Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości

Warszawa, 24 marca 2015 roku
RZECZPOSPOLITA POLSKA
Rzecznik Praw Dziecka
Marek Michalak
ZSR.422.8.201 5.MMI
Pan
Cezary Grabarczyk
Minister Sprawiedliwości
doceniając podejmowane przez Ministra Sprawiedliwości inicjatywy zmierzaj ące
do doskonalenia funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości, pragnę zwrócić uwagę Pana
Ministra na kwestie związane z dokonywaniem przez sądy prawnokarnej oceny zachowań
polegąjących na stosowaniu zabronionych prawem kar cielesnych.
Do Rzecznika Praw Dziecka napływa corocznie wiele spraw związanych z biciem
dzieci przez osoby dorosłe oraz ich poniżaniem, czy innym złym traktowaniem. Stosowanie
różnego rodzaju form karcenia w stosunku do osób małoletnich ze strony rodziców,
opiekunów, czy też osób sprawujących nad nimi opiekę, stanowi fakt powszechnie znany.
Czyny” te najczęściej dokonywane są w środowisku domowym, co w dużej mierze
uniemożliwia ingerencję właściwych organów i służb.
Na gruncie tych spraw z niepokojem obserwuję przypadki umarzania postępowań
przygotowawczych z powołaniem się przez prokuratorów na tzw. pozaustawowy kontratyp
dozwolonego karcenia małoletnich lub też umarzanie postępowań na podstawie art. 17 1 pkt
3 Kodeksu postępowania karnego, czyli wobec znikomej szkodliwości społecznej czynu.
Co zasługuje na podkreślenie decyzje merytoryczne wydane przez prokuratorów
są utrzymywane w mocy przez sądy w drodze kontroli instancyjnej w toku rozpatrywania
zażaleń na powyższe postanowienia.
Ustawą z dnia 10 czerwca 2010 roku o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy
w rodzinie oraz niektórych innych ustaw dodano art. 96” do ustawy z dnia 25 lutego 1964
•
25 lat Konwencji
o Prawach Dziecka
roku
—
Kodeks rodzinny” i opiekuńczy. Przepis ten wprost stanowi, że osobom wykonujqcym
wiadzę rodzicielską oraz sprawującym opiekę lub pieczę nad maloletnim zakazuje
się stosowania kar cielesnych. Pomimo, że został on wprowadzony do Kodeksu rodzinnego
i opiekuńczego, wywołuje skutki także na gruncie innych gałęzi prawa, w tym m.in. prawa
karnego. Przepis ten stanowi bezwzględny zakaz stosowania kar cielesnych przez osoby
wykonujące władzę rodzicielską oraz sprawujące opiekę lub pieczę nad małoletnim. Przed
wprowadzeniem zakazu stosowania kar cielesnych, można było się go dopatrzyć również
w art. 40 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku, który stanowi,
że (..) Zakazuje się stosowania kar cielesnych.
W tym miejscu przytoczę fragment postanowienia Sądu Rejonowego dla m. St.
Warszawy wydanego w dniu 5 lutego 2015 roku utrzymującego w mocy zaskarżone
postanowienie Prokuratora Prokuratury Rejonowej Warszawa Ochota z dnia 27 października
2014 roku: ..Jednorazowe czy nawet kilkukrotne skarcenie dziecka tzw. klapsem, jakkolwiek
jest przedmiotem licznych kontrowersji co do zasadności takich metod wychrnI”awczJ”ch, nie
jest równoznaczne z biciem”
Jako Rzecznik Praw Dziecka stoję na stanowisku, że zakaz stosowania kar cielesnych
wywarł szczególny wpływ na zakres i obowiązywanie tzw. pozaustawowego kontratypu
dozwolonego karcenia małoletnich. Wprowadzenie art. 961 do Kodeksu rodzinnego
i opiekuńczego sprawiło. że obecnie nie jest możliwe powoływanie się na karcenie
wyłączające bezprawność w przypadku naruszenia przez rodzica, czy też opiekuna
nietykalności cielesnej małoletniego lub naruszenia czynności narządu ciała na okres poniżej
7 dni. Z tego względu czyny te są bezprawne. nawet jeśli zostały dokonane w ramach
fizycznego karcenia dziecka przez rodzica. Nie można też uznać, że takie zachowania
rodziców są społecznie znikomo szkodliwe.
Mąjąc na celu wzi”nocnienie standardów ochrony praw dziecka oraz dostrzegając
konieczność zmiany praktyki w zakresie dokonywania przez sądy prawnokarnej oceny
zachowań osób opiekujących się dziećmi, na podstawie art. lOa ust. 1 ustawy z dnia
6 stycznia 2000 roku o Rzeczniku Praw Dziecka, zwracam się do Pana Ministra z prośbą
o przeprowadzenie analizy przedstawionego wyżej zagadnienia oraz poinformowanie o jej
wynikach.