Beata Basińska1 - Uniwersytet Śląski

Transkrypt

VII Ogólnopolska Konferencja Naukowa
Sekcji Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego
„Psychologia zdrowia: konteksty i pogranicza”
Zakopane, 15-17 maja 2009
PROGRAM
STRESZCZENIA WYSTĄPIEŃ
Organizatorzy:
Sekcja Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego
Zakład Psychologii Zdrowia i Jakości Życia
Instytutu Psychologii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
Szanowni Państwo!
Mamy zaszczyt i przyjemność powitać Państwa na VII Ogólnopolskiej Konferencji
Naukowej Sekcji Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, która
odbywać się będzie pod hasłem: „Psychologia zdrowia: konteksty i pogranicza”.
Ideą konferencji jest pokazanie szerokiej perspektywy usytuowania problematyki
psychologii zdrowia w różnych kontekstach teoretycznych i aplikacyjnych oraz w
powiązaniu z innymi dyscyplinami naukowymi. Idea ta wynika z wymogów, jakie
nakładają na poznanie naukowe procesy cywilizacyjne, w tym dynamika przyrostu
wiedzy w różnych dziedzinach. Powodują one konieczność odniesienia się do dwóch
zadań, ważnych dla rozwoju psychologii zdrowia. Pierwsze z nich to elastyczne
dookreślanie specyfiki psychologii zdrowia, przy zachowaniu jej dyskursywnej
czytelności i odrębności – co wymaga zogniskowania analiz i pogłębiania istniejących,
uznanych koncepcji i kierunków badań. Drugie zadanie to uwrażliwienie oraz otwarcie
na
potencjalnie znaczące dane, pochodzące zarówno z pokrewnych, jak i pozornie
niespokrewnionych dyscyplin naukowych, które mogą stać się nie tylko inspiracją, ale i
źródłem analiz istotnych dla przedmiotu psychologii zdrowia.
Celem konferencji jest stworzenie dogodnej płaszczyzny dla wymiany, konfrontacji
i konsolidacji informacji i – w rezultacie – wzbogacenie i doprecyzowanie obszaru badań
i refleksji teoretycznej w ramach psychologii zdrowia. Biorąc pod uwagę rozległość
tematyki, proponowanej przez uczestników konferencji, która odzwierciedla się w jej
programie, jak również merytoryczną jakość przedstawionych propozycji można mieć
uzasadnioną nadzieję, że cel ten zostanie zrealizowany.
Życzymy wszystkim uczestnikom Konferencji pozytywnych i stymulujących
poznawczo doświadczeń intelektualnych, będących źródłem inspiracji dla przyszłych
badań i analiz w zakresie psychologii zdrowia oraz przyjemnego pobytu w Zakopanem.
W imieniu Komitetu Naukowego oraz Komitetu Organizacyjnego
Prof. UŚ dr hab. Małgorzata Górnik-Durose
3
VII Ogólnopolska Konferencja Naukowa
Sekcji Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego
„Psychologia zdrowia: konteksty i pogranicza”
Zakopane, 15-17 maja 2009
KOMITET NAUKOWY
Prof. UŚ dr hab. Małgorzata Górnik-Durose – przewodnicząca
Dr Joanna Mateusiak – sekretarz naukowy
Prof. dr hab. Irena Heszen
Prof. dr hab. Helena Sęk
Prof. dr hab. Zygfryd Juczyński
Prof. dr hab. Kazimierz Wrześniewski
Prof. UŁ dr hab. Eleonora Bielawska-Batorowicz
Prof. UP dr hab. Helena Wrona-Polańska
Dr Barbara Mroziak
Dr Dorota Włodarczyk
Dr Tadeusz M. Ostrowski
KOMITET ORGANIZACYJNY
Prof. UŚ dr hab. Małgorzata Górnik-Durose – przewodnicząca
Dr Ewa Gwozdecka-Wolniaszek – sekretarz
Dr Renata Kleszcz-Szczyrba – sekretarz
Dr Anita Gałuszka
Dr Maciej Januszek
Dr Teresa Sikora
Dr Patrycja Stawiarska
4
SPIS TREŚCI
Wprowadzenie
3
Komitet Naukowy i Komitet Organizacyjny Konferencji
4
Program Ramowy
7
Szczegółowy program konferencji
8
Streszczenia wystąpień
Indeks autorów
17
107
5
6
P R O G R A M
P I Ą T E K
1 5
R A M O W Y
M A J A
12.00 - 15.00
Rejestracja uczestników konferencji
13.00 – 15.00
Obiad
15.00 - 16.00
Otwarcie konferencji
2 0 0 9
Wykład plenarny I: Psychologia zdrowia: konteksty i pogranicza
16.00 - 16.30
Przerwa na kawę/herbatę
16.30 - 18.00
Sesja referatowa I
Sesja referatowa II
Psychologia zdrowia w relacjach
interdyscyplinarnych
Jakość życia - konceptualizacja i pomiar
18.30
Kolacja
20.00
Spotkanie Zarządu Sekcji Psychologii Zdrowia PTP
SOBOTA
16
MAJA
2009
9.00 – 10.00
Wykład plenarny II: O potrzebie edukacji zdrowotnej w systemie kształcenia
ogólnego i przygotowania nauczycieli
10.15 – 11.15
Sesja referatowa III
Sesja referatowa IV
Czynniki istotne w pomaganiu innym walory osobowe i kompetencje wynikające
z roli zawodowej
W poszukiwaniu zasobów istotnych dla
zdrowia i jakości życia
11.15 – 11.30
11.30 – 13.00
Sesja referatowa V
Sesja referatowa VI
Radzenie sobie w chorobach układu
krążenia
Deficyty zdrowia psychicznego –
perspektywa empiryczna i terapeutyczna
13.00 – 14.00
Obiad
14.00 – 15.00
Sesja plakatowa I
Sesja plakatowa II
15.00 – 16.30
Sesja referatowa VII
Sesja referatowa VIII
Radzenie sobie z chorobą somatyczną
Jakość życia w zdrowiu i chorobie
16.30 – 17.00
Przerwa na kawę / herbatę
17.00 – 18.00
Sesja referatowa IX
Sesja referatowa X
Stres w pracy a zdrowie
Zachowania zdrowotne młodzieży
19.30
Uroczysta kolacja – Bąkowa Zohylina Wyżnio
NIEDZIELA 17 MAJA 2009
9.00 – 10.30
Sesja referatowa XI
Sesja referatowa XII
Zachowania związane ze zdrowiem –
uwarunkowania indywidualne i
środowiskowe
Człowiek wobec sytuacji trudnej
10.30 – 11.00
11.00 – 12.30
Dyskusja panelowa: Psychologia zdrowia – nowe wyzwania
12.30
Zakończenie konferencji
13.00
Obiad
7
SZCZEGÓŁOWY PROGRAM KONFERENCJI
P I Ą T E K
1 5
M A J A
2 0 0 9
12.00 - 15.00 Rejestracja uczestników konferencji
13.00 - 15.00 Obiad
15.00 - 16.00 Otwarcie konferencji
WYKŁAD PLENARNY I
Psychologia zdrowia: konteksty i pogranicza
Małgorzata Górnik-Durose
16.00 - 16.30 Przerwa na kawę/herbatę
SESJA REFERATOWA I: Psychologia zdrowia w relacjach
interdyscyplinarnych
(prowadzący: Helena Sęk)
16.30 - 16.45 Psychologia zdrowia w kontekście medycyny i edukacji
Helena Wrona-Polańska
16.45 - 17.00 Psychologia i socjologia wobec współczesnych przejawów promocji zdrowia
Krzysztof Puchalski
17.00 - 17.15 Socjosomatyka - odzyskana siostra psychosomatyki... czyli o tym, co psychologia zdrowia
możne uzyskać od socjologii zdrowia i choroby
Dominika Łęcka
17.15 - 17.30 Psychologia zdrowia a starzenie się. Możliwość wykorzystania teorii i praktyki psychologii
zdrowia do optymalizacji procesu starzenia się
Eleonora Bielawska-Batorowicz
17.30 - 17.45 Psychologia aktywności ruchowej - bliżej psychologii zdrowia czy psychologii sportu?
Monika Guszkowska
17.45 - 18.00 Psychologia chirurgii - ani świnka, ani morska - wyjaśnienie pojęcia
Tomasz Stefaniak
SESJA REFERATOWA II: Jakość życia - konceptualizacja i pomiar
(prowadzący: Irena Heszen)
16.30 - 16.45 W kierunku wyznaczników poczucia jakości życia u dzieci i młodzieży
Maria Oleś
16.45 - 17.00 Wyznaczniki jakości życia osób starszych - wyniki modelowania równań strukturalnych
Maria Finogenow
17.00 - 17.15 Salutogenetyczny wymiar poczucia sensu życia w ujęciu augeretycznym
Tadeusz M. Ostrowski
17.15 - 17.30 Kręte ścieżki pomiaru zdrowia. Badanie nad trafnością Kwestionariusza Percepcji Zdrowia
Ewa Gwozdecka-Wolniaszek, Maciej Januszek*, Joanna Mateusiak
17.30 - 17.45 Linia życia jako sposób pomiaru dobrostanu psychicznego - kontekst teoretyczny
Irena Jelonkiewicz
17.45 - 18.00 Linia Życia jako narzędzie pomiaru subiektywnego dobrostanu: właściwości psychometryczne
w badaniach pilotażowych
Marek Zwoliński*, Irena Jelonkiewicz
18.30 Kolacja
20.00 Spotkanie Zarządu Sekcji Psychologii Zdrowia PTP
8
SOBOTA
16
MAJA
2009
09.00 - 10.00 WYKŁAD PLENARNY II
O potrzebie edukacji zdrowotnej w systemie kształcenia ogólnego i przygotowania nauczycieli
Ewa Syrek
SESJA REFERATOWA III: Czynniki istotne w pomaganiu innym - walory
osobowe i kompetencje wynikające z roli zawodowej
(prowadzący: Tadeusz M. Ostrowski)
10.15 - 10.30 Komu ufamy w chorobie? (z badań nad relacją lekarz-pacjent)
Irena Heszen*, Olga Waszkiewicz
10.30 - 10.45 Analiza potrzeb w zakresie umiejętności motywacyjnych pracowników ochrony zdrowia
Ewa Wilczek-Rużyczka
10.45 - 11.00 Struktura roli zawodowej a syndrom wypalenia zawodowego u lekarzy i pielęgniarek
Patrycja Stawiarska*, Ewa Wojtyna
11.00 - 11.15 Empatia, asertywność i stres u osób profesjonalnie szkolących psy do dogoterapii
Anna Bilska
SESJA REFERATOWA IV: W poszukiwaniu zasobów istotnych dla
zdrowia i jakości życia
(prowadzący: Lucyna Golińska)
10.15 - 10.30 Intencjonalne aspekty doświadczenia komunikacyjnego w postrzeganiu własnego losu
Waldemar Tłokiński
10.30 - 10.45 Świadomość dialogowa - implikacje dla zdrowia
Piotr Oleś
10.45 - 11.00 Nadzieja i jej zasoby jako czynnik dobrostanu w perspektywie życia człowieka
Renata Stefańska-Klar
11.00 - 11.15 Zastosowanie koncepcji prężności (resielience) w badaniach osób z zaburzeniami
psychicznymi - doniesienie z pierwszego etapu badań
Aleksandra Kuhn-Dymecka
SESJA REFERATOWA V: Radzenie sobie w chorobach układu krążenia
(prowadzący: Helena Wrona-Polańska)
11.30 - 11.45 Style radzenia sobie ze stresem a jakość życia kobiet i mężczyzn po zawale serca
Kazimierz Wrześniewski*, Dorota Włodarczyk, Jolanta Kołodziejek
11.45 - 12.00 Choroba niedokrwienna serca a osobowość i poczucie skuteczności
Katarzyna Olszewska*, Barbara Bętkowska-Korpała, Swetłana Mróz, Piotr Jankowski, Józef
Krzysztof Gierowski
12.00 - 12.15 Ciekawość-cecha a jakość życia pacjentów po zawale serca: czy strategie radzenia sobie ze
stresem pełnią rolę mediatora?
Dorota Włodarczyk*, Kazimierz Wrześniewski, Jolanta Kołodziejek
12.15 - 12.30 Objawy depresji czy nieefektywny coping? - poszukiwanie pierwszeństwa
Aleksandra Kroemeke
12.30 - 12.45 Doświadczanie dobrostanu emocjonalnego a wsparcie społeczne. Badania empiryczne osób
po zawale serca
Justyna Mróz
12.45 - 13.00 Wskazania psychologiczne dla zespołów leczących w oparciu o analizę badań dwóch różnych
grup chorych somatycznie
9
Bożena Gulla, Piotr Słowik*
SESJA REFERATOWA VI: Deficyty zdrowia psychicznego – perspektywa
empiryczna i terapeutyczna
(prowadzący: Zygfryd Juczyński)
11.30 - 11.45 Osobowość typu D a zachowania ryzykowne dla zdrowia
Nina Ogińska-Bulik
11.45 - 12.00 Problematyczne Używanie Internetu - nowe wyzwanie dla psychologii zdrowia
Ryszard Poprawa
12.00 - 12.15 Osobowe i sytuacyjne korelaty używania substancji psychoaktywnych przez studentów
Maria Mikołajczyk
12.15 - 12.30 Sposób wyrażania własnego Ja poprzez ekspresję gniewu a zaburzenia psychosomatyczne u
dziewcząt
Joanna Wrzosek*, Paulina Rosińska
12.30 - 12.45 Zaburzenia funkcji poznawczych u osób z chorobą afektywną dwubiegunową w różnych
okresach choroby: depresji i hipomanii lub manii
Julita Świtalska*, Alina Borkowska
12.45 - 13.00 Specyficzny objaw psychosomatyczny jako sygnał restymulacji traumy - perspektywa
psychoterapeutyczna
Renata Kleszcz-Szczyrba
13.00 - 14.00 Obiad
14.00 - 15.00 SESJA PLAKATOWA I (prowadzący: Joanna Mateusiak)
1 Rozwój ku dorosłości - znaczenie aktywności, dojrzałości i dobrostanu
Bogusław Stelcer
2 Percepcja czasu a jakość życia osób w podeszłym wieku
Katarzyna Popiołek, Agata Chudzicka-Czupała*
3 Polska adaptacja General Motivation Scale (GMS): próba oceny zastosowania w psychologii
zdrowia
Jolanta Życińska, Magda Augustyniak*, Edyta Daniluk, Małgorzata Grzegorzewska, Paulina
Szynkowska, Małgorzata Węglińska, Aleksandra Włodarska vel Głowacka
4 Przekonania i oczekiwania oraz przystosowanie się do choroby a jakość życia osób chorych
na łuszczycę
Joanna Miniszewska
5 Umiejscowienie kontroli zdrowia a zachowania jedzeniowe kobiet chorych na cukrzycę
Sylwia Szymańska*, Jolanta Chanduszko-Salska
6 Ekspresja emocjonalności w procesie leczenia hemodializami
Barbara Zawadzka*, Barbara Bętkowska-Korpała, Swetłana Mróz, Józef Krzysztof Gierowski
7 Osobowość a przystosowanie psychiczne do choroby nowotworowej
Kamilla Komorowska, Paweł Izdebski*
8 Osobowość a rozwój pourazowy u pacjentów onkologicznych
Paweł Izdebski*, Emilia Piskorz
9 Kompetencje społeczne młodzieży kończącej leczenie nowotworowe
Bogna Kędzierska*, Marta Znajmiecka-Sikora*, Agnieszka Głusińska
10 Mindfulness jako techniki wspomagające proces zdrowienia w chorobie nowotworowej
Żaneta Ewa Żukowska
11 Terapia strategiczno-strukturalna a subiektywna ocena zdrowia i styl radzenia sobie ze
stresem pacjentów uzależnionych od alkoholu
Ewa Gwozdecka-Wolniaszek*, Joanna Kluczewska
10
14.00 - 15.00 SESJA PLAKATOWA I (prowadzący: Joanna Mateusiak) - c. d.
12 Narzędzia do pomiaru sprężystości osoby: właściwości psychometryczne polskiej wersji w
badaniach pilotażowych
Marek Zwoliński
13 Ocena skuteczności edukacyjnego programu prewencji wypadków dzieci jako pieszych
"Akademia Misia Ratownika"
Anna Leśniak, Marta Malinowska-Cieślik*
14 Telewizor i komputer w domu - możliwość negatywnego wpływu na dzieci i młodzież
Agnieszka Koster*, Małgorzata Bujak
14.00 - 15.00 SESJA PLAKATOWA II (prowadzący: Teresa Sikora)
1 Własna skuteczność czy wsparcie społeczne - co lepiej wpływa na utrzymanie aktywności
fizycznej?
Magdalena Mazurkiewicz*, Aleksandra Łuszczyńska
2 Psychologiczna ocena lokalizacji poczucia kontroli i tożsamości płciowej u kobiet
uprawiających dwie różne dyscypliny sportowe
Patrycja Sroka-Oborska*, Agata Wężyk*
3 Wpływ jednorazowych zajęć ruchowych na stany emocjonalne kobiet w ciąży
Marta Płaczkiewicz
4 Aktywność fizyczna, jej poznawcze predyktory, wizerunek ciała i jakość życia: Badania
podłużne wśród osób aktywnych fizycznie i pacjentów chirurgii plastycznej
Renata Gil
5 Choreoterapia jako forma aktywności ruchowej stosowana w celach leczniczych i
rozwojowych
Alicja Lizurej*, Aneta Bartnicka
6 Osobowość kobiet ćwiczących hatha-jogę
Agnieszka Zaremba
7 Powiązania między typem wzoru osobowości a sposobem odżywiania się
Ryszard Braczkowski, Anna Grudzińska*
8 Style przywiązania a poczucie koherencji i kompetencje społeczne młodzieży
Magdalena Jelińska
9 Wzorce więzi emocjonalnych a nadzieja na sukces ludzi młodych oraz style radzenia sobie ze
stresem ich matek
Magdalena Jelińska
10 Emocje w pracy a sposoby radzenia sobie ze stresem
Beata Basińska
11 Poziom wsparcia społecznego w miejscu pracy a wypalenie zawodowe wśród pielęgniarek
hospicyjnych i położnych
Joanna Chylińska*, Marta Kalicińska
12 Poczucie zagrożenia brakiem/utratą pracy a zdrowie psychiczne osób kończących studia
Barbara Mroziak*, Ewa Stępień
SESJA REFERATOWA VII: Radzenie sobie z chorobą somatyczną
(prowadzący: Kazimierz Wrześniewski)
15.00 - 15.15 Co daje człowiekowi siłę do zmagania się z chorobą zagrażającą życiu?
Zygfryd Juczyński
15.15 - 15.30 W poszukiwaniu psychologicznych uwarunkowań efektów leczenia. Poczucie kontroli zdrowia
a współpraca w procesie terapeutycznym u młodzieży z cukrzycą i nadciśnieniem tętniczym
Anna Jakubowska-Winecka*, Joanna Pietrusińska, Marta Biernacka
11
SESJA REFERATOWA VII: Radzenie sobie z chorobą somatyczną
(prowadzący: Kazimierz Wrześniewski) - c. d.
15.30 - 15.45 Rola zasobów osobistych w radzeniu sobie ze stresem kobiet chorych na cukrzycę
Jolanta Chanduszko-Salska*, Sylwia Szymańska
15.45 - 16.00 Temperament jako predyktor radzenia sobie z chorobą somatyczną
Zuzanna Kwissa-Gajewska
16.00 - 16.15 Poczucie sensu życia a strategie radzenia sobie w chorobie nowotworowej w zależności od
spostrzeganego wsparcia
Żaneta Ewa Żukowska
16.15 - 16.30 Mediacyjna rola przekonań o własnej skuteczności w radzeniu sobie z traumą
Roman Cieślak*, Charles C. Benight
SESJA REFERATOWA VIII: J a k o ś ć ż y c i a w z d r o w i u i c h o r o b i e
(prowadzący: Eleonora Bielawska-Batorowicz)
15.00 - 15.15 Poczucie własnej skuteczności a jakość życia w chorobie reumatycznej
Helena Sęk*, Maria Frydrychewicz
15.15 - 15.30 Krótkoterminowa grupowa Racjonalna Terapia Zachowania a jakość życia chorych na
nowotwory
Ewa Wojtyna*, Iwona Nawara, Urszula Lesicka
15.30 - 15.45 Ryzyko występowania depresji u kobiet w okresie menopauzy
Karolina Janicka
15.45 - 16.00 Realne korzyści wirtualnego wsparcia - spostrzegane wsparcie społeczne a dobrostan wśród
graczy internetowych gier MMORPG
Łukasz Kaczmarek*, Michał Ziarko
16.15 - 16.30 Co nowego wnosi psychologia integralna AQAL Wilbera w zrozumienie ewolucyjnego
charakteru rozwoju ludzkiej psychiki?
Przemysław Koberda*, Urszula Stodolska-Koberda
SESJA REFERATOWA IX: S t r e s w p r a c y a z d r o w i e
(prowadzący: Nina Ogińska-Bulik)
17.00 - 17.15 Pracoholizm jako wyznacznik oceny stresu zawodowego oraz pozytywnego i negatywnego
afektu
Lucyna Golińska
17.15 - 17.30 Użyteczność stosowania zasady triangulacji w badaniach stresu w pracy
Irena Leszczyńska*, Maria Jeżewska
17.30 - 17.45 Analiza wsparcia społecznego i symptomów posttraumatycznych u funkcjonariuszy MSWiA
poddanych kompleksowej pomocy profilaktycznej
Katarzyna Guzińska*, Beata Pastwa-Wojciechowska
17.45 - 18.00 Wpływ stresu na stan zdrowia u pracowników umysłowych i fizycznych. Przedstawienie
wyników badań z realizacji tematu statutowego Zakładu Czynników Społecznych w Instytucie
Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu
Anna Guziejewska*, Agnieszka Lewandowska, Piotr Gruenpeter*
12
SESJA REFERATOWA X: Z a c h o w a n i a z d r o w o t n e m ł o d z i e ż y
(prowadzący: Aleksandra Łuczyńska)
17.00 - 17.15 Poczucie kontroli oraz style zachowań interpersonalnych a wzorce funkcjonowania
prozdrowotnego młodzieży
Krzysztof Gerc*, Anna Ziółkowska*
17.30 - 17.45 Przekonania i zachowania zdrowotne a samoocena własnego ciała u licealistów i licealistek
aktywnych i nieaktywnych fizycznie
Marcin Krawczyński
17.45 - 18.00 Psychospołeczne uwarunkowania stosowania kasku rowerowego przez młodzież gimnazjalną
Joanna Chacia, Marta Malinowska-Cieślik*
19.30 Uroczysta kolacja
NIEDZIELA 17 MAJA 2009
SESJA REFERATOWA XI: Zachowania związane ze zdrowiem –
uwarunkowania indywidualne i środowiskowe
(prowadzący: Dorota Włodarczyk)
09.00 - 09.15 Efektywność interwencji psychologicznych służących wzrostowi aktywności fizycznej:
metaanaliza badań eksperymentalnych
Aleksandra Łuszczyńska
09.15 - 09.30 Promocja zdrowia w społeczności lokalnej - strategiczne planowanie prozdrowotnej zmiany
Agnieszka Rosińska
09.30 - 09.45 Odżywianie psychiki - czyli środowisko życia a zdrowie psychiczne człowieka
Agnieszka Wilczyńska-Kwiatek
09.45 - 10.00 Aktywność ruchowa a stany emocjonalne kobiet ciężarnych
Monika Guszkowska
10.00 - 10.15 Rola zmiennych psychologicznych w formułowaniu intencji poddania się operacji
rekonstrukcyjnej piersi przez kobiety po mastektomii z przyczyn nowotworowych
Jolanta Życińska*, Ewa Wojtyna
10.15 - 10.30 Zaawansowanie zespołu uzależnienia od alkoholu a deklarowane przez pacjentów cele
zdrowienia - doniesienie z badań longitudinalnych realizowanych w latach 2008-2011
Barbara Bętkowska-Korpała*, Jacek Kasprzak, Jolanta Ryniak, Joanna Nolbrzak-Drozd, Józef
Krzysztof Gierowski
SESJA REFERATOWA XII: C z ł o w i e k w o b e c s y t u a c j i t r u d n e j
(prowadzący: Piotr Oleś)
09.00 - 09.15 Jak pomóc mojemu choremu dziecku? - sytuacja niedoborów w polskiej służbie zdrowia a
działania rodziców
Agnieszka Koster
09.15 - 09.30 Ocena satysfakcji z życia i wybrane parametry funkcjonowania psychicznego rodziców dzieci
chorych na mukopolisacharydozę i choroby rzadkie
Anna Jakubowska-Winecka*, Marta Biernacka*
09.30 - 09.45 Lęk przed wystąpieniami publicznymi u kobiet i mężczyzn - rola zmiennych osobowościowych
i zasobów osobistych
Jan Chodkiewicz
09.45 - 10.00 Niekorzystne sytuacje w życiu studentów
Irena Jelonkiewicz*, Katarzyna Kosińska-Dec
13
SESJA REFERATOWA XII: C z ł o w i e k w o b e c s y t u a c j i t r u d n e j
(prowadzący: Piotr Oleś) - c. d.
10.00 - 10.15 Poczucie koherencji i lęk-cecha a stan emocjonalny w sytuacji zadaniowej. Eksploracja
redundancji miar konstruktów wyjaśniających
Ewa Gruszczyńska
10.15 - 10.30 Postawa motocyklistów wobec transplantacji allogenicznej ex mortuo oraz dawstwa organów
a poczucie bezpieczeństwa i prężność ego
Marta Kucharska
11.00 - 12.30 DYSKUSJA PANELOWA
Psychologia zdrowia – nowe wyzwania
(prowadzący: Irena Heszen, Helena Sęk)
Uczestnicy: Ewa Gruszczyńska, Małgorzata Górnik-Durose, Łukasz Kaczmarek, Aleksandra
Łuszczyńska, Tadeusz M. Ostrowski
12.30 Zakończenie konferencji
13.00 Obiad
14
STRESZCZENIA WYSTĄPIEŃ *
(porządek alfabetyczny wg pierwszego autora)
*
Przed tytułem wystąpienia zaznaczono literami "W", "R" i "P" rodzaj wystąpienia; odpowiednio - wykład,
referat lub plakat.
15
16
Beata Basińska1
1
Politechnika Gdańska, Gdańsk
Wydział Zarządzania i Ekonomii
PÖ Emocje w pracy a sposoby radzenia sobie ze stresem
Celem pracy była ocena związków pomiędzy emocjami doświadczanymi w miejscu pracy a
sposobami radzenia sobie ze stresem. W badaniu podłużnym dwufazowym zastosowano Skalę Sposobów
radzenia Sobie Urant i Czapińskiego oraz Job-Affective Welbeing Scale Spectra i in. Dominującą grupę
badanych stanowiły kobiety (87%) oraz osoby ze stażem pracy do 5 lat (70%). W sytuacji pracy
dominowały emocje pozytywne. Za pomocą serii analiz regresji wielokrotnych stwierdzono, że wyłącznie
stosowanie instrumentalnego radzenia sobie ze stresem w fazie 1 sprzyjało przyrostowi pozytywnych
emocji w fazie 2. Natomiast emocje negatywne w fazie 1 redukowały zadaniowe radzenie sobie.
