Szawuot 5774 - Reunion-68

‫בס''ד‬
Tora
przy
herbatce
Dlaczego Tora została nadana na
pustyni (b’Midbar)?
Szawuot 5774
Tea and Torah
© 2013 Jo Bruce, London School at Jewish Studies, [email protected]
Drodzy Państwo,
Szawuot jest świętem upamiętniającym nadanie Tory. Aby to odzwierciedlić, tradycją
jest, aby w czasie święta poświęcić czas na studiowanie Tory. Aczkolwiek
powszechny zwyczaj jest, aby to studiowanie odbywało się w pierwszy wieczór
święta (Tikun Leil Szawuot), jednakże samo studiowanie w jakimkolwiek czasie jest
ważne, nadaje głębszego znaczenia świętu, wzmacnia sens żydowskiej tożsamości,
a poprzez wspólne studiowanie, może wzbogacić całą społeczność.
Celem tegorocznych materiałów jest rozważanie pytania - „Dlaczego Tora nadana
została na pustyni (BaMidbar)? W naszej historii są dwie góry o szczególnym
znaczeniu - Góra Synaj (har Sinai) i Góra Moria (har HaMoria). Na pierwszej z nich
Mojżesz doświadczył płonącego krzewu, na drugiej, Abraham miał złożyć swojego
syna Izaaka na ofiarę. Dlaczego pustynia została wybrana na miejsce nadania Tory,
a nie góra Moria, na której Boża obecność spoczywała w czasach świątyni? Jaki
wpływ miała pustynia, pustkowie na nadanie Tory i na nasz związek z nią? Dlaczego
to otoczenie zostało wybrane na miejsce narodzin narodu żydowskiego?
Poniższe materiały poruszają następujące tematy:
• Pierwszy tekst porównuje Torę do Pustkowia, Wody i Ognia. Dlaczego Tora
jest porównana do tych trzech cech? Jak ta metafora pomaga nam zrozumieć,
czym jest Tora?
• Następne trzy teksty omawiają nietrwałą, zmienną naturę pustyni, i jak to
wpłynęło na nasz stosunek do Tory.
• Dwa ostatnie teksty omawiają korzyści i niekorzyści, jakie daje nam wolność.
Tę broszurkę można studiować w całości, ale każda z trzech części może też
być studiowana oddzielnie. Państwo mogą wybrać studiowanie całości, albo
wybrać tę część, która Was najbardziej interesuje.
Chciałabym podziękować Eliszewie Mason za pomoc w tłumaczeniu i redagowaniu
tej broszury.
Chag Sameach
Jo Bruce
LSJS Dyrektor progamów edukacyjnych dla kobiet i programów świątecznych
© 2013 Jo Bruce, London School at Jewish Studies, [email protected]
Kilka wstępnych pytań do przemyślenia!
• Czy miałaś/miałeś jakieś osobiste doświadczenie
związane z pustynią czy odludziem?
• Co odludzie/pustynia znaczy dla Ciebie?
• W jakim innym miejscu Tora mogłaby być
nadana?
• Gdyby Tora nadana byłaby w innym miejscu, to
czy nasz stosunek do Tory i związek z nią byłby
inny?
Hebrajskie słowo
owo Midbar - może
mo e oznaczać:
oznacza :
• Pustynię,
Pustyni ,
• Puszczę,
Puszcz ,
• Pustkowie,
• Odludzie,
• Dziki obszar.
© 2013 Jo Bruce, London School at Jewish Studies, [email protected]
Tekst 1- Midrasz Bamidbar Raba 1:7
I Bóg przemówił do Mojżesza na pustyni
Synaj.
Dlaczego na pustyni Synaj?
Mędrcy nas uczą, że Tora nadana została poprzez
trzy rzeczy - przez ogień, wodę i pustkowie…
Dlaczego więc Tora nadana została przez te trzy
cechy?
Aby nauczyć nas, że tak jak te cechy są darmowe,
tak też słowa Tory są darmowe i dostępne dla
każdego...
Inne wyjaśnienie tego tekstuI Bóg przemówił do Mojżesza na pustyni
Synaj.
Ktokolwiek nie stanie się wolnym (i pustym) jak
pustynia (czy odludzie),
nie będzie mógł nabyć mądrości Tory.
