D - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

Sygn. akt I ACa 1024/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 22 kwietnia 2015 r.
Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny
w składzie:
Przewodniczący :
SSA Zofia Kawińska-Szwed
Sędziowie :
SA Elżbieta Karpeta (spr.)
SO del. Ewa Solecka
Protokolant :
Anna Wieczorek
po rozpoznaniu w dniu 8 kwietnia 2015 r. w Katowicach
na rozprawie
sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.
przeciwko Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Izby Celnej w (...)
o zapłatę
na skutek apelacji powódki
od wyroku Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej
z dnia 17 września 2014 r., sygn. akt I C 36/14
1) oddala apelację;
2) zasądza od powódki na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa 2 700 (dwa tysiące
siedemset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.
Sygn. akt I ACa 1024/14
UZASADNIENIE
(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. domagała się zasądzenia na swoją rzecz od pozwanego
Skarbu Państwa – Naczelnika Urzędu Celnego w (...) kwoty 98.450,01 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia
wniesienia pozwu do dnia zapłaty.
W uzasadnieniu powódka podniosła, że poniosła szkodę w dochodzonej wysokości, związaną z bezprawnym
zatrzymaniem przez funkcjonariuszy Urzędu Celnego w (...) urządzeń do gier rozrywkowych. Urządzenia te zostały
zajęte w lokalach użytkowych: W. G. i C. G., prowadzących działalność gospodarczą pod firmą (...) W. G. i C. G., oraz
M. H., prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...). Zatrzymania urządzeń dokonane byłu w 2011 i 2012r.
Pozwany Skarb Państwa wniósł o oddalenie powództwa zarzucając, że działania funkcjonariuszy Urzędu Celnego były
zgodne z obowiązującymi przepisami procedury administracyjnej i karnej, w szczególności mogli oni podejmować
działania mające na celu rozpoznawanie, wykrywanie i zwalczanie przestępstw i wykroczeń skarbowych oraz ściganie
ich sprawców, w tym określonych w art. 107 § 1 kks. W związku z tym, że zachodziło uzasadnione podejrzenie
popełnienia przestępstwa, wszczęcie postępowań było zgodne z prawem. Pozwany zakwestionował również powstanie
szkody u powódki, w tym w podanej w pozwie wysokości.
Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:
Powódka zawarła w dniach 28 kwietnia i 28 maja 2010r. z (...) spółką z siedzibą w N. na C. ramowe umowy
poddzierżawy, zgodnie, z którymi powódka przyjęła do użytkowania i pobierania pożytków w zamian za czynsz
urządzenia do gier rozrywkowych produkcji (...). Czynsz w umówionej wysokości 970 zł. miesięcznie za jedno
urządzenie powódka miała płacić w ratach miesięcznych w terminie do dnia 20 każdego następnego miesiąca. Umowa
została zawarta na czas nieokreślony. W dniu 20 grudnia 2011 r. strony zawarły aneks do umowy, który wszedł w życie
1 stycznia 2012 r., w którym zmieniono stawkę czynszu na kwotę 679,00 zł.
W dniu 2 lipca 2011 r. powódka zawarła z W. i C. G. umowę o wspólnym przedsięwzięciu, zgodnie z którą w lokalu (...) w
P. miały zostać zainstalowane urządzenia do gier rozrywkowych produkcji (...), strony miały eksploatować je wspólnie.
Kwoty pochodzące z wpłat klientów miały stanowić dochód W. i C. G., W. i C. G. natomiast zobowiązali się do zapłaty
na rzecz powódki opłaty ryczałtowej w wysokości miesięcznie 1 500,00 zł (z podatkiem VAT) za każde urządzenie.
Strony ustaliły, że jeżeli urządzenie stanie się nieaktywne m.in. na skutek zajęcia przez organ administracji państwowej
opłata ryczałtowa zostanie pomniejszona proporcjonalnie do ilości dni wyłączenia urządzenia z eksploatacji. Umowę
zawarto na okres 12 miesięcy. W lokalu zainstalowano urządzenia (...), (...).
W dniu 16 lipca 2011 r. w lokalu (...) w P. funkcjonariusze Urzędu Celnego w (...) przeprowadzili kontrolę w
zakresie przestrzegania przepisów regulujących urządzanie i prowadzenie gier hazardowych. W lokalu działało jedno
urządzenie, kontrolujący przeprowadzili eksperyment – grę kontrolowaną na automacie. Gra została zarejestrowana
za pomocą kamery. W wyniku kontroli stwierdzono urządzanie gier na automacie w rozumieniu ustawy o grach
hazardowych w lokalu nie będącym kasynem, brak koncesji na prowadzenie kasyna. Stwierdzono, że wynik gry jest
uzależniony od przypadku, gra ma charakter losowy. Automat o nr (...) zatrzymano i przewieziono do magazynu
depozytowego. W dniu 19 lipca 2011 r. w lokalu (...) w P. funkcjonariusze Urzędu Celnego w (...) przeprowadzili
kontrolę w zakresie przestrzegania przepisów regulujących urządzanie i prowadzenie gier hazardowych. W lokalu
działało jedno urządzenie, kontrolujący przeprowadzili eksperyment – grę kontrolowaną na automacie, gra została
zarejestrowana za pomocą kamery. W wyniku kontroli stwierdzono urządzanie gier na automacie w rozumieniu
ustawy o grach hazardowych w lokalu nie będącym kasynem, brak koncesji na prowadzenie kasyna, stwierdzono, że
wynik gry jest uzależniony od przypadku. Automat zatrzymano i przewieziono do magazynu depozytowego. Powódka
wniosła zastrzeżenia do protokołu kontroli, zastrzeżenia nie zostały rozpoznane. Postanowieniem z 26 sierpnia 2011
r. Prokurator Prokuratury Rejonowej w Ż. zatwierdził zatrzymanie przeprowadzone w dniu 16 lipca 2011 r. automatu
(...). Postanowieniem z 4 listopada 2011 r. Sąd Rejonowy w Ż. wydanym w sprawie II Kp 461/11uchylił postanowienie
Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Ż. z 26 sierpnia 2011 r. w przedmiocie zatrzymania automatu (...). W dniu 13
grudnia 2011 r. powódce wydano automat (...). Powódka obliczyła poniesioną w związku z zajęciem automatu (...)
szkodę na kwotę 4 696,85 zł, obejmującą kwotę 3 438,71 zł poniesioną tytułem czynszu za dzierżawę urządzenia i kwotę
1 258,14 zł jako utracony przychód z opłaty ryczałtowej należnej na podstawie umowy o wspólnym przedsięwzięciu.
Postanowieniem z 23 grudnia 2011 r. Naczelnik Urzędu Celnego w (...) wszczął postępowanie w związku z urządzeniem
gry poza kasynem gry na urządzeniu (...). W toku postępowania postawiono zarzuty prezesowi powodowej spółki.
Ostatecznie dochodzenie w sprawie zostało zamknięte albowiem materiał dowodowy nie dostarczył podstaw do
dalszego prowadzenia postępowania.
W dniu 17 sierpnia 2012 r. W. i C. G. wypowiedzieli umowę o wspólnym przedsięwzięciu. Termin wypowiedzenia
upływał z dniem 31 sierpnia 2012 r.