17
Barbara Bętkowska-Korpała1, Jacek Kasprzak2, Jolanta Ryniak3, Joanna
Nolbrzak-Drozd3, Józef Krzysztof Gierowski4
1
2
Uniwersytet Jagielloński - Collegium Medicum, Kraków
Wydział Lekarski, Zakład Psychologii Lekarskiej Katedry Psychiatrii
SPZOZ Zakład Lecznictwa Odwykowego, Czarny Bór
3
NZOZ Krakowskie Centrum Terapii Uzależnień, Kraków
4
Zakład Psychologii Lekarskiej
RÖ Zaawansowanie zespołu uzależnienia od alkoholu a deklarowane przez
pacjentów cele zdrowienia - doniesienie z badań longitudinalnych
realizowanych w latach 2008-2011
U pacjentów z problemem używania alkoholu, zgłaszających się do placówki leczenia uzależnień, w
pierwszym etapie pomocy przeprowadzana jest diagnoza uzależnienia. W ustalaniu warunków kontraktu i
planu terapii ważne jest określenie celów zdrowienia.
Cel: Analiza celów zdrowienia deklarowanych przez pacjenta w odniesieniu do zaawansowania
uzależnienia od alkoholu.
Materiał i metodyka: Badanie przeprowadzono u 120 osób (śr. wieku: 40 lat) kolejno zgłaszających
się do SPZOZ Zakładu Lecznictwa Odwykowego w Czarnym Borze i N ZOZ Krakowskiego Centrum Terapii
Uzależnień w Krakowie. Badani byli informowani o celach badania naukowego i proszeni o pisemną
zgodę na ich przeprowadzanie.
Pacjenci w pierwszym miesiącu leczenia byli diagnozowani z powodu uzależnienia od alkoholu i
specjalista psychoterapii uzależnień wypełniał skalę autorstwa Kasprzaka, określając od 0 do 4 nasilenie
6 objawów opisanych w klasyfikacji ICD-10. Osoba badana samodzielnie wypełniała ankietę, która
zawiera 12 celów zdrowienia zaznaczając przy każdym ich znaczenie dla siebie na skali od 0 do 6.
Wyniki: Średnia nasilenia objawów związanych z zaawansowaniem uzależnienia wynosi 18(10-24)
w całej grupie badanej. Analiza wskazała, że podstawowym deklarowanym celem leczenia jest
utrzymanie abstynencji oraz możliwość życia w zgodzie ze swoimi wartościami. Korelacja rang
Spearmana wykazała, że im bardziej zaawansowane uzależnienie, szczególnie objawy zawężenia
repertuaru zachowań związanych z piciem, zmiany tolerancji, picie pomimo wiedzy o szkodliwości oraz
obecność objawów zespołu abstynencyjnego, tym silniej badani oczekują od leczenia poprawy relacji
rodzinnych, stanu zdrowia, sytuacji zawodowej i materialnej oraz radzenia sobie z sytuacjami trudnymi.
Wnioski:
1. Oczekiwania badanych wobec leczenia są zgodne z celami zakładanymi w programie terapii
uzależnień.
2. Badanym zależy na poprawie tych obszarów funkcjonowania, które szczególnie ulegają
zaburzeniu w związku z rozwojem uzależnienia.
18
Eleonora Bielawska-Batorowicz1
1
Uniwersytet Łódzki, Łódź
Instytut Psychologii
RÖ Psychologia zdrowia a starzenie się. Możliwość wykorzystania teorii i praktyki
psychologii zdrowia do optymalizacji procesu starzenia się
Dane demograficzne wskazują na wyraźne wydłużanie się przeciętnego trwania życia oraz
zwiększającą się w krajach rozwiniętych liczbę osób starszych. Skutki tego zjawiska mają liczne
konsekwencje, które należy uwzględniać tak w polityce społecznej, jak i w organizacji służby zdrowia.
Psychologia odpowiada na zjawisko starzenia się społeczeństw dwojako: poprzez powstanie
geropsychologii – dyscypliny opisującej psychologiczne aspekty procesu starzenia się – oraz poprzez
próby stosowania osiągnięć innych dyscyplin do analizy starzenia się i jego konsekwencji. Przykład
drugiego rozwiązania mogą stanowić psychologia pozytywna, w której analizowane jest zjawisko
pozytywnego starzenia się, oraz psychologia zdrowia. Referat ma na celu prezentację możliwości
zastosowania dorobku psychologii zdrowia do analizy zdrowia (i choroby) w okresie starzenia się, a także
do optymalizacji procesu starzenia się. Zostaną w nim przedstawione następujące zagadnienia: 1)
zastosowanie podejścia rozwojowego do badań nad zdrowiem, 2) poczucie kontroli nad zdrowiem w toku
życia, 3) zasoby sprzyjające zdrowiu i ich zmiany związane ze starzeniem się, 4) zasadność i możliwość
modyfikacji zachowań zdrowotnych ludzi starszych, 5) perspektywy badań uwzględniających starzenie
się w ramach psychologii zdrowia.
19
Anna Bilska1
1
Stowarzyszenie Młodzieży i Osób z Problemami Psychicznymi, Ich Rodzin i Przyjaciół
"POMOST" , Łódź
RÖ Empatia, asertywność i stres u osób profesjonalnie szkolących psy do
dogoterapii
Dogoterapia jest młodą dziedziną wspomagania rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Podejmuje
się pierwsze próby oceny efektywności tej metody i ustalenia jej miejsca wśród innych metod
pomagania.
Istotą pracy jest porównanie poziomu empatii, asertywności i stresu osób posiadających psy
wykorzystywane do działań terapeutycznych; osób, które posiadają psa dla towarzystwa i osób, które nie
posiadają żadnych zwierząt domowych. Celem badania było sprawdzenie czy stały kontakt z psemterapeutą różnicuje w sposób istotny natężenie wspomnianych zmiennych w badanych grupach.
Należy dodać, że ze względu na specyficzny charakter pracy dogoterapeutów – działają oni w
ramach wolontariatu – jako grupę kontrolną dobrano wolontariuszy kilku organizacji pozarządowych w
Łodzi, którzy nie zajmują się dogoterapią.
Prezentowane badania dowodzą istnienia istotnych różnic między badanymi grupami:
- dogoterapeuci cechują się wyższym poziomem empatii (przy czym istotną rolę odgrywa tu
zmienna płci) niż osoby nie zajmujące się dogoetrapią;
- dogoterapeuci odznaczają się niższym poziomem stresu niż osoby z grup kontrolnych.
Dodatkowo udało się wykazać w badaniu, że dogoterapeuci samodzielnie szkolący swoje psy do
dogoterapii cechują się silniejszą tendencją do przyjmowania cudzego punktu widzenia (poznawczy
składnik empatii) niż dogoterapeuci, którzy szkolili psa z czyjąś pomocą. Ponadto, dogoterapeuci z
dłuższym stażem pracy (ponad 3 lata) odznaczają się wyższym poziomem asertywności niż
dogoterapeuci pracujący krócej.
20
Ryszard Braczkowski, Anna Grudzińska1
1
Centrum Leczenia Otyłości, Kraków
PÖ Powiązania między typem wzoru osobowości a sposobem odżywiania się
Liczne badania dowiodły, że wzory zachowania mogą być powiązane ze skłonnością do zapadania
na niektóre choroby. Zgodnie z koncepcją pól zdrowia LaLonda styl życia jest najważniejszym czynnikiem
determinujący stan zdrowia człowieka. Jednym z elementów stylu życia jest sposób odżywiania się. W
niezdrowych nawykach żywieniowych upatruje się dziś źródła wielu chorób. Bardzo interesujące wydaje
się rozważenie sposób odżywiania się jest w jakiś sposób powiązany ze wzorem zachowania. Jak do tej
pory niewielkie było zainteresowanie tym zagadnieniem.
Zbadanie zależności między typem wzoru zachowania A i B a sposobem odżywiania było celem tej
pracy.
Materiał i metody badań.
Aby
przeprowadzić
badanie
posłużono
się
sporządzonym
w
formie
elektronicznej
kwestionariuszem, który składał się z 3 części:
1) ankiety badającej sposób odżywiania się
2) testu Typ A Framigham
3) metryczki badanego
Ankieta będąca własna konstrukcją składała się z 26 pytań jedno i wielokrotnego wyboru oraz
pytań otwartych, które odnosiły się zarówno do preferowanych produktów żywnościowych jak i
organizacji i planowania posiłków.
Formularz zbudowany z opisanych wyżej części umieszczony został na stronie internetowej, a link
do strony drogą elektroniczną rozesłany do respondentów. W badaniu wzięły udział 202 osoby. Z
badania wykluczono 10 osób, które stosowały dietę leczniczą lub odchudzającą. Liczebność grupy, która
została wzięta pod uwagę w opracowaniu wyników wynosiła 192( 118 kobiet i 74 mężczyzn) wyniki
badań zostały sprawdzone pod względem istotności statystycznej. Przy pomocy programu Excel
zastosowany został test Chi kwadrat umożliwiający sprawdzenie zmiennych jakościowych.
Wyniki
Wykazano istotne różnice w rodzaju spożywanych posiłków sposobie ich przyrządzania i
spożywania pomiędzy osobami zakwalifikowanymi jako typ wzorca osobowości A i B.
21
Joanna Chacia, Marta Malinowska-Cieślik1
1
Instytut Zdrowia Publicznego
RÖ Psychospołeczne uwarunkowania
młodzież gimnazjalną
stosowania
kasku
rowerowego
przez
Celem pracy była ocena psychospołecznych determinant zakładania kasków rowerowych przez
młodzież gimnazjalną. Zastosowano model przekonań zdrowotnych.
Metodą badania był sondaż diagnostyczny techniką ankiety środowiskowej przy zastosowaniu
samodzielnie opracowanego kwestionariusza. Badanie przeprowadzono w 2 celowo wybranych
gimnazjach: w Krakowie i w Skale w powiecie krakowskim. Grupę badaną byli uczniowie klasy I (N=109)
oraz III klasy (N=103) gimnazjum. W sumie zbadano 212 nastolatków.
Tylko 9% badanej młodzieży stosowało kask w czasie jazdy na rowerze. Dzieci rodziców z
wyższym statusem zawodowym częściej zakładały kask niż dzieci rodziców ze średnim lub niskim
statusem. Związana z zakładaniem kasku była ocena osobistego narażenia (tau c=0,10), ocena
zachowania ryzykownego (tau c= -0,10), spostrzegane skutki jazdy bez kasku: problemy z pamięcią (tau
c=0,09), niepełnosprawność fizyczna (tau c=0,09) oraz poczucie własnej skuteczności pomimo barier
typu: brzydki wygląd w kasku (tau c=0,12), niewygoda (tau c=0,17), rówieśnicy nie zakładający kasku
(tau c=0,11). Zakładanie kasku było związane z poczuciem bezpieczeństwa (tau c=0,10) i sportowym
wyglądem (tau c=0,10), a negatywny związek miał brzydki wygląd (tau c= -0,14), niewygoda (tau c= 0,07) i zbyt wysoka cena (tau c= -0,08). Edukacja o kasku w szkole w ramach kursu na kartę rowerową
oraz wcześniejszy uraz z powodu wypadku rowerowego u znajomego lub u siebie różnicowały badaną
grupę w zakładaniu kasku. Wpływ na zakładanie kasku miała opinia rodziców (tau c=0,23) oraz
zakładanie kasku przez rówieśników (tau c=0,01).
Aby zwiększyć liczbę młodzieży stosującej kask, szczególnie z rodzin o niskim i średnim statusie
zawodowym, należy zaplanować działania edukacyjne, które podkreślać będą jego skuteczność w
ochronie przed poważnym urazem głowy w razie wypadku. Ważne jest zaplanowanie metod
zwiększających spostrzeganie zagrożenia niepełnosprawnością fizyczną oraz problemami z pamięcią i
uczeniem się oraz przekonanie o osobistym narażeniu. Ponadto podkreślanie sportowego wyglądu oraz
osłabienie przekonania o brzydkim wyglądzie i niewygodzie. Należy zaplanować metody rozwijające
poczucie własnej skuteczności w zakładaniu kasku. Istotne jest zaplanowanie metod wzmacniających
pozytywny wpływ ze strony rówieśników i rodziców.
22
Jolanta Chanduszko-Salska1, Sylwia Szymańska1
1
RÖ Rola zasobów osobistych w radzeniu sobie ze stresem kobiet chorych na
cukrzycę
Cukrzyca jest chorobą przewlekłą i nieuleczalną, w której stres może stanowić czynnik negatywnie
wpływający na efektywność leczenia w sposób bezpośredni, jak i pośrednio poprzez uruchamianie
sposobów radzenia sobie niekorzystnie wpływających na kontrolę metaboliczną ustroju. W badaniach
uwzględniono preferowane style radzenia sobie ze stresem oraz ich związek z wybranymi zasobami
osobistymi i odczuwanym stresem kobiet chorych na cukrzycę. Zbadano 37-osobową grupę kobiet
chorych na cukrzycę typu 2 ( średnia wieku M= 50,86; SD=11,43), z podwyższoną masą ciała (średnia
BMI=35,19, SD=4,92). Grupę kontrolną stanowiło 69 kobiet (średnia wieku M=43,88; SD=12,35) z
nadmierną masą ciała (średnia BMI=31,06, SD=5,08) bez objawów cukrzycy. W badaniach
wykorzystano następujące narzędzia pomiaru: Kwestionariusz CISS Endlera i Parkera; Skalę
Odczuwanego Stresu PSS Cohena i wsp.; Skalę Uogólnionego Poczucia Własnej Skuteczności GSES
Schwarzera i wsp.; Skalę Poczucia Własnej Wartości RSES Rosenberga; Test Orientacji Życiowej LOT-R
Scheiera i wsp. oraz Kwestionariusz Kontroli Działania Kuhla. Analiza wyników wykazała, że poziom
odczuwanego stresu w grupach kobiet z nadwagą i otyłością chorych na cukrzycę i zdrowych jest
podobny. Jednak pacjentki z cukrzycą istotnie rzadziej w sytuacji stresu stosują style zadaniowy oraz
unikowy (p<0,05). Cechuje je także mniejszy optymizm, w porównaniu ze zdrowymi kobietami
(p<0,001). Istotną rolę w poziomie odczuwanego stresu oraz preferowanych strategiach radzenia sobie
odgrywają zmienne traktowane jako zasoby jednostki. Większemu poczuciu własnej skuteczności oraz
poczuciu własnej wartości, optymizmowi, sile woli w sytuacjach podejmowania decyzji i po poniesieniu
porażki towarzyszy mniejsze odczuwanie stresu przez kobiety z cukrzycą, częstsze stosowanie w
radzeniu sobie stylu skoncentrowanego na rozwiązywaniu problemów, a nie na emocjach (p<0,001). Styl
unikania sytuacji stresowej związany jest z niskim poczuciem własnej skuteczności osób chorych na
cukrzycę typu 2(p<0,05).
23
Jan Chodkiewicz1
1
RÖ Lęk przed wystąpieniami publicznymi u kobiet i mężczyzn - rola zmiennych
osobowościowych i zasobów osobistych
Lęk przed wystąpieniami publicznymi uważany przez wielu autorów za najczęściej spotykaną formę
lęku społecznego dotyka wielu osób istotnie utrudniając im osiąganie ważnych celów życiowych.
Poznanie uwarunkowań tego lęku wydaje się być szczególnie ważne w obecnych czasach, w których
występuje wyraźna tendencja do eksponowania siebie i promowania swoich pomysłów, mocnych stron,
poglądów i osiągnięć.
W wystąpieniu zaprezentowane zostaną wyniki dwóch badań dotyczących uwarunkowań lęku
przed wystąpieniami publicznymi. Osobami badanymi byli studenci V roku prawa oraz V roku medycyny
(łącznie 211osób). W obydwu badaniach zastosowano Kwestionariusz Lęku przed Wystąpieniami
Publicznymi A. Spitznagla. Zastosowano również Kwestionariusz TCI R.Cloningera (badanie pierwsze)
oraz Wielowymiarowy Inwentarz Radzenia Sobie (COPE) - Ch.S.Carvera i wsp., Skalę Poczucia Własnej
Wartości M.Rosenberga, Skalę Uogólnionej Własnej Skuteczności – R. Schwarzera i wsp. oraz Inwentarz
Stanu i Cechy Lęku (STAI) – C.D.Spielbergera (badanie drugie).
Wyniki wskazują, iż badani mężczyźni i kobiety nie różnią się istotne osobowościowymi
uwarunkowaniami lęku przed wystąpieniami publicznymi, znaczące różnice dotyczą natomiast roli
zasobów osobistych.
24
Joanna Chylińska1, Marta Kalicińska2
1
2
Warszawski Uniwersytet Medyczny, Warszawa
Zakład Psychologii Medycznej
Uniwersytet Warszawski, Warszawa
Wydział Psychologii
PÖ Poziom wsparcia społecznego w miejscu pracy a wypalenie zawodowe wśród
pielęgniarek hospicyjnych i położnych
Wypalenie zawodowe jest jedną z możliwych reakcji jednostki na chroniczny stres emocjonalny
związany z pracą w zawodach wymagających ciągłego kontaktu z człowiekiem (Ogińska – Bulik, Kaflik –
Pieróg, 2006). Jedną z grup zawodowych, których problem ten dotyka są pielęgniarki. Literatura
wskazuje, iż jednym z istotnych czynników modyfikujących poziom wypalania się w tej grupie jest
miejsce wykonywania pracy (Sęk, 1996) oraz poziom wsparcia społecznego (Ogińska-Bulik i KaflikPieróg, 2006; Maslach, 2000). Celem przeprowadzonego badania było sprawdzenie, w jaki sposób
wsparcie społeczne uzyskiwane w miejscu pracy (ze strony współpracowników oraz pracodawców) wiąże
się z poziomem wypalenia zawodowego w grupie wysokiego ryzyka – tj. wśród pielęgniarek hospicyjnych
oraz położnych należących do grupy o niższym ryzyku. W badaniu uczestniczyło 57 pielęgniarek (29
położnych oraz 28 pracujących w hospicjum). Poziom wsparcia społecznego ze strony współpracowników
i pracodawców mierzono za pomocą kwestionariusza Psychospołeczne Warunki Pracy (PWP) (Cieślak i
Widerszal-Bazyl, 2000), zaś poziom wypalenia za pomocą Kwestionariusza Wypalenia Zawodowego
(Maslach Burnout Inventory, MBI; Maslach i Jackson, 1982). Analizy przeprowadzono w każdej z grup
zawodowych osobno pozwalają sądzić, iż wsparcie społeczne odgrywa bardziej znaczącą rolę w procesie
wypalania się wśród położnych. Uzyskane wyniki wskazują także, iż różnice w poziomie wypalenia
zawodowego między położnymi a pielęgniarkami hospicyjnymi pojawiają się dopiero gdy osoby badane
zróżnicujemy ze względu na poziom deklarowanego wsparcia społecznego – położne uzyskujące niskie
wsparcie ze strony współpracowników są istotnie bardziej wypalone niż pielęgniarki hospicyjne. Różnice
te nie zaznaczają się zaś, gdy badane deklarują wysoki poziom wsparcia. Analogiczne zależności pojawiły
się przy podziale ze względu na poziom wsparcia ze strony pracodawców
25
Roman Cieślak1, Charles C. Benight2
1
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej, Warszawa
University of Colorado at Colorado Springs
2
Trauma, Health and Hazards Center and Department of Psychology
University of Colorado at Colorado Springs
Trauma, Health and Hazards Center and Department of Psychology
RÖ Mediacyjna rola przekonań o własnej skuteczności w radzeniu sobie z traumą
Zaprezentowane zostaną wyniki dwóch badań testujących rolę przekonań o własnej skuteczności
w radzeniu sobie z traumą (tzw. coping self-efficacy) w procesie zdrowienia po doświadczeniu skrajnego
stresu. Zarówno wyniki badań przekrojowych nad dorosłymi ofiarami przemocy seksualnej w dzieciństwie
(N = 66), jak i podłużnych badań nad poszkodowanymi w wypadkach samochodowych (N = 70)
wskazują, że przekonania o własnej skuteczności w radzeniu sobie z traumą mediują efekt negatywnych
przekonań o sobie i o świecie na symptomy stresu pourazowego. Ponadto badania nad poszkodowanymi
w wypadkach samochodowych dowodzą, że przekonania o własnej skuteczności w radzeniu sobie z
traumą mierzone miesiąc po wypadku (tura II badań) mediują efekt symptomów stresu pourazowego
mierzonego tydzień po wypadku (tura I) na symptomy tego stresu mierzone 3 miesiące po wypadku
(tura III). Wyniki wskazują także, że zmiana w przekonaniach o własnej skuteczności obserwowana
między I i II turą badań jest istotnym predyktorem symptomów stresu pourazowego mierzonego w III
turze badań, nawet po kontroli zmiennych demograficznych, wczesnych symptomów stresu
pourazowego (tura I) oraz innych uznanych predyktorów stresu pourazowego u ofiar wypadków
samochodowych, takich jak odpowiedzialność za wypadek, uczestniczenie w procedurach prawnych, czy
symptomy dysocjacyjne. Oba badania dostarczają informacji o roli przekonań o własnej skuteczności w
radzeniu sobie z traumą i wskazują na możliwe mechanizmy, poprzez jakie zmienna ta wpływa na
nasilenie symptomów stresu pourazowego. Wiedza na temat tych mechanizmów może być przydatna
prze planowaniu psychologicznych interwencji dotyczących efektywnego radzenia sobie z traumą.
26
Maria Finogenow1
1
RÖ Wyznaczniki jakości życia osób starszych - wyniki modelowania równań
strukturalnych
Celem przeprowadzonych badań było ustalenie psychologicznych predyktorów zadowolenia z życia
(poznawczego i emocjonalnego) osób starszych z uwzględnieniem zachodzących między nimi interakcji.
Przebadano 240 osób (120 kobiet i 120 mężczyzn) w wieku 55-70 lat. Do pomiaru zmiennych
zależnych wykorzystano: Skalę Satysfakcji z Życia LSI Dienera i wsp., Skalę Emocje Wojciszke i wsp. Do
pomiaru zmiennych niezależnych wykorzystano: Inwentarz Osobowości NEO-FFI Costy i McCrae, SOC-29
Antonovsky’ego, Skalę Poczucia Własnej Wartości Rosenberga, Skalę Uogólnionej Własnej Skuteczności
– GSES Schwarzera i Jerusalema, Test Orientacji Życiowej – LOT-R Scheiera i wsp., Listę Objawów
Somatycznych Cofty.
W oparciu o wyniki modelowania równań strukturalnych wykazano odmienne uwarunkowania
każdego z wyróżnionych aspektów zadowolenia z życia.
Najsilniejszy wpływ na satysfakcję z życia posiada poczucie zaradności (składnik poczucia
koherencji). Bezpośredni związek zachodzi również między satysfakcją z życia a poczuciem własnej
wartości i poczuciem własnej skuteczności. Dla emocji pozytywnych największe znaczenie ma poczucie
sensowności (składnik poczucia koherencji). Bezpośredni wpływ wykazano również w przypadku
ekstrawersji i poczucia własnej skuteczności. Najsilniejszy wpływ na poziom emocji negatywnych
odgrywa neurotyczność. Wykazano także bezpośredni wpływ poczucia zaradności, nasilenia objawów
somatycznych, poczucia własnej wartości i ekstrawersji.
Wymiary osobowości wyróżnione w Modelu Costy i McCrae wpływają na zadowolenie z życia
zarówno
bezpośrednio,
jak
i
pośrednio
poprzez
modyfikowanie
poziomu
innych
zmiennych
psychologicznych. Większość czynników bezpośrednio decydujących o zadowoleniu z życia w tym okresie
należy do czynników plastycznych, poddających się stymulacji i modyfikacji na skutek oddziaływań
środowiskowych. Wskazują one zarazem na obszary oczekiwanego wsparcia i pomocy psychologicznej
mającej na celu poprawę jakości życia osób starszych.
27
Krzysztof Gerc1, Anna Ziółkowska1
1
Uniwersytet Jagielloński, Kraków
Instytut Psychologii Stosowanej
RÖ Poczucie kontroli oraz style zachowań
funkcjonowania prozdrowotnego młodzieży
interpersonalnych
a
wzorce
Charakterystyka funkcjonowania współczesnej młodzieży jest obecnie zasadniczą determinantą
oddziaływań i analiz wielu środowisk: lekarzy, psychologów, nauczycieli, a także rodziców. Wzorce
zachowań
prozdrowotnych
niewystarczającym
stopniu
oceniane
są
według
uwzględniających
różnie
specyfikę
wyznaczonych
uwarunkowań
kryteriów,
często
psychologicznych
w
okresu
adolescencji. Ocena funkcjonowania ucznia, dokonywana w placówkach edukacyjnych, koncentruje się
na wymiarze informacyjnym, pomija natomiast często te aspekty, które sygnalizują pierwotny charakter
niekorzystnych zmian rozwojowych, wymagający interwencji.
Wewnętrzne lub zewnętrznie umiejscowione poczucie kontroli jest nierozerwalnie związane z
przyjmowaniem lub odrzucaniem odpowiedzialności za swoje zachowanie. Często jest ono modelowane
przez rodziców i osoby znaczące w życiu młodego człowieka. Style funkcjonowania interpersonalnego
stają się z czasem charakterystyczne i utrwalają w postaci najczęściej przyjmowanych postaw i
zachowań w relacjach interpersonalnych.
Niniejsza praca badawcza dotyczyła wpływu umiejscowienia kontroli i preferowanych stylów
funkcjonowania interpersonalnego na obecność konkretnych wzorców zachowania uczniów gimnazjum i
liceum. Do empirycznej weryfikacji postawionych hipotez badawczych zostały użyte następujące
narzędzia badawcze: Skala Ustosunkowań Interpersonalnych (SUI), Kwestionariusz do Badania Poczucia
Kontroli (KBPK) oraz wywiad ustrukturyzowany, test zdań niedokończonych oraz ankieta własnego
opracowania.
Pozyskane
wyniki świadczą
o
braku
istotnych
zależności pomiędzy poczuciem
umiejscowienia kontroli a ogólnie ocenianym zachowaniem ucznia. Istnienie zależności potwierdzono
natomiast w odniesieniu do deklarowania przez młodzież konkretnych form zachowań prozdrowotnych.
Interesujące okazało się to, w jaki sposób korelują ze sobą style funkcjonowania interpersonalnego oraz
poczucie kontroli. Uczniowie, którzy generalnie nie wykazują poczucia własnego wpływu na to, co im się
przydarza częściej przejawiają w swoich zachowaniach elementy agresji i wrogości.
28
Renata Gil1
1
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej, Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu
PÖ Aktywność fizyczna, jej poznawcze predyktory, wizerunek ciała i jakość życia:
Badania podłużne wśród osób aktywnych fizycznie i pacjentów chirurgii
plastycznej
Badanie miało na celu określenie zależności pomiędzy utrzymywaniem aktywności fizycznej a
spostrzeganą własną skutecznością (specyficzną dla aktywności fizycznej i faz zmiany zachowania oraz
odnoszącą się do wpływu na własny wygląd), aspektami składającymi się na wizerunek ciała (body
image; za: Cash, 2000) oraz intencją zmiany masy ciała (kierunek: wzrost/spadek). Analizowano także
różnice pomiędzy kobietami czynnie uczestniczącymi w różnych formach aktywności fizycznej (Grupa 1)
a kobietami zgłaszającymi się na zabieg chirurgii plastycznej (Grupa 2), pod względem wzorców
zachowań z zakresu aktywności fizycznej oraz zmian w ocenie zadowolenia z wyglądu i poczucia jakości
życia. Przebadano osoby uczęszczające do klubów fitness (n = 144) oraz osoby poddające się
chirurgicznej operacji plastycznej (n = 15). Zastosowano podłużny schemat badania, z odstępem trzech
tygodni pomiędzy pierwszym (T1) a drugim pomiarem (T2), przy czym w grupie z zabiegiem
chirurgicznym T1 miał miejsce przed operacją, T2 po operacji. Wyniki wskazały, iż własna skuteczność w
ograniczaniu nawrotów oraz ocena wydolności sprawnościowej były predyktorami utrzymywania
aktywności fizycznej. Stwierdzono efekt interakcji płci i intencji zmiany masy ciała dla częstości
wykonywania
intensywnych ćwiczeń.