‫וידבר ה' אל משה במדבר סיני‬
?‫למה במדבר סיני‬
‫מכא שנו חכמי‬
,‫בג' דברי ניתנה התורה‬
...‫ ובמדבר‬,‫ ובמי‬,‫באש‬
?‫ולמה ניתנה בג' דברי הללו‬
‫אלא מה אלו חנ לכל באי העול‬
...‫כ דברי תורה חנ ה‬
‫דבר אחר‬
‫וידבר ה' אל משה במדבר סיני‬
‫אלא כל מי שאינו עושה עצמו‬
‫כמדבר הפקר‬
‫אינו יכול לקנות את החכמה‬
.‫והתורה‬
Pytania do dyskusji:
• Jakie cechy posiadają ogień, woda i pustkowie?
• Dlaczego Midrasz wspomina te trzy rzeczy? W jaki sposób są one podobne? A w
jaki sposób się różnią?
• Czy rzeczywiście Tora jest ‘darmowa i dostępna dla każdego’?
• Jak możemy zrozumieć to wyrażenie ‘stać się wolnym jak pustynia’?
• Czy znamy kogoś, kto jest naprawdę wolny i co to znaczy w związku z Torą?
Bamidbar Rabba - kolekcja starożytnych, rabinicznnych i
homiletycznych interpretacji do Księgi Bamidbar - Czwartej księgi
Tory (około 11-12 wiek).
© 2013 Jo Bruce, London School at Jewish Studies, [email protected]
Tekst 2- Mechilta Rabina Jiszmaela, parszat Jitro, 1
„I rozłożyli obóz na pustyni (Księga Szmot
19,2)”Tora dana została wszystkim publicznie, w miejscu,
które nie należało do nikogo, było wolne i dostępne
dla wszystkich. Gdyby dana została w Ziemi Izraela,
niektórzy mogliby powiedzieć do innych narodów
świata, że nie mają oni z nią nic wspólnego.
Dlatego właśnie nadana została publicznie
wszystkim w miejscu wolnym.
Ktokolwiek zechce, może przyjść i Ją otrzymać
(zaakceptować).
."‫"ויחנו במדבר‬
‫נתנה תורה‬
‫דימוס פרהסייא‬
,‫במקו הפקר‬
‫שאילו ניתנה באר ישראל‬
‫היו אומרי לאומות העול‬
,‫אי לה חלק בה‬
‫לפיכ ניתנה דימוס פרהסיא‬
‫במקו הפקר‬
.‫וכל הרוצה יבוא ויקבל‬
Pytania do dyskusji:
• Czy rzeczywiście i w jaki sposób Tora jest dostępna dla innych narodów?
• Pomyślmy o przykładach- w jaki sposób Tora jest dostępna dla nie-Żydów?
• “Ktokolwiek zechce, może przyjść i Ją otrzymać.” Jaka jest nasza reakcja, kiedy
inne grupy z innych narodów przejmują Torę? (np. Żydzi dla Jezusa, itp.).
Mechilta - kolekcja starożytnych, rabinicznych i głównie
halachicznych interpretacji do Księgi Szmot - Księgi Wyjścia (z
około 3rd wieku).
Tekst 3- Midrasz Jalkut Szimoni, Parsza Jitro, 86
Inny pogląd:
Aby zapobiec sporom
pomiędzy plemionami Izraela;
kiedy jedno z plemion twierdzi, że Tora powinna
zostać nadana na ich terytorium
a inne plemię twierdzi, że Tora powinna być nadana
na terytorium należące do nich; dlatego Tora dana
została na pustyni, dla wszystkich, otwarcie, w
miejscu nienależącym do nikogo.
:‫דבר אחר‬
‫שלא להטיל מחלוקת‬
‫בי השבטי‬
‫שלא יהא זה אומר‬
‫בארצי נתנה תורה‬
‫וזה אומר‬
‫בארצי נתנה תורה‬
‫לפיכ נתנה תורה במדבר‬
‫דימוס בפרהסיא‬
,‫במקו הפקר‬
Pytania do dyskusji:
• Jak można porównać ten midrasz z poprzednim?
• Która idea jest bliższa Twojemu doświadczeniu rzeczywistości?
Jalkut Szimoni - pełna antologia midraszy, obejmująca cały
Tanach (Biblię Hebrajską), z około 1260 r.
