HISTORIA

MATURA PRÓBNA 2002
OKRĘGOWA
K O M I S J A
EGZAMINACYJNA
w KRAKOWIE
HISTORIA
KRYTERIA OCENY
KARTY RECENZJI
91
Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie – Matura próbna – marzec 2002
Proponowane kryteria do tematu 1
Oświecony władca absolutny i jego państwo. Na wybranych przykładach
scharakteryzuj styl i skuteczność sprawowania tej formy władzy.
Ocena: bardzo dobry
Sformułowanie tematu pozwala na określenie zarówno ram chronologicznych – XVIII
stulecie jak i na określenie zasięgu terytorialnego – Europa. Celem pracy powinno być
ukazanie wpływu ideologii Oświecenia na rozwój życia politycznego i społecznego.
Dopuszcza się daleko idącą swobodę koncepcji tematu. Zdający musi zdecydować
o strukturze pracy przyjmując układ rzeczowy lub rzeczowo-chronologiczny, a także wybrać,
których władców i ich państwa podda swojej charakterystyce.
Istotne jest, aby piszący uzasadnił poprawność swojej koncepcji. Autor powinien
rozpocząć pracę od wyjaśnienia istoty ideologii Oświecenia i jej wpływu na absolutyzm,
który ulegając tym ideom przyjął nową formułę absolutyzmu oświeconego. Absolutyzm
oświecony panował między innymi w Prusach Fryderyka II, Austrii Józefa II, Hiszpanii
Karola II, Portugalii Józefa I, Szwecji Gustawa III, Rosji Katarzyny II i częściowo za
panowania innych władców. W zależności od dokonanego wyboru w pracy powinny znaleźć
się hasła filozofii oświecenia, do których odwoływano się reformując państwa, w dziedzinie
politycznej – wzmacniając centralizm w zarządzaniu państwem, rozbudowując armię,
w dziedzinie gospodarczej – stwarzając warunki do rozwoju przemysłu, handlu i rolnictwa,
w dziedzinie społeczno-prawnej – zmieniając system prawny, rozbudowując szkolnictwo,
wchodząc w prerogatywy Kościoła. W imię racji stanu, jedności i siły państwa ograniczano
swobody panów feudalnych zyskując poparcie mieszczaństwa, które dążyło do zdobycia
równorzędnej pozycji ze szlachtą.
Zdający musi wyraźnie ukazać styl panowania władcy, funkcjonowanie i osiągnięcia
państwa, wykazując umiejętność biegłego posługiwania się pojęciami historycznym, selekcją
faktów i umiejętnością syntezy. W pracy powinna znaleźć się ocena skuteczności polityki
władcy w wielu dziedzinach życia społecznego.
Ocena: dopuszczający
Piszący powinien wykazać się znajomością podstawowych faktów, poprawnie wybrać
władcę i opisać jego działania. Powinien też właściwie umieszczać zjawiska występujące
w osiemnastowiecznej Europie oraz ukazać wkład i rolę władcy w budowę państwa
absolutyzmu oświeconego. W pracy powinna znaleźć się próba samodzielnej oceny, choć
może być ona bardzo uproszczona.
strona 2 z 11
92
Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie – Matura próbna – marzec 2002
Proponowane kryteria do tematu 2
Władza zwierzchnia Rzeczypospolitej Polskiej należy do narodu – Państwo
polskie jest wspólnym dobrem wszystkich obywateli. Dokonaj analizy
porównawczej ustroju Rzeczypospolitej Polskiej – przed i po maju 1926.
I.
Analiza tematu
– zakres terytorialny (ziemie Rzeczypospolitej),
– zakres chronologiczny od 1918 do 1939,
– zakres tematyczny (selekcja i hierarchizacja faktów oraz zjawisk dotyczących
kształtowania się ustroju Rzeczypospolitej Polskiej.
II.
Wprowadzenie tematu
– sprawa polska w czasie I wojny światowej,
– walka o granice II RP a konferencja pokojowa po I wojnie światowej,
– ośrodki władzy i koncepcje ustrojowe przyszłego państwa.