W dniu 2 czerwca 2011 r. powódka zawarła z M. H. umowę o wspólnym przedsięwzięciu, zgodnie z którą w lokalu
Restauracja (...) w C. miały zostać zainstalowane urządzenia do gier rozrywkowych, strony miały eksploatować je
wspólnie. Kwoty pochodzące z wpłat klientów miały stanowić dochód M. H., który zobowiązał się do zapłaty na rzecz
powódki opłaty ryczałtowej w wysokości miesięcznie 1 500,00 zł (z podatkiem VAT) za każde urządzenie. Strony
ustaliły, że jeżeli urządzenie stanie się nieaktywne m.in. na skutek zajęcia przez organ administracji państwowej opłata
ryczałtowa zostanie pomniejszona proporcjonalnie do ilości dni wyłączenia urządzenia z eksploatacji. Umowę zawarto
na okres 12 miesięcy. W lokalu zainstalowano urządzenia: (...) i (...).
W dniu 6 października 2011 r. w lokalu Restauracja (...) w C. funkcjonariusze Urzędu Celnego w (...) przeprowadzili
kontrolę w zakresie przestrzegania przepisów regulujących urządzanie i prowadzenie gier hazardowych. W lokalu
działały dwa urządzenia, kontrolujący przeprowadzili eksperyment – gry kontrolowane na automacie. Gry zostały
zarejestrowane za pomocą kamery. W wyniku kontroli stwierdzono urządzanie gier na automacie w rozumieniu
ustawy o grach hazardowych w lokalu nie będącym kasynem, brak koncesji na prowadzenie kasyna. Stwierdzono,
że wynik gry jest uzależniony od przypadku, gra ma charakter losowy. Automaty o nr (...) i (...) zatrzymano i
przewieziono do magazynu depozytowego. Powódka wniosła zastrzeżenia do protokołu kontroli. Zastrzeżenia nie
zostały rozpoznane.
Postanowieniem z 12 października 2011 r. Prokurator Prokuratury Rejonowej w P. zatwierdził zatrzymanie
przedmiotów w postaci automatów (...) i (...) w dniu 6 października 2011 r., a postanowieniem z 28 grudnia 2011
r. Sąd Rejonowy w P. w sprawie III Kp 454/11 uchylił postanowienie Prokuratora Prokuratury Rejonowej w P. z 12
października 2011 r. Biegły w zakresie elektroniki i informatyki dr B. B. po przeprowadzeniu badania automatu (...)
stwierdził, że urządzenie to ma charakter symulacyjno sprawnościowy i rozgrywanie gier na tym urządzeniu nie jest
grą na automatach w rozumieniu art. 2 ust. 3 i 5 ustawy o grach hazardowych. Identyczna w konkluzji opinia została
wydana przez tego samego biegłego w odniesieniu do urządzenia (...)
Automaty (...) i (...) zostały powódce zwrócone 15.03.2012 r.
Postanowieniem z 27 sierpnia 2013 r. postępowanie o przestępstwo skarbowe dotyczące automatów (...) i (...) zostało
umorzone.
Powódka obliczyła poniesioną w związku z zajęciem automatu (...) szkodę na kwotę 5 167,65 zł, obejmującą kwotę
2 957,90 zł poniesioną tytułem czynszu za dzierżawę urządzenia, kwotę 2 209,75 zł jako utracony przychód z opłaty
ryczałtowej należnej na podstawie umowy o wspólnym przedsięwzięciu., a szkodę poniesioną w związku z zajęciem
automatu (...) obliczyła na kwotę 4 386,85 zł, poniesioną tytułem czynszu za dzierżawę urządzenia.
W dniu 6 października 2010 r. w lokalu M. H. zainstalowano urządzenie (...). W dniu 18 listopada 2011 r.
funkcjonariusze Urzędu Celnego w (...) przeprowadzili kontrolę w zakresie przestrzegania przepisów regulujących
urządzanie i prowadzenie gier hazardowych, w wyniku której stwierdzono urządzanie gier na automacie w rozumieniu
ustawy o grach hazardowych w lokalu nie będącym kasynem, brak koncesji na prowadzenie kasyna. Automat o nr
(...) zatrzymano i przewieziono do magazynu depozytowego. Powódka wniosła zastrzeżenia do protokołu kontroli.
Zastrzeżenia nie zostały rozpoznane. Postanowieniem z dnia 7 stycznia 2012 r. Urząd Celny uznał za dowód rzeczowy
urządzenie do gier o nr (...) w sprawie o przestępstwo skarbowe i postanowił przechowywać go w magazynie
depozytowym. Postanowieniem z 17 maja 2013 r. Sąd Rejonowy w B. w sprawie III Kp 141/13 utrzymał w mocy
postanowienie Urzędu Celnego w (...) z dnia 7 stycznia 2012 r. o uznaniu za dowód rzeczowy automatu do gier o nr (...).
Przeciwko prezesowi zarządu powodowej spółki skierowano akt oskarżenia o to, że urządzał gry na automacie (...)
wbrew przepisom ustawy o grach hazardowych.
Powódka obliczyła poniesioną w związku z zajęciem automatu (...) szkodę na kwotę 14133,99 zł, obejmującą kwotę
12566,19 zł poniesioną tytułem czynszu za dzierżawę urządzenia i kwotę 1 567,80 zł jako utracony przychód z opłaty
ryczałtowej należnej na podstawie umowy o wspólnym przedsięwzięciu.
W dniu 21 listopada 2011 r. w lokalu Restauracja (...) zainstalowano urządzenie (...).
W dniu 2 grudnia 2011 r. w lokalu Restauracja (...) w C. funkcjonariusze Urzędu Celnego w (...) przeprowadzili kontrolę
w zakresie przestrzegania przepisów regulujących urządzanie i prowadzenie gier hazardowych. W lokalu działał jeden
automat, po przeprowadzeniu eksperymentu – gry kontrolowane na automacie, stwierdzono urządzanie gier na
automacie w rozumieniu ustawy o grach hazardowych w lokalu nie będącym kasynem, brak koncesji na prowadzenie
kasyna. Automat o nr (...) zatrzymano i przewieziono do magazynu depozytowego. Powódka wniosła zastrzeżenia do
protokołu kontroli. Zastrzeżenia nie zostały rozpoznane. Postanowieniem z 8 grudnia 2011 r. Prokurator Prokuratury
w P. zatwierdził zatrzymanie przedmiotów w postaci automatu (...) w dniu 2 grudnia 2011 r. , a
postanowieniem z 7 maja 2012 r. Sąd Rejonowy w B. w sprawie IX Kp 103/12 utrzymał w mocy postanowienie
Prokuratora Prokuratury Rejonowej w P.. Biegły sądowy R. R. po przeprowadzeniu badania automatu stwierdził, że
urządzane na nim gry są grami o charakterze losowym. Postanowieniem z 22 lutego 2013 r. Urząd Celny w (...) uznał
w sprawie o przestępstwo skarbowe automat (...) za dowód rzeczowy i postanowił o przechowywaniu go w magazynie
Urzędu Celnego w (...).
Powódka obliczyła poniesioną w związku z zajęciem automatu (...) szkodę na kwotę 37 403,31 zł, obejmującą kwotę
37 403,31 zł jako utracony przychód z opłaty ryczałtowej należnej na podstawie umowy o wspólnym przedsięwzięciu.
