Internet a skutki w relacjach rodzinnych

Internet a skutki w relacjach rodzinnych
Słowa kluczowe: problemy rodzinne, relacje międzyludzkie, uzależnienie, grupy samopomocowe, indywidualna
psychoterapia.
Key words: family problems, relationships, addiction, self-help groups, individual psychotherapy
Streszczenie
Jak świadczą wyniki licznych badań, nadużywanie Internetu wpływa na strefę relacji międzyludzkich
osoby dotkniętej tym uzależnieniem. W miarę jak wydłuża się czas spędzania przed komputerem, zmniejszą się
jego ilość poświęcaną bliskim i rodzinie. W ten sposób może dojść do zniszczenia więzi między rodzicami a
dziećmi, ważnych przyjaźni, ale przede wszystkim małżeństw, które szczególny sposób są narażone na negatywne skutki patologicznego korzystania z sieci.
Jakie ścieżki terapeutyczne obrać, by wyzwolić się z uzależnienia – o tym jest mowa w niniejszym artykule.
1. Internet pomiędzy normalnością a patologią
Internet jest zbiorem połączonych ze sobą sieci, tworzą gigantyczną Sieć światową. W
związku z tym bywa też czasem nazywany Światowa Pajęczyną. Stanowi produkt technologiczny, który istnienie wpłynął na kształtowanie się ludzi nawyków i zwyczajów. To, że ten
wytwór teleinformatyki, dziedziczny łączącej informatykę z telekomunikacją, pozwala wielu
komputerom na komunikowanie się ze sobą i wymienianie wszelkich typów dokumentów
(plików), doprowadziło do przedefiniowania pojęcia społeczeństwa. „Sieć sieci” tworzyła
bowiem nowe możliwości poznawania świata: ludzie mogą nawiązywać znajomości, wchodzić w interakcje i z każdej dziedziny czerpać wiedze w przestrzeni wirtualnej- cyberprzestrzeni, różniącej się w zasadniczy sposób od przestrzeni świata fizycznego. Termin „wirtualny” pochodził od łacińskiego słowa Vitus, oznaczającego siłę, moc, stąd „wirtualny” to taki,
jaki istnieje potencjalnie, a nie w sposób rzeczywisty, to coś możliwego do wprowadzenia w
życie, ale jeszcze nie dokonanego.
Potrzeba nabywania nowej wiedzy w dziedzinie umiejętności technicznych celem korzystania z nieskończonych możliwości, jakie pojawiły się wraz z rozwojem Internetu, jest
bardzo silna, stąd można dziś mówić o zjawisku wyobcowania społeczno technologicznego w
przypadku osób nie mających dostępy do świata wirtualnego.
Istnieje jednak konieczność, by wraz z nabywaniem kompetencji technicznych równocześnie rozwijała się umiejętność odpowiedzialnego korzystania z sieci. O ile z jednej strony
jest oczywiste, że rozwój Internetu wniósł wiele pozytywnych aspektów do życia poszczególnych jednostek, o tyle warto być świadomym, jakie zagrożenia mogą rodzic się w związku z
posługiwanie się nim.
1
Powszechnie zachowywana przez użytkowników sieć i anonimowość pozwala każdemu na wyrażanie siebie bez żadnych ograniczeń co czyni Internet znakomitym kanałem rozpowszechniania zarówno treści pozytywnych jak i patologii. W związku z tym kładzie się
coraz większy nacisk na rozwijanie umiejętności odpowiedzialnego korzystania z Sieci i dogłębnego rozumowania, jakie to rodzi skutki na poziomie społecznym i psychologicznym.
Internet addiction dis order (IAD) to zaburzenia przejawiające się w sposobie korzystania z tego nowego produktu technologicznego. Osoba u której rozwinęło się uzależnienie
od Internetu pozostaje połączona z siecią przez długie godziny, tracąc zupełnie poczucie czasu. Głównym jej problemem jest niemożliwość kontrolowania potrzeby łączenia się z siecią,
która staje się centrum niepokojów i frustracji uzależnionego podmiotu.
2. Cechy problematycznego korzystania z Internetu
Problem tego rodzaju występuje w różnych kontekstach społecznych, edukacyjnych i
ekonomicznych oraz w odniesieniu do różnych grup wiekowych. Mass media rozpowszechniły stereotyp osoby uzależnionej od Internet, przedstawiając ją najczęściej jako młodego, introwertycznego mężczyznę, siedzącego nieustannie przed komputerem. O ile w przyszłości
wyobrażenie to mogło być uzasadnione, o tyle obecnie popularność komputerów
i powszechna dostępność do Internetu doprawiają, że nie jest ono zgodne z rzeczywistością.
Liczba kobiet używających Internetu ogromnie wzrosła, prawdopodobnie na skutek zmian
w charakterze ról społecznych.