III. Rozwinięcie
Głównym trzonem pracy musi być porównanie ustroju, w którym znaleźć się powinny
odniesienia do najważniejszych problemów i wydarzeń jak np.:
– Sejm Ustawodawczy wybrany 26 I 1919 roku jako zakończenie I etapu budowy
państwa polskiego,
– „mała konstytucja”,
– konstytucja marcowa i wybory prezydenckie,
– słabość systemu demokratycznego II Rzeczypospolitej,
– kryzys polityczny państwa,
– zbrojny zamach stanu,
– znowelizowanie konstytucji (nowela sierpniowa),
– sanacja i jej rządy,
– opozycja wobec sanacji,
– konstytucja kwietniowa.
W porównaniu musi być czytelne odniesienie do władzy ustawodawczej, wykonawczej,
sądowniczej, sytemu politycznego oraz chronologiczne ujęcie zachodzących zjawisk.
IV.
Podsumowanie i wnioski końcowe
– w zakończeniu powinny pojawić się wnioski całościowo ujmujące najważniejsze
procesy zachodzące w życiu politycznym i społecznym w II Rzeczypospolitej od
momentu jej odrodzenia do wybuchu II wojny światowej,
– uczeń powinien przeprowadzić analizę i podjąć ocenę zachodzących zjawisk i ich
wpływ na kształtowanie się ustroju państwa polskiego.
strona 3 z 11
93
Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie – Matura próbna – marzec 2002
Katalog sprawdzonych wiadomości
i umiejętności
Poziomy
wymagań
K P R D
I. – PIERWSZY POZIOM WYMAGAŃ – WIADOMOŚCI
A – Zapamiętać
a) – daty i związane z nimi fakty
1914-1918 – I wojna światowa
1918 – odzyskanie niepodległości
1918 – Piłsudski Tymczasowym Naczelnikiem Państwa
1919 – konferencja pokojowa i traktat wersalski
1919 – rząd koalicyjny Paderewskiego
1919 – wybory do Sejmu Ustawodawczego
1919 – „mała konstytucja”
1918 – 1921 – kształtowanie się granic państwa
1921 – konstytucja marcowa
1922 – wybory prezydenckie
1923 – pakt lanckoroński
1923 – rezygnacja Piłsudskiego ze wszystkich funkcji państwowych
1923 – pozaparlamentarny rząd Grabskiego
1924 – ustawa o naprawie skarbu i reformie walutowej
1925 – konkordat ze Stolicą Apostolską
1925 – Locarno
1926 – przewrót majowy
1926 – nowela sierpniowa
1928 – wybory do sejmu z udziałem BBWR
1930-1932 – „proces brzeski”
1934 – utworzenie obozu w Berezie Kartuskiej
1935 – konstytucja kwietniowa
1935 – śmierć Piłsudskiego
1935 – zmiana ordynacji wyborczej odbierającej obywatelom prawo
bezpośredniego zgłaszania kandydatów
1937 – Front Morges – opozycja centro-prawicowa
inne
b) – postacie
J. Piłsudski, W. Witos, I. J. Paderewski, W. Grabski, G. Narutowicz,
S. Wojciechowski, I. Mościcki
J. Moraczewski, A. Skrzyński, K. Bartel, W. Sławek, M. Rataj,
I. Daszyński, W. Sikorski, W. Korfanty, E. Rydz- Śmigły
K. Świtalski, K. Popiel, E. Kwiatkowski
B. Miedziński, A. Hlond, A. Bniński
inni
strona 4 z 11
94
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie – Matura próbna – marzec 2002
K
P
R
D
B – Rozumieć
a) terminy i pojęcia
mała konstytucja, konstytucja, konstytucja marcowa i kwietniowa,
sejm, Sejm Ustawodawczy, Zgromadzenie Narodowe, mniejszość
narodowa, nowela sierpniowa
PSL – „Wyzwolenie”, PSL – „Piast”, ND, ChD, BBWR, KPP, PPS,
sanacja, demokracja parlamentarna, rządy autorytarne
Obóz Wielkiej Polski, Obóz Zjednoczenia Narodowego,
Obóz Narodowo-Radykalny
Front Morges
inne
b) istotę wydarzeń i problemów
znaczenie i treść konstytucji
proces kształtowania się demokracji parlamentarnej
kształtowanie się różnych ruchów społecznych i politycznych
funkcjonowanie państwa w okresie demokracji i rządów
autorytarnych
zmiany w układach sił parlamentarnych i pozaparlamentarnych
inne
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
II – UMIEJĘTNOŚCI
C – Stosowanie w sytuacjach typowych
wyjaśnić, na czym polega demokracja parlamentarna
wyjaśnić okoliczności i konsekwencje zamachu majowego
wyjaśnić okoliczności i skutki zmiany konstytucji
ocenić działalność wybranych postaci reprezentujących różne opcje
polityczne
inne
X
X
X
X
X
D – Stosowanie w sytuacjach problemowych
ocenić znaczenie zmian politycznych zachodzących w II RP
dostrzegać i oceniać różnice w ustroju państwa przed i po 1926
wskazać konsekwencje przejścia od demokracji parlamentarnej do
rządów autorytarnych
inne
X
X
X
X
strona 5 z 11
95
101
Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie – Matura próbna – marzec 2002