W dniu 21 grudnia 2011 r. w lokalu (...) zainstalowano urządzenie (...) (Sąd Okręgowy błędnie odczytał wpisany na
karcie 42 odręcznie numer urządzenia jako (...)).
W dniu 7 marca 2012 r. w (...) w C. funkcjonariusze Urzędu Celnego w (...) przeprowadzili kontrolę w wyniku której
stwierdzono urządzanie gier hazardowych w lokalu nie będącym kasynem, brak koncesji na prowadzenie kasyna, a
także, że urządzenie umożliwia prowadzenie gier o charakterze losowym. Urządzenie o numerze (...) przewieziono do
magazynu depozytowego Urzędu Celnego po uprzednim zatrzymaniu. Postanowieniem z 12 marca 2012 r. Prokurator
Prokuratury Rejonowej w P. zatwierdził zatrzymanie przeprowadzone w dniu 7 marca 2012 r., a postanowieniem z 18
grudnia 2012 r. Sąd Rejonowy w B. w sprawie III Kp 643/12 nie uwzględnił zażalenia na postanowienie z 12 marca
2012r.
Powódka wniosła zastrzeżenia do protokołu kontroli. Zastrzeżenia nie zostały rozpoznane.
Postanowieniem z 23 lipca 2012 r. Urząd Celny w (...) uznał za dowód rzeczowy automat oznaczony numerem (...) w
postępowaniu przeciwko M. W. o przestępstwo skarbowe. Postanowieniem z 13 listopada 2012 r. Sąd Rejonowy w B.
w sprawie III Kp 556/12 utrzymał w mocy wydane postanowienie o uznaniu za dowód rzeczowy.
Biegły w zakresie elektroniki i informatyki po przeprowadzeniu badania automatu (...) stwierdził, że urządzenie to
nie ma charakteru symulacyjno sprawnościowego i rozgrywanie gier na tym urządzeniu jest grą na automatach w
rozumieniu art. 2 ust. 3 i 5 ustawy o grach hazardowych.
Przeciwko prezesowi zarządu powodowej spółki skierowano akt oskarżenia o przestępstwo skarbowe z art. 107 § 1
kks. Postępowanie karne zostało umorzone przez Sąd Rejonowy w P. postanowieniem z 14 sierpnia 2013 r. w sprawie
II K 91/13.
Powódka obliczyła poniesioną w związku z zajęciem automatu (...) szkodę na kwotę 32 661,36 zł, jako utracony
przychód z opłaty ryczałtowej należnej na podstawie umowy o wspólnym przedsięwzięciu.
W. i C. G. uiścili na rzecz powódki należność wynikającą z faktury za lipiec 2011r. w wysokości 850 zł tytułem opłaty
ryczałtowej dotyczącej automatu (...).
M. H. uiścił na rzecz powódki należności wynikające z faktur za miesiące: czerwiec, lipiec, sierpień, wrzesień,
październik , listopad i grudzień 2011r. oraz za styczeń, luty i marzec 2012r. w łącznej wysokości 19 200 zł.
Powódka regulowała w lipcu, sierpniu, wrześniu, październiku, listopadzie, grudniu 2011, w całym 2012 r., w całym
2013 r. swoje należności wynikające z zawartych umów dzierżawy urządzeń.
Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Okręgowy przedstawił następujące rozważania.
Przede wszystkim wskazał Sąd, że prawidłowym statio fisci Skarbu Państwa w niniejszej sprawie powinien być
Dyrektor Izby Celnej w (...). Zgodnie z art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej do zadań
dyrektora izby celnej należy sprawowanie nadzoru nad działalnością naczelników urzędów celnych, dyrektor izby
celnej jest organem wyższego stopnia w stosunku do podległego mu naczelnika (art. 25). Dysponentami środków
budżetu są dyrektorzy izby celnej, nie zaś naczelnicy urzędów celnych, skoro więc zasądzone świadczenie byłoby
wypłacone z budżetu izby celnej, to prawidłowe oznaczenie strony pozwanej to Skarb Państwa – Dyrektor Izby Celnej
w (...).
Następnie przedstawiając wykładnię przepisu art. 417 k.c. stwierdził, że podmiot domagający się naprawienia
szkody na podstawie tego przepisu musi wykazać bezprawność działania podmiotu, za który Skarb Państwa ponosi
odpowiedzialność, wystąpienie szkody, jak również wystąpienie związku przyczynowego pomiędzy bezprawnym
działaniem lub zaniechaniem, a szkodą.
W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie powódka nie wykazała bezprawności działania funkcjonariuszy
celnych.
Dokonując oceny działania funkcjonariuszy celnych należy przede wszystkim mieć na uwadze, że działalność
związana z hazardem podlega ścisłym regulacjom i kontroli ze strony państwa, zasady jej prowadzenia zostały
określone w obowiązującej w chwili dokonania zatrzymania automatów ustawie z dnia 19 listopada 2009 r. o grach
hazardowych. Zgodnie z art. 3 tej ustawy urządzanie i prowadzenie działalności w zakresie gier losowych, zakładów
wzajemnych i gier na automatach jest dozwolone wyłącznie na zasadach w niej określonych. Każda działalność
prowadzona z naruszeniem przepisów ustawy jest więc działalnością nielegalną. Urządzanie gier na automatach
dozwolone jest wyłącznie w kasynach gry, przy czym grami na automatach są gry na urządzeniach mechanicznych,
elektromechanicznych lub elektronicznych, w tym komputerowych, o wygrane pieniężne lub rzeczowe, w których
gra zawiera element losowości, a także organizowane w celach komercyjnych, w których grający nie ma możliwości
uzyskania wygranej pieniężnej lub rzeczowej, ale gra ma charakter losowy (art. 2 ust. 3 i 5, art. 14). Urządzanie
gier na automatach wbrew przepisom ustawy stanowi przestępstwo określone w art. 107 § 1 Kodeksu karnego
skarbowego zgodnie, z którym kto wbrew przepisom ustawy lub warunkom koncesji lub zezwolenia urządza lub
prowadzi grę losową, grę na automacie lub zakład wzajemny, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych
albo karze pozbawienia wolności do lat 3, albo obu tym karom łącznie. Celem sprawowania kontroli państwa nad
hazardem jest zarówno ochrona mienia Skarbu Państwa uzyskującego znaczne wpływy budżetowe z tej działalności,
jak również ochrona szeroko pojętego porządku publicznego oraz mienia klientów podmiotów wykonujących
działalność hazardową. Forma ochrony polega na zabezpieczeniu przed nielegalnym urządzaniem, prowadzeniem i
uczestnictwem w grach i zakładach. Uznał Sąd Okręgowy, że funkcjonariusze izby celnej przeprowadzając kontrole
w lokalach, w których były umieszczone automaty powodowej spółki działali zgodnie z przepisami ustawy z dnia 27
sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej. W wyniku przeprowadzonych kontroli funkcjonariusze celni dokonali zatrzymania
automatów dzierżawionych przez powódkę.
