Kodeks Napoleona 1804 r.

Kodeks Napoleona 1804 r.
Obalenie tzw. ancien regime’u (starego ładu) w wyniku wydarzeń
związanych z Wielką Rewolucją w roku 1789 stworzyło niejako nowy
porządek w państwie francuskim. Definitywne zerwanie z feudalizmem
oraz powszechna liberalizacja i laicyzacja kraju wymagały
dostosowania norm prawnych do nowych warunków.
Pierwsze próby skodyfikowania porewolucyjnych praw podejmowano
już w ostatniej dekadzie XVIII w. Kolejne powierzchowne projekty
uchwał dotyczących reformy prawodawstwa były sukcesywnie
odrzucane przez Konwent a tymczasem chaos w państwie narastał z
każdy dniem. Dopiero prace podjęte z inicjatywy Napoleona w
początkowym okresie jego konsularnych rządów przyniosły wymierne
efekty. Powołał on w roku 1800 4-osobową komisję złożoną z wybitnych
i doświadczonych prawników, zlecając jej prace nad systematyzacją
wszystkich ważniejszych zagadnień z zakresu prawa cywilnego.
Finalna wersja nowego kodeksu została sformułowana i uchwalona 21
marca 1804 r. pod nazwą Kodeks Cywilny Francuzów -w 1807 r.
Napoleon, chcąc podkreślić swój związek w nim związek zmienił
oficjalną nazwę na Kodeks Napoleona.
Kodeks składał się z trzech ksiąg: „O osobach”, „O majątkach i różnych
rodzajach własności” oraz „O różnych sposobach nabywania
własności”. Podstawową jego zaletą było wielkie bogactwo treści przy
minimalnej liczbie słów. Tworzył dogodne warunki pod uspokojenie
sytuacji w kraju oraz ustabilizowanie gospodarki stawiając na
pierwszym miejscu własność prywatną, uznaną za świętą i
nienaruszalną. Kodeks wprowadzał ponadto powszechną równość
obywateli wobec prawa, swobodę wyboru wyznania oraz zawodu,
podkreślając przy tym świecki charakter państwa.
Do ówczesnego społeczeństwa francuskiego przemawiała zawarta w
Kodeksie wizja małżeństwa o świeckim charakterze (z dopuszczalnymi
rozwodami) oraz rodziny sięgającej tradycjami do rzymskich wzorców
patriarchalnych, w której mężczyzna -głowa rodziny, miał dominującą
pozycję a prawa kobiet zostały ograniczone. Poglądy takie budziły
oczywisty, aczkolwiek bezskuteczny sprzeciw Kościoła.
Napoleon chcąc wzmocnić swoje państwo potrzebował silnych i
zdecydowanych rządów. Uważał, że jakąkolwiek formę władzy muszą
sprawować osoby posiadające autorytet -prefekt w departamencie,
generał w wojsku czy ojciec w rodzinie -tak wyobrażał sobie filary
nowego, silniejszego i bardziej scentralizowanego państwa. Realizację
tych zamierzeń ułatwiał mu wprowadzony w 1804 r. szczegółowy i
dogłębnie regulujący problematyczne kwestie Kodeks.
W opinii historyków i znawców prawa Kodeks Napoleona uchodzi za
jeden z wzorcowych, spisanych zbiorów praw. Stawiany często na
równi ze starożytnymi kodyfikacjami z czasów Hammurabiego czy
Justyniana był bodaj najtrwalszą pozostałością panowania Napoleona,
która przyjęła się nie tylko we Francji, ale także w nieco zmienionej
formie w innych państwach europejskich.