© 2013 Jo Bruce, London School at Jewish Studies, [email protected]
Tekst 4 - Esz Kodesz, paraszat Jitro (1940 r)
Ale nadanie Tory odbyło się na pustyni...
Rabin Aron z Karlina nauczał, (W księdze „Beit
Aharon” komentował interpretację Rasziego do
parszy Weetchanan – do słynnych słów „Szma
Israel”), że
serce człowieka nie powinno być rozdarte w
stosunku do B-ga…
Nie mów, że w tym miejscu można służyć B-gu, a
w innym jest to po prostu niemożliwe.
Prawdą jest, że w każdym miejscu należy służyć
B-gu. W związku z tym, gdyby Izraelici otrzymali
Torę w ich ziemi, ziemi Izraela,
mogliby pomyśleć, że tylko w ich własnej ziemi
albo tylko na własnej posiadłości, można Torę
wypełnić a nie, gdy są na wygnaniu i są strapieni.
To jest powód tego, dlaczego B-g nadał Torę na
pustyni, „w drodze”, w czasie wędrówki, aby
wiedzieli, że w każdym miejscu, gdziekolwiek się
znajdą, Tora musi być wypełniona.
...‫אבל קבלת התורה במדבר היתה‬
‫בספר הקדוש "בית אהרו" על‬
:[‫דברי רש"י ]בפרשת ואתחנ‬
"'‫"שמע ישראל וכו‬
...‫שלא יהיה לב חלוק על המקו‬
‫שלא תאמר במקו הזה אפשר‬
'‫לעבוד את ה‬
.‫ובמקו זה אי אפשר לי‬
‫רק בכל מקו צריכי לעבוד את‬
...'‫ה‬
‫לכ אילו קבלו ישראל את התורה‬
,‫בארצ‬
,‫באר ישראל‬
‫היו חושבי שרק במקומ ובבית‬
‫אפשר לה לקיי אותה‬
.‫ולא כשה בגולה ומוטרדי‬
,‫לכ נת ה' לה תורה במדבר‬
,‫בדר וטלטול‬
‫שידעו שבכל מקו‬
,‫צריכי לקיימה‬
Pytania do dyskusji:
• Według komentarza Esz Kodesz, dlaczego Tora nadana została na pustkowiu ziemi nienależącej do nikogo?
• Czy można Torę zdefiniować tylko w stosunku do określonego miejsca?
• W jaki sposób pustkowie jest podobne do naszego rozumienia i spojrzenia na
B-ga?
Kalonymus Kalman Shapira (1889–1943), był
Rabinem Piaseczna, w Polsce. Był autorem wielu
dzieł na przykład Chovas HaTalmidim, kolekcja
esejów skierowanych do młodzieży i Esz Kodesz
- kolekcja inspirujących przemówień z czasu
Holokaustu.
Został zamordowany przez Nazistów w czasie
wojny.
© 2013 Jo Bruce, London School at Jewish Studies, [email protected]
Tekst 5 - Mechilta, wstęp do Paraszy Beszalach
Inny pogląd:
B-g nie prowadził Izraelitów najbardziej bezpośrednią
drogą do ziemi Izraela;
pokierował ich drogą okrężną.
B-g powiedział do siebie:
„Jeżeli ich natychmiast wprowadzę do Ziemi Izraela,
od razu zaangażują się w rozwój swojej ziemi i
uprawy winnic i nie będą mieli czasu skoncentrować
się na Torze.
Zatem poprowadzę ich okrężną drogą przez pustynię,
przez czterdzieści lat, gdy będą jeść mannę i pić ze
studni (Miriam) i w ten sposób będą mogli wchłonąć
w siebie idee Tory (Tora stanie się ich częścią i ich
własnością).”
‫ד"א‬
‫כל שכ לא הביא הקב"ה דר‬
‫פשוטה‬
‫לאר ישראל‬
‫אלא דר המדבר‬
'‫אמר ה‬
‫א אני מביא עכשיו‬
‫את ישראל לאר מיד‬
‫מחזיקי אד בשדהו‬
‫ואד בכרמו‬
‫וה בטלי מ התורה‬
‫אלא אקיפ במדבר‬
‫ארבעי שנה‬
‫שיהיו אוכלי מ‬
‫ושותי מי הבאר‬
‫והתורה נבללת בגופ‬
‫מכלתא הקדמה לפרשת בשלח‬
Pytania do dyskusji:
• Jaki jest związek pomiędzy warunkami życia na pustyni i zdolnością
Izraelczyków wchłonięcia idei Tory?