W ocenie Sądu Okręgowego ustalony w sprawie stan faktyczny pozwalał na stwierdzenie, że dokonane zatrzymania
były uzasadnione. Funkcjonariusze celni byli uprawnieni do przeprowadzenia eksperymentów, jak również do
zatrzymania automatów. W toku kontroli funkcjonariusze celni stwierdzili występowanie w grach elementu losowego,
równocześnie stwierdzili brak koncesji i zezwoleń na urządzanie tego rodzaju gier. Brak takich zezwoleń po stronie
powodowej spółki był okolicznością bezsporną albowiem powodowa spółka stała na stanowisku, że eksploatowane
automaty są automatami do gier zręcznościowych. Funkcjonariusze celni działali w granicach obowiązujących
przepisów, realizowali swój ustawowy obowiązek, z materiału dowodowego nie wynikało, aby powódka w chwili
przeprowadzania kontroli dysponowała i przedstawiła dokumenty, które mogłyby spowodować powzięcie przez
funkcjonariuszy wątpliwości co do wniosków, jakie wyciągnęli po przeprowadzeniu eksperymentów. Uzasadnione
było więc powzięcie przez funkcjonariuszy celnych uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa, w takiej
zaś sytuacji były podstawy do dokonania czynności w trybie art. 308 kpk. Dokonane przez funkcjonariuszy
celnych zatrzymania zostały zatwierdzone przez prokuratora, w 3 przypadkach sąd utrzymał w mocy postanowienia
prokuratora, w trzech przypadkach postanowienia te uchylił, ale oceniał decyzję prokuratora, nie zaś zasadność
zatrzymania, ponadto uchylenie postanowień na skutek odmiennej oceny stanu faktycznego nie świadczy
o bezprawności zatrzymania. Funkcjonariusze służby celnej realizowali swoje ustawowe obowiązki określone
powołanymi przepisami, działania funkcjonariuszy odbywały się zarówno w ramach obowiązujących przepisów ale
również w ramach ich ustawowych obowiązków. Przepisy regulujące te uprawnienia i obowiązki są przepisami
obowiązującymi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Okoliczność, że niektóre z prowadzonych postępowań
karnych o przestępstwo z art. 107 kks umorzono pozostaje bez wpływu na ocenę działania funkcjonariuszy celnych
albowiem odmienna ocena dowodów skutkująca umorzeniem postępowania nie może przesądzać o bezprawności
czynności zatrzymania.
Powyższe świadczy o tym, że działanie funkcjonariuszy celnych znajdujące oparcie w obowiązujących przepisach i
wykonywane w ich ramach nie może być uznane za działanie bezprawne. Wynika z tego, że nie została spełniona
podstawowa przesłanka warunkująca odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkodę, a więc bezprawność działania. Z
tego powodu powództwo podlegało oddaleniu.
Odniósł się również Sąd Okręgowy do twierdzeń powódki, że przepisy, w których funkcjonariusze celni upatrywali
podstawy do ustalenia, że doszło do popełnienia przestępstwa skarbowego nie mogą być stosowane przez sąd
albowiem nie zostały one poddane procedurze notyfikacji ( zarzut ten dotyczył art. 14 ustawy z dnia 19 listopada
2009 r. o grach hazardowych). Strona powodowa podnosiła, że przepis ten powinien zostać poddany tej procedurze
bowiem jest przepisem technicznymi w rozumieniu dyrektywy 98/34/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
22 czerwca 1998 r. ustanawiającej procedurę udzielania informacji w dziedzinie norm i przepisów technicznych oraz
zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego, co wynika wprost z orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości z
19 lipca 2012 r., a skoro tej procedurze nie zostały poddane nie mogą być stosowane.
Zdaniem Sądu Okręgowego zarzut ten nie był uzasadniony. W wyroku z 19 lipca 2012 r. Trybunał Sprawiedliwości
w sprawach połączonych C‑213/11, C‑214/11 i C‑217/11 stwierdził, że: "Artykuł 1 pkt 11 dyrektywy 98/34/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 czerwca 1998 r. ustanawiającej procedurę udzielania informacji w
dziedzinie norm i przepisów technicznych oraz zasady dotyczące usług społeczeństwa informacyjnego, ostatnio
zmienionej dyrektywą Rady 2006/96/WE z dnia 20 listopada 2006 r., należy interpretować w ten sposób, że
przepisy krajowe tego rodzaju jak przepisy ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych, które mogą
powodować ograniczenie, a nawet stopniowe uniemożliwienie prowadzenia gier na automatach o niskich wygranych
poza kasynami i salonami gry, stanowią potencjalnie «przepisy techniczne» w rozumieniu tego przepisu, w związku
z czym ich projekt powinien zostać przekazany Komisji zgodnie z art. 8 ust. 1 akapit pierwszy wskazanej dyrektywy,
w wypadku ustalenia, iż przepisy te wprowadzają warunki mogące mieć istotny wpływ na właściwości lub sprzedaż
produktów. Dokonanie tego ustalenia należy do sądu krajowego”. Treść wydanego wyroku nie może jednak stanowić
podstawy do przyjęcia, że przepisy ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych nie mogą być stosowane.
Przede wszystkim stanowisko Trybunału Sprawiedliwości zostało wyrażone na tle konkretnej sprawy i dotyczyło
przepisów przejściowych i dostosowujących, Trybunał Sprawiedliwości nie dokonywał analizy art. 14 cytowanej
ustawy, ponadto Trybunał Sprawiedliwości nie przesądził ostatecznie czy przepisy ustawy mają charakter przepisów
technicznych ostateczne ustalenie ich charakteru należy do sądu krajowego. Wyroki Trybunału Sprawiedliwości
Unii Europejskiej wiążą sądy krajowe w konkretnej sprawie rozpatrywanej przez Trybunał, powoływanie się zaś na
te wyroki w innych sprawach dokonuje się wyłącznie w drodze uznania mocy argumentów prezentowanych przez
Trybunał oraz autorytetu orzecznictwa tego organu. Z treści art. 267 traktatu o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej
wynika, że do kompetencji Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej należy orzekanie w trybie prejudycjalnym o
wykładni Traktatów oraz o ważności i wykładni aktów przyjętych przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne
Unii. Należy przypomnieć, że Trybunał Sprawiedliwości nie jest właściwy do dokonywania wykładni lub stwierdzania,
że przepisy prawa wewnętrznego państwa członkowskiego nie obowiązują, nawet jeśli prawo to zostało ustanowione w
celu wykonania przez to państwo zobowiązań unijnych. Trybunał zajmuje się wykładnią prawa unijnego, a nie prawa
krajowego, wykładnia prawa krajowego należy do stosujących to prawo organów krajowych, w tym przypadku do
sądów powszechnych. Istotne jest również, że przyjęcie, że są to przepisy o charakterze technicznym nie przesądza
automatycznie o możliwości odmowy przez sąd ich stosowania z uwagi na niedopełnienie obowiązku notyfikacji
Komisji Europejskiej, taka normatywna konsekwencja braku notyfikacji nie wynika z żadnego przepisu dyrektywy
98/34/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 czerwca 1998 r. ustanawiającej procedurę udzielania
informacji w dziedzinie norm i przepisów technicznych oraz zasady dotyczące usług społeczeństwa informacyjnego,
jak również z żadnej regulacji traktatowej.