Proponowane kryteria do tematu 3
Clermont – Jerozolima – Malbork. Czas wypraw krzyżowych
Nr
I
II
III
IV
Część A – analiza źródeł
Proponowane odpowiedzi
1. Urban II zwrócił się do duchowieństwa i ludu.
2. Papież wskazał na:
−
zagrożenie ze strony Arabów i Turków, którzy zajmując nowe terytoria
dotarli do Morza Śródziemnego,
−
zabijanie i zabieranie do niewoli ludności chrześcijańskiej,
−
wypieranie tej ludności z podbitych terenów,
−
niszczenia kościołów i grabieży mienia,
−
konieczność przyjścia z pomocą chrześcijanom,
−
fakt, iż reakcji może doprowadzić do dalszych strat na rzecz świata
islamskiego.
3. Uczestnicy wypraw mogli liczyć na bogactwa, obfitość łupów, wolność
osobistą (chłopi), odpuszczenie grzechów, szczęście, zbawienie wieczne,
nawrócenie na wiarę.
4. Koniec zimy, wiosna 1096 r.
5. Europejczycy – Turcy, Arabowie, Saraceni.
6. Rycerze chrześcijańscy łączyli swe oddziały by skuteczniej zdobyć miasta.
Oblegali miasto i za pomocą drabin forsowali mury obronne. Opór
obrońców zmusił krzyżowców do zastosowania ruchomej wieży
oblężniczej, przeciwko której obrońcy użyli machiny wyrzucającej duże
kamienie i ogień. Atakujący odpowiedzieli rzucaniem dużych kamieni,
włóczni i użyciem bosaków, którymi spychano obrońców. Atakujący
podkopywali też mury obronne.
7. Krzyżowcy mordowali napotkanych mieszkańców zdobytego miasta bez
względu na płeć i wiek i grabili ich mienie.
Tym, którzy zgromadzili się na wezwanie Bomunda odebrano rzeczy,
które posiadali, a następnie jednych odesłano do Antiochii by ich sprzedać
w niewolę, a innych zamordowano, mimo wcześniejszych obietnic
bezpieczeństwa i zachowania życia.
8. Półwysep Pirenejski, tereny Bizancjum w Azji Mniejszej, Syria
i Palestyna.
9. Konstantynopol, Królestwo Jerozolimy, Hiszpania.
10. Drogą morską i lądową.
11. Planowany Jerozolima, faktyczny Konstantynopol.
12. Potępienie przywódców za:
−
za zmianę celu i kierunku wyprawy,
−
przedkładanie dóbr ziemskich nad duchowe
−
złupienie dóbr cesarskich
−
gwałty, przemoc, rabunki wobec ludności osób duchownych
−
niszczenie Kościoła: świątyń, majątków doprowadzenie do poniżenia
kościoła greckiego i uniemożliwienie uznania przez niego obediencji
Rzymu.
strona 6 z 11
96
Pkt.
0–2
0–5
0–6
0–1
0–2
0–6
0–4
0–3
0–3
0–2
0–2
0–6
Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie – Matura próbna – marzec 2002
13. Zdający:
−
wskazuje na ideały rycerskie, do których odnosi ocenę
V
−
podaje przykłady postępowania rycerzy, które ocenia
−
podaje źródła, z których wybiera przykłady
−
podejmuje próbę syntetycznej oceny postępowania rycerzy chrześcijańskich.
14. 1 lipca 1217 roku.