Najwyższym
poziomem intensywnej aktywności fizycznej
charakteryzowali się mężczyźni pragnący przybrać na wadze. W odniesieniu do różnic, pomiędzy Grupą 1
i Grupą 2 w zakresie angażowania się w aktywność fizyczną, kobiety z Grupy 2 rzadziej podejmowały
tego typu działania niż kobiety z Grupy 1. Zaobserwowano pozytywne zmiany w zakresie zadowolenia z
wyglądu i oceny stanu zdrowia, zarówno w wyniku systematycznego wykonywania ćwiczeń fizycznych,
jak również, w przypadku poddania się operacji plastycznej. Efekt ten był istotnie większy w Grupie 2.
Poprawę jakości życia wykazano dla Grupy 1, natomiast w Grupie 2 zanotowano pogorszenie jakości
życia.
29
Lucyna Golińska1
1
RÖ Pracoholizm jako wyznacznik oceny stresu zawodowego oraz pozytywnego i
negatywnego afektu
Pracoholizm traktowany jest jako psychiczne uzależnienie (Oates1971; Robinson 1998; Golińska
2008), czego wyrazem jest przymus pracy mimo braku zadowolenia (Spence i Robbins 1992). Robinson
(1998) definiuje pracoholizm „jako kompulsywną potrzebę pracy, mimo braku zewnętrznej presji, co
manifestuje się poprzez wymagania stawiane sobie, niemożliwość do regulowania nawyków pracy, oraz
przesadne przyzwolenie na pracę kosztem wykluczenia innych form życiowych aktywności” (s.7).
Zgodnie z wiedzą o uzależnieniach (Mellibruda, 2006) praca staje się wówczas głównym sposobem
regulacji emocji.
Celem badań było sprawdzenie roli pracoholizmu oraz doświadczanego konfliktu pracarodzina i
rodzina - praca w determinowaniu afektu pozytywnego i negatywnego oraz oceny stresu zawodowego.
Badana grupa to 526 osób (341 kobiet i 156 mężczyzn w wieku 19-58 lat reprezentujących różne
profesje.
Metody: Do pomiaru pracoholizmu wykorzystano WART (Robinson 1998, w adaptacji K, Wojdyło
oraz SZAP (Golińska, 2008), a także Skale do Badania Konfliktu Praca-Rodzina (P-R) i Rodzina –Praca (RP) (Netemeyer 1996; w adaptacji A, Zalewskiej, Skalę afektu (Wojcieszke i Baryła 2004), a także Skalę
Stresu Zawodowego (Dudek).
Rezultaty badań: Badane relacje między pracoholizmem i afektem, a także konfliktem P-R i R-P są
odmienne dla kobiet i mężczyzn. Kobiety wykazywały wyższy poziom nasilenia pracoholizmu niż
mężczyźni, doświadczają także niższego poziomu afektu pozytywnego oraz większego nasilenia konfliktu
R-P. Głównym predykatem negatywnego afektu doświadczanego przez kobiety jest pracoholizm, podczas
gdy wśród mężczyzn pozytywny i negatywny afekt jest wyznaczony priorytetowo konfliktem PracaRodzina oraz wtórnie pracoholizmem.
Także ocena stresu zawodowego pozostaje w istotnym związku z pracoholizmem.
Generalna konkluzja z przeprowadzonych badań to potwierdzenie roli pracoholizmu w wyznaczaniu
afektywnego aspektu poczucia dobrostanu.
30
Małgorzata Górnik-Durose1
1
Uniwersytet Śląski, Katowice
Instytut Psychologii, Zakład Psychologii Zdrowia i Jakości Życia
WÖ Psychologia zdrowia: konteksty i pogranicza
Wykład ma na celu wyjaśnienie i doprecyzowanie hasła konferencji: „Psychologia zdrowia:
konteksty i pogranicza”. Zarysowuje on zarówno teoretyczne, jak i aplikacyjne konteksty empirycznych
analiz w obszarze psychologii zdrowia. Wskazywane konteksty teoretyczne to meta-perspektywa modelu
biopsychospołecznego, zagadnienia stresu i radzenia sobie, paradygmat salutogenetyczny oraz – w
odniesieniu do rozważań na temat kształtowania zachowań zdrowotnych i promocji zdrowia –
zagadnienia kształtowania i zmiany postaw, wpływu społecznego, podejmowania decyzji. Za kontekst
aplikacyjny psychologii zdrowia uznano natomiast problematykę szeroko rozumianej jakości życia. W
odniesieniu do obszarów pogranicznych psychologii zdrowia, obok tradycyjnych punktów stycznych z
takimi naukami jak medycyna, socjologia i pedagogika, w wykładzie wskazywana jest potrzeba
zwrócenia uwagi na formalno-organizacyjne oraz ekonomiczne konteksty zachowań zdrowotnych oraz
opieki medycznej i tym samym na związki psychologii zdrowia z jednej strony z problematyką zdrowia
publicznego, a z drugiej z psychologią organizacji i zarządzania oraz psychologią ekonomiczną. W tym
ostatnim przypadku ważne jest zwrócenie uwagi na zachowania konsumenckie, mających wyraźne
odniesienia zdrowotne, z uwagi na postępującą komercjalizację nie tylko usług medycznych, ale również
zdrowia jako takiego, oraz zacierania się granic pomiędzy istotą zdrowia a standardami urody (głównie w
obszarze chirurgii kosmetycznej lub stomatologii) i efektywności społecznej.
31
Ewa Gruszczyńska1
1
Wydział Psychologii, Instytut Psychologii Klinicznej, Katedra Psychologii Zdrowia
RÖ Poczucie koherencji i lęk-cecha a stan emocjonalny w sytuacji zadaniowej.
Eksploracja redundancji miar konstruktów wyjaśniających
Celem badania było sprawdzenie hipotezy o redundancji miar poczucia koherencji i lęku-cechy w
wyjaśnianiu dynamiki stanu emocjonalnego w zetknięciu z wymaganiami sytuacji, na które nie ma
gotowej odpowiedzi adaptacyjnej.
Zbadano 150 osób, które zostały losowo przydzielone do grupy eksperymentalnej i kontrolnej.
Zadaniem wykonywanym w grupie eksperymentalnej było układanie trójwymiarowej kostki. Dodatkowo
manipulowano poziomem stresu poprzez podanie treści zagrażających samoocenie osób badanych. Po
zakończeniu procedury wyjaśniono zastosowaną decepcję, zgodnie z zasadami debriefingu.
Stan emocjonalny osób badanych szacowano trzykrotnie przy pomocy Kwestionariusza Stanu
Emocjonalnego Heszen i współpracowników: przed zadaniem, po zakomunikowaniu jego treści oraz po
jego zakończeniu. Otrzymywano odrębne wskaźniki nasilenia emocji pozytywnych i negatywnych.
Poczucie koherencji (SOC) i lęk-cechę mierzono raz, wraz z pierwszą ewaluacją stanu emocjonalnego, za
pomocą – odpowiednio - SOC-29 i STAI-X2,.
Jak oczekiwano, uzyskano silną ujemną korelację między miarami SOC a lęku. Każdorazowo
pomiędzy relacjami obu tych zmiennych ze wskaźnikami stanu emocjonalnego nie uzyskano istotnych
różnic: współczynniki nie różniły się siłą, a wyłącznie znakiem, według zasady lustrzanego odbicia.
Ponadto SOC wyjaśniało wyższy procent wariancji emocji negatywnych niż pozytywnych. Wreszcie
zaobserwowano identyczną dynamikę zmian średniego nasilenia emocji negatywnych w zależności od
momentu pomiaru i poziomu SOC lub lęku, przy czym niskie SOC odzwierciedlało oddziaływanie silnego
lęku i na odwrót. Sugeruje to zatem wyraźną analogię tych zmiennych dyspozycyjnych w regulacji emocji
w sytuacji zadaniowej
Tym samym przesłanki te wspierają obecną od dawna w literaturze przedmiotu tezę o wysokiej
wariancji wspólnej obu miar, co sugeruje nie wystarczająca trafność teoretyczną narzędzia do pomiaru
poczucia koherencji jako konstruktu salutogenetycznego.
32
Bożena Gulla1, Piotr Słowik1
1
RÖ Wskazania psychologiczne dla zespołów leczących w oparciu o analizę badań
dwóch różnych grup chorych somatycznie
W referacie zostanie dokonana analiza psychologiczna dwóch grup pacjentów chorych somatycznie
pod kątem radzenia sobie ze stresem wywołanym poważną chorobą somatyczną. W sumie zbadano 180
pacjentów, pierwszą grupę stanowili pacjenci z kardiomiopatią mięśnia serca oczekujący na
transplantację serca (90 osób), a drugą pacjenci z miażdżycą zarostową tętnic (90 osób). W badaniach
poszukiwano m.in. zależności pomiędzy niektórymi zasobami psychologicznymi jednostki, a przeżywanym
lękiem oraz radzeniem sobie. Na podstawie przeprowadzonych badań została podjęta próba znalezienia
pewnych ogólniejszych zależności, które mogą ułatwić zespołom leczącym zrozumienie zachowań
chorego oraz podjęcie działań umożliwiających uzyskanie współpracy w procesie leczenia.
33
Monika Guszkowska1
1
Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego, Warszawa
Zakład Psychologii
RÖ Aktywność ruchowa a stany emocjonalne kobiet ciężarnych
W okresie ciąży istotnie zmniejsza się aktywność fizyczna kobiet, pomimo iż współcześnie zaleca
się, aby zdrowe kobiety ciężarne podejmowały systematyczne ćwiczenia fizyczne o umiarkowanej
intensywności. Istnieje potwierdzony wynikami badań związek między aktywnością fizyczną i
samopoczuciem psychicznym, korzyści w sferze emocjonalnej obserwuje się już po jednej sesji zajęć
ruchowych. Celem prezentowanych badań było określenie zmian zachodzących po jednorazowych
ćwiczeniach fizycznych w stanach emocjonalnych kobiet ciężarnych oraz ustalenie ich osobowościowych
uwarunkowań.
Badaniami objęto 39 kobiet w wieku 20-35 lat uczestniczących w zajęciach ruchowych dla
ciężarnych „Aktywne 9 miesięcy”. Zastosowano standardowe kwestionariusze psychologiczne: Inwentarz
Stanu i Cechy Lęku, Profil Nastrojów (POMS) diagnozujący siedem stanów nastroju, Inwentarz
Osobowości NEO-FFI oraz ankietę własną. Pomiaru stanów emocjonalnych dokonywano bezpośrednio
przed i po zajęciach ruchowych.
Wyniki wskazują na istotną poprawę samopoczucia psychicznego w zakresie wszystkich
mierzonych stanów emocjonalnych, zwłaszcza stanu lęku i napięcia. Cechy osobowości pozwalają
przewidywać wielkość zmiany stanów emocjonalnych; głównym czynnikiem determinującym wielkość
zmiany jest skłonność do reagowania lękiem. Ćwiczenia fizyczne mogą stanowić skuteczny sposób
poprawy samopoczucia psychicznego kobiet ciężarnych.
34
Monika Guszkowska1
1
Zakład Psychologii
RÖ Psychologia aktywności ruchowej - bliżej psychologii zdrowia czy psychologii
sportu?
Celem prezentacji jest przedstawienie podstaw i ram teoretycznych, problemów badawczych i
implikacji praktycznych psychologii aktywności ruchowej (ang. psychology of physical activity; exercise
psychology), traktowanej najczęściej jako subdyscyplina psychologii sportu oraz jej znaczących związków
z psychologią zdrowia. Psychologia aktywności ruchowej stanowi samodzielną dyscyplinę naukową, w jej
początkach najbliżej związaną z psychologią sportu. Dyscyplina ta zajmuje się psychologicznymi
mechanizmami leżącymi u podstaw rekreacyjnej aktywności ruchowej oraz czynnikami warunkującymi jej
podejmowanie oraz wpływem ćwiczeń fizycznych na sferę psychiczną. Aspekty praktyczne dotyczą
sposobów podnoszenia poziomu aktywności ruchowej poprzez interwencje ukierunkowane zarówno na
jednostki jak i całe społeczności. Ze względu na istotne różnice między treningiem sportowym a tzw.
treningiem zdrowotnym w opisie tej formy aktywności ruchowej bardziej przydatne okazują się teorie i
modele zaczerpnięte z psychologii zdrowia niż psychologii sportu. Aktywność ruchowa jest przecież
istotną składową prozdrowotnego stylu życia. W prezentacji zostaną przedstawione związki psychologii
aktywności ruchowej zarówno z psychologią sportu jak i psychologią zdrowia.
35
Anna Guziejewska1, Agnieszka Lewandowska1, Piotr Gruenpeter1
1
Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego, Sosnowiec
Zakład Czynników Społecznych
RÖ Wpływ stresu na stan zdrowia u pracowników umysłowych i fizycznych.
Przedstawienie wyników badań z realizacji tematu statutowego Zakładu
Czynników
Społecznych
w
Instytucie
Medycyny
Pracy
i
Zdrowia
Środowiskowego w Sosnowcu
Celem badań prowadzonych przez Zakład Czynników Społecznych było sprawdzenie związku
pomiędzy stresującymi warunkami pracy, stylem radzenia sobie ze stresem, a stanem zdrowia u
pracowników fizycznych i umysłowych. Wyniki zostały uzyskane za pomocą następujących narzędzi
badawczych: kwestionariusza Warunków Miejsca Pracy (własnego autorstwa), CISS, GHQ12 oraz ankiety
pozwalającej na uzyskanie informacji o stanie zdrowia badanego, ilości zwolnień lekarskich i metryczki
(własnego autorstwa). Uzyskane wyniki badań pozwoliły wyciągnąć istotne wnioski. Pracownicy
umysłowi przywiązują większą wagę do własnego stanu zdrowia niż pracownicy fizyczni, dlatego też
częściej korzystają z konsultacji lekarskich, pomimo że liczba dni na zwolnieniu lekarskim w badanych
grupach nie różni się istotnie. Różne stresory w miejscu pracy powodują specyficzne dolegliwości
zdrowotne związane z określonymi czynnikami stresującymi. Istotną rolę w kształtowaniu optymalnych
warunków miejsca pracy i zachowań zdrowotnych pracowników odgrywa pracodawca. Inwestowanie
organizacji w programy prewencyjnego zarządzania stresem mają korzystny wpływ zarówno na
samopoczucie pracowników jaki i poprzez zmniejszenie ich absencji na dochody firmy.
36
Katarzyna Guzińska1, Beata Pastwa-Wojciechowska1
1
Uniwersytet Gdański, Gdańsk
Wydział Nauk Społecznych, Instytut Psychologii
RÖ Analiza wsparcia społecznego i symptomów posttraumatycznych
funkcjonariuszy MSWiA poddanych kompleksowej pomocy profilaktycznej
u
Cel badań. Analiza funkcjonalna poznawczych/ behawioralnych wymiarów wsparcia społecznego i
natężenia symptomów posttraumatycznych u funkcjonariuszy MSWiA z uwzględnieniem formy pomocy
profilaktycznej (sanatoryjna/ szpitalna) oraz formacji (Policja/ Państwowa Straż Pożarna/ Straż
Graniczna). Materiał i metody. Badaniami objęto łącznie 153 funkcjonariuszy MSWiA, w tym 108
uczestniczących w sanatoryjnym turnusie antystresowym oraz 45 hospitalizowanych. Zastosowano
następujące narzędzia badawcze: Berlińskie Skale Wsparcia Społecznego (Berlin Social Support Scales,
BSSS) w adaptacji Łuszczyńskiej; Ankietę kontrolowanych zmiennych istotnych dla rozwoju zaburzenia
po stresie traumatycznym (post traumatic stress disorder, PTSD) w opracowaniu własnym. Wyniki.
Analizowane wymiary wsparcia społecznego: spostrzegane dostępne wsparcie; zapotrzebowanie na
wsparcie; poszukiwanie wsparcia- różnicują w zakresie natężenia symptomów posttraumatycznych
funkcjonariuszy MSWiA z uwzględnieniem podziału na formacje. Wnioski. Otrzymane rezultaty badań
pozwalają na racjonalizację działań profilaktycznych adresowanych do grupy wysokiego ryzyka
zdrowotnego, zależnie od podmiotowych i sytuacyjnych wyznaczników kompetencji zaradczych. Słowa
kluczowe. Wsparcie społeczne, zaburzenie po stresie traumatycznym, grupa wysokiego ryzyka
zdrowotnego, kompleksowa pomoc profilaktyczna.
37
Ewa Gwozdecka-Wolniaszek1, Maciej Januszek1, Joanna Mateusiak1
1
RÖ Kręte ścieżki pomiaru zdrowia. Badanie nad trafnością Kwestionariusza
Percepcji Zdrowia
Cel. Konfrontacja pojęcia zdrowia pozytywnego ze znanymi konstruktami z obszaru psychologii
zdrowia oraz reanaliza struktury czynnikowej narzędzia do subiektywnej oceny zdrowia - Kwestionariusza
Percepcji Zdrowia (KPZ).
Metoda. Przyjęto następujące kierunki realizacji celu badań:
1. Sprawdzono współzależność podskal KPZ wyodrębnionych wcześniej w badaniach pilotażowych
(afirmacja życia, kondycja psychiczna, kondycja fizyczna, wrażliwość na innych, codzienna
aktywność) z wybranymi zmiennymi z obszaru psychologii zdrowia (poczucie koherencji,
optymizm, ocena stresu, zachowania zdrowotne, styl i sposoby radzenia sobie ze stresem,
umiejscowienie kontroli zdrowia, samoskuteczność). Aby tego dokonać zestawiono wyniki
zebrane w kilku niezależnych próbach, obejmujących osoby zdrowe i chore, z uwzględnieniem
odmiennej przestrzeni zmiennych.
2. Przeprowadzono analizę czynnikową w wersji eksploracyjnej i konfirmacyjnej oraz hierarchiczną
analizę skupień na wynikach pochodzących z całej próby (N=728).
3. Opracowano nowy klucz i powtórnie sprawdzono współzależności między KPZ i w/w zmiennymi.
4. Podjęto próbę oceny trafności metody.
Wyniki. Badania ujawniły, że podskale KPZ najsilniej korelują z poczuciem koherencji i jego
komponentami, strategiami radzenia sobie z chorobą nowotworową (zaabsorbowaniem lękowym i
duchem walki), stylem zaradczym skoncentrowanym na zadaniu oraz poszukiwaniu kontaktów
towarzyskich.
Analiza czynnikowa wykazała tylko częściową zgodność nowo wyodrębnionych czynników ze
strukturą KPZ, czego efektem była rekonstrukcja klucza. Zmiana przyporządkowania niektórych pozycji
do podskal nie miała radykalnego wpływu na obraz interkorelacji z innymi zmiennymi. Porównania
struktur KPZ uzyskanych za pomocą odmiennych metod statystycznych są dyskutowane w kontekście
teoretycznym i metodologicznym.
Wniosek. Wyniki wskazują na użyteczność przeprowadzania poszerzonych analiz trafności
narzędzia, w tym rekonstrukcji klucza narzędzia w oparciu o docelowe grupy badawcze.
38
Ewa Gwozdecka-Wolniaszek1, Joanna Kluczewska
1
PÖ Terapia strategiczno-strukturalna a subiektywna ocena zdrowia i styl radzenia
sobie ze stresem pacjentów uzależnionych od alkoholu
Cel: Badania koncentrowały się na ocenie skuteczności terapii strategiczno-strukturalnej w zakresie
zmian w subiektywnym poczuciu zdrowia i stylu radzenia sobie ze stresem u pacjentów uzależnionych od
alkoholu.
Metoda: Badania miały charakter podłużny i składały się z dwóch etapów. I pomiar miał miejsce
przed terapią i obejmował 78 osób, II pomiar, przeprowadzony po zakończeniu terapii (po 8 tygodniach),
obejmował 64 osoby. Do badania subiektywnego poczucia zdrowia posłużył Kwestionariusz Percepcji
Zdrowia (w opracowaniu), do badania stylów radzenia sobie w sytuacjach stresowych - kwestionariusz
CISS N. S. Endlera i J. D. A. Parkera.
Wyniki: Badania wykazały istotne zmiany zarówno w globalnej ocenie własnego zdrowia
pacjentów, jak i w zakresie poszczególnych jego wymiarów, po ukończeniu programu terapii. U
badanych wzrósł poziom dobrostanu psychicznego, w subiektywnym odczuciu poprawiła się ich kondycja
psychiczna i fizyczna, ponadto pacjenci lepiej ocenili swoją wrażliwość na innych oraz sprawność w
wykonywaniu codziennych obowiązków. Podobnie, istotne różnice zaobserwowano w zakresie wymiarów
stylu radzenia sobie ze stresem. U pacjentów wzrosła tendencja do posługiwania się stylem
skoncentrowanym na zadaniu oraz poszukiwaniu kontaktów towarzyskich, spadła natomiast tendencja
do stosowania radzenia sobie skoncentrowanego na emocjach oraz na odwracaniu uwagi od problemu
przez angażowanie się w czynności zastępcze.
Wnioski: Strukturalno-strategiczna terapia uzależnienia może modyfikować styl radzenia sobie ze
stresem, powodując zmiany w najbardziej zaburzonych sferach funkcjonowania, przy jednoczesnym
wzroście subiektywnej oceny różnych aspektów własnego zdrowia. Kwestionariusz Percepcji Zdrowia jest
obiecującym narzędziem, pozwalającym badać efektywność różnych form oddziaływań na zdrowie.
39
Irena Heszen1, Olga Waszkiewicz1
1
Instytut Psychologii Klinicznej
RÖ Komu ufamy w chorobie? (z badań nad relacją lekarz-pacjent)
Cel badań. Celem badań było określenie czynników związanych z lekarzem ważnych dla zaufania
pacjenta, w zależności od źródła oceny (lekarz czy pacjent), stopnia ciężkości choroby i zmian
zachodzących w systemie opieki zdrowotnej.
Metoda. W badaniach uczestniczyli lekarze i dorośli pacjenci, kobiety i mężczyźni w wieku od 18 do
76 lat. Pacjenci reprezentowali trzy poziomy ciężkości choroby. Stosowano specjalnie skonstruowaną
metodę typu kwestionariuszowego, składającą się z dwóch części. Pierwsza część służyła do opisu cech
lekarza budzącego zaufanie i zawierała ponad 20 pytań zamkniętych. Druga część miała na celu
określenie preferencji ośmiu cech i polegała na ich rangowaniu. Oryginalne badania wykonała w 1983
roku magistrantka Uniwersytetu Śląskiego Sonia Lasak, uczestniczyło w nich 50 lekarzy i 180 pacjentów.
Replikację badań wykonała w 2008 roku magistrantka SWPS Olga Waszkiewicz, z udziałem 30 lekarzy i
90 pacjentów.
Wyniki. W badaniach wykonanych w 1983 roku lekarze w większym stopniu niż pacjenci uważali za
cechy ważne dla zaufania: intuicję lekarza, poruszanie tematów pozazdrowotnych, zdecydowanie i
stanowczość lekarza, jego czystość i elegancję, odwoływanie się w leczeniu do osiągnięć medycyny
zagranicznej, a w mniejszym stopniu: skrupulatność, okazywanie pacjentowi uczuć, powstrzymanie się
od obietnic, dzielenie się z pacjentem swoimi wątpliwościami, pełnego informowania pacjenta o stanie
zdrowia. W 2008 roku na podstawie analizy czynnikowej uzyskano cztery czynniki: cechy ekspresywne,
komunikacja, bezpośredniość i cechy instrumentalne. W porównaniu z pacjentami, lekarze uważali za
ważniejszą dla zaufania komunikatywność, a za mniej ważne – cechy ekspresywne i bezpośredniość. W
badaniach wykonanych w 2008 roku stwierdzono więcej różnic uwarunkowanych powagą choroby, w
porównaniu z badaniami z 1983. Zarówno w 1983 roku, jak i w 2008 roku nie stwierdzono różnic między
pacjentami a lekarzami w preferencji cech instrumentalnych w stosunku do ekspresywnych.
40
Paweł Izdebski1, Emilia Piskorz1
1
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz
PÖ Osobowość a rozwój pourazowy u pacjentów onkologicznych
Badanie dotyczy tematyki rozwoju pourazowego po doświadczeniu tak traumatycznego
wydarzenia, jakim jest choroba nowotworowa. Dopiero od niedawna zwraca się uwagę na to, że tego
rodzaju traumatyczne doświadczenie może mieć również pozytywne skutki np. w postaci rozwoju
potraumatycznego (posttraumatic growth – PTG). Termin potraumatycznego wzrostu (rozwoju)
wprowadzili R. Tedeschi i L. Calhoun (1996) do opisu pozytywnych zmian życiowych, które pojawiają się
w wyniku podejmowanych prób radzenia sobie z następstwami traumatycznych wydarzeń.
Podstawowym celem badania było ustalenie zależności między osobowością a rozwojem
pourazowym. Próbowano także ustalić czy istnieje związek pomiędzy poziomem przezywanego PTG, a
charakterystykami pozaosobowościowymi (rodzaj nowotworu, rodzaj leczenia, wiek osób, płeć
wykształcenie).
Badanych było 30 osób z rozpoznaniem choroby nowotworowej przy pomocy kwestionariusza
osobowości
NEO-PI-R
(w
adaptacji
Siuty)
i
Kwestionariusza
Rozwoju
Potraumatycznego.
zaadaptowanego do warunków polskich przez zespół profesora Juczyńskiego.
Przeprowadzone analizy statystyczne wykazały zależności istniejące między cechami osobowości
mierzonymi przy pomocy NEO- PI R a poziomem wzrostu urazowego mierzonego przy pomocy
Kwestionariusza Rozwoju Potraumatycznego.
41
Anna Jakubowska-Winecka1, Joanna Pietrusińska1, Marta Biernacka1
1
Instytut "Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka"
Zakład Psychologii Zdrowia
RÖ W poszukiwaniu psychologicznych uwarunkowań efektów leczenia. Poczucie
kontroli zdrowia a współpraca w procesie terapeutycznym u młodzieży z
cukrzycą i nadciśnieniem tętniczym
Przekonanie o możliwości sprawowania kontroli nad zdarzeniami jest czynnikiem, który pozwala
osobie przezwyciężać doświadczane trudności. Istnieją podstawy do przypuszczenia, że wewnętrzne
umiejscowienie kontroli zdrowia, wpływa korzystnie zarówno na aktywność chorego wobec własnego
zdrowia jak i na jakość współpracy z lekarzem, a tym samym na efekty leczenia.
Cel badania:
Poszukiwanie odpowiedzi na pytanie czy dyspozycja jaką jest umiejscowienie kontroli zdrowia, ma
znaczenie dla zaangażowania młodzieży przewlekle chorej w procesie leczenia, dla współpracy z
lekarzem i dla parametrów leczenia: wysokości ciśnienia tętniczego i poziomu glikemii.
