pliku - MODELmaniak.pl

Violetta i Paweł Dejnakowie
Zootrop –
pradziadek kina domowego
Niedawny sukces łódzkiego studia SE-M
MA-FFOR-,, który filmem Piotruś i wilk oskarowo podbił
Hollywood, przypomniał również wcześniejsze dokonania polskiej animacji i naszych twórców
„ruchomych obrazów”. Za temat niniejszego artykułu „Na warsztacie” wybraliśmy zatem,
opracowany w Zespole Pracowni Modelarskich wrocławskiego MDK na potrzeby jednej z naszych
pracowni filmowych przyrząd, na podstawie pomysłu, który już ponad 150 lat bawi,
jednocześnie ucząc zasad rządzących współczesnym tak dużym, jak i małym ekranem.
M
arzenie, by nieruchome obrazy poruszyć tak, by
do złudzenia przypominały rzeczywistość, towarzyszy ludzkości bodaj tak samo długo, jak marzenie o lataniu. Poznanie zasad perspektywy i podstaw optyki było niezbędne, by w XVII, za sprawą jezuity Athanatiusa Kirchera mogła powstać laterna
magica (latarnia magiczna – praprzodek dzisiejszego
rzutnika slajdów).
Jednak prawdziwy rozkwit urządzeń do projekcji animowanych – „żywych” obrazów nastąpił w XIX
w. Niebagatelną rolę odegrały tu wynalazki związanie
z fotografiką (począwszy od dagerotypu opatentowanego w 1839 r. przez Louisa Daguerre’a). W ciągu całego XIX wieku skonstruowano wiele urządzeń wyko-
1
2
64
Przydatne materiały. Dwa arkusze A3 i klej do ich połączenia można zastąpić 1 ciemnym brystolem, ale i tak
dwukrotnie powiększony rys. A będzie nam potrzebny.
Zabytkowy zootrop z 1900 r. oświetlany był świeczką wkładaną w środek metalowego cylindra, który obracany ręką
wirował na metalowej osi wieńczącej drewnianą podstawkę.
„Filmy” były wówczas przedmiotami międzysąsiedzkiej wymiany, podobnie jak do niedawna kasety VHS lub dziś płyty DVD (fot. via www.calacinta.com).
3
Wnętrze cylindra z widocznym mocowaniem osi i włożonym „filmem”.
4
Tak wygląda cylinder i uchwyt do
trzymania osobno – ten ostatni
można też wykonać z opakowania
jajka-niespodzianki. Metalowe podkładki zmniejszą tarcie podczas obrotu cylindra.
6
5
Zootrop gotowy do prezentacji.
rzystujących
właśnie poznaną „ułomność”
ludzkiego wzroku. Najczęściej
zarówno same ich rozwiązania, jak i ich najdziwniejsze nazwy zostały już zapomniane – dla przykładu:
bioscop z 1852 r. Juliena Dubosq, bardziej skomplikowany pleograf Kazimierza Prószyńskiego, przedlumiere’owe prototypy projektorów kinowych lesznianina
Ottomara Anschütza czy Stanisława Jurkowskiego.
Dziś stosunkowo łatwo spotkać można jedynie
zdjęcia maszyn najsławniejszych wynalazców – kinetoskopu Edisona (1893), kinematografu Lumiere’ów
(1894). Czasem można też spotkać przykłady najprostszych z dawnych „projektorków domowych”, takich jak finetoskop (finitiscop, phenakistoscope), praxinoskop 9 czy „nasz” tytułowy bohater – zootrop 1
(zoo- gr. zóon ‘zwierzę’ – językozn. pierwszy człon wyrazów złożonych wskazujący na ich związek znaczeniowy ze zwierzęciem; trop – łac. tropus z gr. trópos –
zwrot, kierunek) zwany bywa niekiedy również zoetropem) skonstruowany w 1834 r przez brytyjskiego nauczyciela matematyki, Williama George’a Hornera.
Idea małych projektorków, bardzo swego czasu
popularnych jako swego rodzaju zabawki dydaktyczne, opierała się na zasadzie działania stroboskopu –
migawkowego oświetlania/pokazywania kolejnych
z narysowanych na papierze (później również na błonie filmowej) obrazków (później zdjęć) – dając w efekcie złudzenie ruchu. Dzisiejsze kino, telewizja, wideo
to tylko udoskonalone formy tejże idei.