Ponadto ewentualne istnienie w polskim prawie norm kolidujących z prawem unijnym nie powoduje automatycznie
nieważności unormowania krajowego. Wyrażona w art. 91 Konstytucji zasada pierwszeństwa prawa unijnego nie ma
zastosowania w przypadku niedochowania przez organy Państwa Polskiego obowiązku notyfikacji projektu regulacji
prawnej mającej charakter przepisu technicznego. Treść regulacji prawnej uchwalonej bez spełnienia obowiązku
notyfikacji nie pozostaje w "kolizji" z obowiązkiem notyfikacji. Obowiązek ten odnosi się bowiem do fazy procesu
legislacyjnego i jego adresatem są odpowiednie organy państwa odpowiadające za ten proces. W momencie, w którym
aktualizuje się norma nakazująca notyfikację, brak jest jeszcze normy prawnej o charakterze ustawowym, która
mogłaby wejść w kolizję z tą pierwszą normą. Z reguły odmienny jest także ich zakres zastosowania. Kolizja pomiędzy
obowiązkiem notyfikacji, a ustawą (lub innym aktem prawnym) zachodziłaby wówczas, gdyby ten akt prawny stanowił
regulacje przewidujące wyłączenie lub ograniczenie obowiązku notyfikacji w sposób odmienny od tego zakresu,
który wynikałby z prawa unijnego. Powyższe rozważania mają zastosowanie także do ustalenia relacji pomiędzy
treścią art. 14 ust. 1 ustawy o grach hazardowych oraz obowiązkiem notyfikacji, jaki wynika z dyrektywy 98/34/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 listopada 2006 r. Regulacje te nie pozostają ze sobą w kolizji, nie ma
więc do nich zastosowania art. 91 ust. 3 Konstytucji RP. Naruszenie wynikającego z dyrektywy 98/34/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 20 listopada 2006 r. obowiązku notyfikacji przepisów technicznych ma charakter
naruszenia trybu ustawodawczego, do czasu zakwestionowania tych przepisów przez Trybunał Konstytucyjny brak
jest podstaw do odmowy ich stosowania (por. postanowienie SN z 28.11.2013 r., I KZP 15/13, LEX 1393793, wyrok
SN z 8.01.2014 r., IV KK 183/13, LEX 1409532).
Przepisy ustawy o grach hazardowych nie zostały uchylone, nie stwierdzono ich niekonstytucyjności, stanowią
cześć porządku prawnego i do czasu obowiązywania organy władzy obowiązane są do ich stosowania, wszczęcie
i prowadzenie postępowania przygotowawczego przez organy celne nie było więc bezprawne. Ustawa obowiązuje,
uznanie jej przepisów za przepisy techniczne pozostaje bez wpływu na fakt, że przepisy te stanowią część polskiego
porządku prawnego.
Jak wskazano powyżej w sprawie nie można mówić o odpowiedzialności Skarbu Państwa albowiem działania
funkcjonariuszy celnych nie były bezprawne, nie została więc spełniona podstawowa przesłanka odpowiedzialności
Skarbu Państwa, w świetle czego powództwo podlegało oddaleniu.
Już tylko na marginesie rozważań wskazał Sąd Okręgowy, że w przypadku przyjęcia istnienia bezprawności działania
funkcjonariuszy celnych Skarb Państwa nie ponosiłby odpowiedzialności za szkodę utożsamianą przez powódkę
z czynszem dzierżawnym, który musiała uiszczać albowiem obowiązek jego uiszczania wynikał z zawartej umowy
nie stanowił natomiast konsekwencji zajęcia automatu, nie było więc tutaj związku przyczynowego. W pozostałym
zakresie odnośnie poniesionej szkody do ustalenia jej wysokości nie było konieczne powoływanie biegłego sądowego
albowiem sąd miał możliwość samodzielnie ustalić jej wysokość mając na uwadze wysokość ryczałtu jaki właściciel
lokalu uiszczał na rzecz powoda, ilość dni przez jakie automat nie funkcjonował, do dokonania takich ustaleń nie było
konieczne posiadanie wiadomości specjalnych. Niezbędne byłoby jednak uwzględnienie kosztów prowadzonej przez
powódkę działalności takich jak np. podatki, jednak powódka nie przedstawiła w tym zakresie żadnych dokumentów,
również więc biegły na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy nie byłby w stanie ustalić wysokości
szkody w sposób prawidłowy.
Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd oddalił powództwo w całości.
O kosztach postępowania Sąd orzekł w oparciu o art. 98 § 1 i 3 kpc, art. 99 kpc, § 2 ust. 1, § 3 ust. 1, § 6 pkt.
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych
oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z
urzędu zasądzając od powódki jako przegrywającej sprawę na rzecz pozwanego kwotę 3 600,00 zł tytułem zwrotu
kosztów zastępstwa procesowego.
W apelacji od tego orzeczenia powódka zarzucała:
- rażące naruszenie art. 217 § 1 kpk w zw. z art. 2 § 1 kpk i art. 30 ust. 1 i ust. 2, art. 2 ust. 1 pkt 4-6, art. 32
ust. 1 pkt 13 i pkt 14 oraz art. 72 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 27.08.2009 r. o służbie celnej, przez przyjęcie, że
proceduralne normy zawarte w kpk określone wyżej oraz powołane przepisy ustawy z dnia 27.08.2009 r. o służbie
celnej mogą być odczytywane jako źródło samoistnych uprawnień funkcjonariuszy celnych do dowolnego zatrzymania
dowolnej rzeczy, w oderwaniu od tego, czy istnieje skuteczna prawnie i nadająca się do zastosowania przez organy
władzy publicznej, norma prawa materialnego typizująca zespół znamion czynu zabronionego, pod kątem której
funkcjonariusze dokonują zatrzymania;
- rażące naruszenie art. 4 ust. 3 i art. 19 ust. 1 Traktatu o Unii Europejskiej oraz art. 267 Traktatu o Funkcjonowaniu
Unii Europejskiej w związku z art. 1 pkt 11 oraz art. 8 ust. 1 Dyrektywy nr 98/34/WE Parlamentu Europejskiego i
Rady z dnia 02.06.1998 r. ustanawiającej procedurę udzielania informacji w dziedzinie norm i przepisów technicznych
oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego w kształcie wiążąco zinterpretowanym w orzecznictwie
Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, polegające na przyjęciu, że przepisy krajowe zakazujące urządzania
gier na automatach poza obszarem kasyn gry nie mają charakteru technicznego, podczas gdy kwestia ta, wbrew
twierdzeniom Sądu I instancji została explicite wyrażona w sentencji wyroku TSUE z dnia 26.10.2006 r. C-65/05 oraz
w pkt 24 i pkt 25 orzeczenia TSUE z dnia 19.07. w sprawach połączonych C-213/11, C-214/11 i C-217/11 gdzie TSUE
przyjął jedynie analogię w dokonanej przezeń wykładni prawa unijnego do wskazanej wcześniej w sentencji wyroku
TSUE z dnia 26.10.2006 r. C-65/05;