Metoda badania:
Osoby badane: W badaniu wzięła udział 107 osobowa grupa młodzieży przewlekle chorej w wieku
od 12 do 18 lat(M=15,2; SD=1,5. 40 dziewcząt i 67 chłopców).52(49%) osoby z nadciśnieniem
tętniczym pierwotnym(NT)i 55(51%) z cukrzycą typu 1(insulinozależną(C).
Procedura: Badanie przeprowadzono w Zakładzie Psychologii Zdrowia IPCZD w Warszawie.
Osobami badanymi byli pacjenci Kliniki Nefrologii, Nadciśnienia Tętniczego i Transplantacji Nerek oraz
Kliniki Chorób Metabolicznych, Endokrynologii i Diabetologii. Sytuacja badawcza obejmowała wypełnienie
kwestionariusza przez osobę badaną oraz wypełnienie ankiety przez lekarza prowadzącego danego
pacjenta.
Narzędzia badawcze: Do badania umiejscowienia kontroli zdrowia użyto skali The Health Locus of
Control Scale(HLC) dla dzieci, w polskiej adaptacji Z. Juczyńskiego(2001).
Do oceny stopnia współpracy i efektów leczenia przygotowano 4-itemową ankietę, którą wypełniał
lekarz prowadzący.
Wyniki:
Szczegółowe wyniki zostaną zaprezentowane podczas konferencji.
1.Uzyskane wyniki generalnie potwierdzają model teoretyczny wskazujący na korzystne znaczenie
wewnętrznego umiejscowienia poczucia kontroli zdrowia dla efektów leczenia.
2.Uzyskane związki okazały się bardziej zróżnicowane niż zakłada model teoretyczny, zależne od
rodzaju choroby, płci i wieku badanych.
42
Anna Jakubowska-Winecka1, Marta Biernacka1
1
Instytut "Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka"
Zakład Psychologii Zdrowia
RÖ Ocena satysfakcji z życia i wybrane parametry funkcjonowania psychicznego
rodziców dzieci chorych na mukopolisacharydozę i choroby rzadkie
Bycie rodzicem dziecka z przewlekłą chorobą metaboliczną stanowi ogromne obciążenie
emocjonalne i wpływa na różne aspekty funkcjonowania rodziny. Z jednej strony rodzice są dla dziecka
ogromnym źródłem wsparcia, z drugiej jednak to na nich spoczywa nieustanna opieka i radzenie sobie z
wszelkimi konsekwencjami jakie niesie ze sobą przewlekła choroba. Celem badań była ocena jakości
życia rodziców dzieci chorych na mukopolisacharydozę i choroby rzadkie, w aspekcie ogólnej satysfakcji z
życia, psychicznego stanu zdrowia oraz w aspekcie funkcjonowania emocjonalnego.
Metoda badania
Osoby badane: W badaniu wzięły udział 54 osoby, 38 K i 16 M, w wieku od 25 do 54 lat, rodzice
dzieci chorych na mukopolisacharydozę ( MPS) i choroby rzadkie.
Narzędzia badawcze: Do oceny zadowolenia z życia wykorzystano polską adaptację Skali
Satysfakcji z Życia (SWLS). Umiejętność kontroli emocji była oceniana za pomocą Skali Kontroli Emocji (
CECS). Adaptacji obu skal dokonał Z. Juczyński (2001). Do oceny stanu zdrowia psychicznego
zastosowano Kwestionariusz Ogólnego Stanu Zdrowia GHQ 28 Davida Goldberga. Do oszacowania
nastroju wykorzystano Przymiotnikową Skalę Nastroju (UMACL) w adaptacji E. Goryńskiej ( 2005).
Wyniki: Wyniki badań poddano analizie statystycznej wykorzystując test t – Studenta dla jednej
próby, korelację r – Pearsona oraz dwuczynnikową analizę wariancji z powtarzanymi pomiarami
(ANOVA). Badani rodzice mieli istotnie niższe subiektywne odczucie satysfakcji z życia w porównaniu ze
średnią w populacji. Osoby z wyższym poziomem satysfakcji z życia miały słabszą dyspozycję do kontroli
emocji, ujawniły mniej problemów zdrowia psychicznego. Prezentowały wyższy poziom odczuwania
przyjemności, większą energię do działania i mniejszy poziom lęku. Stabilność-zmienność nastroju była
uwarunkowana
natężeniem
objawów
psychopatologicznych
oraz
stopniem
tłumienia
emocji.
Szczegółowe wyniki zostaną zaprezentowane na konferencji.
43
Karolina Janicka1
1
RÖ Ryzyko występowania depresji u kobiet w okresie menopauzy
Celem badań było określenie zależności pomiędzy objawami menopauzalnymi, a objawami
depresyjnymi.
Zbadano 60 kobiet (średnia wieku 56,5 lat), pacjentek Poradni Menopauzy Instytutu Centrum
Zdrowia Matki Polki, w Łodzi.
Częstość i intensywność objawów menopauzalnych mierzono Skalą J.G. Greena i Kwestionariuszem
Zdrowie Kobiet (WHQ) M. Hunter. Do pomiaru symptomów depresyjnych użyto Inwentarza Depresji
(IDB) A. Becka.
Analiza
uzyskanych
menopauzalnymi
a
wyników
objawami
wykazała
depresyjnymi
u
występowanie
badanych
zależności
kobiet.
Większe
pomiędzy
nasilenie
objawami
objawów
menopauzalnych wiąże się z większym nasileniem objawów depresyjnych. Łagodzenie objawów
menopauzalnych może chronić przed depresją i tym samym przyczyniać się do lepszego funkcjonowanie
kobiet w tym okresie.
44
Magdalena Jelińska1
1
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa
PÖ Style przywiązania a poczucie koherencji i kompetencje społeczne młodzieży
Rozwijane
przez
człowieka
wzorce
więzi
zaliczane
są
do
najistotniejszych
czynników
determinujących jego życie. Wywierają one istotny wpływ na rozwój psychiczny i społeczny jednostki, a
także na jej kondycję zdrowotną. Ich jakość jest bardzo ważna dla prawidłowego funkcjonowania
człowieka w biegu życia.
Celem prezentowanego badania była analiza zależności między wyróżnionymi przez Ainsworth
(1978) pozabezpieczanymi stylami przywiązania a poczuciem koherencji i kompetencjami społecznymi
młodzieży. Przyjęto założenie, że jednostki charakteryzujące się odmiennymi stylami przywiązania do
swoich matek – tj. lękowo-ambiwalentnym lub unikającym – będą różnić się zarówno nasileniem
poczucia koherencji, jak i poziomem kompetencji społecznych. Oczekiwano, że wraz ze wzrostem
nasilenia każdego ze stylów przywiązania obniżeniu ulegać będą poszczególne komponenty poczucia
koherencji oraz umiejętności radzenia sobie w sytuacjach społecznych.
W badaniu zastosowano Kwestionariusz Przywiązania do Rodziców w Dzieciństwie KPRD, w
polskiej adaptacji Marchwickiego (2002), który określa retrospektywnie style przywiązania – odrębnie –
do matki i do ojca w dzieciństwie, a także Skalę SOC–13 (Zwoliński, 2001), mierzącą siłę poczucia
koherencji u młodzieży oraz Kwestionariusz Kompetencji Społecznych (Matczak, 2001) oceniający
umiejętności jednostki decydujące o efektywności radzenia sobie przez nią w różnych sytuacjach
społecznych. Przebadano osoby w wieku 16 – 23 lata (średnia wieku wynosiła 18.9 lat), pochodzące z
rodzin pełnych.
Otrzymane wyniki w znacznym stopniu okazały się zgodne z oczekiwaniami. Na ich podstawie
wyciągnięto wnioski dotyczące oddziaływania stylów przywiązania (w tym także bezpiecznego wzorca
więzi) na jakość funkcjonowania i zdrowie człowieka.
45
Magdalena Jelińska1
1
PÖ Wzorce więzi emocjonalnych a nadzieja na sukces ludzi młodych oraz style
radzenia sobie ze stresem ich matek
Style przywiązania powstają w najwcześniejszym okresie rozwoju człowieka pod wpływem jego
relacji z rodzicami (zwłaszcza z matką). Silnie oddziałują na rozwój psychiczny i społeczny jednostki w
biegu życia. Od jakości rozwiniętych przez człowieka więzi zależy jego prawidłowe funkcjonowanie.
Prezentowane badanie miało na celu przeanalizowanie związku między wyróżnionymi przez
Ainsworth (1978) pozabezpiecznymi stylami przywiązania a nadzieją na sukces ludzi młodych oraz
stylami radzenia sobie ze stresem ich matek. Założono, że osoby o lękowo-ambiwalentnym i unikającym
stylu przywiązania do swoich matek będą różnić się siłą nadziei na sukces. Odmienne będzie też
nasilenie poszczególnych stylów radzenia sobie ze stresem u ich matek. Oczekiwano, że nasilenie
każdego ze stylów przywiązania wiązać się będzie z obniżeniem poszczególnych wymiarów nadziei na
sukces oraz natężeniem odmiennych stylów radzenia sobie ze stresem u matek. Sprawdzono też, w
jakim stopniu style radzenia sobie ze stresem matek mogą determinować wzorce więzi ludzi młodych.
W badaniu posłużono się Kwestionariuszem Przywiązania do Rodziców w Dzieciństwie KPRD, w
polskiej adaptacji Marchwickiego (2002), retrospektywnie określającym style przywiązania oddzielnie do
każdego z rodziców w dzieciństwie. Wykorzystano także Kwestionariusz Nadziei na Sukces KNS (Łaguna,
Trzebiński i Zięba, 2005) służący do pomiaru siły oczekiwania pozytywnych rezultatów z podejmowanych
przez siebie działań oraz Kwestionariusz Radzenia Sobie w Sytuacjach Stresowych CISS, w polskiej
adaptacji Szczepaniaka, Strelaua i Wrześniewskiego (2005). Przebadano osoby w wieku 16 – 23 lata
(średnia wieku wynosiła 18,9 lat) oraz ich matki.
Uzyskane wyniki w znacznej mierze okazały się zgodne z oczekiwaniami.
46
Irena Jelonkiewicz1, Katarzyna Kosińska-Dec2
1
2
Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa
Zakład Psychologii i Promocji Zdrowia Psychicznego
Wydział Pedagogiczny
RÖ Niekorzystne sytuacje w życiu studentów
Cel – przegląd literatury oraz wyniki badań własnych wskazują na to, że w przebiegu całego życia
ludzie stykają się z wieloma doświadczeniami życiowymi, a pomyślne pokonanie niekorzystnych
doświadczeń skutkuje zachowaniem zdrowia fizycznego i psychicznego. Proces dostosowania (adaptacji)
do niekorzystnych doświadczeń życiowych zależy m.in. od właściwości psychologicznej nazywanej
resilience – sprężystość, która umożliwia elastyczne reagowanie na zmieniające się sytuacyjne
wymagania. Inna szersza definicja mówi, że jest to efektywne radzenie sobie i adaptacja mimo
doznawania straty, trudności i przeciwności.
W ramach szerszego projektu badawczego opracowano narzędzie do pomiaru częstości i sposobu
adaptacji
do
niekorzystnych
sytuacji
we
własnym
życiu.
Odwołano
się
do
tradycji
badań
wykorzystujących skale wydarzeń życiowych oraz analizowano możliwe efekty procesu adaptacji
wynikające z koncepcji sprężystości.
Metoda – w 2008 r. w badaniach wzięło udział 84 studentów warszawskiej uczelni wyższej.
Zastosowano kwestionariusz „Niekorzystne sytuacje w moim życiu” (autorzy: I. Jelonkiewicz, A. KühnDymecka, M. Zwoliński), w którym zapytano badanych: a) które z 14 opisywanych sytuacji wystąpiły w
ich życiu w ciągu ostatnich 12 miesięcy, b) jak oceniają sposób uporania się z daną sytuacją.
Wyniki – wpływ 6 najczęściej występujących sytuacji był oceniany jako dość duży. Średnia w
7-stopniowej skali wynosiła od 4,58 (sytuacja 1 – nacisk ze strony innych na osiągnięcie sukcesu) do 5,9
( w sytuacji 10 – choroba w rodzinie). Dla badanych najtrudniejsza była sytuacja 10 (choroba w rodzinie)
– najwyżej oceniano jej wpływ na własne życie i najniżej oceniono własny wpływ na uporanie się z nią.
Spośród 4 możliwych stanów psychologicznych, które były odpowiedzią na niekorzystną sytuację prawie równo często wybierano odpowiedzi świadczące o lepszym (35 razy) i gorszym (33 razy)
funkcjonowaniu. Rzadziej wybierano odpowiedzi świadczące o odporności (25 razy) i wyzdrowieniu (19
razy).
Wnioski – przedstawiane narzędzie pozwala w dość wyczerpujący sposób opisać powiązanie
między niekorzystnymi sytuacjami życiowymi a podmiotowym udziałem jednostki w poradzeniu sobie z
takimi doświadczeniami.
47
Irena Jelonkiewicz1
1
Zakład Psychologii i Promocji Zdrowia Psychicznego
RÖ Linia życia
teoretyczny
jako
sposób
pomiaru
dobrostanu
psychicznego
-
kontekst
Spośród wielu technik pomiaru dobrostanu psychicznego wybrano jedną - o charakterze
narracyjnym, która została wykorzystana w obecnie realizowanym temacie badawczym. Celem pracy jest
przedstawienie tła teoretycznego tzw. linii życia - jednego ze sposobów pomiaru dobrostanu
psychicznego.
Według współczesnych definicji dobrostan psychiczny określa się jako poznawczą i emocjonalną
ocenę własnego życia (Diener i wsp.,2004; Lucas i wsp.1996). Jest to zarówno doświadczanie
przyjemnych emocji, rzadkie występowanie negatywnego nastroju, jak i zadowolenie z własnego życia.
Poziom dobrostanu psychicznego jest względnie stały w miarę upływającego czasu (chociaż większa jest
stabilność negatywnego afektu, a mniejsza pozytywnego afektu i satysfakcji). Składniki dobrostanu są
względnie oddzielnymi zmiennymi (Lucas i wsp.,1996.) Subiektywny dobrostan (subjective well-being SWB) jest uważany za wskaźnik jakości życia, zdrowia psychicznego (Shmotkin, 2005).
Shmotkin uważa, że SWB można opisać poprzez 4 moduły: doświadczeniowy, (empiryczny),
deklaratywny, różnicujący i narracyjny. Moduł narracyjny opowiada historię sposobu, w jaki subiektywny
dobrostan jednostki zmienia się w trakcie życia: w przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Do
narracyjnego przedstawienia SWB zaadaptowano technikę linii życia (life graphs). Technika ta była
stosowana już w latach 70 XX wieku przez wielu autorów (Rakowski, Bourque, Back). Osoby badane
prosi się o narysowanie ich życia na poziomej linii reprezentującej kontinuum czasu w odniesieniu do
pionowej linii reprezentującej poziom SWB (zadowolenie lub szczęście). Jest to przynamniej jedna
trajektoria (ciągła lub przerywana), która określa osobisty wzór kierunku SWB. Shmotkin przedstawił
ciekawą klasyfikację trajektorii SWB, wyróżniając 9 rodzajów wykresu i opisując znaczenie przekazu,
który jest ukryty w graficznym zapisie. Klasyfikacja ta była inspiracją dla opracowania wyników
uzyskanych w badaniu pilotażowym wykorzystującym Linię życia.
48
Zygfryd Juczyński1
1
Wyższa Szkoła Edukacja Zdrowotnej, Łódź
Katedra Psychologii
RÖ Co daje człowiekowi siłę do zmagania się z chorobą zagrażającą życiu?
Najprostszą odpowiedzią na tak postawione pytanie byłoby stwierdzenie, że decyduje o tym chęć
do życia, co tak naprawdę niczego nie wyjaśnia. Z medycznego punktu widzenia, uwzględniającego
przebieg choroby, najważniejsze jest pomyślne rokowanie. Odpowiedź znacznie się komplikuje, gdy
mamy do czynienia z chorobą nieuleczalną, przewlekłą, osobą w wieku podeszłym.
Referat ma głównie charakter teoretyczny, lecz odwołuje się do licznych badań, w tym również
własnych. Przedmiotem zainteresowania są różne czynniki psychologiczne, społeczne i cechy specyficznie
ludzkie, mobilizujące człowieka do walki z chorobą, przede wszystkim własną, lecz również dziecka czy
współmałżonka
49
Łukasz Kaczmarek1, Michał Ziarko
1
Uniwersytet im. A. Mickiewicza, Poznań
RÖ Realne korzyści wirtualnego wsparcia - spostrzegane wsparcie społeczne a
dobrostan wśród graczy internetowych gier MMORPG
Wsparcie społeczne to jeden z najważniejszy zasobów w radzeniu sobie ze stresem i jedna z
najsilniejszych determinant zdrowia. Wśród źródeł wsparcia społecznego coraz większą rolę odgrywają
relacje za pośrednictwem Internetu. Internetowe społeczności komunikują się poprzez fora, czaty, gry.
Jedną z tych społeczności tworzą osoby grające w internetowe gry fabularne MMORPG, które
umożliwiają komunikowanie się na bieżąco z innymi graczami.
Celem badań było poznanie społecznego aspektu gier MMORPG w kontekście dobrostanu i
wsparcia społecznego: 1. eksploracja determinant długości czasu spędzanego w grze MMORPG
obejmująca motywację społeczną do gry oraz wsparcie (zapotrzebowanie, poszukiwanie, spostrzegana
dostępność), 2. Testowanie hipotezy głoszącej, że spostrzegane wsparcie ze strony innych graczy
zwiększa subiektywny dobrostan.
850 ochotników (93% mężczyzn, zgodnie ze strukturą populacji graczy MMORPG) po 16 r. ż. (wiek
16-49, śr. 20) zachęconych ogłoszeniem na forach MMORPG, wypełniło internetowe kwestionariusze:
Inwentarz Motywacji w Grach MMORPG (Yee, 2006), Skalę Szczęścia Steen (Kaczmarek i in., 2006) i
Berlińskie Skale Wsparcia Społecznego (Łuszczyńska i in. 2002) zmodyfikowane do pomiaru wsparcia w
grze i poza grą.
Wg analizy regresji predyktory czasu spędzonego w grze to: motywacja na relacje w grze
(Beta=0,19, p<0,01), niższe spostrzegane wsparcie instrumentalne dostępne poza grą (Beta=-0,18,
p<0,01) oraz poszukiwanie wsparcia u innych graczy (Beta=0,12, p<0,01). Model tłumaczy 8%
wariancji. Satysfakcjonujące dopasowanie ma model równań strukturalnych (GFI=0,99, RMSA=0,02), w
którym wsparcie ze strony graczy zwiększa poziom dobrostanu (Beta=0,21, p<0,01) niezależnie od
wsparcia ze strony osób poza grą (Beta=0,28).
Istotna część czasu w grze związana jest z funkcjonowaniem społecznym. W subiektywnym
odczuciu graczy MMORPG relacje tworzone z innymi graczami wspierają w radzeniu sobie ze stresem
poza grą, co przekłada się na wyższy dobrostan.
50
Bogna Kędzierska1, Marta Znajmiecka-Sikora2, Agnieszka Głusińska
1
2
Stowarzyszenie Rozwoju Kadr, Łódź
PÖ Kompetencje społeczne młodzieży kończącej leczenie nowotworowe
Choroby nowotworowe u dzieci oraz związany z nimi proces leczenia, analizowane są jako
szczególnie silny, długotrwały stres wpływający na ogólny rozwój psychospołeczny(Landolt et al., 2003).
Wyniki badań nie są jednak jednoznaczne - wcześniejsze potwierdzają różnego rodzaju trudności w
funkcjonowaniu społecznym i osobistym, po przebytym leczeniu onkologicznym. Jednak aktualne
wskazują, że w sytuacjach pełnego wspomagania medycznego i psychologicznego choroba może stawać
się czynnikiem wzrostowym, inicjującym rozwój psychospołeczny (Samardakiewicz M. Kowalczyk J.,
1997). Celem prezentowanych badań jest analiza poziomu kompetencji społecznych młodzieży kończącej
leczenie nowotworowe (są to badania pilotażowe szerszych badań dotyczących psychospołecznego
funkcjonowania dzieci chorych onkologicznie i tych, które zakończyły leczenie). Badaniami objęto 26
dzieci chorych onkologicznie (od 12 do 18 roku życia). Grupę kontrolną stanowiły dzieci bez problemów
zdrowotnych, dobrane ze względu na wiek i płeć. W badaniach wykorzystano Kwestionariusz
Kompetencji Społecznych –KKS, A. Matczak (2001). Analiza wyników wskazuje na brak różnic w ogólnym
poziome kompetencji społecznych w obu badanych grupach. Jednak dzieci chore osiągnęły niższe
statystycznie wyniki w poziomie kompetencji warunkujących efektywność w sytuacjach intymnych oraz w
sytuacjach ekspozycji społecznych.
51
Renata Kleszcz-Szczyrba1
1
Polski Instytut Ericksonowski (filia Katowice)
RÖ Specyficzny objaw psychosomatyczny jako sygnał restymulacji traumy perspektywa psychoterapeutyczna
Jedną z przyczyn nagłego pojawienia się specyficznego objawu somatycznego może być
doświadczona przed laty trauma. W momencie jej trwania jednostka może uruchamiać szereg
nieświadomych mechanizmów obronnych służących emocjonalnemu poradzeniu sobie, co może
prowadzić do reakcji dysocjacyjnej, która zapewnia względnie trwałą adaptację posttraumatyczną.
Aktualne ważne wydarzenia życiowe, nieświadomie (silnie) skojarzone z przeszłą traumą, mogą
doprowadzić do jej restymulacji, co na zewnątrz może objawiać się jedynie w postaci niewyjaśnionej
medycznie dolegliwości somatycznej. Wówczas często poszukiwane są przyczyny psychologiczne i
zalecana psychoterapia.
W referacie powyższy mechanizm zostanie omówiony w aspekcie temporalnym oraz poparty
dwoma studiami przypadków z praktyki psychoterapeutycznej autorki (psychoterapii pacjenta z katarem
psychogennym oraz psychoterapii pacjentki z jąkaniem psychogennym). W obu przypadkach
terapeutyczne przepracowanie traumy (jaką w odniesieniu do pacjenta było doświadczone przed laty
zaginięcie, a w odniesieniu do pacjentki doświadczona przed laty przemoc seksualna) doprowadziło do
trwałego ustąpienia objawów psychosomatycznych.
52
Przemysław Koberda1, Urszula Stodolska-Koberda2
1
2
partner psychologicznej firmy doradczo-szkoleniowej "ProFirma", Sopot
Gdański Uniwersytet Medyczny, Gdańsk
Klinika Chorób Oczu
RÖ Co nowego wnosi psychologia integralna AQAL Wilbera w zrozumienie
ewolucyjnego charakteru rozwoju ludzkiej psychiki?
Ostatnie kilkanaście lat jest okresem dynamicznego rozwoju jednego z najbardziej interesujących
pozauniwersyteckich nurtów filozoficznych, łączącego holistyczne i ewolucyjne podejście do zmian
zachodzących w rozpoznawalnej przez nas rzeczywistości, którego twórcą jest amerykański teoretyk Ken
Wilber. Na tej bazie powstała psychologia integralna AQAL, uznająca, że proces myślenia i ludzka
świadomość są wynikiem długiego łańcucha ewolucyjnych przemian zapoczątkowanych tworzeniem
materii nieożywionej i obejmujących powstawanie coraz bardziej złożonych form życia, poczynając od
organizmów jednokomórkowych a na ssakach kończąc. Kontynuacją tego procesu jest ewolucja
zachodząca wewnątrz ludzkiej świadomości oparta na tzw. poziomach rozwojowych (levels), których
pionierskie opisy można znaleźć w pracach Maslowa, Piageta, Kohlberga oraz innych psychologów
rozwojowych. Podejście integralne uwidacznia ważną rolę, jaką pełnią aspekty zewnętrzne działania ciała
i mózgu (ćwiartka GP, badane przez nauki kognitywne i psychologię ewolucyjną) oraz aspekty
wewnętrzne w obrębie umysłu i świadomości (GL, opisywana przez psychologie wnętrza). Obie górne
ćwiartki są zakotwiczone w swoich odpowiednikach w liczbie mnogiej, czyli realiach kulturowoświatopoglądowych (DL, wnętrze zbiorowe) i obiektywnej społeczno-organizacyjnej rzeczywistości (DP,
zewnętrze zbiorowe). Każda z tych czterech perspektyw zawiera ważne elementy opisu rzeczywistości i
żadna z nich nie powinna być pominięta lub redukowana do pozostałych. Połączenie wszystkich
perspektyw i poziomów rozwojowych (AQAL -All Quadrants, All Levels) ukazuje – po raz pierwszy w
historii tworzenia wyobrażeń o budowie i rozwoju świata - przestrzenny model ewolucyjnych zmian
zachodzących w ludzkiej psychice, zarówno w ujęciu antropologiczno-kulturowym jak i rozwojowym
jednostki, co prawdopodobnie będzie miało konsekwencje w dalszych dokonaniach poznawczych nauk
humanistycznych oraz praktycznych zastosowaniach w psychologii i medycynie.
53
Kamilla Komorowska1, Paweł Izdebski1
1
PÖ Osobowość a przystosowanie psychiczne do choroby nowotworowej
Celem pracy było porównanie cech osobowościowych pacjentów chorych onkologicznie oraz
ocenienie zależności współwystępujących między siłą woli, umiejscowieniem kontroli zdrowia i
strategiami radzenia sobie z chorobą nowotworową. Badana próba składała się z 30 pacjentów z
rozpoznaniem nowotworu w trakcie leczenia chemioterapią. Pacjenci odpowiadali na pytania
Kwestionariusza NEO-FFI (mierzący cechy osobowości), Mini-MAC (oceniający poziom przystosowania
psychicznego do choroby nowotworowej), MHLC (umiejscowienie kontroli zdrowia). Kwestionariusz Kuhla
- ASC-90 (oceniający siłę woli). Wyniki osób badanych porównano z normami dla kwestionariuszy, które
były wcześniej znormalizowane. Obliczono także współczynniki korelacji pomiędzy poszczególnymi
skalami mierzącymi osobowość i strategie radzenia sobie z chorobą nowotworową. Na podstawie
uzyskanych wyników zaprezentowane zostaną wnioski pozwalające na lepsze zrozumienie psychiki osób
chorych na nowotwór.
54
Agnieszka Koster1
1
Instytut Psychologii, Zakład Psychologii Rozwoju i Wychowania
Centrum Pediatrii, Sosnowcu
RÖ Jak pomóc mojemu choremu dziecku? - sytuacja niedoborów w polskiej służbie
zdrowia a działania rodziców
W badaniach, przeprowadzonych w latach 2006/2007 na terenie Centrum Pediatrii w Sosnowcu
podjęto próbę określenia strategii radzenia sobie rodziców chorych dzieci z ograniczonym dostępem do
świadczeń medycznych w specyficznej, organizacyjno-prawnej sytuacji polskiej służby zdrowia.
Wykorzystując model podejmowania decyzji konsumenckich J.F. Engela, R.D. Blackwella i D.T. Kollata
ulokowano rodzica w roli konsumenta usług medycznych, analizując poszczególne etapy jego działań.
Wyniki przeprowadzonych badań empirycznych ujawniły powszechność stosowanych przez rodziców
strategii radzenia sobie z ograniczeniami oraz nakreśliły charakter relacji pomiędzy personelem
medycznym a rodzicami. Pokazały też, w jaki sposób choroba dziecka wpływa na funkcjonowanie całej
jego rodziny. Szczegółowa analiza statystyczna pozwoliła określić uwarunkowania prezentowanych
zachowań, poziom i determinanty satysfakcji z leczenia oraz jej wpływ na dalsze procesy decyzyjne.