15. Dekret wyznaczał papieżowi i całemu duchowieństwu rolę organizatora,
którego zadaniem była pomoc i rada w przygotowaniu wyprawy, wsparcie
duchowe oraz zachęcanie do udziału w krucjacie. Ponadto zobowiązywali
się do wsparcia finansowego oraz do informowania wszystkich
o decyzjach soboru laterańskiego.
16. Klątwa osobista, interdykt rzucony na kraj.
17. Uczestnicy wyprawy mieli cieszyć się specjalnymi względami: zwalnianie
z danin, opłat i innych ciężarów, odpuszczenie grzechów, zbawienie
VI
wieczne oraz opieka św. Piotra i Kościoła.
18. Uczestnicy wyprawy – wyposażenie i zaopatrzenie na okres wyprawy. Ci,
którzy osobiście nie wezmą udziału mają dostarczyć odpowiednią liczbę
zbrojnych z zaopatrzeniem na okres trzech lat. Kościół – zaoszczędzone
środki finansowe, opłacenie transportu morskiego, wszyscy duchowni
dwudziestą część dochodu przez trzy lata, pełną dziesięcinę.
19. „aby ci, którzy osobiście nie pośpieszą z pomocą do Ziemi Świętej,
dostarczyli odpowiedniej liczby zbrojnych z zaopatrzeniem na przeciąg trzech
lat, zależnie od własnej możliwości – dla odpuszczenia swoich grzechów”.
20. W roku 1190 podczas oblężenia Akki grupa niemieckich rycerzy założyła
szpital niosący pomoc chorym i potrzebującym. Na wniosek hrabiów
i dostojników walczących w Ziemi Świętej Henryk VI wyjednał u papieża
zgodę na zatwierdzenie i konfirmację szpitala. Papież ustanowił we
wspomnianym szpitalu regułę braci szpitala Jerozolimskiego.
VII
21. Szereg wolności, immunitetów i zwolnień;
– prawo używania czarnego krzyża i białego płaszcza,
– prawo do wyboru mistrza,
– zwolnienie z dziesięciny,
– posiadanie dóbr na wyłączność zakonu.
22. Uczeń odwołując się do źródeł powinien oprzeć się między innymi na
VIII
argumentach Urbana II, Innocentego III lub na dekrecie soboru
laterańskiego.
23. Zdający odwołując się do źródeł powinien oprzeć się między innymi na
IX
argumentach Urbana II, Innocentego III lub na dekrecie soboru laterańskiego.
24. 1 – A;
3 – C;
3 – B,
4 – C.
25. Sobór – zebranie biskupów ze wszystkich diecezji pod przewodnictwem
papieża obradujące nad sprawami wiary, organizacji i dyscypliny kościelnej.
Rekonkwista – nazwa przyjęta dla walk rycerstwa chrześcijańskiego na
Półwyspie Pirenejskim o wyzwolenie spod panowania Arabów.
X
Krucjata dziecięca – pielgrzymka dzieci francuskich i włoskich, których
niewinność i zapał wiary miały doprowadzić, jak wierzono, do odzyskania
Ziemi Świętej.
Obediencja – bezwarunkowe posłuszeństwo rozkazom przełożonego w
kościele katolickim – przysięga posłuszeństwa. Uznanie przez władców
katolickich wybranego papieża.
XI
C – kartograficzne; A, B, D, F – opisowe; E, G – aktowe.
0–6
0–1
0–3
0–2
0–4
0–6
0–1
0–4
0–5
0–5
0–6
0–4
0–8
0–3
strona 7 z 11
97
Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie – Matura próbna – marzec 2002
Część B – wypracowanie
Omów i oceń stosunki polsko – krzyżackie do połowy XIV wieku.
Ocena: bardzo dobry
Piszący powinien rozpocząć pracę od analizy tematu, w której dokona określenia i selekcji
najważniejszych problemów i zjawisk. W pracy oprócz faktów i postaci wpływających na
stosunki między obydwoma państwami musi znaleźć się charakterystyka zakonu. Opis musi
obejmować szerokie tło historyczno-geograficzne.
