
pod wpływem Związku Radzieckiego, jego realizacja spotkała się z nieprzychylnością ze strony
władz. Pomnik został usunięty pod pretekstem renowacji; jeden z robotników, który pracował przy
jego rozbiórce twierdzi, że został on wrzucony do dołów budowanego wtedy Osiedla Tysiąclecia.
Ukarano wszystkich, którzy przyczynili się do powstania statuy Armstronga, w tym twórców
pomnika i redaktorów odpowiedzialnych za artykuły prasowe. Pomimo szybkiej reakcji
Władysława Gomułki, wieść o pomniku obiegła świat.
Armstrong wylądował na Księżycu, a jego pierwszy pomnik wylądował w dołach osiedla
Tysiąclecia.
3. Dokumentacja oraz obszary o szczególnych właściwościach w literaturze science-fiction.
Wraz ze zbieraniem artykułów, zdjęć, informacji, rozpoczęłam własne śledztwo
w poszukiwaniu pomnika. W tym celu rozpoczęłam różnorodne działania na terenie osiedla.
Szkicowałam, zapisywałam, fotografowałam, nagrywałam na dyktafon, pobierałam próbki.
Zainspirowana lotami kosmicznymi, które stały się moim obiektem dociekliwości, zaczęłam
podróże w głąb osiedla. Naśladując Armstronga, wkraczam w Osiedle Tysiąclecia jako w nieznaną
przestrzeń.
Jako młoda osoba, francuska artystka Sophie Calle, zrezygnowała z nauki na studiach na
rzecz podróży po Europie. To właśnie w tym czasie zainteresowała się fotografią. Po licznych
podróżach Calle powraca do rodzimego miasta w roku 1979, gdzie czuje się niezwykle
osamotniona, dlatego szuka metody, by w jakiś sposób nawiązać kontakt z drugim człowiekiem.
W tym czasie odkryła charakterystyczną obecnie dla siebie metodę pracy, jaką jest inwigilacja.
Artystka podążała, za nieznajomymi ludźmi na ulicy, obserwując ich oraz tworząc notatki
i fotografie. Sposób pracy Sophie Calle nauczył mnie szczególnej obserwacji, różnorodnej
dokumentacji, a także patrzenia na obiekt zainteresowania z większą dociekliwością. W roku 1983
Sophie Calle, idąc ulicą, znalazła notatnik; zanim oddała go właścicielowi, całą zawartość
powieliła. Starannie przeczytała dziennik, decydując się na pracę badawczą, kontaktując się ze
znajomymi i przyjaciółmi właściciela notatnika, tworząc w ten sposób jego sylwetkę, choć nigdy go
nie znała. Calle podczas spotkań starała się zdobyć jak najwięcej informacji poprzez prowadzone
rozmowy. Dokumenty te posłużyły do stworzenia pracy Address Book. The Address Book z roku
1983 to niewątpliwie najbardziej kontrowersyjna, jak i rozpoznawalna praca artystki. To dziennik,
który zawiera 29 fotografii oraz tekstów, w których autorka opisuje rozmowy z kolejnymi
znajomymi właściciela znalezionego notatnika. Artystka tworzy bardzo delikatny i sensualny obraz
mężczyzny, który jest niezwykle tajemniczy oraz ciekawy. Wyimaginowana sylwetka, której
częścią był każdy czytający odbiorca. Manipulując zebranymi przez siebie materiałami, artystka
kreuje nowy twór, nową postać i jej historię.
Oprócz prawdziwej historii pomnika, pośrednią inspiracją do projektu (nie tyle w budowaniu
opowieści, a konstruowaniu i postrzeganiu badanej przestrzeni osiedla) stały się takie dzieła, jak
Piknik na skraju drogi Arkadija i Borisa Strugackich, z której pochodzi cytat przytoczony poniżej,
Solaris Stanisława Lema, Na srebrnym globie Andrzeja Żuławskiego.
„Istnieje potrzeba zrozumienia świata, a do tego wiedza nie jest potrzebna. Dla przykładu hipoteza
o Bogu daje z niczym nieporównywalną możliwość zrozumienia absolutnie wszystkiego, absolutnie
niczego się nie dowiadując... Daj człowiekowi maksymalnie uproszczony model świata i interpretuj
każde wydarzenie w oparciu o ten uproszczony system. Takie podejście do problemu nie wymaga
żadnej wiedzy. Kilka wyuczonych formułek plus tak zwana intuicja, i tak zwany zmysł praktyczny,
i tak zwany zdrowy rozsądek.”1
1 Arkadij i Boris Strugaccy, Piknik na skraju drogi, Warszawa 2007, str. 73.
4. Budowa narracji – w oparciu o zebrane materiały i wnioski z przeprowadzonych obserwacji.
Początkowo, projekt miał przybrać formę wideo instalacji. Poprzez animowane fragmenty
oraz zebrane i przygotowane obiekty, odbiorca miał poruszać się między poszczególnymi wątkami,
odkrywając dalszy przebieg historii.