- rażące naruszenie art. 107 § 1 kks w związku z art. 14 ust. 1 i art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 19. 11.2009 r. o grach
hazardowych (UGH) oraz w związku z art. 1 pkt 11 i art. 8 ust. 1 Dyrektywy 98/34/WE przez przyjęcie, że prowadzenie
czynności karno-procesowych, w tym czynności zatrzymania rzeczy w zakresie czynu stypizowanego w sankcjonującej
normie art. 107 kks, było czynnościami zgodnymi z prawem, w sytuacji gdy sankcjonowane normy zawarte w ustawie
z dnia 19.11.2009 r. o grach hazardowych zakazujące urządzania gier na automatach poza terenem kasyn gry takie jak
art. 6 ust. 1 oraz art. 14 ust. 1 ustawy są przepisami technicznymi w rozumieniu Dyrektywy 98/34/WE niezdatnymi
do stosowania przez organy władzy publicznej (mimo ich formalnego obowiązywania), ustawa o grach hazardowych
w ogóle nie przewiduje obowiązku ubiegania się o uzyskanie zezwolenia czy koncesji oraz rejestracji automatów przy
rozpoczynaniu począwszy od 01.01.2010r. działalności w zakresie urządzania gier na automatach poza terenem kasyn
gry, a z uwagi na blankietowy charakter przepisu art. 107 § 1 kks, brak możliwości stosowania przez krajowe organy
władzy publicznej sankcjonowanych norm zawartych w ustawie o grach hazardowych dekompletuje zespół znamion
czynu zabronionego opisanego w art. 107 § 1 kks,
- naruszenie art. 91 ust. 3 Konstytucji RP oraz art. 4 ust. 3 TUE poprzez przyjęcie, że działanie przy wykonywaniu
władzy publicznej sprzeczne z nadrzędnym prawem wspólnotowym (w kształcie wiążąco zinterpretowanym przez
TSUE w jego orzecznictwie) i podjęte z oczywistym naruszeniem orzecznictwa TSUE, składającym się na polski
porządek prawny, a polegające na stosowaniu przepisów technicznych nienotyfikowanych Komisji Europejskiej, nie
ma postaci rażącego naruszeni prawa;
naruszenie art. 417 § 1 k.c. przez jego niezastosowanie w sytuacji, w której działania funkcjonariuszy urzędu celnego
oparte były m.in. na przepisie art. 14 ustawy o grach hazardowych niepoddanemu wymaganemu przez obowiązujące
przepisy trybowi notyfikacji, co nakłada na funkcjonariuszy urzędu celnego obowiązek odmowy zastosowania takiego
przepisu, czego nie uczyniono dopuszczając się w konsekwencji niezgodnego z prawem działania skutkującego
obowiązkiem naprawienia przez Skarb Państwa wyrządzonej powodowi szkody;
- naruszenie art. 91 ust. 3 Konstytucji RP i arrt. 9 Konstytucji RP w związku z art. 4 ust. 3 TUE i art. 288 TFUE
oraz błędną wykładnię, polegającą na pełnej afirmacji wadliwej wykładni art. 91 ust. 3 Konstytucji RP przedstawionej
w uzasadnieniu postanowienia SN Izby Karnej z dnia 28.11.2013r. I KZP 15/13 i w konsekwencji przyjęciu, że
naruszenie obowiązku notyfikacji ma charakter wyłącznie naruszenia trybu ustawodawczego podlegającego badaniu
przez Trybunał Konstytucyjny, w sytuacji gdy to art. 91 ust. 3 i art. 9 Konstytucji RP w zestawieniu z art. 4 ust.
3 TUE oraz art. 288 TFUE są źródłem zobowiązania Państwa Członkowskiego Unii Europejskiej do niestosowania
postanowień ustaw krajowych niezgodnych z dyrektywami unijnymi jako źródłem nadrzędnego prawa unijnego, a
tym samym zasada pierwszeństwa stosowania prawa wspólnotowego obejmującego w szczególności dyrektywy unijne
stanowi podstawową zasadę porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej;
- naruszenie art. 4 ust. 3 i art. 19 ust. 1 TUE w zw. z art. 267 TFUE oraz w zw. z art. 8 ust. 1 Dyrektywy 98/34/WE w
kształcie wiążącą zinterpretowanym w orzecznictwie TSUE, przez ich niezastosowanie, a w rezultacie przyjęcie błędnej
konstatacji, że obowiązkiem każdego krajowego organu władzy publicznej (w tym sądów) nie jest niezastosowanie
przepisów technicznych nienotyfikowanych Komisji Europejskiej;
naruszenie art. 361 k.c. w zw. z art. 6 k.c. przez ich błędna wykładnię polegającą na bezzasadnym przyjęciu przez Sąd,
że do ustalenia zakresu poniesionej przez powoda szkody niezbędne było uwzględnienie kosztów prowadzonej przez
powódkę działalności takich jak podatki i konieczności przedstawienia na tę okoliczność stosownych dokumentów,
podczas gdy powód wykazał stosownymi dokumentami wysokość poniesionej szkody, zaś kwestie podatkowe wynikają
li tylko z przepisów prawa powszechnie obowiązującego, które Sąd, zgodnie z zasadą iura novit curia ma obowiązek
stosować „z urzędu” bez konieczności powoływania ich przez którąkolwiek ze stron. Ponadto sąd nie wskazał
jakie inne dodatkowe koszy prowadzenia działalności miałyby rzekomo obciążać powódkę, a które to okoliczności
zawnioskowany przez powoda biegły ewentualnie mógłby wyjaśnić w sporządzonej przez siebie opinii, a powódka nie
może, a nawet nie ma realnej możliwości dowodzenia okoliczności, które nie są jej znane;
- naruszenie art. 361 k.c. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu przez Sąd, że czynsz dzierżawy
wydatkowany przez powoda na rzecz spółki (...). Na podstawie umowy dzierżawy nie stanowi elementu szkody,
podczas gdy ubytek w stanie majątku powoda nie stanowi elementu szkody, podczas gdy ubytek w stanie
majątku powoda wywołany koniecznością odprowadzania czynszu dzierżawnego na rzecz wydzierżawiającego,
przy wywiązaniu się przez wydzierżawiającego z obowiązku umownego wydania rzeczy powodowi/dzierżawcy, jest
ewidentną stratą, skoro wbrew przeznaczeniu rzeczy mającemu swe usprawiedliwienie w dyspozycji przepisu art. 693
§ 1 k.c., bezspornie powód nie mógł w określonym czasie, ani używać, ani też pobierać pożytków z urządzenia do gier
z racji nielegalnego zaboru dokonanego przez funkcjonariuszy pozwanego, z których to pożytków mógłby pokrywać
fundusz dzierżawy.
Wskazując na powyższe powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w całości przez zasądzenie od pozwanego
Skarbu Państwa na rzecz powoda (...) Spółka z o.o. z siedzibą w W. kwoty 98.451,01 złotych wraz z ustawowymi
odsetkami od wniesienia pozwu do dnia zapłaty ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów
procesu za obie instancje według norm przepisanych.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.
Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.
Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji
i przyjął je za własne.