W pracy powinny znaleźć się:
• opis powstania zakonu;
• informacja o sytuacji wewnętrznej państwa polskiego w XIII wieku;
– rozbicie dzielnicowe,
• pojawienie się Krzyżaków na ziemiach polskich;
– sprowadzenie zakonu w celu podboju i chrystianizacji Prus,
– nadanie w czasowe władnie ziemi chełmińskiej,
• powstanie państwa zakonnego;
– schrystianizowanie i podbój Prusów,
– przeniesienie stolicy do Malborka,
– połączenie z Zakonem Kawalerów Mieczowych,
• zajęcie Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków;
• próby odzyskania Pomorza Gdańskiego przez Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego;
– sąd w Inowrocławiu,
– wojna Łokietka z Krzyżakami 1326 – 1333,
– zjazd w Wyszehradzie,
– sąd w Warszawie,
– pokój w Kaliszu,
• wpływ polityki papiestwa, cesarstwa i sąsiadów na stosunki polsko – krzyżackie.
W zakończeniu powinny pojawić się wnioski całościowo ujmujące stosunki polsko-krzyżackie
w omawianym okresie. Obowiązuje syntetyczne podsumowanie i ocena. Zdający powinien biegle
posługiwać się pojęciami historycznymi.
Ocena : dopuszczający
Uczeń powinien wykazać się zrozumieniem tematu i znajomością podstawowych faktów
z dziejów stosunków polsko-krzyżackich. W pracy powinny się znaleźć:
• podstawowe informacje o państwie polskim XIII wieku;
• sprowadzenie Krzyżaków;
• zaostrzenie stosunków po zajęciu Pomorza Gdańskiego;
• procesy i pokój w Kaliszu.
W zakończeniu powinna znaleźć się próba wnioskowania i samodzielnej oceny zachodzących
procesów.
strona 8 z 11
98
Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie – Matura próbna – marzec 2002
KARTA RECENZJI I OCENY PISEMNEJ PRACY Z HISTORII
Kod
maturzysty
Imię i nazwisko
egzaminatora
A. Recenzja
I. Zgodność z tematem
...................................................................................................................................
II. Stopień opanowania materiału faktograficznego – max. 40 pkt.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.................................................................................................................................
III. Umiejętności – max. 25 pkt.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
................................................................................................................................
IV. Samodzielność i dojrzałość prezentacji materiału faktograficznego – max. 20 pkt.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.................................................................................................................................
V. Poprawność językowa – max. 10 pkt.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.................................................................................................................................
VI. Estetyka i czytelność pracy – max. 5 pkt.
.......................................................................................................................................................
.................................................................................................................................
B. PROPONOWANA OCENA PRACY
SUMA PUNKTÓW
............................................................................................................
(DATA I PODPIS)
C. DECYZJA PRZEWODNICZĄCEGO
PKE
.................................................................................
.........................................
(DATA I PODPIS)
D. IMIĘ I NAZWISKO ABITURIENTA
strona 9 z 11
99
Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie – Matura próbna – marzec 2002
KARTA RECENZJI I OCENY PISEMNEJ PRACY Z HISTORII (Temat 3)
Kod
maturzysty
Imię i nazwisko
egzaminatora
A. Recenzja
Część A
Nr zadania
Max.
Przyznana
liczba
liczba
punktów punktów
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
2
5
6
1
2
6
4
3
3
2
2
6
13
6
14
15
16
17
18
19
20
21
1
3
2
4
6
1
4
5
VIII.
22
5
IX.
23
6
X.
24
25
4
8
XI.
26
3
I.
II.
III.
IV.
V.
VI.
VII.
RAZEM
strona 10 z 11
Uwagi recenzenta
100
100
Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie – Matura próbna – marzec 2002
Część B
I. Zgodność z tematem
...................................................................................................................................
II. Stopień opanowania materiału faktograficznego – max. 40 pkt.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.................................................................................................................................
III. Umiejętności – max. 25 pkt.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
................................................................................................................................
IV. Samodzielność i dojrzałość prezentacji materiału faktograficznego – max. 20 pkt.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.................................................................................................................................
V. Poprawność językowa – max.10 pkt.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.................................................................................................................................
VI. Estetyka i czytelność pracy – max. 5 pkt.
.......................................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Liczba punktów
Część A Część B
Suma
B. PROPONOWANA OCENA PRACY
............................................................................................................
(DATA I PODPIS)
C. DECYZJA PRZEWODNICZĄCEGO
PKE
1/2 SUMY
PUNKTÓW
.................................................................................
.........................................
(DATA I PODPIS)
D. IMIĘ I NAZWISKO ABITURIENTA
strona 11 z 11
101