Z biegiem czasu, zagłębiając się w kosmiczny podbój oraz historię pomnika, projekt
przybrał bardziej osobistą formę. Ze stojącego z boku dokumentalisty i obserwatora, przeobraziłam
się w czynnego podróżnika. Stopniowo segregując zebrane materiały, z nagrań dyktafonu, na
którym zapisane były moje swobodne wypowiedzi, ułożyłam pewną narrację. Dopiero na jej
podstawie, powstał storyboard do właściwego dzieła czyli filmu animowanego.
Fabularny obraz opowiada historię podróży bohaterki, tym samym przedstawiając niezwykłe losy
pomnika: odsłonięcia (na boisku Bronowianka) i niespodziewanego usunięcia (do dołów
nowopowstającego Osiedla Tysiąclecia). Księżyc to naturalny obiekt ludzkiej dociekliwości.
Bohaterka wyrusza, aby odnaleźć ślady pomnika Neila Armstronga. Podróż ta rozpoczyna się od
dociekliwości bohaterki, która naiwnie marzy o dosięgnięciu gwiazd. Marzenie to daje przyczynek
do rozważania nad najbliższym naturalnym satelitą Ziemi – Księżycem i historią jego podboju.
Film koncentruje się jednak nie wokół Srebrnego Globu, a na pomniku Neila Armstronga. To on
jest bezpośrednim powodem podróży bohaterki.
Końcowa scena filmu to pewnego rodzaju rekonstrukcja pomnika. Bohaterka zbiera
najpierw próbki gruntu, tak jak załoga statku Apollo 11, następnie używając ich tworzy zbitą kulę.
Dorodango to japońska sztuka lepienia kul z wody i ziemi. Jest to bardzo czasochłonna i ciężka
praca mająca charakter medytacyjny. Zebraną ziemię łączy się z wodą, formując z niej kształt kuli.
Następnie stopniowo dodaje się kolejne warstwy, mocno ze sobą spajając, równocześnie mając na
uwadze surowiec, który powinien być coraz to drobniejszy. Na koniec kulę poleruje się materiałem
w celu wygładzenia jej powierzchni.
„O ile fenomenologiczna korekta minimalizmu wzbogaca kategorię obiektu o wymiar czasowy i od
tej pory nie może już egzystować bez wymiaru cielesnej, zawsze rozwijającej się w czasie
percepcji, to procedura filmowa, razem zresztą z muzyczną, uczy się od sztuki obiektu przestrzeni,
ukonkretniając i coraz bardziej materializując proces filmowy.”2
2 Marta Kosińska Ciało filmu, Poznań 2012, str. 227.
5. Technika animacji.
Animacja wykonana jest głównie techniką poklatkową, niemal wszystkie elementy zostały
przygotowane w sposób analogowy, czyli poprzez rysowanie kolejnych klatek. Obraz został
naniesiony na kartkę, bądź folię, a następnie skanowany. Rysunki to głównie tusz bądź akwarela na
papierze, czasem jednak, by otrzymać konkretny efekt, używałam innych materiałów, jak klej,
brokat, figura z papieru, czy makieta Księżyca. Pozostała część obrazu to także animacja
poklatkowa ze zdjęć, realizowana głównie na obszarze osiedla. Zdjęcia i rysunki zostały poddane
obróbce oraz postprodukcji. Poza animacją w utworze występują również elementy materiału
wideo. Została także wykorzystana plastyka technologii VHS poprzez zgranie materiału na taśmę.
Najważniejszym elementem warstwy dźwiękowej jest nagrana przeze mnie narracja.
Badawczy charakter podkreśla sposób nagrania. Użyty został podręczny dyktafon rejestrujący na
kasetę magnetofonową. Całość uzupełniają fragmentaryczne tekstury dźwiękowe, stworzone za
pomocą modulacji i filtracji szumu białego oraz przetworzonych nagrań spektrum kosmosu.
6. Zakończenie.
Lądowanie to międzywymiarowa podróż. Przypomnienie niezwykłej historii pomnika, który
przez sytuację polityczną został odebrany jako akt zniewagi. Powstał z dziecinną radością
odpowiadając na niezwykłe, przełomowe dla Świata wydarzenie. Zderzył się ze ścianą
przyziemnych konfliktów. Okazało się, że nie tylko Armstrong ale także jego pomnik, stanął na
obcej mu ziemi.
Bibliografia:
1. Marta Kosińska Ciało filmu, Poznań 2012
2. Arkadij i Boris Strugaccy, Piknik na skraju drogi, Warszawa 2007
3. Jerzy Płażewski, Język filmu, Warszawa 1982
4. Alicja Helmann, Jacek Ostaszewski, Historia myśli filmowej, Gdańsk 2010
5. Jakub Majmurek, Łukasz Ronduda, Kino-sztuka, Warszawa 2015