Na wstępie należy wskazać, że zarzuty podniesione w apelacji powoda w istocie można podzielić na dwie grupy,
pierwszą dotyczącą oceny bezprawności działania funkcjonariuszy służby celnej podczas czynności zajęcia automatów
do gry objętych umowami dzierżawy łączącymi powoda z jego kontrahentami (zarzuty 1-7 apelacji) oraz zarzuty
dotyczące wykazania i rozmiarów szkody (zarzuty 8-9 apelacji). Przy czym pierwsza grupa zarzutów jako dalej idąca
i dotycząca bezprawności działania jako pierwotnej i dalej idącej przesłanki odpowiedzialności Skarbu Państwa
za działania podejmowane przy wykonywaniu władzy publicznej musi zostać rozpoznana w pierwszej kolejności.
Po analizie treści zarzutów stwierdzić należy, że w istocie wszystkie z nich, choć bezpośrednio odnoszące się do
naruszenia przepisów z różnych aktów prawnych, w tym aktów prawa międzynarodowego, dotyczą zasadniczo tej
samej problematyki dopuszczalności stosowania przepisów ustawy o grach hazardowych przez funkcjonariuszy służby
celnej.
Legalność działania organów państwa w sferze władczej polega na dopuszczalności ich aktywności jedynie na
podstawie obowiązujących w chwili działania przepisów oraz w granicach dopuszczalnych przez te przepisy. Nie
ulega wątpliwości Sądu Apelacyjnego, że zarówno ustawa o grach hazardowych, jak i art. 107 kks w chwili działania
funkcjonariuszy służby celnej powszechnie obowiązywały w polskim systemie prawnym. Kwestia podnoszona
przez skarżącego, a dotycząca wadliwości przepisów ustawy o grach hazardowych koncentruje się zasadniczo
na braku notyfikacji tych norm przed ich wprowadzeniem. W tym miejscu wskazać należy, że mechanizm
notyfikacji projektów niektórych aktów normatywnych jest związany z unijną procedurą wymiany informacji w
dziedzinie przepisów technicznych i dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego. Jego zasadniczym celem jest
zapobieganie powstawaniu nowych barier prawnych, ograniczających podstawowe wartości wspólnego rynku. Na
podstawie przepisów dyrektywy 98/34/WE i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie
sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych obowiązki notyfikacyjne realizują
się na rządowym etapie prac nad projektem ustawy, która może być także uruchomiona już na etapie postępowania
sejmowego, przed drugim czytaniem projektu ustawy. Podmioty przygotowujące propozycję rozwiązań legislacyjnych
są obowiązane odroczyć ostateczne przyjęcie projektu przepisów technicznych i powiadomić o ich treści Komisję
Europejską oraz pozostałe państwa członkowskie UE, które mają prawo wypowiedzieć się na temat projektu w
kontekście potencjalnych barier w swobodzie przedsiębiorczości. Takie stanowisko rodzi obowiązek uwzględnienia
uwag przy tworzeniu ostatecznego tekstu projektowanych środków (pkt 15 preambuły dyrektywy 98/34/WE oraz § 11 i
§ 12 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu
notyfikacji norm i aktów prawnych). Powyższe uregulowania świadczą jednoznacznie, że obowiązek notyfikacji jest
obowiązkiem nałożonym na władzę ustawodawczą i stosowanym bezpośrednio w procesie legislacyjnym i tylko
w nim. Natomiast ani powołane rozporządzenie, ani żaden wyraźny przepis dyrektywy 98/34/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 20 listopada 2006 r. ani też żadna regulacja traktatowa nie zawiera normatywnej
konsekwencji naruszenia obowiązku notyfikacji. Rację ma przy tym skarżący, że istnieją w obrocie prawnym
wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazujące na brak możliwości stosowania norm, które zostały
wprowadzone bez dochowania obowiązku notyfikacji, jednak nie jest to stanowisko jednolite, bo choćby w wyroku
w sprawie C-226/97 TSUE, zajął stanowisko przeciwne. Ponadto Sąd Najwyższy wyraził pogląd w uzasadnieniu
wyroku I KZP 15/13, że wyroki TSUE wiążą sądy krajowe w konkretnej sprawie rozpatrywanej przez Trybunał,
powoływanie się zaś na te wyroki w innych sprawach dokonuje się wyłącznie w drodze uznania mocy argumentów
prezentowanych przez Trybunał Sprawiedliwości oraz autorytetu orzecznictwa tego organu. Należy przypomnieć,
że Trybunał Sprawiedliwości nie jest właściwy do dokonywania wykładni lub stwierdzania, że przepisy prawa
wewnętrznego państwa członkowskiego nie obowiązują, nawet jeśli prawo to zostało ustanowione w celu wykonania
przez to państwo zobowiązań unijnych. Prezentowana argumentacja przemawia za uznaniem, że nie można uznać za
oczywisty wniosek jakoby przepisy ustawy o grach hazardowych nie miały być stosowane tylko i wyłącznie z powodu
niedochowania procedury notyfikacji na etapie procesu legislacyjnego.
Należy także odnieść się do związanej z przedmiotem sprawy zasadą pierwszeństwa stosowania prawa stanowionego
przez Unię Europejską w przypadku kolizji z tym prawem prawa państwowego. Obowiązywanie tej zasady nie budzi
wątpliwości Sądu Apelacyjnego, jednak zakres jej zastosowania, jaki skarżący upatruje na gruncie niniejszej sprawy nie
może być zaakceptowany. Kolizja norm prawnych zachodzi wówczas, gdy regulują one tę samą sferę życia i czynią to
w sposób odmienny, który nie daje się pogodzić w drodze wykładni. Tymczasem sugerowana przez skarżącego kolizja
norm w niniejszej sprawie w ocenie Sądu Apelacyjnego nie zachodzi. Norma wprowadzająca obowiązek notyfikacji
pewnej kategorii przepisów jest normą modyfikującą w pewien sposób proces legislacji w państwach członkowskich,
co zostało szczegółowo opisane powyżej, natomiast przepisy ustawy o grach hazardowych dotyczą sfery regulacji
praw i obowiązków podmiotów prawa w zakresie dopuszczalności urządzania i organizowania gier hazardowych, nie
są więc przepisami adresowanymi do władzy ustawodawczej. W związku z brakiem tej zależności i pokrywania się
zakresów obu norm prawnych nie sposób przyjąć koncepcji kolizji prawa krajowego z prawem unijnym, a tym samym
nie można narzucać na sądy, ani na funkcjonariuszy służby celnej obowiązku odmowy stosowania obowiązującej w
porządku prawnym ustawy. Należy bowiem wskazać, że norma kolizyjna przewidziana w art. 91 ust. 3 Konstytucji ma
zastosowanie jedynie to takiej kolizji norm, która ma charakter ewidentny i nie budzi wątpliwości organu stosującego
prawo. Tymczasem nie można przyjąć za powódką by w chwili zajmowania przez funkcjonariuszy służby celnej
automatów do gry w doktrynie i orzecznictwie występowały wątpliwości tego rodzaju, które skłaniałyby do refleksji
nad zasadnością stosowania tych norm, które przecież obowiązywały w porządku prawnym.