MONTAŻ
Wykonanie naszego minikina polecamy rozpocząć od
przygotowania rysunków na
podstawie rysunku montażowego A . Ponieważ najkorzys-
Dla „słabowitych” – dodatkowy napęd elektryczny. Oś silniczka (zaopatrzoną dodatkowo w kilkumilimetrowy odcinek gumowego wentyla lub
igelitu) w wystarczy przyłożyć
do dolnej krawędzi cylindra,
by zapewnić sobie stałą, odpowiednią prędkość obrotową.
7
Pierwsze wrażenie po uruchomieniu jest zaskakujące!
MATERIAŁY I NARZĘDZIA
Do zbudowania współczesnej – prostej wersji
zootropu niezbędne nam będą 2 :
– biały papier kancelaryjny A3
– czarny (ew. inny – ale ciemny) karton formatu A3,
gramatury 250–350 g/m2
– tektura grubości 2 mm (ew. niepotrzebna płyta CD)
– patyczek do szaszłyków średnicy 3 mm, długości
120 mm
– dobry klej do drewna i papieru
– ołówek, cyrkiel, liniał (min. 40 cm), nożyczki, nożyk
do tapet
8
W trakcie zajęć pozalekcyjnych (tu w SP 25 we Wrocławiu) budujemy zazwyczaj zootropy z jednokolorowych
kartonów – rozwiązanie to jest mniej czasochłonne.
65
tniej – ze względu
na oświetlenie „ruchomych obrazów” –
będzie wykonać
wnętrze zootropu
w jasnym kolorze,
dlatego rysunki elementów wykonane
na białym, cienkim
papierze, dobrze bęPraksinoskop – bliski kuzyn zootropu –
dzie nakleić bezpośjest o tyle kłopotliwy w amatorskim wyrednio na czarny karkonaniu, że do jego wykonania potrzeton. Koło, stanowiąbujemy wielu małych lusterek, w któce dno urządzenia,
rych odbijają się oglądane obrazki.
najwygodniej pokleić
dwumilimetrową
tekturą – w niej najłatwiej będzie umocować oś zootropu, poza tym jako cięższe, pełnić będzie funkcję koła zamachowego (wykorzystując do tego celu krążek CD, trzeba się będzie nieco bardziej potrudzić, by uzyskać wystarczająco pewne i jednocześnie osiowe mocowanie patyczka). Oczywiście, jeśli posiadamy odpowiednio nagwintowany (metalowy) pręt i eleganckie, a przy tym szerokie nakrętki – też można tu je zamiennie zastosować.
Po wyschnięciu kleju wycinamy elementy.
W naszym zootropie celowo – dla uproszczenia wycinania – szczeliny są wycinane (nawet samymi nożyczkami) aż do górnej krawędzi pierścienia. Kto jednak
wprawnie operuje modelarskim skalpelem lub tapetowym nożykiem, może się pokusić o wycięcie okienek
z 6–8 mm marginesem na górnej krawędzi. Otwór
w dnie musi być wykonany dokładnie w środku koła –
warto o tym pamiętać, by uniknąć później przykrych
niespodzianek. Sklejamy najpierw obręcz, a potem dopiero do niej dno – to najoptymalniejsza kolejność. Do
czasu wyschnięcia kleju całość pozostawiamy pod obciążeniem (do środka wkładając krążek CD, a na niego
np. słój z wodą). W tym czasie wykonujemy uchwyt
do trzymania zootropu – w formie sześcianu lub (to opcja dla mniej pracowitych) wykorzystujemy do tego
opakowanie zabawki z jajka-niespodzianki. Pręt stanowiący oś zootropu musi być zamocowany również
możliwie najstaranniej – prostopadle do dna urządzenia, w sposób wykluczający przechylanie się cylindra
na boki. W pokazanym na zdjęciach egzemplarzu
wzmocnienie mocowania stanowią sześciomilimetrowej szerokości paski brystolu, ciasno zwinięte i przyklejone zarówno do szaszłykowego patyczka, jak i obu
stron dna zootropu 3 , 4 . Dla zmniejszenia tarcia, pomiędzy dno cylindra a uchwyt do trzymania, wkładamy dwie metalowe podkładki. Dół rączki, którym będziemy wprawiać w ruch nasz „projektor”, można też
zabezpieczyć np. rurką termokurczliwą 5 .
