Kryzys republiki rzymskiej
Transkrypt
Kryzys republiki rzymskiej
Kryzys republiki rzymskiej 1. Skutki podbojów Poszerzenie granic Zmiana sytuacji gospodarczej i społecznej Italii (tanie zboże+niewolnicy =nieopłacalność upraw) Nowy typ majątku – villa (produkcja oliwek i wina) Biedniejsi chłopi podupadają lub stają się bezrolnymi, dlatego przenoszą się do miast tworząc proletariat (miejska biedota z licznym potomstwem) Proletariusze uzależniali się od możnych, głosując tak jak oni sobie życzą – zgromadzenie ludowe coraz częściej zależne od podległych nobilom proletariuszy Obywatele dalej mieszkający do Rzymu nie mieli wpływu na państwo Nowy stan – ekwici (bogacze, niestanowiący arystokracji senatorskiej) Duże różnice majątkowe w społeczeństwie Od II p.n.e. dwa stronnictwa: popularzy (od populus – lud) – zwolennicy reform społecznych oraz zwiększenia uprawnień zgromadzeń kosztem senatu; mieli poparcie wśród średnich i niższych warstw społeczeństwa rzymskiego oraz wśród mieszkańców prowincji optymaci (od optimus – najlepszy) – zwolennicy republiki arystokratycznej i dominującej roli senatu; cieszyli się poparciem rzymskiej nobilitas 2. Kwestia agrarna - Reformy Grakchów W 133 roku p.n.e. chcąc zwiększyć liczbę drobnych rolników, stanowiących trzon armii rzymskiej Tyberiusz Grakchus wniósł projekt ustawy agrarnej, ograniczającej areał ziemi wielkich majątków do 500 ingera na jednego obywatela i po 250 dla dwóch synów (razem ok. 250 ha). Ziemię zwolnioną w wyniku tej reformy zamierzał oddawać ubogim obywatelom rzymskim w dziedziczne użytkowanie, ale bez prawa sprzedaży. Reforma nie weszła w życie, a Tyberiusza zamordowano W 123 r. p.n.e. Gajusz Grakchus próbował wprowadzić tę reformę – nie udało się 3. Reforma wojskowa Gajusza Mariusza niepowodzenie reformy rolnej powoduje coraz większy niedostatek chłopskiego rekruta wobec zanikania własności chłopskiej; zamiast chłopskiej armii z poboru Gajusz Mariusz powołuje armię zawodową otrzymującą żołd i pełny ekwipunek armię tę stworzyli ochotnicy-proletariusze; okres służby trwał minimum 16 lat; legion – liczący w założeniach ok. 6,2 tys. żołnierzy – stał się całkowicie jednolitą jednostką ciężkiej piechoty W efekcie tej reformy nastąpiły zmiany w taktyce armii rzymskiej. Jej podstawową jednostką taktyczną stała się kohorta, złożona z trzech manipułów (czyli sześciu centurii). ujemne skutki reformy: żołnierzom nie zapewniono żadnego zabezpieczenia na starość, co skłaniało ich do gromadzenia majątku metodą grabieży; armia coraz częściej była wykorzystywana przez swych wodzów do celów politycznych 4. Dyktatura Sulli 82-79 p.n.e. ·wiosną 83 roku p.n.e. Sulla ląduje w Italii i krwawo rozprawia się ze swoimi przeciwnikami; ogłoszone w Rzymie proskrypcje – listy skazanych na śmierć – objęły ok. 3 tys. osób (stracono m.in. 40 senatorów); w roku 82 Sulla ogłasza się dyktatorem na czas nieograniczony, osłabia władzę trybunów ludowych i zgromadzeń trybusowych, liczebność senatu powiększa z dotychczasowych 300 do 600 członków, wprowadzając swoich zwolenników; weteranom swojej armii przyznaje ziemię pochodzącą z konfiskat w Etrurii i Kampanii; 5. Powstanie Spartakusa 73-71 p.n.e. Spartakus był Trakiem z pochodzenia, gladiatorem; zbiegł ze swymi 77 towarzyszami ze szkoły gladiatorów w Kapui i wezwał niewolników do powstania; swój pierwszy obóz zbiegowie założyli na górze Wezuwiusz w powstaniu wzięło udział około 120 tys. osób, niewolników oraz zrujnowanych