W zakresie przepisu art. 14 ust. 1 ustawy o grach hazardowych, który ze względu na swój zakres stanowi oś problemu w
niniejszej sprawie, a eksponowanego przez skarżącego, Trybunał Konstytucyjny zajął w wyroku z dnia 11 marca 2015 r.
sygn. akt P 4/14 stanowisko, że art. 14 ust. 1 i art. 89 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych
(Dz. U. Nr 201, poz. 1540, z 2010 r. Nr 127, poz. 857, z 2011 r. Nr 106, poz. 622 i Nr 134, poz. 779, z 2013 r. poz. 1036
oraz z 2014 r. poz. 768 i 1717) są zgodne z art. 2 i art. 7 w związku z art. 9 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz z
art. 20 i art. 22 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Powyższe jednoznacznie świadczy o rozstrzygnięciu problemu
konstytucyjności tej normy prawnej.
Powyższe rozważania czynią zarzuty skarżącego podnoszone w apelacji nietrafnymi i niemogącymi stanowić
podstawy do podważenia słusznego wyroku Sądu I instancji. Należy jednak wskazać, że wszelkie dywagacje w
zakresie obowiązywania ustawy o grach hazardowych wobec niedopełnienia obowiązku notyfikacji przepisów na
etapie legislacyjnym nie mają aż tak doniosłego znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Należy bowiem
przypomnieć, co zostało już uwypuklone na wstępie, że istotą niniejszej sprawy, a przez to zakresem rozważań Sądów
ją rozpoznających jest spełnienie przesłanek z art. 417 § 1 k.c., w tym spornej przesłanki bezprawności. W tym
kontekście kwestia zgodności przepisów ustawy, czy jej samego wprowadzenia z prawem unijnym jest o tyle poboczna,
że nawet wyeliminowanie przepisów ustawy o grach hazardowych nie czyni automatycznie działania funkcjonariuszy
służby cywilnej bezprawnymi, a co za tym idzie uzasadniającymi roszczenie odszkodowawcze powoda. Należy bowiem
wskazać, że przepisy te nie stanowiły samodzielnej podstawy czynności podjętych przez funkcjonariuszy. Jako inny
przepis czyniący te działania legalnymi należy wskazać art. 107 § 1 k.k.s., który wraz z art. 4 k.k.s. również był już
przedmiotem oceny Trybunału Konstytucyjnego w kontekście wymogów zasady demokratycznego państwa prawnego.
Wyrokiem z dnia 13 stycznia 2005 r., w sprawie P 15/02 (Dz.U. Nr 13, poz. 111), Trybunał orzekł, że art. 107 § 1 i
4 k.k.s. w zw. z art. 2 ust. 1 i 2a ustawy z dnia 29 lipca 1992 r. o grach losowych i zakładach wzajemnych (Dz.U.
z 2004 r. Nr 4, poz. 27) jest zgodny z art. 42 ust. 1 Konstytucji RP. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku I KZP
15/13, mimo że wyrok ten dotyczył odpowiedzialności z art. 107 k.k.s. na gruncie poprzednio obowiązującej ustawy
o grach losowych, zachowuje aktualność także obecnie, co przesądza o dopuszczalności stosowania art. 107 k.k.s. w
praktyce. Nie można również zgodzić się ze skarżącym, że przepis ten jest przepisem blankietowym, samo zawarte
w nim stwierdzenie o poddaniu sankcji karnej działań niezgodnych z ustawą nie przesądza o takim charakterze tego
przepisu, tym bardziej w kontekście dalszej jego treści, która wprost odnosi się do działania niezgodnego z koncesją,
zezwoleniem, typizującym zachowanie sprawcze jako urządzanie lub prowadzenie gry losowej, gry na automacie lub
zakładu wzajemnego i wskazującym na skonkretyzowaną sankcję karną.
Konkludując, nie można przyjąć za skarżącym, że na gruncie niniejszej sprawy poddanie pod wątpliwość (i wobec
braku odpowiedniej regulacji, oraz jednolitości zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie, jedynie pod wątpliwość)
obowiązywania ustawy o grach hazardowych nie może stanowić prostej przyczyny stwierdzenia braku legalności
działania funkcjonariuszy służby celnej przy wykonywaniu ich obowiązków służbowych. Wystarczającą postawę
ich działania można wskazać i bez powołania się na kwestionowaną ustawę, a ponadto, jak zostało wykazane na
wstępie, nie ma stanowczych podstaw by twierdzić, że ustawa ta nie mogła być przez funkcjonariuszy urzędu celnego
stosowana.
Podkreślenia także wymaga wniosek wypływający z zastosowania zasady prymatu prawa unijnego, która rozumiana
jest w ten sposób, że niezachowanie obowiązku notyfikacji przepisów technicznych automatycznie powinno
doprowadzić do niestosowania przez sądy krajowe tych przepisów wobec jednostek, nie jest tożsamy z wnioskiem,
że nienotyfikowane przepisy są nieważne, czy nieobowiązujące. Ze wspomnianej zasady wynika bowiem, że sądy
krajowe nie mają możliwości nałożenia sankcji na jednostki na podstawie takich przepisów. W razie wątpliwości
czy brak notyfikacji ( z różnych względów np. braku charakteru technicznego wprowadzanego przepisu lub istnienia
okoliczności wyłączających obowiązek notyfikacji mimo technicznego charakteru przepisu) wywoływać powinien
skutek w postaci braku możliwości stosowania sankcji niedostosowania się jednostki do przepisu prawa krajowego
sądy krajowe mogą, a sądy ostatniej instancji w rozumieniu art. 267 ust. 3 Traktatu są zobowiązane do zainicjowania
procedury prejudycjalnej, mającej na celu wyjaśnienie tych wątpliwości. Odmowa zastosowania przepisów prawa
krajowego z powołaniem się na sprzeczność z prawem unijnym dotyczy zatem sądów krajowych . Funkcjonariusze
urzędu celnego nie mieli możliwości odmowy wykonania obowiązku ustawowego wynikającego z art. 2 ust. 1 pkt
6 ustawy z 27 sierpnia 2009r. o Służbie Celnej, a dokonane przez nich czynności zatrzymania urządzeń, z czym
powódka wiąże doznanie szkody miały pełne umocowanie w powołanych przepisach prawnych, a tym samym nie
można przypisać im charakteru działań bezprawnych. Obowiązek rozważenia zagadnień związanych z możliwością
zastosowania sankcji karnych wynikających z ustawy o grach hazardowych lub ich niedopuszczalnością miał sąd
ostatniej instancji, czyli w okolicznościach niniejszej sprawy – sądy rejonowe w P. i w Ż.. Funkcjonariusze urzędu
celnego natomiast nie mieli możliwości dokonania oceny, że obowiązujące normy prawa krajowego nie powinny być
stosowane. Z tych też przyczyn działania funkcjonariuszy urzędu celnego, stosujących – zgodnie z ich obowiązkami –
obowiązujące przepisy nie mogły zostać uznane za bezprawne.
Z uwagi na powyższe odnoszenie się do pozostałych dwóch zarzutów obejmujących jedynie kwestię wykazania szkody
jest bezprzedmiotowe, a apelacja podlegała oddaleniu jako bezzasadna już tylko wobec niemożności stwierdzenia
bezprawności w działaniu funkcjonariuszy służby celnej.
Podstawę powyższego orzeczenia stanowił przepis art. 385 kpc.
Orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego znajduje umocowanie prawne w regulacji art. 98 § 1 i 3 w związku
z art. 99 k.p.c.