Otrzymane wyniki jasno pokazały, iż rodzice wciąż nie uzyskują prawdziwego statusu konsumenta usług
medycznych.
55
Agnieszka Koster1, Małgorzata Bujak2
1
Instytut Psychologii, Zakład Psychologii Rozwoju i Wychowania
2
Centrum Pediatrii, Sosnowcu
Centrum Pediatrii, Sosnowiec
PÖ Telewizor i komputer w domu - możliwość negatywnego wpływu na dzieci i
młodzież
Celem niniejszej pracy było wzbudzenie zainteresowania lekarzy, pedagogów i rodziców możliwymi
wpływami programów telewizyjnych i komputerowych na zdrowie i zachowanie dzieci. W przebadanej
grupie 320 dzieci w wieku 1 – 17 lat zaobserwowano liczne zaburzenia funkcjonowania w sferach
psychologicznej i somatycznej, które nie miały w opinii lekarzy przyczyn chorobowych, a które ustąpiły
lub zdecydowanie zmniejszyły się po radykalnym ograniczeniu ekspozycji monitorów. Dokładny wywiad
psychologiczny ujawnił, iż każde z badanych dzieci spędzało dziennie 4 lub więcej godzin przed ekranem
telewizora lub/i komputera. Ponad połowa starszych dzieci zgłaszała bóle i zawroty głowy. Równie
powszechne były zaburzenia lękowe we wszystkich grupach wiekowych. Szczególny niepokój wzbudziły
zaburzenia zachowania u najmłodszych dzieci. Trudności w relacjach społecznych narastały w kolejnych
grupach wiekowych. Wyniki badań jasno pokazały, iż telewizor i komputer w środowisku domowym
zaczynają spełniać rolę opiekunki i tzw. zastępczego rodzica, zastępując inne możliwości rozwoju
psychospołecznego dzieci i młodzieży, równocześnie wpływając negatywnie na stan ich zdrowia.
56
Marcin Krawczyński1
1
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu, Gdańsk
Ateneum - Szkoła Wyższa w Gdańsku
RÖ Przekonania i zachowania zdrowotne a samoocena własnego ciała u licealistów
i licealistek aktywnych i nieaktywnych fizycznie
Problematyka zdrowia współczesnej młodzieży jest przedmiotem wielu badań, wśród których
zagadnieniami ciała interesują się od dawna przedstawiciele różnych nauk –sztuki, medycyny, kultury
fizycznej, filozofii, socjologii, pedagogiki, psychologii, czy zdrowia publicznego. Zarówno w przeszłości jak
i dzisiaj poszukuje się optymalnego modelu zdrowotnego, wzorców cielesnej urody, wskazuje na
zagrożenia zdrowia np. wynikające z braku aktywności fizycznej itd. W prezentowanych badaniach
podjęto próbę odpowiedzi na pytania: jak aktywni i nieaktywni fizycznie uczniowie i uczennice liceum
ogólnokształcącego oceniają swoje ciało, czy istnieją różnice charakteryzujące badanych w zakresie
przekonań i zachowań zdrowotnych? W badaniach wykorzystano polską, eksperymentalną wersję
amerykańskiego kwestionariusza „Skala Oceny Ciała”, Skalę Przekonań Zdrowotnych (PZ) Heleny Sęk
oraz kwestionariusz ankiety charakteryzujący różne aspekty zachowań zdrowotnych. W świetle
przedstawionych wyników badań można zauważyć, że osoby aktywne fizycznie pozytywniej oceniają
swoje ciało niż osoby nieaktywne, preferują odmienne zachowania zdrowotne, chociaż elementem, który
należy uwzględniać jest zmienna płci.
57
Aleksandra Kroemeke1
1
Centrum Pomocy Psychologicznej i Rozwoju, Gliwice
RÖ Objawy depresji czy nieefektywny coping? - poszukiwanie pierwszeństwa
Depresja sprzyja stosowaniu mało adaptacyjnych sposobów radzenia sobie. Z drugiej strony, to
nieefektywne
wysiłki
zaradcze
mogą
prowadzić
do
załamania
zdrowia
i
rozwoju
objawów
psychopatologicznych. Celem badań było określenie pierwszeństwa w związku depresji i nieefektywnych
sposobów radzenia sobie ze stresem u osób po zawale serca. Badaniami objęto 173 osoby (K = 52; M =
121) w wieku 27 – 67 lat (M = 52,92; SD = 7,153) po pierwszym, nie powikłanym zawale mięśnia
sercowego. Pomiaru zmiennych dokonano trzykrotnie: kilka dni po zawale serca, a następnie miesiąc i 6
miesięcy później. Zastosowano Kwestionariusz CISS-S (pomiar strategii zaradczych) oraz Inwentarz
Objawów Depresji Beck’a. Otrzymano dodatnie umiarkowane korelacje objawów depresji ze strategiami
zorientowanymi na emocje. Istotnych związków z zadaniowym radzeniem sobie nie stwierdzono. Na
podstawie analizy ścieżek i estymacji efektów pośrednich uznano, że doświadczanie objawów depresji
bezpośrednio po zawale serca motywowało respondentów do radzenia sobie ukierunkowanego na
emocje miesiąc i pół roku później, a rezultatem tych zachowań było wzmocnienie depresyjnego nastroju
w okresie poszpitalnym. Wydaje się zatem, iż przeciwdziałanie depresji i jednoczesna edukacja w
zakresie skutecznych form radzenia sobie z chorobą powinny stanowić główny przedmiot oddziaływań
psychologicznych wśród chorych somatycznie.
58
Marta Kucharska1
1
RÖ Postawa motocyklistów wobec transplantacji allogenicznej ex mortuo oraz
dawstwa organów a poczucie bezpieczeństwa i prężność ego
Celem badania było określenie zależności pomiędzy postawą wobec transplantacji allogenicznej ex
mortuo a poczuciem bezpieczeństwa i prężnością ego. Udział w badaniu wzięło 147 osób w wieku od 18
do 61 lat. Spośród badanych wyszczególniono grupę motocyklistów jeżdżących na motocyklach
sportowych, grupę motocyklistów jeżdżących na motocyklach typu cruiser oraz grupę kontrolną, którą
stanowiły osoby niejeżdżące motocyklem oraz deklarujące, że nie uprawiają innych sportów
ekstremalnych. W celu określenia poziomu poczucia bezpieczeństwa oraz prężności ego, użyto
Kwestionariusza Poczucia Bezpieczeństwa i Prężności Ego (KPB-PE) Z. Uchnasta. Stosunek wobec
transplantacji oraz dawstwa organów mierzono specjalnie w tym celu skonstruowanym Wywiadem do
badania postaw wobec transplantacji allogenicznej ex mortuo. Wyniki badań wskazują na występowanie
w obu grupach motocyklistów zależności między postawami transplantacyjnymi a prężnością ego oraz
określonymi czynnikami składającymi się na poczucie bezpieczeństwa. Niska stabilność, potrzeba
bliskości oraz wysoka prężność ego sprzyjają aprobacie zabiegów transplantacyjnych oraz przychylnemu
ustosunkowaniu wobec dawstwa narządów po śmierci.
59
Aleksandra Kuhn-Dymecka1
1
Zakład Psychologii i Promocji Zdrowia Psychicznego, Pracownia Psychologii Klinicznej.
RÖ Zastosowanie koncepcji prężności (resielience) w badaniach
zaburzeniami psychicznymi - doniesienie z pierwszego etapu badań
osób
z
W ostatnich latach zwiększa się zainteresowanie nurtem psychologii pozytywnej. Psychologia
pozytywna, której początki sięgają końca XX wieku pojawiła się jako przeciwwaga zaistniałej
nierównowagi w doborze tematyki badań w psychologii klinicznej. Dotychczasowe badania psychologii
klinicznej koncentrowały się głównie na negatywnej stronie życia tj. chorobie, zaburzeniach. W
psychologii pozytywnej nie chodzi o zaprzeczenie roli stresujących aspektów życia, pominięciu patologii,
czy dysfunkcji, ale o podkreślenie tego co w życiu najlepsze, wzmacnianiu ludzkich potencjałów. Ludzkie
mocne strony, pozytywne nastawienia jednostek są obszarem badań psychologii pozytywnej. Te
właściwości decydują m.in. o ludzkiej odporności na stres i są czynnikami ochronnymi dla
psychologicznego i fizycznego zdrowia. Istotnym wskaźnikiem zdrowia psychicznego, a także czynnikiem
ochronnym jednostki przed rozwojem nieprzystosowania takich jak zaburzenia lękowe, fobia społeczna
depresja jest prężność (resilience). Resilience oznacza zdolność jednostki do oderwania się od
negatywnych doświadczeń i elastycznego przystosowania się do ciągle zmieniających się wymagań
życiowych. Ze względu na wyraźny związek prężności ze zdrowiem wzrosło zainteresowanie i znaczenie
tego konstruktu, a także podkreśla się powszechność jego występowania. Badania nad prężnością w
grupie osób z zaburzeniami psychicznymi pokazują, że osoby te mogą być prężne. Wykazano, że
prężność koreluje ze zmniejszeniem symptomów chorobowych, zmniejszeniem liczby hospitalizacji i jest
ściśle połączona z wyzdrowieniem. Badania Friborga wykazały, że osoby prężne są bardziej elastyczne
niż wrażliwe. W radzeniu sobie z trudnościami używają zasobów ochronnych własnych i środowiskowych.
Prężność nie chroni przed negatywnymi zdarzeniami życiowymi, ale osoby prężne ze stresem radzą sobie
bardziej funkcjonalnie i elastycznie. Prężność jest ważnym potencjałem wpływającym na jakość
zdrowienia.
60
Zuzanna Kwissa-Gajewska1
1
Instytut Społecznej Psychologii Klinicznej
RÖ Temperament jako predyktor radzenia sobie z chorobą somatyczną
Cel. Celem pracy było określenie roli temperamentu przy uwzględnieniu stanu emocjonalnego w
radzeniu sobie z chorobą u osób z cukrzycą II typu po wprowadzeniu insulinoterapii.
Metoda. Zbadano 279 osób (K=148; M=131) w wieku 20-60 lat (M=50,06; SD=9,787) chorych na
cukrzycę II typu, którzy miesiąc wcześniej rozpoczęli leczenie insuliną. Do pomiaru właściwości
temperamentu (żwawości, perseweratywności, wrażliwości sensorycznej, wytrzymałości, aktywności)
zastosowano Kwestionariusz FCZ-KT Zawadzkiego i Strelaua. Nasilenie emocji negatywnych (EN) i
pozytywnych (EP) oceniano przy pomocy PANAS Watsona, Clarka i Tellegena w polskim przekładzie P.
Brzozowskiego. Natomiast CHIP Endlera i Parkera w wersji przygotowanej przez Wrześniewskiego służył
do oszacowania radzenia sobie instrumentalnego (CHIP IN) oraz skoncentrowanego na regulacji
negatywnych emocji (CHIP EN).
Wyniki. Miesiąc po wprowadzeniu insulinoterapii chorzy doświadczali więcej EN niż EP (t=-7,389;
p=0,000). EN korelowały istotnie z CHIP EN (rp=0,66; p<0,01) i CHIP IN (rp=0,215; p<0,01), a EP z
CHIP IN (rp=0,257; p<0,01).
W celu oszacowania wpływu temperamentu na radzenie sobie przeprowadzono analizę regresji
liniowej. Aktywność była istotna dla CHIP IN (b=0,252; R?=0,016; F=4,326; p<0,05). Natomiast CHIP
EN wyjaśniane było przez wytrzymałość (b=-1,011) i reaktywność emocjonalną (b=0,60) (R?=0,096;
F=5,374; p<0,05).
Wnioski. Temperament okazał się istotnym, choć słabym predyktorem radzenia sobie z chorobą
zgodnie z w charakterystyką psychologiczną. Wydaje się, że to raczej czynniki sytuacyjne (np. emocje)
decydują o rodzaju aktywności pojawiającej się w sytuacji stresowej. Kolejnym krokiem będzie
przeprowadzenie analiz uwzględniających emocje negatywne i pozytywne.
61
Irena Leszczyńska1, Maria Jeżewska
1
Akademia Medyczna, Gdańsk
Międzywydziałowy Instytut Medycyny Morskiej i Tropikalnej, Klinika Chorób Zawodowych i Wewnętrznych, Pracownia Psychologii Pracy
RÖ Użyteczność stosowania zasady triangulacji w badaniach stresu w pracy
Założenia. Najczęściej stosowana praktyka w metodologii badania stresu w pracy opiera się na
własnych relacjach pracowników. Trafność danych opartych na samoopisie jest kwestionowana w
związku z problematyką negatywnej afektywności, która może być zmienną zakłócającą. W badaniach
dotyczących problematyki stresu w pracy postuluje się stosowanie zasady triangulacji, polegającej na
stosowaniu miar odwołujących się do co najmniej trzech różnych typów dowodów. Dowody powinny
uwzględniać procesualny charakter stresu: prekursory stresu, percepcja i odczuwanie stresu (czynniki
moderujące), następstwa bezpośrednie- stan zdrowia. W ujęciu Coxa są to odpowiednio: zagrożenia
związane z pracą- stres- szkoda, w ujęciu Kristensena: stresory- stres - choroba. W celu sprawdzenia
użyteczności zasady triangulacji przeprowadzono badania na platformach wiertniczych gdzie praca
odbywa się w warunkach szczególnie trudnych (ekstremalne warunki środowiska determinowane siłami
natury i procesami technologicznymi) co może wywoływać silny stres wśród pracowników.
Metoda. Przebadano 150 pracowników platform wiertniczych, których podzielono na trzy grupy. W
każdej grupie dokonano prognoz prawdopodobieństwa obciążenia stresem w pracy, wykorzystując
kolejne, różne rodzaje danych, zgodnie z zasadą triangulacji:
1 grupa
-
wykorzystano
biologicznymi,
tylko
chemicznymi,
dane
dotyczące
fizycznymi
subiektywnego
(informacje
z
obciążenia
przeprowadzonych
czynnikami
audytów
na
platformie) i psychospołecznymi w pracy
2 grupa - tylko dane dotyczące subiektywnego odczuwania stresu i percepcji w pracy oraz cech
osobowościowo- temperamentalnych jako czynników moderujących
3 grupa - tylko dane dotyczące bezpośrednich następstw zdrowotnych ( subiektywne
samopoczucie i wyniki badań lekarskich).
Zastosowano
następujące
narzędzia
badawcze:
1.
Wyniki
z
audytów
dotyczące
tzw.
„obiektywnego” stresu, 2. Psychospołeczne Warunki Pracy (Widerszal-Bazyl, Cieślak), Stres w Pracy
(Dudek, Waszkowska), Profil Nastrojów POMS (adaptacji Dudka i Koniarka), NEO-FFI (Costa, Mc Crae),
PTS (Strelau), CISS ( Ender, Parker w adaptacji Wrześniewskiego), 3. Pomiar zachowań pracowników w
stosunku do pracy oraz ich kondycji fizycznej i zdrowotnej.
Wyniki. Uzyskane wyniki różnicują trzy badane grupy pod względem prawdopodobieństwa
obciążenia stresem w pracy. Jeżeli do szacowania używane jest tylko jedno źródło informacji (nie
uwzględniające procesualnego charakteru stresu), uzyskane wyniki dotyczące prognoz obciążenia
stresem w pracy nie przedstawiają pełnego obrazu. Wykazano znaczący wpływ zmiennych
indywidualnych na obciążenie stresem w pracy.
Wnioski. Uwzględnienie interakcji trzech rodzajów miar (prekursory stresu, stres, szkoda) daje w
miarę obiektywny obraz obciążenia stresem w pracy. Zastosowanie zasady triangulacji umożliwia
opracowanie
sensownego,
zindywidualizowanego
programu
promocji
zdrowia
przeciwdziałania skutkom stresu zawodowego dla pracowników platform wiertniczych.
62
w
zakresie
Anna Leśniak1, Marta Malinowska-Cieślik2
1
2
HTA Consulting, Kraków
Instytut Zdrowia Publicznego
PÖ Ocena skuteczności edukacyjnego programu prewencji wypadków dzieci jako
pieszych "Akademia Misia Ratownika"
Celem badania była ocena skuteczności edukacyjnego programu prewencji wypadków dzieci jako
pieszych „Akademia Misia Ratownika” dla klas I-III SP.
Zastosowano model pomiaru po programie w grupie eksperymentalnej i kontrolnej. Oceniono
wiedzę, postawy i zachowania związane z bezpieczeństwem drogowym oraz znajomość telefonów
alarmowych. Dane zebrano metodą sondażu diagnostycznego techniką ankiety środowiskowej. Grupę
eksperymentalną (n=69) i kontrolną (n=58) stanowili uczniowie klas III dwóch szkół z Krakowa.
Wyniki grupy eksperymentalnej pokazały wysoką wiedzę na temat bezpieczeństwa drogowego:
zasady przechodzenia przez jezdnię (87%), znajomość znaków (91%), koloru świateł (94%), zasad
poruszania się po drodze (55%). Nie wykazano różnic w poziomie wiedzy dotyczącej tych zagadnień
między grupami, oprócz znajomości znaków (69% vs 45%, p<0,05). W grupie eksperymentalnej 97%
dzieci odpowiedziało, że przechodzi w miejscu oznaczonym, a 85% oceniało przechodzenie ulicy w
innym miejscu jako niebezpieczne. 93% odpowiedziało, że rozglądają się, kiedy chcą przejść przez
jezdnię. 98% oceniło wchodzenie na ulicę bez zatrzymania i rozglądnięcia oraz przebieganie jako
niebezpieczne. 94% wiedziało, że należy przechodzić przez ulicę na zielonym świetle, 97% oceniło
przechodzenie ulicy na czerwonym jako niebezpieczne. Tylko 36% odpowiedziało, że stosuje elementy
odblaskowe, a 94% oceniło, że jest to bezpieczne.
Grupa eksperymentalna stosowała elementy odblaskowe rzadziej niż kontrolna (36% vs 60%;
p<0,05). W grupie eksperymentalnej 70% uznało słuchanie muzyki na przenośnych odtwarzaczach
podczas uczestnictwa w ruchu za niebezpieczne. Dzieci te częściej niż w grupie kontrolnej oceniały to
zachowanie jako niebezpieczne (74% vs 70%, p<0,05). Grupa kontrolna wykazała lepszą znajomość
telefonów alarmowych niż eksperymentalna: na policję (84% vs 77%, p<0,05), straż pożarną (71% vs
46%, p<0,001) pogotowie (71% vs 54%, p<0,001) i numer alarmowy 112 (86% vs 55% p<0,001).
Grupa eksperymentalna prezentowała wysoki poziom wiedzy oraz postawy i zachowania
prewencyjne związane z bezpieczeństwem pieszego, co odpowiada celom programu. Znajomość
telefonów alarmowych była niewystarczająca. Na podstawie oceny wybranych wskaźników nie wykazano
skuteczności programu „Akademia Misia Ratownika”.
63
Alicja Lizurej1, Aneta Bartnicka
1
PÖ Choreoterapia jako forma aktywności ruchowej stosowana w celach leczniczych
i rozwojowych
Choreoterapia to metoda psychoterapeutyczna, która wykorzystując właściwości ruchu zwiększa
motoryczną i psychiczną integrację jednostki, co przekłada się na jakość jej funkcjonowania. Praca z
ciałem to praca zarówno terapeutyczna, jak i rozwojowa. Zgodnie z koncepcją Boadella (1992)opiera się
na założeniu, że rozwijając potencjał ruchowy osoby oddziałujemy jednocześnie na pozostałe sfery jej
funkcjonowania: emocjonalną, poznawczą, fizjologiczną i estetyczną (Koziełło 2002). Referat składa się z
dwóch części: w pierwszej zostanie zaprezentowany przegląd technik choreoterapeutycznych służących
poprawie jakości życia w trzech grupach ludzi:
- w pełni sprawnych fizycznie, pragnących zwiększyć swoją świadomość ciała;
- u osób, które straciły możliwość satysfakcjonującego poruszania się;
- u osób z zaburzeniami psychicznymi, ze szczególnym uwzględnieniem schizofrenii.
Druga część referatu obejmuje doniesienia z badań przeprowadzonych na Oddziale Dziennym
Rehabilitacji Psychiatrycznej w Instytucie Psychiatrii i Neurologii w Warszawie. Badanie dotyczyły
efektów stosowania technik choreoterapeutycznych u pacjentów z zaburzeniami psychicznymi oraz różnic
w zakresie stosowania strategii samokontroli emocjonalnej u osób uczestniczących w terapii tańcem i w
grupie kontrolnej. Użyto następujących narzędzi pomiaru: Skal Bermonda-Vorsta Alex 40, Lista emocji L.
Golińskiej, Skala Emocjonalnej Samokontroli autorstwa: Golińskiej, Kuśmierczyka, Kalinowskiej.
Badaniami objęto 123 osoby. Wyniki badań zostaną omówione pod kątem funkcji terapeutycznej i
rozwojowej choreoterapii, której centrum stanowi człowiek - zmierzający ku lepszemu, pragnący zmiany,
szukający dobrostanu. Psychicznego i fizycznego.
64
Dominika Łęcka1
1
Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń
Instytut Socjologii
RÖ Socjosomatyka - odzyskana siostra psychosomatyki... czyli o
psychologia zdrowia możne uzyskać od socjologii zdrowia i choroby
tym,
co
Socjosomatyka to dziedzina wiedzy wyrosła na bazie antropologii medycznej i socjologii medycyny.
Model ten został przedstawiony przez Arthura Kleinmana. Przyjmując założenie, że zdrowie zależy od
dobrostanu w zakresie 3 elementów: "soma", "psyche" i "socio" stanowi ona uzupełnienie istniejącego
już połączenia dwóch pierwszych pod postacią psychosomatyki. Dotąd elementy społeczne stanowiły
jedynie element różnicujący, a wszelkie analizy oparte były na porównywaniu stanu zdrowia ze względu
na różne zmienne demograficzne. Pojawiały się też głosy, że elementy społeczne/kulturowe mogą
przyczyniać się do wywoływania chorób - także somatycznych. Takie stanowisko bardzo mocno
podkreśla podejście systemowe. Czy jednak elementy społeczne mogą być bezpośrednią przyczyną
chorób? Czy istnieją choroby socjosomatyczne? Czy mają one jakiś związek z podejściem
psychosomatycznym? Gdzie jest możliwa współpraca? Czym różnią się te dwa podejścia? Jak mógłby
wyglądać model psychosocjosomatyczny? Wystąpienie te będzie próbą przedstawienia socjosomatyki
oraz możliwości współpracy socjologów zdrowia i choroby z psychologami zdrowia.
65
Aleksandra Łuszczyńska1
1
RÖ Efektywność interwencji psychologicznych służących wzrostowi aktywności
fizycznej: metaanaliza badań eksperymentalnych
Celem metaanalizy badań była ocena efektywność interwencji psychologicznych mających na celu
podniesienie aktywności fizycznych osób dorosłych oraz wyodrębnienie moderatorów odpowiadających
za skuteczność oddziaływań. Przeprowadzono systematyczny przegląd badań eksperymentalnych,
przeprowadzonych z randomizacją i grupą kontrolną, opublikowanych w latach 1989-2008 w
czasopismach anglojęzycznych z 8 baz danych (m.in. Medline, Psychinfo, Healthsource: Nursing
Academic). Przeanalizowano 2152 abstrakty, z których w metaanalizie uwzględniono k = 137 badań (N
= 34041). Metaanaliza wykazała, że przeciętny efekt interwencji miał średnią wielkość (ważone średnie r
= 0,27, p < 0,001, 95% CI: 0,17-0,39). Następujące zmienne były istotnymi moderatorami efektywności
interwencji (p < 0,05) i wiązały się z jej większym wpływem: wykorzystanie teorii społeczno-poznawczej
jako teoretycznej podstawy oddziaływania, tzw. wielowymiarowy tailoring (m.in. dopasowywanie
interwencji do przekonań zdrowotnych uczestnika), częstotliwość kontaktów eksperymentatora z
uczestnikami, płeć i wiek uczestników (młodszy wiek i płeć męska), indeks masy ciała uczestników
(grupy osób o zróżnicowanym indeksie, nie wyłącznie dla osób otyłych), brak przewlekłych chorób
związanych w etiologii niskim poziomem aktywności fizycznej (np., cukrzyca, syndrom metaboliczny), i
in.. Uzyskane wyniki są dyskutowane w kontekście wcześniej opublikowanych systematycznych
przeglądów badań, oceniających efektywność określonych typów interwencji (służących intensyfikacji
aktywności fizycznych), tj. oddziaływań indywidualnych, grupowych, opartych o Internet, drukowanych
materiałów, interwencji prowadzanych przez telefon, przeznaczonych dla różnych populacji (osoby z
cukrzycą, nadwagą, pacjenci podstawowej opieki zdrowotnej, osoby starsze, studenci, rodziny,
społeczności lokalne).
66
Magdalena Mazurkiewicz1, Aleksandra Łuszczyńska2
1
2
PÖ Własna skuteczność czy wsparcie społeczne - co lepiej wpływa na utrzymanie
aktywności fizycznej?
Celem badań jest sprawdzenie czy i w jaki sposób zmienne społeczno-poznawcze takie jak
specyficzna własna skuteczność oraz wsparcie społeczne mogą ułatwić utrzymanie regularnej aktywności
fizycznej wśród polskich internautów – osób aktywnych fizycznie.
Zaprezentowany
zostanie
etap
badania,
w
którym
wzięło
udział
100
osób.
Badanie
przeprowadzono za pomocą internetu. Zastosowano dwie różne interwencje. Pierwsza miała na celu
powiększenie sieci wsparcia społecznego poprzez jego poszukiwanie, druga dotyczy zwiększenia
postrzegania własnej skuteczności. Sprawdzono również efekt występowania obu interwencji
jednocześnie. Pomiaru efektywności interwencji dokonano poprzez ocenę zmian w aktywności fizycznej
internautów, pomiar ich własnej skuteczności oraz spostrzeganego wsparcia społecznego.
Badania są w trakcie realizacji i ich wyniki zostaną zaprezentowane na konferencji.
Słowa kluczowe: własna skuteczność, wsparcie społeczne, aktywność fizyczna
67
Maria Mikołajczyk1
1
Katedra Nauk Humanistycznych, Zakład Psychologii
RÖ Osobowe i sytuacyjne korelaty używania substancji psychoaktywnych przez
studentów
Kontynuując badania rozpoczęte w roku 2005 z inicjatywy Sieci Uczelni Wolnych od Uzależnień
zbadano 582 studentów AWF w Warszawie. Narzędziem był obszerny kwestionariusz umożliwiający
diagnozę rozmiarów zjawiska i wzorców używania substancji psychoaktywnych oraz pomiar wielu
zmiennych osobowych i sytuacyjnych, które mogą być powiązane z piciem alkoholu, paleniem tytoniu,
przyjmowaniem narkotyków i leków bez wskazań medycznych. Do grupy zmiennych osobowych
zaliczono między innymi zaufanie do ludzi, samoocenę, uogólnioną motywację osiągnięć, poczucie
kontroli, style radzenia sobie ze stresem oraz wiedzę na temat objawów przyjmowania narkotyków i
ocenę uzależniających właściwości różnych substancji psychoaktywnych. Sytuacyjny kontekst używania
przez studentów tych substancji stanowi postrzegana przez nich sytuacja w uczelni - natężenie trudności
w kontaktach z kolegami, wykładowcami i władzami uczelni, zachowania nieetyczne i patologiczne,
dostępność narkotyków, postrzegane wsparcie.