9
DOMOWE KINO
66
By obejrzeć pierwszy film dołączony do rysunków, trzeba złożyć go w pierścień, wykorzystując odpowiednie nacięcia i wsunąć do zbudowanego urządzenia. Po zakręceniu walca zootropu (ręką lub dodatkowym małym silniczkiem przyłożonym do boku 6 – na
ilustracji minimikser do kakao z silniczkiem typu mabuchi 130, 3 V), patrząc na rysunki poprzez szczeliny
w pierścieniu, ujrzymy migawki tworzące jedenastoklatkową, zapętloną animację. Oczywiście rysunki dołą-
czone do artykułu to tylko prosta prezentacja – liczymy
na to, że ambitniejsi Czytelnicy zechcą stworzyć...
WŁASNY FILM
Wbrew pozorom to wcale nietrudne – dodatkowo mając (w odróżnieniu od pierwszych twórców) do
dyspozycji komputer, aparat cyfrowy i w miarę dobry
program graficzny – zadanie to będzie jeszcze łatwiejsze! Na początek warto ustalić, czy będzie to film rysunkowy, czy fabularny. W pierwszym wypadku projektujemy lub przetwarzamy na nasze potrzeby proste
sekwencje rysunkowe (nie powinny mieć zbyt dużo
szczegółów – najkorzystniej wypadają w końcowym
efekcie rysunki sylwetkowe i stosunkowo duże elementy obrazków). Mniej wprawni w rysowaniu mogą
wykorzystać rysunki np. z animowanych gifów dostępnych w Internecie. Można również wykorzystać na
własny użytek fragment ulubionej kreskówki lub dowolnego filmu. Tak czy owak, sekwencja obrazków
powinna być w miarę możliwości zapętlona – to znaczy, że po ostatnim kadrze powinien bez „skoku” następować kadr pierwszy – wtedy i nasz „film” nie będzie urwany. Dodatkowa uwaga – kadry do naszego
„kinoaparatu” powinny też być raczej kwadratowe,
a nawet pionowe – zawęża to nieco pulę przydatnych
źródeł, tym bardziej że w wyniku „projekcji” obrazy
są jeszcze dodatkowo „odchudzane”.
Po skompletowaniu 11 kadrów należy je umieścić w odpowiedni sposób na zootropowej „taśmie filmowej”. Szablon pozwalający na właściwe wycentrowanie poszczególnych obrazków znajduje się na rys.
A . Po wydrukowaniu/narysowaniu własnego filmu
na docelowej taśmie zakładamy go do „projektora” i
okiem rasowego krytyka oceniamy. Jak wygląda?...
Zasługuje na Oscara?...
Życzymy udanych produkcji. Jak zazwyczaj, namawiamy do prezentacji udanych prac na internetowym forum MT. Relacje Czytelników będziemy uważnie oglądać w dziale „Na warsztacie – zdjęcia”. Najciekawsze prace zostaną również dodatkowo nagrodzone pulą 150 punktów autorskich. z
Ciekawe linki dotyczące zootropów itp.:
– zdjęcia archiwalnego zootropu z fot. 1
http://www.calacinta.com/11/imatges/album/precine/pages/1%20ZOOTROP%20i%20tires%20paper,%201900.htm
– http://www.calacinta.com/11/imatges/album/precine/pages/3%20ZOOTROP%201900%2C%20funcionant.%20tif.htm
– http://www.calacinta.com/11/imatges/album/precine/pages/2%20ZOOTROP%201900%2C%20detall%20interior.%20tif.htm
– komercyjna, współczesna replika starego zootropu:http://www.torquato.de/wundertrommel-_zootrop_.html
– koń z dżokejem (plik sketchup): http://sketchup.google.es/3dwarehouse/details?mid=3033656328c1e705ca614abb1a17f2c8
– koń Muybridge’a (anim. gif): http://ro.wikipedia.org/wiki/Imagine:Muybridge_horse_gallop_animated.gif
– tańcząca para z fenitoskopu (anim. gif):
http://de.wikipedia.org/wiki/Bild:Phenakistoscope_3g07690b.gif
1
Rysunki elementów w skali 1:2
(do uzupe³nienia
o wymiary i opisy)
67