Podstawowe rozróżnianie dotyczy „starych” i „nowych” użytkowników sieci. „Nowi”
nawigatorzy wydają się bardziej podatni na patologiczne uzależnienie od Internetu. Po przełamaniu pierwszego onieśmielenia zaczynają stopniowo czerpać zadowolenie z opanowania
umiejętności korzystania z technologii i sprawnego poruszania się po stronach sieci
Uzależnieni nawigatorzy spędzają w sieci nawet czterdzieści godzin tygodniowo. Podają, że nadmierne korzystanie z Internetu naraziło ich na problemy rodzinne, zawodowe oraz
ogólnie wywarło negatywny wpływ na ich życie. Pomimo to nie udaje im się ograniczyć swojego zaangażowania. Internet jest dla nich atrakcyjny również ze względu na swoją anonimowość, łatwość dostępu i użytkowania, stanowi skuteczny środek do uzyskania wsparcia społecznego, satysfakcji seksualnej, spojrzenia na siebie samego w inny sposób i zwieszenia poczucia władzy dzięki uczestnictwu w grach opartych na wyobraźni. Wiele patologicznych
użytkowników Sieci określa się jako przygniecionych czy samotnych, nisko oceniających
samych siebie czy też ogarniętych niepokojem. Dla nich Internet jest prawdopodobnie prze-
2
strzenią, w której doświadczają bardziej satysfakcjonujących przeżyć, niż zdarza im się to w
rzeczywistości
3. Problemy fizyczne
Zaburzenia fizyczne są spowodowane przede wszystkim spędzaniem wielkiej ilości
czasu przed komputerem i prowadzenie siedzącego trybu życia. Najczęściej obserwuje się:
 Zaburzenia na przykład są spowodowane przez przyzwyczajenie do korzystania z
sieci w późnych godzinach nocnych, co zaburza normalny tryb sen-czuwanie
 Nadmierne zmęczenie. Jest skutkiem utraty godziny snu i wpływa negatywnie na
osiągniecie szkolne i zawodowe.
 Osłabienie systemu odpornościowego. Jest również skutkiem nie regularnego snu i
powoduje większą podatność na wszelkiego rodzaju choroby.
 Nieregularne odżywianie się. Osoba uzależniona prze zapomnienie, a czasem celowo
opuszcza posiłek, aby mieć więcej czasu na połączenie z Internetem.
 Zaniedbanie ciała i brak ćwiczeń fizycznych. Uga podmiotu jest skupiona na jednej
czynności – użytkowaniu Internetu – i w związku z tym traci zainteresowanie innymi
rodzajami aktywności.
 Bóle pleców. Są skutkiem prowadzenie siedzącego trybu życia i braku ćwiczeń fizycznych.
 Zespół ciśnień nadgarstka. Zazwyczaj osoby pracujące bardzo długo przed komputerem są bardziej narażone na rozwój tej patologii ze względu na pozycje, w jakiej znajdują sie nadgarstek reki trzymającej mysz.
 Bóle głowy.
 Zmęczenie oczu.
Uzależnianie od Internetu nie niesie ze sobą tak poważnych problemów fizycznych jak
te, które towarzyszą narkomanii czy alkoholizmowi. Na pierwszy plan, podobnie jak w przypadku patologicznego hazardu, wysuwają sie tutaj skutki psychologiczne, negatywny wpływ
na relacje rodzinne, problemy ekonomiczne i zawodowe, przybierające czasem bardzo poważne rozmiary.
4. Skutki w relacjach rodzinnych
Jak świadczą wyniki licznych badań, nadużywanie Internetu wpływa na strefę relacji
międzyludzkich osoby dotkniętej tym uzależnieniem.
3
W miarę jak wydłuża się czas spędzania przed komputerem, zmniejszą się jego ilość
poświęcaną bliskim i rodzinie. W ten sposób może dojść do zniszczenia więzi między rodzicami a dziećmi, ważnych przyjaźni, ale przede wszystkim małżeństw, które szczególny sposób są narażone na negatywne skutki patologicznego korzystania z sieci. Na początku Internet
jest znakomitym narzędziem ucieczki od codzienności, dla której podmiot stopniowo traci
zainteresowanie, aż do zaniedbania obowiązków domowych, pracy i samego małżeństwa.
Znane są przypadki zapomnienia przez uzależnione od Internetu matki o odebraniu dzieci ze
szkoły czy przygotowaniu dla nich posiłków. Narodziny romansu często doprowadzają życie
partnerów do ruiny; jedno z nich, uzależnione od Internetu, szuka ucieczki w wirtualnym
związku i oddala się od rzeczywistego towarzysza życia, który czuje się odrzucony.