Zostaną pokazane zależności między wymienionymi czynnikami i natężeniem zachowań
ryzykownych zdrowotnie.
68
Joanna Miniszewska1
1
Wydział Nauk o Wychowaniu, Instytut Psychologii
PÖ Przekonania i oczekiwania oraz przystosowanie się do choroby a jakość życia
osób chorych na łuszczycę
Łuszczyca należy do najczęstszych schorzeń dermatologicznych – szacuje się, że choruje na nią
około 2% populacji (w Polsce choruje na nią około 800 tys. ludzi). Jest to przewlekła choroba skóry
charakteryzująca się naprzemiennymi rzutami i remisjami, stwarzająca wiele problemów, zarówno natury
psychologicznej, jak i społecznej.
Celem prezentowanych badań było ustalenie zależności występujących między jakością życia a
wybranymi przekonaniami i oczekiwaniami oraz przystosowaniem się do choroby. W badaniach
uwzględniono również nasilenie zmian łuszczycowych oraz wybrane zmienne socjodemograficzne.
Zastosowano następujące metody: Kwestionariusz SKINDEX (Chren), Skalę PASI (Fridriksson,
Petersson), Skala Radzenia Sobie z Chorobą Dermatologiczną - SRS-DER (Miniszewska), Skalę Akceptacji
Choroby - AIS (Felton i wsp.), Test Orientacji Życiowej - LOT-R (Scheier i wsp.), Wielowymiarową Skalę
Umiejscowienia Kontroli Zdrowia - MHLC (Wallston i wsp.), Skalę Uogólnionej Własnej Skuteczności GSES (Schwarzer i wsp.).
Badaniom poddano 168 osób z łuszczycą (w tym 56 kobiet i 112 mężczyzn).
Uzyskane wyniki wskazują na występowanie wielu istotnych zależności między większością
badanych zmiennych. M.in. z pozytywna ocena jakości życia wiąże się dyspozycyjnym optymizmem,
poczuciem własnej skuteczności oraz mobilizacja do walki z chorobą. Z kolei wiara we wpływ innych ludzi
na zdrowie wiąże się z gorszą oceną funkcjonowania emocjonalnego, psychospołecznego i oceną ogólnej
jakości życia. Również wiek różnicuje badanych pod względem oceny jakości życia.
69
Barbara Mroziak1, Ewa Stępień2
1
2
Instytut Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji UW
PÖ Poczucie zagrożenia
kończących studia
brakiem/utratą
pracy
a
zdrowie
psychiczne
osób
W pracy poszukiwano odpowiedzi na pytanie, jak silne jest poczucie zagrożenia utratą/brakiem
pracy u młodych dorosłych, oraz czy (i w jaki sposób) wiąże się ono z ich funkcjonowaniem
psychospołecznym na różnych poziomach: obecnej aktywności życiowej, zasobów psychicznych
(poczucia własnej skuteczności i optymizmu), oraz problemów w zakresie zdrowia psychicznego. W
latach 2007-2008 przy użyciu
kwestionariuszy „Twoje życie i zdrowie”(Stępień, 2007) oraz GHQ-12
Goldberga zbadano 225 osób (73% kobiet) w wieku 20-29 lat (średni wiek 23,2), kończących studia w
różnych warszawskich uczelniach. Obawa o brak/utratę pracy okazała się istotnie silniejsza u kobiet niż u
mężczyzn. Także u kobiet więcej zmiennych istotnie korelowało z poczuciem zagrożenia, które tylko u
kobiet wiązało się z klinicznymi i nie-klinicznymi wskaźnikami pogorszenia zdrowia psychicznego. U obu
płci silniejsze poczucie zagrożenia bezrobociem było istotnie skorelowane z negatywną postawą wobec
studiów, silniejszym poczuciem alienacji i osamotnienia, także z mniejszą satysfakcją z życia i mniejszym
optymizmem. Analiza różnic między podgrupami o różnym poziomie spostrzeganego zagrożenia
bezrobociem (ANOVA) wykazała, że wszystkie wskaźniki pogorszenia zdrowia psychicznego były istotnie
wyższe u kobiet z silnym poczuciem zagrożenia. Poczucie zagrożenia bezrobociem u mężczyzn
(generalnie niższe) wiązało się z płytszymi zmianami w dwóch obszarach: obecnego funkcjonowania i
zasobów psychicznych, zaś u kobiet z ogólnie silniejszymi niekorzystnymi zależnościami we wszystkich
trzech obszarach, zwłaszcza w zakresie zdrowia psychicznego. Wysunięto przypuszczenie, że może to
być zależność o charakterze błędnego koła: osoby o słabszym zdrowiu psychicznym mają silniejsze
poczucie zagrożenia, które z kolei pogarsza ich zdrowie psychiczne. Sprawdzenie tej hipotezy, istotnej
dla możliwych interwencji praktycznych, wymagałoby dalszych badań podłużnych.
Słowa kluczowe: zdrowie psychiczne, obawy, bezrobocie, młodzi dorośli
70
Justyna Mróz1
1
Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego, Kielce
Instytut Pedagogiki i Psychologii
RÖ Doświadczanie dobrostanu emocjonalnego a wsparcie społeczne. Badania
empiryczne osób po zawale serca
Dobrostan emocjonalny (DE) jest afektywnym komponentem subiektywnego dobrostanu
psychicznego (subjective well-being), na który składa się ocena nastrojów i emocji. W skład DE wchodzą
pozytywny i negatywny afekt, które definiowane są jako się jako dwie niezależne dymensje (Bradburn,
1969). Ponadto należy zwrócić uwagę na bilans emocjonalny PA – NA) oraz integralną wartość stanu
afektywnego (PA+NA) (Fredrickson, Losada, 2005). DE ma niewątpliwie wpływ na proces zdrowienia
oraz na akceptację choroby.
W referacie zostaną przedstawione wyniki badań dotyczące zależności występujących pomiędzy
doświadczaniem dobrostanu emocjonalnego a wsparciem społecznym. W badaniu wzięły udział osoby,
które doświadczyły zawału serca. Wszystkie osoby były pacjentami oddziału kardiologii Szpitala
Uzdrowiskowego w Busku – Zdroju. W badaniu wzięło udział 39 osób (10K, 29M), średnia wieku – 58,1;
średni okres po zawale to 3 miesiące.
Do oceny DE wykorzystano Skalę Emocji i Uczuć Egzystencjalnie Znaczących (SEiUEgZ) K.
Popielskiego: ocena afektu pozytywnego, afektu negatywnego, bilans oraz integralna wartość
emocjonalna. Do zbadania wsparcia społecznego użyto Skalę Wsparcia Społecznego (wsparcie
emocjonalne, instrumentalne, informacyjne, wartościujące) K. Kmiecik – Baran, z uwzględnieniem trzech
źródeł wsparcia: rodzina, przyjaciele, lekarze/pielęgniarki.
Wyniki pokazują zależności pomiędzy DE a różnymi rodzajami wsparcia, zwłaszcza wsparciem
emocjonalnym. Zależność jest sprzężona i trudno stwierdzić jednoznacznie czy to osoby, które
doświadczają silniejszego pozytywnego afektu przyciągają do siebie innych, którzy ich chętniej wspierają
czy może dzięki wsparciu odczuwamy silniej pozytywny nastrój a nie negatywny. Wyniki pokazują także
specyfikę doświadczania DE u osób po zawale serca.
71
Nina Ogińska-Bulik1
1
RÖ Osobowość typu D a zachowania ryzykowne dla zdrowia
Osobowość typu D, obejmująca dwa główne wymiary, tj. negatywną emocjonalność oraz
hamowanie społeczne, traktowana jest jako czynnik ryzyka chorób somatycznych, a przede wszystkim
chorób układu krążenia. Ten typ osobowości wydaje się być także istotnym czynnikiem sprzyjającym
podejmowaniu zachowań niekorzystnych dla zdrowia, m. in. takich, jak palenie tytoniu, nadużywanie
alkoholu, czy sięganie po środki narkotyczne.
Celem prezentacji jest wykazanie – w oparciu o badania własne – związku między typem D a
zachowaniami ryzykownymi związanymi z zażywaniem substancji psychoaktywnych (nikotyna, alkohol,
narkotyki) oraz zachowaniami, takimi jak hazard, pracoholizm, nadmierne angażowanie się w Internet,
zakupy czy jedzenie.
Badania przeprowadzono w kilku niezależnych grupach, obejmujących osoby o różnym stopniu
nasilenia zachowań ryzykownych, dotyczących palenia tytoniu, picia alkoholu, zażywania środków
narkotycznych oraz wykazujących skłonności do patologicznych zachowań związanych z hazardem,
kupowaniem,
jedzeniem,
pracą
i
użytkowaniem
Internetu.
W
badaniach,
oprócz
narzędzi
identyfikujących stopień nasilenia w/w zachowań, zastosowano skalę DS14 – do pomiaru osobowości
typu D.
Uzyskane wyniki badań potwierdziły istotny związek osobowości typu D z analizowanymi
zachowaniami ryzykownymi dla zdrowia, związanymi przede wszystkim z zażywaniem substancji
psychoaktywnych. Spośród pozostałych analizowanych zachowań najsilniej z typem D wiąże się
skłonność do pracoholizmu.
72
Maria Oleś1
1
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Lublin
Instytut Psychologii, Katedra Psychologii Klinicznej
RÖ W kierunku wyznaczników poczucia jakości życia u dzieci i młodzieży
Według WHO jakość życia to „postrzeganie przez jednostkę swojej pozycji w życiu w kontekście
systemów wartości i kultury, w których żyje oraz w odniesieniu do jej celów, oczekiwań, standardów i
zainteresowań”. Poczucie jakości życia stanowi subiektywną, globalną ocenę funkcjonowania i możliwości
w danych warunkach środowiskowych oraz odniesienie człowieka do świata, innych ludzi i samego
siebie. Celem referatu jest wykrycie wyznaczników poczucia jakości życia u dzieci i młodzieży. W związku
z tym sformułowano pytanie badawcze: z jakimi zmiennymi psychologicznymi i socjodemograficznymi
(wiek, płeć, status materialny) i w jakim stopniu wiąże się poczucie jakości życia. Przebadano grupę
N=120 nastolatków w wieku 11-18 lat, uczniów ostatnich klas szkoły podstawowej, gimnazjum i szkoły
średniej. Do oceny jakości życia zastosowano Skalę Jakości Życia dla Młodzieży - polską wersję YQOL-R
Topolski i in., i Kwestionariusz Jakości życia dla Dzieci i Młodzieży, adaptację kwestionariusza dla
dorosłych Schalocka i Keitha. SJŻM pozwala określić wskaźniki subiektywnej jakości życia: globalny i w
obrębie obszarów: Ja, Relacje Interpersonalne, Środowisko i Ogólna jakość życia u osób w wieku 11-18
lat. KPJŻ-DiM ujmuje jakość życia w sferach: Zadowolenie, Umiejętności/Kompetencje, Możliwość
działania/Samodzielność,
Przynależność
do
grupy/Integracja
z
grupą
oraz
Jakość
życia
w
zdrowiu/chorobie. Oszacowano też szereg zmiennych psychologicznych, jak: poczucie własnej wartości,
cechy osobowości w modelu 5-czynnikowym, poczucie własnej skuteczności, poczucie wsparcia
społecznego, umiejętności psychospołeczne, stany i cechy lęku, złości, depresji i ciekawości, lęk
społeczny, poczucie osamotnienia, pesymizm oraz strategie radzenia sobie ze stresem; przeanalizowano
ich związek z subiektywną jakością życia.
73
Piotr Oleś1
1
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Lublin
RÖ Świadomość dialogowa - implikacje dla zdrowia
Dialogowa organizacja świadomości oznacza reprezentację wielu punktów widzenia w umyśle
człowieka i aktywność psychiczną polegającą na ich wzajemnej konfrontacji. Autorefleksyjna aktywność
człowieka opiera się na dialogach wewnętrznych, podobnie jak konieczna w przystosowaniu społecznym
zdolność do symulowania stanów psychicznych innych ludzi. Rozważania, wsparte wynikami
empirycznymi, zmierzają do odpowiedzi na pytanie, jakie rodzaje dialogów wewnętrznych pełnią funkcje
prorozwojowe i przystosowawcze, a jakie nie sprzyjają rozwojowi i mają nieadaptacyjny charakter oraz,
czy i jak często pojawiają się „głosy patologiczne” w ramach dialogowego Ja. O wartości
przystosowawczej wewnętrznej aktywności dialogowej świadczą jej korelacje z cechami osobowości
(neurotyczność, otwartość, ekstrawersja), samooceną, czy cechami afektywnymi (lęk, depresja, złość,
ciekawość). Szczególne znaczenie mają dwa rodzaje dialogów: ruminacyjne i temporalne.
74
Katarzyna Olszewska1, Barbara Bętkowska-Korpała2, Swetłana Mróz2,
Piotr Jankowski1, Józef Krzysztof Gierowski2
1
2
I Klinika Kardiologii i Nadciśnienia Tętniczego
RÖ Choroba niedokrwienna serca a osobowość i poczucie skuteczności
Choroba niedokrwienna serca (ChNS) wymaga aktywności pacjenta w leczeniu. Czynniki
psychologiczne są istotne w etiologii jak i przebiegu choroby. Poczucie własnej skuteczności jest
wskaźnikiem zachowań prozdrowotnych.
Analizowano czynniki osobowości i spostrzegany własny wpływ w sytuacjach trudnych u osób z
ChNS w postaci zawału serca lub dusznicy bolesnej.
Kryterium kwalifikacji, 59 osób (śr. 59 lat) hospitalizowanych z powodu ChNS, było rozpoznanie
zawału serca (ZS; n= 40) lub dusznicy bolesnej (DB; n= 19). Badani w czasie hospitalizacji wypełniali
Inwentarz Osobowości NEO-FFI i Skalę Uogólnionej Własnej Skuteczności GSES. Dane o medycznym
rozpoznaniu choroby uzyskano z historii choroby.
Przeprowadzono analizę wariancji ANOVA oraz korelację rang Spearmana. Stwierdzono różnice w
czynnikach osobowości pomiędzy osobami z ZS a DB. Osoby z ZS w porównaniu do osób z DB uzyskały
wyższe wyniki w czynnikach: S (x ZS= 34,88, x DB=30,72; p<0,007) i E (x ZS=27,5, x DB=24,22;
p<0,03) oraz w skali GSES (x ZS=6,95, x DB=5,83; p<0,05). Zaobserwowano korelację pomiędzy
wynikami skali GSES a czynnikiem E w całej badanej grupie (r =0,44, p= 0,000034).
Osoby z ZS charakteryzują się większym nasileniem sumienności (determinacją, skrupulatnością,
ambicją) oraz ekstrawertyczności (zaangażowaniem w relacje, optymizmem, aktywnością) niż osoby z
DB. W całej grupie poziom poczucia skuteczności jest związany z ekstrawertycznością, czyli badani im
bardziej zaangażowani w kontakty z innymi i aktywnie działający tym silniej spostrzegają własną rolę w
trudnych sytuacjach.
Wyższy poziom poczucia skuteczności u osób z ZS niż u osób z DB sugeruje, iż są oni bardziej
zaangażowani w zachowania prozdrowotne i pozytywniej oceniają swoje możliwości.
75
Tadeusz M. Ostrowski1
1
RÖ Salutogenetyczny wymiar poczucia sensu życia w ujęciu augeretycznym
W psychologii zdrowia duże znaczenie ma identyfikacja procesów i mechanizmów psychicznych,
które maja znaczenie salutogenetyczne. Aby stwierdzić, czy należy do nich poczucie sensu życia,
przeprowadzono badania 168 zdrowych osób, w tym 115 kobiet i 53 mężczyzn w wieku od 18 do 64 lat.
Ponieważ pojęcie - sens życia, określono zgodnie z ujęciem Frankla, powstał problem odniesienia się do
jego teorii egzystencji człowieka, w której wyróżnia istnienie sfery duchowej, odrębnej od psychicznej i
somatycznej. Podejście psychologów do sfery duchowej jest bardzo zróżnicowane, od negacji jej
istnienia, po badanie przejawów życia duchowego, jako odrębnej kategorii egzystencji człowieka. Wielu
autorów zgodnie stwierdza, że wyrażenie fenomenów życia duchowego w kategoriach psychologicznych
jest bardzo trudne, o ile w ogóle możliwe. Ujęcie augeretyczne pojęć psychologicznych stanowi próbę
uwzględnienia w badaniach psychologicznych sfery duchowej, w odwołaniu do antropologii Frankla.
Zgodnie z podejściem augeretycznym zdefiniowano podstawowe w referowanych badaniach pojęcia,
takie jak: poczucie sensu życia, osobowa niezależność oraz wrażliwość wobec wartości. W związku z
poszukiwaniem salutogenetycznego wymiaru sensu życia wprowadzono do badań zmienną – zdrowie
subiektywne. Każdemu z wymienionych pojęć teoretycznych odpowiada kwestionariusz, spełniający
standardy metody psychologicznej. Na podstawie analizy wyników wykazano, że podmiotowa
niezależność oraz wrażliwość wobec wartości pośrednio, a poczucie sensu życia bezpośrednio, stanowią
predyktory subiektywnej oceny stanu zdrowia. Im głębsze jest poczucie sensu życia, tym lepiej jest
oceniane własne zdrowie. Podobnie większa niezależność osobowa sprzyja pozytywnej ocenie zdrowia.
Zależność pomiędzy wrażliwością wobec wartości a subiektywną oceną stanu zdrowia ujawniła się w
przypadku badanych, którzy za wartość istotną i pozytywną w ich życiu uważają swój rozwój – zależność
dodatnia oraz własną chorobę – zależność z oceną zdrowia ujemna. Relacje pomiędzy osobową
niezależnością
oraz
wrażliwością
wobec
wartości,
a
zdrowiem
postrzeganym
przedstawiono w modelu przestrzennym, określonym jako libertalno-waloryczny.
76
subiektywnie,
Marta Płaczkiewicz1
1
Wydział wychowania Fizycznego Zakład Psychologii
PÖ Wpływ jednorazowych zajęć ruchowych na stany emocjonalne kobiet w ciąży
WSTĘP
Odpowiednio dobrany i dozowany wysiłek fizyczny jest ważny w każdym etapie życia kobiety,
również w okresie ciąży. Wyniki wielu badań (Guszkowska 2000, 2004) świadczą o istnieniu tzw. ostrego
efektu ćwiczeń fizycznych, który opisuje wpływ jednorazowego wysiłku fizycznego na psychikę. Efekty te
polegają między innymi na obniżeniu poziomu stanu lęku oraz zmniejszeniu skłonności do jego
odczuwania. W badaniach sprawdzam jak poszczególne stany emocjonalne u ciężarnych zmieniają się po
uczestnictwie w zajęciach ruchowych. Zakładam, że poziom negatywnych stanów emocjonalnych ulegnie
zmniejszeniu.
METODY
Badaniami objęto grupę kobiet ciężarnych – uczestniczących systematycznie w czasie ciąży w
zajęciach ruchowych (n=30) Zastosowano autorską ankietę na temat sytuacji rodzinnej i materialnej
oraz Profil Nastrojów McNaira, Lorra i Dropplemana. Osoby badane proszono tuż przed rozpoczęciem
zajęć „Aktywne 9 miesięcy” oraz zaraz po ich zakończeniu, by określiły swoje aktualne samopoczucie.
DYSKUSJA WYNIKÓW
Po dokonaniu analizy widzimy, iż następują pewne zmiany w ocenie swojego samopoczucia po
podjęciu wysiłku fizycznego. Spada poziom przygnębienia wśród ćwiczących. Zaobserwować można
również wyraźny spadek napięcia, co może być spowodowane rozładowaniem energii podczas ćwiczeń i
rozluźnieniem całego organizmu. Przeprowadzone badania wskazują także na istotne zmiany w poziomie
gniewu. Kobiety deklarują niższy poziom tej negatywnej emocji tuż po zakończeniu zajęć niż przed ich
rozpoczęciem. Można wnioskować, iż zajęcia ruchowe mogą być wykorzystywane jako niefamakologiczny
środek poprawiający nastroje kobiet w ciąży.
77
Katarzyna Popiołek1, Agata Chudzicka-Czupała1
1
Instytut Psychologii, Zakład Psychologii Ogólnej
PÖ Percepcja czasu a jakość życia osób w podeszłym wieku
Badania dotyczą związków między sposobem doświadczania czasu przez ludzi w podeszłym wieku
a jakością ich życia. Celem badań było znalezienie odpowiedzi na pytanie o rolę percepcji czasu życia
codziennego przez osoby w starszym wieku dla podejmowanych przez nie form aktywności służących
zachowaniu dobrego zdrowia.
Badania przeprowadzono w latach 2006 i 2007 wśród 124 słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku
(Uniwersytet Śląski w Katowicach). W badaniach posłużono się dwoma autorskimi metodami oraz
metodami standaryzowanymi.
Wyniki omawianych badań wskazują, że na stopień aktywności i, tym samym, na stan zdrowia
starszego człowieka wpływają następujące czynniki: wzorce rodzinne, utrzymywanie pozytywnych
kontaktów społecznych (poczucie bycia potrzebnym drugiemu, uzyskiwane od innych wsparcie),
posiadane przez człowieka pokłady nadziei i transgresja. Oprócz wspomnianych zmiennych społecznych i
psychologicznych czynnikiem tłumaczącym różny poziom zaradności osób starszych jest stosunek
człowieka do czasu. Osoba zadowolona ze sposobu spędzania i organizowania sobie czasu, ze skutków
własnego działania, żyje aktywniej i chętniej podejmuje się kolejnych zadań. Orientacja temporalna,
sposób spostrzegania czasu, jest istotną zmienną wyznaczającą organizację działań człowieka,
determinantem jego subiektywnego poczucia szczęścia oraz niezbędnym warunkiem zdrowia.
78
Ryszard Poprawa1
1
Uniwersytet Wrocławski, Wrocław
RÖ Problematyczne Używanie Internetu - nowe wyzwanie dla psychologii zdrowia
Internet został stworzony po to, aby poprawić jakość życia ludzi i generalnie właśnie temu służy.
Jednakże coraz więcej danych klinicznych i empirycznych wskazuje, że pewna część użytkowników
Internetu angażuje się w jego używanie w sposób wskazujący na zaburzenia zachowania o cechach
uzależnienia, lub zaburzeń kontroli nawyków i popędów. W oparciu o analizę literatury przyjęto kryteria
diagnostyczne zaburzenia i określono je jako Problematyczne Używanie Internetu (PUI). Przeprowadzono
badania własne, aby rozpoznać i scharakteryzować ten problem wśród polskich internautów, szacując, że
dotyczy on ok. 6% z nich. Badania wskazują, że PUI można wyjaśniać w ramach ogólnej poznawczobehawioralnej teorii zachowania się i teorii radzenia sobie ze stresem, ze szczególnym uwzględnieniem
roli zasobów radzenia sobie i dobrego przystosowania. Teorie te ujmują PUI jako efekt procesów uczenia
się oczekiwania regulacyjnych i kompensacyjnych efektów danej aktywności, która staje się i pełni
funkcję strategii radzenia sobie. Podstawę tego procesu stanowią deficyty zasobów radzenia sobie z
wymaganiami własnymi i otaczającego świata, oraz deficyty umiejętności właściwej samoregulacji i
dobrego społecznego przystosowania. Są to m.in.: niskie poczucie koherencji, niska samoocena i
samoakceptacja. Deficyty te ściśle powiązane są z pewnymi predyspozycjami osobowościowymi. Duża
dostępność i wysoka wartość gratyfikacyjna określonych aplikacji internetu, głównie interaktywnych i
interpersonalnych, wykorzystywanych w celu radzenia sobie, przy określonych osobowościowych
predyspozycjach i deficytach zasobów, prowadzi do nadużywania tych aplikacji i pogłębiana
podmiotowych deficytów, zaburzając mechanizmy samokontroli. W referacie wskazuje się też na szereg
problemów i kontrowersji wymagających rozstrzygnięcia.
79
Krzysztof Puchalski1
1
Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera, Łódź
Krajowe Centrum Promocji Zdrowia w Miejscu Pracy
Instytut Socjologii
RÖ Psychologia i socjologia wobec współczesnych przejawów promocji zdrowia
Celem pracy jest analiza zróżnicowanych perspektyw badawczych i aplikacyjnych przyjmowanych
w naukach społecznych związanych z promocją zdrowia (PZ), a następnie skonfrontowanie ich z
procesami żywiołowego rozwoju PZ w „społecznej codzienności”. Ma za zadanie ukazać też społeczne
konsekwencje akceptacji niektórych perspektyw poznawczych, w tym ich skutki dla PZ. Jest ponadto
głosem w dyskusji nad tożsamością i możliwościami współpracy dwóch subdyscyplin: psychologii oraz
socjologii PZ.
PZ wzbudza uwagę psychologii w trzech głównych aspektach: 1) normatywno-postulatywnym (co
zawiera projektujące pojęcie PZ i co może wnieść psychologia do aplikacji tej koncepcji?), 2)
ewaluacyjno-teoriotwórczym (jakie efekty uzyskano w kontrolowanych wdrożeniach PZ i co z tego
wynika dla teorii zachowania?), 3) psychotechnicznym (jakie są skuteczne sposoby realizacji celów PZ –
zwłaszcza zmiany zachowań zdrowotnych?). Marginalizuje analizę tego, co „realnie” dzieje się w ramach
PZ we współczesnym społeczeństwie, w jego „codziennym” funkcjonowaniu – poza modelowymi
ujęciami i naukowo kontrolowanymi wdrożeniami.
Socjologia wypracowała dwa podejścia do PZ: „socjologia w PZ” i „socjologia o PZ”. Pierwsza
prowadzi badania utylitarne dla potrzeb PZ, często podporządkowane wartościom właściwym medycynie.
Druga analizuje PZ jak każde inne zjawisko społeczne, przyjmując zazwyczaj perspektywę krytyczną,
bada przejawy PZ w społecznej codzienności, konfrontując je z założeniami i kluczowymi wartościami PZ.
Pyta m.in., jakie są skutki różnych form praktyki PZ dla osób i społeczeństwa oraz jakie są
uwarunkowania działań podejmowanych pod szyldem PZ?
Czy w kontekście aktualnych przemian społeczeństwa jest potrzeba i szansa rozwoju „psychologii o
PZ”, jakie przejawy PZ miałaby ona badać, czy i pod jakimi podpisać się wartościami? Czy „socjologia o
PZ”, z jej analizami medykalizacji i krytyką społeczeństwa późnej nowoczesności, może być inspiracją lub
partnerem dla psychologii zdrowia?