chłopów; Spartakus stworzył armię, która wyruszyła na podbój Italii; masowe plądrowanie majątków obszarniczych; w rękach powstańców znalazła się cała południowa część Półwyspu Apenińskiego, zaczęli zagrażać Rzymowi powstańcy nie chcieli przejść przez Alpy i opuścić Italii, do czego ich namawiał Spartakus; powstańczy dowódca Kriksos przedstawił konkurencyjny projekt: pozostania w Italii, wywłaszczenia wielkich właścicieli i marszu na Rzym armia Spartakusa otoczona w Apulii przez Marka Licyniusza Krassusa, uległa po zażartej bitwie (71 p.n.e.); Spartakus zginął nad rzeką Silarus ukrzyżowanie 6 tys. powstańców na drodze z Kapui do Rzymu 6. I triumwirat Pompejusz Krassus 60 r. p.n.e. porozumienie; Hiszpania dla Pompejusza, Syria dla Krassusa, Galia dla Cezara śmierć Krassusa (53 p.n.e.), zwycięstwa Cezara w Galii 52 p.n.e. bitwa pod Alezją z Galami (na czele Wercyngetoryks) Wojna z Pompejuszem 49 p.n.e. senat wzywa Cezara Przekroczenie Rubikonu „Alea iacta est” Bitwa pod Farsalos 48 p.n.e. Śmierć Pompejusza w Egipcie 7. Rządy Cezara w lutym 44 roku p.n.e. Cezar otrzymał od zgromadzenia centurialnego tytuł dyktatora wieczystego (dictator in perpetuum); razem z funkcją najwyższego kapłana (pontifex maximus – sprawowana od roku 63 p.n.e.) oraz dożywotnim urzędem trybuna dawało mu to niczym nieograniczoną władzę reorganizacja i osłabienie senatu – liczba senatorów została zwiększona do 900; wprowadził do senatu ludzi z prowincji wprowadzenie kalendarza juliańskiego, uwzględniającego rok przestępny; koncepcję nowego kalendarza opracował aleksandryjski astronom Sosygenes; zaczął on obowiązywać od 1 stycznia 45 rokup.n.e. (przedtem rok rozpoczynał się w marcu). racjonalna eksploatacja prowincji rozwój handlu, rozbudowa Rzymu osiedlanie kolonistów rzymskich w Galii, Azji Mniejszej i Afryce, co sprzyjało procesowi romanizacji prowincji 8. Zabójstwo Cezara i II triumwirat 15 marca 44 p.n.e. (idy marcowe) zabójstwo cezara (m.in. Przez Brutusa, Katona Młodszego) Marek Antoniusz (przyjaciel i dowódca legionów w wojsku Cezara), Oktawian August (wnuk siostry Cezara, przez niego usynowiony), Lepidus (stronnik Cezara) zawiązują w 43 p.n.e. II triumwirat Listy proskrypcyjne (300 senatorów i 2000 ekwitów) 42 p.n.e. w Filippi (Macedonia) ostatecznie pokonano spiskowców Podział wpływów: Marek Antoniusz (prowincje wschodnie), Oktawian August (prowincje zachodnie), Lepidus (Afryka) 8. Wojna Oktawiana Augusta z Markiem Aureliuszem Marek Antoniusz zawiera małżeństwo z królową Egiptu Kleopatrą VII i przesyła list rozwodowy siostrze Oktawiana, Oktawii; doprowadza to do zerwania sojuszu politycznego między Oktawianem a Antoniuszem ujawnienie treści testamentu Marka Antoniusza, w którym wschodnie prowincje imperium rzymskiego zapisywał swoim dzieciom z małżeństwa z Kleopatrą (miał ich troje) oraz synowi Kleopatry i Cezara, Cezarionowi; Oktawian oskarża Marka Antoniusza o dążenie do rozszerzenia granic Egiptu kosztem Rzymu 31 rok p.n.e. – bitwa koło przylądka Akcjum Oktawian i jego wódz Marek Agryppa najpierw zablokowali flotę Marka Antoniusza, a następnie rozbili ją na morzu; w bitwie wzięło udział około 800 okrętów; Marek Antoniusz i Kleopatra po klęsce uciekli do Egiptu i popełnili tam samobójstwo; armia Antoniusza poddała się Oktawianowi bez walki · 30 rok p.n.e. – Oktawian ogłasza Egipt swoją domeną, pod zarządem bezpośrednio mu podległego prefekta; kończy się w ten sposób historia ostatniej wielkiej monarchii hellenistycznej