5. Problemy w szkole i w pracy
Od dłuższego czasu Internet jest nieodłączną częścią edukacji i życia zawodowego,
zwłaszcza pracowników umysłowych. Jest z jednej strony czynnikiem pozytywnym oddziałującym na wzrost wydajności, z drugiej strony jednak stwarza niebezpieczeństwo pojawienia
się uzależnienia. Oba konteksty ułatwiają korzystanie z niego bez trzymania się odpowiednich
reguł.
Osoba uzależniona, która jest połączona z siecią przez większą cześć dnia, z godzinami nocnymi włącznie, nie może z powodu zmęczenia uzyskiwać dobrych wyników ani w
nauce, ani w pracy. Young uważa ze 58% studentównależących do jej grupy badawczej online wykazuje spadek wyników w nauce wskutek nadmiernej ilości czasu spędzonego na przeglądaniu stron Internetu. Korzystanie z sieci jest znakomitą pomocą naukową dla studentów,
ale też źródłem rozproszenia uwagi i trudności z koncentracją, ponieważ oferuje niezliczoną
ilość różnych możliwości rozrywki i łatwo korzystać z niego w niewłaściwy sposób. Również
tak zwani pracownicy umysłowi mogą bez trudu używać Internetu w firmie, której są zatrudnieni, w celach pozazawodowych. Bywa, że staje się to powodem zwolnienia z pracy.
6. Problemy finansowe
Pojawiają się one zwłaszcza wówczas, gdy osoba uzależniona bierze udział w licytacji, kupuje online i uprawia wirtualne gry hazardowe. Szczególnie zakupy przez Internet
stwarzają okazję do oszustw, bo jako sodek płatniczy stosuje się karty kredytowe. Przesyłane
kody mogą zostać niewłaściwie użyte lub trafić w ręce telekomunikacyjnych piratów – hakerów, którymi kierują pobudki ideologiczne oraz rządza ryzyka. Istnieje również inna kategoria
oszustw określanych przez hakerów pogardliwym mianem crackerów, działających na szkodę
4
pojedynczych osób lub firm. Problemy finansowe mogą pojawić się również w związku z
kosztami połączeń, w niektórych przypadkach sięgających pięćdziesięciu godzin tygodniowo.
Innym działaniem, który może narazić na straty finansowe, jest korzystanie z materiałów pornograficznych. Wiele stron tej kategorii otwiera się po podaniu numeru karty kredytowej użytkownika.
7. Ucieczka od problemów osobistych
Wiele osób szuka w pracy ucieczki od problemów w związku, rodzinie i od poczucia
wewnętrznej pustki. Zbytnie zaangażowanie w pracy pozwala uniknąć konieczności zmierzenia się z problemami dnia codziennego związanymi z życiem uczuciowym. Praca w takich
wypadkach przestaje być tylko sposobem na zapewnienie środków do życia. Staje się narkotykiem pozwalającym zaspokoić braki egzystencjalne i rozwijać konflikty rodzinne.
8. Leczenie uzależnienia od Internetu
W leczeniu IAD można obrać różne ścieżki terapeutyczne, odpowiednio do sytuacji i
indywidualnych predyspozycji
1. GRUPY SAMOPOMOCOWE W Stanach Zjednoczonych istnieją liczne grupy samopomocowe dla uzależnionych od Internetu składają się z osób, których łączy zmaganie
się z tym samym problemem. Uczestnicy terapii spotykają się regularnie, alby dzielić
się swoimi doświadczeniami, rozmawiać o zasadach, jakich warto przestrzegać, przy
korzystaniu z Internetu, by odzyskać kontrole nad własnym życiem
2. COUNSELING TERAPEUTYCZNY stawia na uzyskanie świadomości motywacji,
jakie kieruje korzystanie z Sieci. Może Stanowic silny bodziec i wsparcie w okresie
zmian.
3. INDYWIDUALNA PSYCHOTERAPIA szczególnie wskazana jest w przypadku nałożenia się uzależnienia od Internetu na wcześniej występującą patologie. Właściwy
program terapeutyczny pozwala na osiągniecie świadomości głębokich pokładów własnej osobowości i wprowadzenie w ich zmian. Tak jak counseling terapeutyczny,
również psychoterapię można prowadzić sposób zarówno tradycyjny, jak i online.
Amerykańska psycholog klinicznie zajmująca się zachowaniami uzależnionymi w
McLean Hospital w Belmont uważa że computer addiction jest podobne do wszystkich innych uzależnień, w związku z czym powinno się je leczyć w ten sam sposób.
Według niej odpowiednia w tym przypadku jest terapia poznawczo behawioralna po-
5
nieważ pozwala podmiotowi zidentyfikować problem, rozwiązać go i rozwinąć strategię zapobiegającą nawrotom.
6