80
Agnieszka Rosińska1
1
Instytut Psychologii, Zakład Psychologii Zdrowia i Psychologii Klinicznej
RÖ Promocja zdrowia w
prozdrowotnej zmiany
społeczności
lokalnej
-
strategiczne
planowanie
Referat prezentuje możliwości tworzenia i wdrażania strategii oraz projektów promujących zdrowie
w społecznościach lokalnych. Organizowanie się społeczności i wspólnot jest procesem stwarzającym
szerokie pole dla prozdrowotnych interwencji. Aktywni liderzy i animatorzy, tworzące się grupy i
organizacje to podmioty mające znaczący wpływ na zachowania związane ze zdrowiem w swoim
środowisku. Współczesna polityka Unii Europejskiej wobec jednostki wyraźnie odnosi się do społeczności
i siedliska wskazując na znaczenie budowania gotowości do zmiany zanim zostanie rozpoczęte wdrażanie
konkretnych projektów. Jednym z elementów tej polityki jest promowanie diagnozy i długofalowego
planowania zrównoważonego rozwoju. Działania te z założenia powinny przebiegać w uspołecznionym
procesie tworzenia lokalnych strategii rozwojowych. Pozwala on na rozpoznanie potencjałów i zagrożeń
w danym środowisku, sformułowanie problemów przez samych mieszkańców a następnie wytyczenie
celów i długofalowe planowanie ich realizacji. W referacie zawarto odniesienia tego procesu do idei,
celów i metod promocji zdrowia i psychologicznej prewencji. Uwzględniono tu także możliwości
praktycznego zastosowania wiedzy z zakresu psychologii zdrowia w interdyscyplinarnych projektach dla
rozwoju podmiotu i otaczającej go społeczności.
81
Helena Sęk1, Maria Frydrychewicz2
1
2
Wydział Nauk Społecznych, Instytut Psychologii, Zakład Psychologii Zdrowia i Psychologii Klinicznej
Wydział Nauk Społecznych, Instytut Psychologii, Zakład Psychologii Zdrowia i Psychologii Klinicznej
RÖ Poczucie własnej skuteczności a jakość życia w chorobie reumatycznej
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jako choroba przewlekła z okresami zaostrzeń i remisji
niesie ze sobą konsekwencje somatyczne, psychiczne i społeczne. Wymaga ona aktywnego udziału w
procesie leczenia, utrzymywania zdrowia i w przebiegu rehabilitacji.
Istotną rolę odgrywa uczenie się w toku zmagania z chorobą własnej skuteczności. W badaniach
zastosowano koncepcję Bandury (1977, 1994) i jej modyfikację w odniesieniu do zachowań zdrowotnych
(Łuszczyńska,
2007)
oraz
konkretyzację
związaną
opanowaniem
objawów
reumatycznych
(Frydrychewicz, 2008).
Zakładano, że wymiary poczucia własnej skuteczności są istotnymi predyktorami jakości życia
pacjentów. Do pomiaru jakości życia zastosowano Skalę Zadowolenia z Życia Dienera i Kwestionariusz
Satysfakcji w Życia Czapińskiego. Poczucie własnej skuteczności mierzono polską wersją Arthritis SelfEfficacy Scale. Zbadano 30 osób chorych na RZS, 22 kobiety, 8 mężczyzn; średnia wieku 53,3.
Analizy przeprowadzono w odniesieniu do danych ogólnych i pozycji poszczególnych skal.
Uzyskano tym samym wgląd w badane zjawiska. Stwierdzono, że poczucie własnej skuteczności
związane zwłaszcza z poziomem sprawności i ogólnego funkcjonowania pozwala przewidywać wyższe
wyniki w pomiarach jakości życia. Badani najtrudniej radzili sobie z opanowywaniem bólu i stąd ta
zmienna obniża jakość życia chorych. badania obejmują także wyznaczniki jakości życia. Badania mają
wyraźne implikacje praktyczne polegające na uzupełnieniu interwencji leczniczych wskazaniami
psychologicznymi.
82
Patrycja Sroka-Oborska1, Agata Wężyk2
1
2
PÖ Psychologiczna ocena lokalizacji poczucia kontroli i tożsamości płciowej u
kobiet uprawiających dwie różne dyscypliny sportowe
Obecność kobiet w sporcie, a zwłaszcza ich udział w tak zwanych męskich dyscyplinach
sportowych (do których niewątpliwie można zaliczyć piłkę ręczną) wciąż jeszcze budzi szereg
kontrowersji, stając się tym samym ważnym problemem społecznym, którego nie należy pomijać.
Istotą pracy jest psychologiczna ocena zjawisk życia psychicznego, jakimi są lokalizacja poczucia
kontroli oraz tożsamość płciowa. Badania zostały przeprowadzone wśród kobiet uprawiających sport,
bowiem świat sportu jest doskonałym obszarem badawczym w interesującym nas zakresie zmiennych.
Brak istotnych statystycznie różnic w nasileniu stopnia męskości, kobiecości oraz w poziomie LOC
w przebadanej grupie siatkarek i piłkarek ręcznych może świadczyć o tym, iż sam fakt uprawiania sportu
przez przebadane kobiety różnicuje je znacznie w porównaniu z kobietami z populacji generalnej.
Natomiast jeśli chodzi o populację zawodniczek sport może je czynić podobnymi do siebie, niezależnie od
rodzaju uprawianej dyscypliny sportowej.
Przeprowadzone w ramach niniejszej pracy badania:
- przyczyniają się do wzbogacenia wiedzy o profilu osobowościowym kobiety zawodniczki;
- dostarczają danych, które mogą okazać się pomocne w doborze strategii działania na polu
uprawianej dyscypliny sportowej;
- potwierdzają przyjęte w literaturze przedmiotu założenie, iż uprawianie sportu wpływa na
kształtowanie się zewnętrznego poczucia kontroli (objęte programem badań kobiety cechuje bardziej
wewnętrzne poczucie kontroli, a niżeli kobiety z populacji ogólnej), tym samym wskazując na pozytywny
wpływ sportu na osobowość jednostki ;
- pokazują, iż w populacji objętej badaniami najczęściej występuje typ androgyniczny tożsamości
płciowej, co oznacza, że uprawianie sportu przez kobiety pozwala im nabywać zachowania męskie, bez
jednoczesnej utraty kobiecości. Oznacza to, iż już sam fakt uprawiania sportu przez kobiety czyni ich
repertuar cech szerszym. Zatem mają większe możliwości efektywnego działania, a niżeli kobiety nie
uprawiające sportu.
83
Patrycja Stawiarska1, Ewa Wojtyna1
2
RÖ Struktura roli zawodowej a syndrom wypalenia zawodowego u lekarzy i
pielęgniarek
Badania dotyczyły związku pomiędzy strukturą roli zawodowej a poziomem wypalenia zawodowego
wśród lekarzy i pielęgniarek różnych specjalności. Zróżnicowanie ze względu na strukturę pełnionej roli
zawodowej opierało się przede wszystkim na stopniu decyzyjności i możliwości sprawowania kontroli
oraz ambiwalencji i konfliktowości roli. Podział grup wynika z założeń teoretycznych badań. Zakładano, iż
stopień decyzyjności i sprawowanej kontroli oraz konfliktowość i ambiwalencja pełnionej roli będą
różnicować grupy w kontekście doświadczania i nasilenia wypalenia zawodowego i poszczególnych jego
komponentów. Łącznie badaniami objęto 232 osoby, w tym: pielęgniarki chirurgiczne (n=35),
pielęgniarki neurologiczne (n=35), lekarzy rezydentów (n=36), lekarzy specjalistów (n=34), dentystów
(n=32)i lekarzy pracujących w hospicjach (n=60). W badaniach wykorzystano kwestionariusz Maslach
Burnout Inventory (MBI) do zbadania poziomu wypalenia zawodowego. Uzyskano następujące wyniki.
Lekarze rezydenci i lekarze specjaliści okazali się bardziej wyczerpani emocjonalnie w porównaniu do
pielęgniarek. W zakresie depersonalizacji wyniki były podobne, lekarze rezydenci i specjaliści uzyskali
wyższy wskaźnik niż pielęgniarki, dentyści i lekarze hospicyjni. Osoby na kierowniczych stanowiskach
wykazywały niższy stopień depersonalizacji w porównaniu z podwładnymi. Lekarze specjaliści mają
wyższe poczucie osiągnięć osobistych w porównaniu do pielęgniarek; interesujący jest natomiast fakt, iż
najwyższe poczucie dokonań osobistych wykazali lekarze hospicyjni. Uzyskane wyniki badań wskazują, iż
struktura roli zawodowej (stopień sprawowanej kontroli, możliwość podejmowania decyzji, konfliktowość
i ambiwalencja roli zawodowej) może mieć związek z poziomem wypalenia zawodowego wśród lekarzy i
pielęgniarek i różnicuje badane grupy w zakresie poszczególnych jego komponentów.
84
Tomasz Stefaniak1
1
Akademia Medyczna, Gdańsk
Klinika Chirurgii Ogólnej, Endokrynologicznej i Transplantacyjnej
Pomorska Fundacja Rozwoju Chirurgii
RÖ Psychologia chirurgii - ani świnka, ani morska - wyjaśnienie pojęcia
Choć na pozór mariaż psychologii i chirurgii to całkowity mezalians, niemniej po głębszej analizie
okazuje się, że dla obu stron może on przynieść bardzo wiele korzyści tak na polu naukowym, jak i
klinicznym. Niniejsza praca ma na celu przedstawienie relacji pomiędzy psychologia a chirurgią,
włączając w to wyniki badania zespołu Laboratorium Psychologii Chirurgii i Psychosomatyki (LOPSAP)
Katedry i Kliniki Chirurgii Ogólnej, Endokrynologicznej i Transplanatacyjnej Akademii Medycznej w
Gdańsku. Opisane zostaną interakcje pomiędzy czynnikami biopsychopsołecznymi w najczęściej
leczonych chorobach chirurgicznych, z uwzględnieniem doświadczeń własnych, jak i najnowszych
doniesień światowych.
85
Renata Stefańska-Klar1
1
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, Racibórz
RÖ Nadzieja i jej zasoby jako czynnik dobrostanu w perspektywie życia człowieka
Nadzieja jest od pewnego czasu traktowana jako istotny element sfery ludzkiego zdrowia i
pozytywnego prosperowania w różnych okresach życia. Definiuje się ją zarówno w kategoriach stanu lub
procesu, jak i trwałej cechy o charakterze poznawczym, emocjonalnym lub wielomodalnym, poszukując
zależności przyczynowych pomiędzy jej cechami formalnymi i treściowymi a funkcjonowaniem,
radzeniem sobie oraz dobrostanem człowieka. Tematem wystąpienia są zasoby nadziei, rozumiane jako
osobiste źródła, sposoby i mechanizmy podtrzymywania, generowania i/lub przywracania nadziei
sytuacyjnej, jak również odpowiedzialne za nadzieję rozumianą jako trwała kompetencja podmiotu.
Zakłada się, że ilość i jakość takich zasobów, a także aktywne ich używanie ma wpływ na poziom
adaptacji i efektywność działania podmiotu oraz poziom jego satysfakcji z życia. Można również
oczekiwać, że „bogactwo” zasobów nadziei będzie mieć związek z dobrostanem podmiotu we wszystkich
sferach jego życia, a więc także i w sferze zdrowia fizycznego, psychicznego, społecznego i duchowego.
Badania empiryczne, przeprowadzone przez autorkę w ciągu ostatnich kilku lat dostarczyły obiecującego
dowodu na potwierdzenie tych przewidywań. W wystąpieniu zostaną przedstawione wyniki uzyskane
min. za pomocą autorskiego kwestionariusza SPES do badania zasobów nadziei, pozwalającego zarówno
na globalne ich oszacowanie ilościowe, jak i na analizę treściową. W badaniach próbowano odpowiedzieć
na pytania dotyczące związku pomiędzy formalnymi i treściowymi aspektami nadziei a różnicami w
jakości funkcjonowania psychospołecznego i poziomem dobrostanu psychospołecznego osób w różnym
okresach życia. Omówione zostaną również badania nad związkiem nadziei z funkcjonowaniem dzieci i
młodzieży. W kontekście uzyskanych wyników ważnym staje się pytanie o rozwój zasobów nadziei w
ontogenezie i o możliwość ich kształtowania, a także świadomego zarządzania nimi przez podmiot,
zarówno w procesie radzenia sobie, jak i realizacji życiowych celów.
86
Bogusław Stelcer1
1
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego, Poznań
Zakład Psychologii Klinicznej
PÖ Rozwój ku dorosłości - znaczenie aktywności, dojrzałości i dobrostanu
Teorie rozwoju psychospołecznego zwracając uwagę na etap dorosłego życia, podkreślają
znaczenie aktywnego sposobu bycia. W prezentowanym referacie autor przyjmując perspektywę lifespan
development, skupił się na uwarunkowaniach i kontekstach faz życia dorosłego. W celu lepszego
zrozumienia czynników wzmacniających potencjał rozwojowy i optymalizację starzenia konieczne jest
skoncentrowanie wysiłków badawczych na zjawiskach pozwalających na wzrost osobowy i osiągnięcie
satysfakcji z życia niźli skupiać się na przyczynach chorób i źródłach strat. Staudinger zauważa, że ludzie
starzy zachowują dobrostan duchowy wbrew licznym stratom.
Kontynuując myśl tej badaczki, w niniejszym referacie szeroko zostaną omówione uwarunkowania
rozwoju osobowego i subiektywnie odczuwanego dobrostanu psychicznego. Podejmowanie zobowiązań
rozwojowych właściwych dla dorosłości oznacza między innymi życie aktywne, które oznacza posiadanie i
odpowiedzialne ukierunkowanie następnego pokolenia, jak też tworzenie produktów materialnych, w
świecie idei zaś tworzenie nowych poglądów. Życie aktywne więc ściśle wiąże się subiektywnym
dobrostanem.
Treścią referatu, stawiającego więcej hipotez i pytań niż odpowiedzi, będzie próba przedstawienia
zależności pomiędzy aktywnym życiem, odczuwanym dobrostanem jako podstawowymi zmiennymi
określającymi dojrzałego człowieka.
87
Ewa Syrek1
1
Instytut Pedagogiki, Katedra Pedagogiki Społecznej, Zakład Pedagogiki Zdrowia
WÖ O potrzebie edukacji zdrowotnej
przygotowania nauczycieli
Wykład podejmuje zagadnienie
w
systemie
kształcenia
ogólnego i
miejsca i statusu edukacji zdrowotnej w aktualnej podstawie
programowej kształcenia ogólnego w polskiej szkole w nawiązaniu do teoretycznych podstaw edukacji
zdrowotnej i promocji zdrowia oraz dokumentów WHO i celów Narodowego Programu Zdrowia.
Uwzględnia aktualną strategię wdrażania edukacji zdrowotnej w szkole, oraz zarysowuje jej
najważniejsze obszary tematyczne niezbędne w kształceniu młodzieży z uwzględnieniem kształtowania
podstawowych umiejętności życiowych umożliwiających
jednostce pozytywne przystosowanie i
efektywne radzenie sobie z trudnościami życia codziennego. W wykładzie podjęto także zagadnienie
przygotowania nauczycieli do realizacji edukacji zdrowotnej, zwracając uwagę na ich
przygotowanie uwzględniające przede wszystkim aktywizujące metody nauczania.
88
metodyczne
Sylwia Szymańska1, Jolanta Chanduszko-Salska1
1
PÖ Umiejscowienie kontroli zdrowia a zachowania jedzeniowe kobiet chorych na
cukrzycę
W cukrzycy przestrzeganie przez pacjenta zaleceń dietetycznych w istotny sposób wpływa na
efekty leczenia. Sformułowano następujące pytania badawcze: 1) Czy istnieją różnice w zachowaniach
jedzeniowych oraz umiejscowieniu kontroli zdrowia między kobietami chorymi na cukrzycę a zdrowymi o
zwiększonej masie ciała? 2) Czy istnieje związek między umiejscowieniem kontroli zdrowia a
zachowaniami jedzeniowymi kobiet z cukrzycą i zdrowych? Zbadano 37-osobową grupę kobiet chorych
na cukrzycę typu 2 (średnia wieku M=50,86; SD=11,43), z podwyższoną masą ciała (średnia
BMI=35,19, SD=4,92), wśród których 20 osób z nadwagą (BMI >=25) oraz 17 z otyłością (BMI>=30).
Grupę kontrolną stanowiło łącznie 69 kobiet bez objawów cukrzycy (średnia wieku M=43,88; SD=12,35)
z nadmierną masą ciała (średnia BMI=31,06, SD=5,08), w tym 53 kobiety z nadwagą i 17 z otyłością. W
badaniach posłużono się Kwestionariuszem „Moje Zwyczaje Żywieniowe” Ogińskiej-Bulik i Putyńskiego
oraz Wielowymiarową Skalą Umiejscowienia Kontroli Zdrowia MHLC Wallstona i wsp. Porównania między
grupami kobiet chorych na cukrzycę i zdrowych wykazały istotne różnice w dwóch typach zachowań
związanych z jedzeniem. Pacjentki diabetologiczne istotnie rzadziej nawykowo przejadają się (p<0,05),
ale także są mniej skłonne do stosowania restrykcji dietetycznych (p<0,05). Cechuje je przy tym
mniejsza tendencja do upatrywania wpływu własnego działania na stan swego zdrowia, w porównaniu z
kobietami zdrowymi (p<0,05). Porównania w obrębie grupy chorych na cukrzycę wskazują, że kobiety
otyłe istotnie częściej nawykowo oraz emocjonalnie przejadają się w porównaniu do kobiet z nadwagą
(p<0,05). Analiza związków między zachowaniami jedzeniowymi a umiejscowieniem kontroli zdrowia
wykazała istotny, negatywny związek między tendencją do upatrywania wpływu innych ludzi na swego
zdrowia a nawykowym przejadaniem się kobiet z cukrzycą (r=-0,40 p<0,05) oraz stosowaniem restrykcji
dietetycznych w grupie kobiet zdrowych (r=-0,30 p<0,05).
89
Julita Świtalska1, Alina Borkowska
1
RÖ Zaburzenia funkcji poznawczych u osób z chorobą afektywną dwubiegunową w
różnych okresach choroby: depresji i hipomanii lub manii
Wystąpienie stanowi doniesienie z badań nad obecnością i specyfiką zaburzeń funkcji poznawczych
w różnych fazach choroby afektywnej dwubiegunowej: hipomanii lub manii i depresji. Celem
przeprowadzonych badań była odpowiedź na pytanie, czy deficyty poznawcze zmieniają się w zależności
od fazy choroby (depresja czy hipomania lub mania) i czy są dla niej specyficzne (porównanie z grupą
kontrolną osób zdrowych). Przedmiotem badania są funkcje wykonawcze i pamięć operacyjna, gdyż
deficyty w tym zakresie wydają się podstawowe dla choroby afektywnej dwubiegunowej. Zbadano 60
osób z chorobą afektywną dwubiegunową, 30 osób w fazie hipomanii lub manii i 30 osób w fazie
depresji. Otrzymane rezultaty porównano z wynikami 30 osób zdrowych dobranych pod względem
wieku, płci i liczby lat edukacji do grupy klinicznej. Natężenie objawów maniakalnych oszacowano za
pomocą skali Younga, natomiast do oceny nasilenia objawów depresyjnych zastosowano skalę
Hamiltona. Do badania funkcjonowania poznawczego zastosowano: Test Sortowania Kart z Wisconsin
(WCST), test Stroopa, test N-back, Test Łączenia Punktów, test fluencji słownej (FAS). U chorych
będących w fazie depresyjnej można stwierdzić obecność wyraźnych deficytów poznawczych w zakresie
różnych aspektów pamięci operacyjnej i fluencji słownej. Nie zaobserwowano natomiast zaburzeń w
zakresie funkcji wykonawczych mierzonych testem WCST. U chorych będących w fazie manii lub
hipomanii można stwierdzić wyraźną obecność zaburzeń w zakresie różnych aspektów pamięci
operacyjnej i funkcji wykonawczych. Porównanie funkcjonowania poznawczego pacjentów będących w
różnych okresach choroby: depresji i manii lub hipomanii ujawniło różnice jedynie w zakresie funkcji
wykonawczych mierzonych testem WCST, które są wyraźnie zaburzone u pacjentów w fazie manii lub
hipomanii, odmiennie niż u pacjentów w fazie depresji. Pacjenci z chorobą afektywną dwubiegunową
ujawniają deficyty w zakresie funkcji poznawczych bardziej nasilone w okresie manii niż depresji.
90
Waldemar Tłokiński1
1
Uniwersytet Gdański, Gdańsk
Ateneum - Szkoła Wyższa w Gdańsku
RÖ Intencjonalne
własnego losu
aspekty
doświadczenia
komunikacyjnego
w
postrzeganiu
Poczucie jakości życia jako podstawa rozumienia statusu zdrowia człowieka ściśle związane jest z
mechanizmem postrzegania własnego losu, co akcentuje psychologia egzystencji. W tej perspektywie
człowiek powiązany jest ze światem osobistych znaczeń, przez co określa swą intencjonalność działań. W
pracy definiuje się pojęcie doświadczenia komunikacyjnego obejmującego zarówno ilość dotychczas
odbytych aktów komunikacyjnych jak i ich zawartość semiotyczną. Autor zwraca uwagę na potrzebę
widzenia w sformułowaniu świata osobistych znaczeń metafory dotyczącej nie tyle semantyki ile
semiotyki związanej z sensami interpretowanych komunikatów. Komunikaty językowe uczestniczące w
budowaniu
się
indywidualnego
doświadczenia
językowego
nabierają
ostatecznego
kształtu
interpretacyjnego w oparciu i kontekst i konsytuację. Zinterpretowany sens staje się tworzywem
doświadczenia
komunikacyjnego
zawierając
w
sobie
intencjonalność
bądź
adaptacyjną,
bądź
woluntarystyczną bądź transcedentalną. Owa intencjonalność jest ważną charakterystyką sposobu życia
człowieka.
Indywidualne
doświadczenie
komunikacyjne
jest
zarówno
realizacją
określonej
intencjonalności człowieka jak i jej rozwojowym modyfikatorem, wiążąc jednostkę ze społeczeństwem i
kształtując jej osobową tożsamość.
91
Ewa Wilczek-Rużyczka1
1
Wydział Nauk o Zdrowiu
RÖ Analiza potrzeb w zakresie umiejętności motywacyjnych pracowników ochrony
zdrowia
Motywacja jest tak ważnym czynnikiem uruchamiającym celowe działanie człowieka, że należy
kształcić profesjonalistów w tej dziedzinie i wzbogacać programy edukacyjne o te treści. Czynniki
motywacyjne mogą działać na poziomie świadomym lub być nieuświadomione, czyli takie, z których
jednostka nie zdaje sobie sprawy. U osób będących odbiorcami informacji, istotną rolę pełni zarówno
motywacja wewnętrzna, jak i zewnętrzna. Jest ona związana z potrzebą samookreślenia (poczucie, że
przyczyna działania leży w jednostce) oraz z potrzebą skutecznego działania (poczucie kompetencji i
skuteczności). Musimy pamiętać, że motywacja do wprowadzenia zmiany jest kluczowym zagadnieniem
w promocji zdrowia. Nie jesteśmy w stanie nic zrobić, jeżeli ludzie nie zechcą zmienić czegoś w swoim
życiu. Stąd wzbudzenie motywacji do zmiany zachowania to podstawa naszych działań w promowaniu
zdrowia. Prezentowane opracowanie to ocena potrzeb w zakresie umiejętności motywacyjnych
wykonana na grupie 261 pracowników oraz studentów w placówkach ochrony zdrowia południowej
Polski w ramach projektu Leonardo da Vinci „Motivational Skills Training in Health & Social Care”. W
badaniach wykorzystany został kwestionariusz opracowany we współpracy z partnerami z Wielkiej
Brytanii i Hiszpanii w ramach wspomnianego projektu. Kwestionariusz składa się z 20 twierdzeń
dotyczących ogólnej motywacji i potrzeb w zakresie rozwijania umiejętności motywacyjnych. Wyniki
badań wskazują na potrzebę rozwijania tych umiejętności a także potwierdzają wpływ motywacji
badanych do pracy na ich stosunek do motywowania pacjentów do zmian zachowania.
92
Agnieszka Wilczyńska-Kwiatek1
1
Instytut Psychologii, Katedra Psychologii Społecznej i Środowiskowej
RÖ Odżywianie psychiki - czyli środowisko życia a zdrowie psychiczne człowieka
W ostatnich latach obserwujemy wzrost zachorowań psychicznych w wielu populacjach na całym
świecie. Zdrowie jest rozumiane obecnie nie tylko jako wartość indywidualna, ale jako zasób, którego
posiadanie pozwala realizować aspiracje, zaspokajać potrzeby i tworzyć dobra. WHO definiuje zdrowie
jako pozytywny stan pełnej sprawności fizycznej, psychicznej i społecznej. Lalonde wykazał w swoich
badaniach, że aż w 50 % zależy ono od stylu życia a tylko w 20 % jest uzależnione od medycyny.
Naukowcy coraz częściej udowadniają, że zachorowania psychiczne a także sprawność funkcji
mózgu mają związek ze środowiskiem życia i stylem funkcjonowania jego mieszkańców. Depresja jest
klasyfikowana przez Polaków na trzecim miejscu w kategorii środowiskowych zagrożeń zdrowia
człowieka, tuż po zachorowaniach nowotworowych i związanych z układem krążenia.
Jak pokazują liczne wyniki badań światowych, istnieją zaawansowane prace nad wpływem
elementów pożywienia na psychiczne zdrowie człowieka.
Referat prezentuje wyniki najnowszych badań ukazujących związek pomiędzy środowiskiem życia
człowieka - w szczególności odżywianiem się a funkcjonowaniem psychicznym jednostki. Pokazuje ich
rolę w leczeniu zaburzeń psychicznych takich jak depresja, zaburzenia dwubiegunowe i schizofrenia a
także w przeciwdziałaniu agresji oraz poprawie funkcji kognitywnych.
Prezentowany materiał ma również na celu podkreślenie wagi interdyscyplinarnego podejścia w
leczeniu i profilaktyce zaburzeń psychicznych.
93
Dorota Włodarczyk1, Kazimierz Wrześniewski2, Jolanta Kołodziejek3
1
2
3
Ośrodek Rehabilitacji Kardiologicznej, Łódź
Katedra Psychologii Zdrowia
RÖ Ciekawość-cecha a jakość życia pacjentów po zawale serca: czy strategie
radzenia sobie ze stresem pełnią rolę mediatora?
Ciekawość jest zagadnieniem podejmowanym w różnych obszarach psychologii, jednak rzadko
była przedmiotem badań w psychologii zdrowia. Ciekawość związana jest motywacją do odkrywania
nowych sposobów rozwiązywania problemów i doświadczaniem pozytywnych stanów emocjonalnych, a
w konsekwencji do skutecznej adaptacji w zmieniającym się świecie. Może być rozpatrywana z dwóch
perspektyw: sytuacyjnie – jako reakcja na zmianę (nowość) i dyspozycyjnie - jako cecha osoby
dotycząca gotowości do preferowania nowości i zmian (C-c).
Celem prezentowanych badań było sprawdzenie związku między C-c a jakością życia (Jż) chorych
po zs (uwzględniono dwa wskaźniki: subiektywny stan zdrowia i satysfakcję z życia). Sprawdzano także,
czy strategie radzenia sobie po zs pełnią rolę mediatora w tej relacji. Zależności te były testowane
oddzielnie dla mężczyzn i dla kobiet.
W badaniu wzięli udział pacjenci po zs uczestniczący w poszpitalnej rehabilitacji sanatoryjnej: 122
mężczyzn i 55 kobiet. Były to osoby, które przebyły niepowikłany zs oraz zabieg angioplastyki jako formę
leczenia.
Do badania C-c zastosowano kwestionariusz STP Spielberegera, natomiast subiektywny stan
zdrowia i satysfakcja z życia były badane za pomocą NHP Hunta i wsp. i SWLS Dienera i wsp. Strategie
radzenia sobie mierzono kwestionariuszem CHIP Endlera i wsp.