• Z jakimi trudnościami spotykamy się, kiedy próbujemy połączyć się z Torą?
Czas? Dobytek? Zmartwienia? Potrzeba pracy?
• Czy nasze życie dostarcza nam wolności, którą błądzenie po pustyni
oferowało, albo jest ono rzeczywistością, którą ‘pustynia’ stara się
przezwyciężać?
Mechilta- kolekcja starożytnych
Rabinicznych, głównie halachicznych
interpretacji do Księgi Szmot- Księgi
Wyjścia (około 3rd wieku)
„Moi praojcowie błąkali się
po pustyni przez 40 lat,
ponieważ nawet w czasach
biblijnych, mężczyźni nie
potrafili się zatrzymać i
zapytać o kierunek”
Elayne
Elayne Boosler (ur.
(ur. 1952),
Amerykański komik
© 2013 Jo Bruce, London School at Jewish Studies, [email protected]
Tekst 6 - Będziecie
dziecie jak Bogowie,
Bogowie, Erich Fromm, Str. 86/87
86/87
(New York, Ballantine Books 1966)
Trzecim aktem jest błądzenie Izraelitów po pustyni. Cierpieli w Egipcie; zostali
wyprowadzeni z niewoli, ale dokąd zostali przyprowadzeni? Na pustynię, gdzie często
cierpieli głód i pragnienie. Są niezadowoleni i narzekają, ponieważ podobno nie mają
wystarczająco dużo pożywienia. Jednakże nie możemy przeoczyć faktu, że oni nie
tylko bali się głodu, ale także bali się wolności. Bali się, ponieważ nie mieli tej
uregulowanej i uporządkowanej egzystencji, którą mieli w Egipcie. Nawet, jeżeli to
było życie niewolników, ponieważ nie mieli nadzorców, nie mieli króla i nie mieli
bożków, którym mogli się kłaniać. Bali się, ponieważ byli ludźmi, którzy nie mieli
nikogo poza prorokiem, jako przywódcą, tymczasowe namioty do zamieszkania i nie
mieli żadnego zadania, poza wędrówką naprzód do nieznanego celu.
To poczucie bezpieczeństwa w Egipcie, jako niewolnicy, wydaje się im o wiele
bardziej pożądane niż brak bezpieczeństwa na wolności. Mówią: "Obyśmy zostali
uśmierceni przez B-ga w ziemi egipskiej, gdzie siedzieliśmy nad garnkami mięsa i
jedliśmy chleb do sytości; bo wprowadziliście nas na pustynię żeby przez głód
uśmiercić całe to zgromadzenie." (Księga Szmot 16,3). Wydaje się, że B-g rozumie,
że niewolnicy, nawet po wyzwoleniu, zostają niewolnikami w sercu, I dlatego nie ma
powodu do złości. Dostarcza im więc chleb, mannę, którą znajdują, co rano. Są dwa
nakazy, co do zbierania manny, obydwa są bardzo ważne. Pierwsze jest to, że nie
mogą zebrać więcej niż mogą zjeść w jednym dniu (ci, którzy zbiorą więcej,
następnego ranka w tym, co zostało będzie pełno robaków). Znaczenie tego nakazu
jest jasne: pokarm jest do zjedzenia a nie do przechowywania; życie jest po to, aby
żyć a nie gromadzić zapasy. Tak jak nie ma na pustyni budynków, nie ma też
własności. W klimacie wolności wszystko służy życiu, ale życie nie służy własności.
Pytania do dyskusji
• Według Fromma, jak zareagowali Izraelici na wyprowadzenie ich na pustynię?
• Czy myślisz, że własność, posiadłość zniewala czy wyzwala?
• Czego możemy się nauczyć od manny? Czy myślisz, że manna reprezentuje
zniewolenie czy wolność?
• Jaki był cel nadania wolności izraelitom?
• Jaki był przebieg zamiany jednej formy zniewolenia na drugi rodzaj
zniewolenia?
Erich Seligmann Fromm
(23 marca 1900 – 18 marca 1980)
Fromm był niemieckim psychologiem
społecznym,
psychoanalitykiem, socjologiem, filozofem
humanistycznym i socjalistą
demokratycznym.
© 2013 Jo Bruce, London School at Jewish Studies, [email protected]