Okazało się, że zarówno u kobiet, jak i u mężczyzna C-c wiąże się z lepszą subiektywną oceną
zdrowia i wyższą satysfakcją z życia (związki silniejsze u kobiet). Charakter korelacji ze strategiami
radzenia sobie był różny u obu płci. Strategia polegające na odwracaniu uwagi pełniła u kobiet rolę
mediatora w relacji C-c a satysfakcja z życia. Natomiast u mężczyzn strategia polegająca na koncentracji
na emocjach negatywnych była mediatorem relacji C-c a satysfakcja z życia i C-c a subiektywny stan
zdrowia. Badania wskazują, że rola C-c może ujawniać się w inny sposób u mężczyzn i kobiet. Inna też
jest rola poszczególnych strategii radzenia sobie w relacji C-c a Jż.
94
Ewa Wojtyna1, Iwona Nawara2, Urszula Lesicka3
1
2
Stowarzyszenie Wspierania Onkologii UNICORN, Kraków
3
Stowarzyszenie Wspierania Onkologii UNICORN, Kraków
RÖ Krótkoterminowa grupowa Racjonalna Terapia Zachowania a jakość życia
chorych na nowotwory
Jakość życia wiąże się z przekonaniami jednostki na temat wykorzystywania własnych możliwości,
samorealizowania się, a także zaspokajania swoich potrzeb. Tymczasem choroba nowotworowa często
powoduje znaczne pogorszenie się funkcjonowania fizycznego i psychospołecznego pacjentów. Celem
pracy było zbadanie wpływu grupowej Racjonalnej Terapii Zachowania (RTZ), należącej do nurtu
poznawczo-behawioralnego, na jakość życia chorych na nowotwory.
Metody:
W badaniu wzięło udział 359 chorych na nowotwór (251 kobiet i 108 mężczyzn) w wieku 22-80 lat
(M=57,15). Grupę eksperymentalną stanowiło 279 pacjentów uczestniczących w tygodniowej grupowej
RTZ. Grupę kontrolną stanowiło 80 chorych nie korzystających z psychoterapii. Badanie miało charakter
podłużny i obejmowało dwa pomiary: przed rozpoczęciem terapii i po 8 tygodniach od jej zakończenia.
W pracy wykorzystano kwestionariusz SF-36 do badania jakości życia związanej ze stanem zdrowia.
Wyniki:
Pomiar początkowy nie wykazał różnic w zakresie jakości życia pomiędzy badanymi grupami. W
pomiarze drugim w obu grupach zaobserwowano poprawę jakości życia w skalach funkcjonowania
emocjonalnego, bólu fizycznego, zdrowia psychicznego oraz funkcjonowania społecznego. W grupie RTZ
poprawa nastąpiła również w zakresie witalności i ogólnego stanu zdrowia. Porównując obie grupy ze
sobą w dwa miesiące po zakończeniu psychoterapii w grupie RTZ zaobserwowano istotnie wyższą niż w
grupie kontrolnej jakość życia w skalach: funkcjonowania fizycznego w rolach życiowych (F=5,34;
p<0,05),
bólu
fizycznego
(F=64,87;
p<0,001),
zdrowia
psychicznego
(F=25,78;
p<0,001),
funkcjonowania społecznego (F=75,01; p<0,001) oraz ogólnego stanu zdrowia (F=5,02; p<0,05).
Wnioski:
Krótkoterminowa grupowa RTZ może być cenną pomocą dla pacjentów onkologicznych w
uzyskiwaniu wyższej jakości życia. Obserwowany brak zmian lub poprawa jakości życia w grupie chorych
nie korzystających z pomocy psychoterapeutycznej jest ciekawym obszarem do dalszej eksploracji.
95
Helena Wrona-Polańska1
1
Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN, Kraków
Zakład Psychologii Zdrowia Katedry Psychologii
RÖ Psychologia zdrowia w kontekście medycyny i edukacji
Medycyna
i
edukacja
to
bardzo
ważne
konteksty
psychologii
zdrowia
poszukującej
psychologicznych mechanizmów zdrowia/choroby. Zdrowie w ujęciu holistyczno-funkcjonalnym jest
funkcją twórczego, a zarazem skutecznego, dostosowanego do charakteru problemu, radzenia sobie ze
stresem i funkcją zasobów (Wrona-Polańska 2003). Nieskuteczne radzenie sobie ze stresem i deficyty w
zasobach prowadzą do utraty zdrowia czyli do choroby, zgodnie z teorią stresu Lazarusa i Folkman i
teorią salutogenezy Antonovsky`ego. Nie wystarczy zatem tylko leczyć choroby, ale im przeciwdziałać i
zapobiegać właśnie poprzez edukację. Na wzajemne związki medycyny i edukacji już w latach 70-tych
zwracał uwagę Profesor Julian Aleksandrowicz (1974), co znalazło wyraz w sentencji znajdującej się przy
wejściu do Kliniki Hematologii Akademii Medycznej w Krakowie, którą kierował 28 lat: ”Klinika nie tylko
leczy, ale uczy jak żyć, aby zachować zdrowie”.
W celu promowania zdrowia i zapobiegania chorobom ważne jest włączenie w ten proces rodziców
i nauczycieli, których edukacyjna rola powinna polegać na zwiększaniu świadomości zdrowia w zakresie
jednostkowym i społecznym, kształtowanie zdrowia behawioralnego i rozwijania zasobów podmiotowych,
które jak wynika z literatury przedmiotu i badań własnych, są skutecznym antidotum na stres. Z
wzajemnego przenikania się tych dyscyplin wynikają zadania dla psychologii zdrowia – teoretyczne i
aplikacyjne, zmierzające do odpowiedzi na pytanie: W jaki sposób kształcić młodych adeptów sztuki
medycznej i pedagogicznej – lekarzy i nauczycieli XXI wieku, aby w sposób holistyczno-funkcjonalny
podchodzili do zdrowia i byli jego kreatorami u siebie oraz swoich uczniów i pacjentów?
Słowa kluczowe: psychologia zdrowia, medycyna, edukacja, zdrowie, stres, zasoby
Aleksandrowicz J. (red.) (1974), Rewolucja naukowo-humanistyczna, Warszawa, Wiedza
Powszechna
Wrona-Polańska H. Zdrowie jako funkcja twórczego radzenia sobie ze stresem. Kraków,
Wydawnictwo Naukowe AP
96
Kazimierz Wrześniewski1, Dorota Włodarczyk2, Jolanta Kołodziejek3
1
Katedra Psychologii Zdrowia
2
3
Ośrodek Rehabilitacji Kardiologicznej, Łódź
RÖ Style radzenia sobie ze stresem a jakość życia kobiet i mężczyzn po zawale
serca
Istniejące dane empiryczne sugerują, że jakość życia (HRQoL) kobiet po zawale serca jest gorsza
niż mężczyzn. W prezentowanych badaniach szukając psychologicznych uwarunkowań tych różnic
skoncentrowano się na stylach radzenia sobie ze stresem (SRSS). Celem badań jest określenie roli SRSS
w HRQoL u kobiet i mężczyzn po zawale serca. Zbadano 170 chorych, w wieku 38-58 lat, w tym 52
kobiet i 118 mężczyzn. Chorzy ci, w związku z przebytym pierwszym zwałem serca poddani byli
rehabilitacji
w
Ośrodku
Kardiologicznej
Rehabilitacji
Poszpitalnej.
SRSS
badano
za
pomocą
kwestionariusza CISS Endlera, Parkera, HRQoL za pomocą NHP McEwena, Hunt i McKenny. Chorzy
wypełniali NHP przed i pod koniec rehabilitacji, CISS przed rehabilitacją.
Otrzymane wyniki wskazują, że kobiety różnią się od mężczyzn SRSS. Kobiety mają większą
tendencję do koncentracji na emocjach i unikaniu. Wykazano także, że zarówno przed, jak i pod koniec
rehabilitacji jakość życia kobiet jest gorsza w porównaniu z mężczyznami na wszystkich wymiarach NHP,
z wyjątkiem społecznej izolacji. Stwierdzono, że style radzenia sobie ze stresem odgrywają odmienną
rolę w jakości życia kobiet i mężczyzn. U kobiet styl skoncentrowany na zadaniu związany był z
wymiarami zaburzenia snu i społecznej izolacji HRQoL, a styl skoncentrowany na unikaniu i styl
skoncentrowany na emocjach wiązały się z wymiarem zaburzenia snu. Natomiast u mężczyzn tylko styl
skoncentrowany na emocjach wiązał się z wymiarem zaburzenia snu HRQoL. Otrzymane wyniki mają
pewną wartość poznawczą i aplikacyjną.
97
Joanna Wrzosek1, Paulina Rosińska2
1
2
Instytut Psychologii, Zakład Psychologii Zdrowia i Psychologii Klinicznej
RÖ Sposób wyrażania własnego Ja poprzez ekspresję gniewu a zaburzenia
psychosomatyczne u dziewcząt
Punktem wyjścia prezentowanych badań jest założenie, że sposób wyrażania gniewu może mieć
związek z różnymi zaburzeniami psychosomatycznymi. W badaniach uczestniczyło 80 dziewcząt w wieku
16-17 lat, mieszkających na terenie Warszawy. Do pomiaru ekspresji gniewu zastosowano Skalę
ekspresji gniewu (SEG) N. Ogińskiej -Bulik i Z. Juczyńskiego, badającą gniew kierowany na zewnątrz i
gniew kierowany do wewnątrz. Natomiast występowanie zaburzeń psychosomatycznych badano
Kwestionariuszem zaburzeń psychosomatycznych J. Tylki. Do wskaźników zaburzeń psychosomatycznych
zalicza się: właściwości psychiczne, symptomy wegetatywne, fizyczne dolegliwości, symptomy
psychosomatyczne, dysfunkcje psychiczne. Uzyskany materiał badawczy został poddany analizie
statystycznej. Uzyskano ciekawe wyniki, potwierdzające, że sposób wyrażania własnego gniewu
pozostaje w zależności z występowaniem zaburzeń psychosomatycznych, a więc również ze stanem
zdrowia. Ponadto zbadano, że to, w jaki sposób wyrażamy swoje emocje, w tym również gniew ma
związek z tym jak jesteśmy odbierani i spostrzegani przez innych. Zjawisko to wymaga dalszych badań,
ponieważ zaburzenia psychosomatyczne są przede wszystkim konsekwencją zaburzeń emocjonalnych.
Natomiast przewlekłe zaburzenia funkcji organizmu w wielu przypadkach doprowadzają z czasem do
zmian strukturalnych w narządach. Wyniki uzyskanych badań są bardzo dobrym argumentem na to, że w
ramach edukacji szkolnej powinny być organizowane zajęcia z zakresu radzenia sobie z własnymi
emocjami, radzenia sobie ze stresem, czy szeroko pojęte zajęcia z zakresu psychosomatyki prowadzone
przez odpowiednio do tego przygotowaną i przeszkoloną kadrę dydaktyczną.
98
Agnieszka Zaremba1
1
PÖ Osobowość kobiet ćwiczących hatha-jogę
Celem badań było określenie profilu osobowości kobiet ćwiczących hatha-jogę oraz jego
zróżnicowania w zależności od stopnia zaawansowania. Poszukiwano także różnic w wybranych cechach
osobowości między kobietami uprawiającymi jogę na poziomie początkującym i zaawansowanym, a
kobietami nieaktywnymi ruchowo. W powyższych celach przebadano mieszkanki Warszawy w wieku 1569 lat, wyodrębniając trzy grupy: zaczynających regularne ćwiczenia hatha-jogi (n=17), ćwiczących
hatha-jogę dłużej niż pół roku, co najmniej 2-3 razy w tygodniu (n=17) oraz grupę kontrolną kobiet
niepodejmujących aktywności ruchowej (n=20). Narzędziami badawczymi były: Inwentarz Osobowości
NEO-FFI P. Costy i R. McCraea, Inwentarz Stanu i Cechy Lęku STAI C.D. Spielbergera i współautorów
oraz Test Orientacji Życiowej LOT-R M.F. Scheiera, Ch.S. Carvera i M. W. Bridgesa. Nie stwierdzono
istotnych różnic pomiędzy badanymi kobietami początkującymi a zaawansowanymi, toteż psychologiczna
charakterystyka dotyczyła badanych kobiet ćwiczących jogę. Następnie porównano kobiety ćwiczące i
niećwiczące pod względem rozpatrywanych właściwości psychicznych. Wyniki poświadczyły o istotnych
różnicach pomiędzy kobietami nieaktywnymi ruchowo a początkującymi tylko w otwartości. Kobiety
początkujące ujawniły większą otwartość niż niećwiczące. Pomiędzy kobietami zaawansowanymi a grupą
kontrolną zanotowano tę różnicę jedynie na poziomie tendencji. Porównanie kobiet zaawansowanych z
początkującymi nie wykazało żadnych istotnych statystycznie różnic. Wykazano zależności dwóch
badanych cech osobowości z wiekiem. Im osoby są młodsze, tym większe nasilenie ekstrawersji, a
mniejsze ugodowości obserwujemy. Stwierdzono także związki między cechami osobowości a
optymizmem i skłonnością do reagowania lękiem. Poszukiwano także predykatorów przynależności do
grupy, jedynym istotnym okazała się otwartość na nowe doświadczenia.
99
Barbara Zawadzka1, Barbara Bętkowska-Korpała2, Swetłana Mróz2,
Józef Krzysztof Gierowski2
1
2
Wydział Nauk o Zdrowiu, Instytut Zdrowia Publicznego, Zakład Polityki Zdrowotnej i Zarządzania
PÖ Ekspresja emocjonalności w procesie leczenia hemodializami
Prezentowane badania są pilotażem większego projektu. Ich celem jest zbadanie zależności między
czasem leczenia a akceptacją choroby i wyrażaniem emocji przez chorych na tle zmieniającej się
rzeczywistości leczenia.
Grupę pacjentów Kliniki Nefrologii w Krakowie przebadano dwoma skalami Z. Juczyńskiego: CECS i
AIS. Dane poddano analizie statystycznej przy użyciu dekompozycji efektywnych hipotez. W celu
ocenienia w sprawdzanym modelu predyktorów jakościowych były one kodowane przy użyciu
parametryzacji z sigma-ograniczeniami dla późniejszego zastosowania w ogólnej regresji krokowej.
Analiza wyników badania wykazała zmian w zakresie tłumienia wyrażania emocji w zależności od
czasu leczenia dializami. Bardziej otwarte wyrażanie negatywnych emocji dotyczy pacjentów leczonych
powyżej 6 miesięcy do 24.
Niskie wyniki w tej skali charakteryzują całą grupę jako słabo akceptującą ograniczenia. Cechuje ją
brak umiejętności znalezienia zastępczych działalności i obniżone poczucie własnej wartości. Nie
stwierdzono zależności między akceptacją choroby a czasem trwania leczenia.
Próby uzyskania dodatkowych powiązań między badanymi zmiennymi skłaniają do stwierdzenia, że
adaptacja do leczenia w przewlekłej chorobie jest procesem dynamicznym, w którym sposób wyrażania
emocji ulega zmianie niezależnie od stopnia akceptacji choroby.
100
Marek Zwoliński1, Irena Jelonkiewicz1
1
RÖ Linia Życia jako narzędzie pomiaru subiektywnego dobrostanu: właściwości
psychometryczne w badaniach pilotażowych
Celem studium było sprawdzenie możliwości zastosowania znanej od przeszło 30 lat techniki
wykresu linii życia (np. Bourque i Back 1977) do badania subiektywnego dobrostanu na wymiarach
szczęścia i zadowolenia z życia w przeszłości, teraźniejszości i przyszłości.
Metoda. W ramach badań pilotażowych nowych narzędzi adaptowanych dla potrzeb programu
„Proces adaptacji do doświadczeń życiowych a zdrowie” przebadano 84 studentów pedagogiki zestawem
kwestionariuszy obejmującym m.in. Linię Życia (2 wykresy: szczęścia i zadowolenia z życia „kiedyś”,
„teraz” i „w przyszłości”), skale nastroju Wojciszke i Baryły, depresyjności Groba, zadowolenia z życia i
sprężystości (RSA). Wykresy były klasyfikowane wspólnie przez trójkę sędziów.
Wyniki. Wszystkie wykresy, poza jednym, można było scharakteryzować poprzez kształt linii i jej
kierunek (wznoszenie, równoległość do osi czasu, opadanie). Zidentyfikowano 19 typów linii życia.
Najczęstszym była prosta wznosząca (linia szczęścia – 21%, linia zadowolenia – 27%), potem spirala
wznosząca i siodło (typy te są jakościowymi wskaźnikami optymistycznych oczekiwań). Wśród
ilościowych wskaźników spostrzeganego lub oczekiwanego dobrostanu najłatwiejszymi do oszacowania
ich trafności teoretycznej były wskaźniki wysokości (w mm) szczęścia lub zadowolenia w teraźniejszości i
w przyszłości. Korelacje wysokości szczęścia i zadowolenia w teraźniejszości z nastrojem pozytywnym i
depresyjnością były zgodne z hipotezami. Korelacje wysokości szczęścia i zadowolenia w przyszłości z
nastrojem optymistycznym, zadowoleniem szacowanym na skali, percepcją siebie aktualnego i
przyszłego mierzoną za pomocą RSA nie do końca były zgodne z oczekiwaniami.
Wniosek. Linia Życia prawdopodobnie jest dostatecznie trafnym narzędziem do badania aktualnego
subiektywnego dobrostanu i być może oczekiwań i percepcji przeszłości w tym zakresie. Niestety, bez
dodatkowych badań nic nie można powiedzieć o rzetelności.
101
Marek Zwoliński1
1
PÖ Narzędzia do pomiaru sprężystości osoby: właściwości psychometryczne
polskiej wersji w badaniach pilotażowych
Poszukiwano narzędzi do badania sprężystości (resilience) ujmowanej jako względnie trwała
zdolność jednostki do określonych relacji z trudnymi sytuacjami. Z opartej na eklektycznej koncepcji
sprężystości jako konstruktu wielowymiarowego, obejmującego „czynniki ochronne” (w tym zasoby
osobiste i społeczne), „procesy i mechanizmy, które mimo doświadczeń ze stresorami niosącymi
udowodnione ryzyko rozwoju psychopatologii, przyczyniają się do dobrego wyniku” (Hjemdal i in. 2006)
Skali Sprężystości dla Dorosłych (RSA; Friborg i in. 2005) wybrano podskale siły (kompetencji) osobistej
(percepcji siebie i własnej przyszłości), stylu ustrukturowanego i kompetencji społecznej. Z opartej na
koncepcji sprężystości ego jako trwałej zdolności do modulacji kontroli ego, Ego-Resiliency Scale (ER89;
Block i Kremen 1996), wybrano te pozycje, których treść wskazywała, że respondent spostrzega siebie
jako osobę ogólnie zdolną „do elastycznej i pomysłowej adaptacji do zewnętrznych i wewnętrznych
stresorów” (Klohnen 1996).
Cel: wstępne sprawdzenie właściwości psychometrycznych naszej adaptacji narzędzi pomiaru
sprężystości.
Metoda. Badania pilotażowe 84 studentów pedagogiki m.in. Skalą Sprężystości (RSA), Skalą
Spostrzeganej Sprężystości Ego (6 pozycji z ER89), Linią Życia (2 wykresy: szczęścia i zadowolenia z
życia) i skalami nastroju.
Wyniki. Konfirmacyjna analiza czynnikowa RSA nie potwierdziła struktury norweskiego oryginału,
ale analiza eksploracyjna nie ujawniła jednoznacznie odmiennej struktury. Zgodność wewnętrzna całej
skali i podskal, za wyjątkiem gorszej dla stylu ustrukturowanego, była podobna, jak w badaniach
norweskich. W Skali Spostrzeganej Sprężystości Ego nieoczekiwanie zidentyfikowano 2 czynniki, ale
analiza hierarchiczna ujawniła jeden czynnik wtórny. Co najmniej dostateczna rzetelność (alfa = 0,70).
Dobra trafność konwergencyjna tej skali i RSA, i lepsza różnicowa niż w przypadku RSA, która przejawia
równie silne związki z wskaźnikami subiektywnego dobrostanu.
102
Żaneta Ewa Żukowska1
1
Wydział Psychologii, Instytut Społecznej Psychologii Klinicznej, Katedra Psychologii Pozytywnej
RÖ Poczucie sensu życia a strategie radzenia sobie w chorobie nowotworowej w
zależności od spostrzeganego wsparcia
Praca poświęcona jest problematyce wyboru strategii radzenia sobie w chorobie nowotworowej i
spostrzeganego wsparcia. Zwraca się też uwagę na znaczenie nadawania sensu chorobie nowotworowej.
Głównym pytaniem badawczym było: Czy poziom poczucia sensu życia i poziom sensu choroby
nowotworowej ma związek z wyborem aktywnych bądź biernych strategii radzenia?
W badaniu uczestniczyło 120 kobiet leczonych z powodu raka piersi, wśród których wyróżniono 2
grupy badawcze ze względu na spostrzegane wsparcie: 54 osoby zrzeszone w stowarzyszeniu Amazonek
i 66 nie zrzeszonych. Narzędzia pomiaru to: Skala przystosowania psychicznego do choroby
nowotworowej Mini-Mac , Test celu życia PIL, Kwestionariusz Sensu Choroby Nowotworowej PSCh.
Postawione hipotezy zostały zweryfikowane za pomocą analizy korelacji, zastosowano liniowy
współczynnik korelacji r Persona.
Analiza statystyczna wykazała różnice pomiędzy grupami w wyborze strategii radzenia sobie w
zależności od spostrzeganego wsparcia. Zaobserwowano, że w przypadku strategii aktywnych występuje
pozytywny związek, natomiast w przypadku strategii biernych ujemny związek z poczuciem sensu życia
w chorobie nowotworowej. Ponadto wykryto pozytywny związek pomiędzy poczuciem sensu życia a
poczuciem sensu choroby nowotworowej.
Osoby badane z grupy, w której otrzymywały wsparcie instrumentalne silniej stosowały strategię
aktywną pozytywne przewartościowanie, a słabiej strategię bierną zaabsorbowanie lękowe w
porównaniu z osobami, które takiego wsparcia nie otrzymywały. W aspekcie praktycznym wybieranie
aktywnych strategii radzenia sobie jest predyktorem lepszego rokowania, zarówno w odniesieniu do
długości przeżycia, jak i braku nawrotów choroby (Dean i Surtees, 1989; Juczyński, 2001). Dlatego tak
ważne jest, aby osoby chore na nowotwory były wspierane w wyborze strategii aktywnych, które dają im
siłę w walce z chorobą.
103
Żaneta Ewa Żukowska1
1
Wydział Psychologii, Instytut Społecznej Psychologii Klinicznej, Katedra Psychologii Pozytywnej
PÖ Mindfulness jako techniki wspomagające proces zdrowienia w chorobie
nowotworowej
Praca ma na celu zaprezentowanie i zapoznanie z technikami Mindfulness oraz podzieleniem się
doświadczeniem podczas stosowania owych technik wśród pacjentów Centrum Onkologii w Warszawie.
Najczęściej cytowana definicja Mindfulness określa go, jako szczególny rodzaj uwagi: świadomej,
nie osądzającej i skierowanej na bieżącą chwilę (Jon Kabat-Zinn, 1990).
Mindfulness polega na rozwijaniu umiejętności pełnego skupiania uwagi na tym, co się w danej
chwili, tu i teraz doświadcza (doznaniach, myślach i emocjach) poprzez systematyczną obserwację.
Przedstawicielem tego podejścia jest Jon Kabat-Zinn, który pod koniec lat 70-tych XX wieku na
uniwersytecie medycznym w Massachusetts rozpoczął badania nad wykorzystywaniem technik
Mindfulness w leczeniu.
W ciągu ostatnich 30 lat zostało przeprowadzonych wiele badań empirycznych nad zastosowaniem
mindfulness w leczeniu różnych problemów zdrowotnych, psychicznych i somatycznych. Ich wyniki
pokazują, że metody oparte o mindfulness mogą być skuteczną lub co najmniej wspomagającą metodą
leczenia. Techniki mindfulness doskonale sprawdzają się jako dodatkowa metoda w leczeniu
nowotworów, ponieważ polegają na akceptacji i dopuszczaniu doświadczenia takim jakie, ono jest, co
prowadzi w większym stopniu do równowagi psychicznej i zdrowia, w porównaniu do technik unikania i
tłumienia, które mogą nie tylko opóźniać proces zdrowienia, ale i pogarszać jakość życia.
Współcześnie rozwijanych jest szereg liczących się nurtów psychoterapeutycznych nawiązujących
do mindfulness, które określa się czasem zbiorczo jako: „trzecią falę terapii poznawczo-behawioralnej
(CBT)”. Wśród nich są między innymi: MBCT – Mindfulness Based Cognitive Therapy, ACT (Acceptance
and Commitment Therapy), czy DBT (Dialectical-Behaviour Therapy).
104
Jolanta Życińska1, Magda Augustyniak1, Edyta Daniluk1,
Małgorzata Grzegorzewska1, Paulina Szynkowska1, Małgorzata Węglińska1,
Aleksandra Włodarska vel Głowacka1
1
PÖ Polska adaptacja General Motivation Scale (GMS): próba oceny zastosowania w
psychologii zdrowia
Teoria autodeterminacji, która posłużyła do budowy Skali Globalnej Motywacji (Global Motivation
Scale, GMS) jest coraz częściej wykorzystywana w celu określenia roli motywacji autonomicznej w
podejmowaniu zmiany zachowań zdrowotnych wśród chorych somatycznie. Celem badań, prócz
oszacowania walorów psychometrycznych polskiej adaptacji, był pomiar aspektu różnicowego trafności
GMS.
W badaniu wzięła udział reprezentatywna próba 465 polaków w wieku od 18-86 roku życia. GMS
obejmuje 18 pozycji ewaluowanych na siedmiostopniowej skali odnoszących się do kontinuum procesów
regulacyjnych począwszy od motywacji autonomicznej, poprzez regulację opartą na introjekcji,
identyfikacji, integracji oraz regulację zewnętrzną, a skończywszy na regulacji amotywacyjnej (Pelletier,
Sharp, Blanchard, Lévesque, Vallerand, Guay, 2007). W opracowaniu polskiej wersji językowej
wykorzystano kryteria dotyczące tłumaczeń międzykulturowych: poprawności tłumaczenia i językowej
oraz odpowiedniości znaczenia. Trafność teoretyczną kwestionariusza weryfikowano za pomocą skal
opisujących możliwości wpływania na własne zdrowie (MHLC i GSES) oraz oceniających jego wartość
(SWLS).
Zgodność wewnętrzna skali, ustalona na podstawie współczynnika alfa Cronbacha, wyniosła 0,76;
natomiast stabilność skali mierzona za pomocą metody test-retest w odniesieniu do poszczególnych
kategorii regulacji – od 0,49 (regulacja amotywacyjna) do 0,81 (motywacja autonomiczna). Wyniki
uzyskane w podskali motywacji autonomicznej GMS nie korelowały na poziomie istotnym statystycznie z
wynikami innych narzędzi zastosowanych w badaniu. Natomiast podskale GMS dotyczące regulacji
zewnętrznej pozwalają na przewidywanie poczucia zewnętrznej kontroli zdrowia oraz poczucia własnej
skuteczności.
Kwestionariusz GMS wydaje się być dobrym i wartościowym narzędziem do badania motywacji, a
wysoka trafność różnicowa podskali motywacji autonomicznej oznacza, że stanowi ona odmienny
konstrukt wyjaśniający uwarunkowania zdrowia i choroby.
105
Jolanta Życińska1, Ewa Wojtyna2
1
2
RÖ Rola zmiennych psychologicznych w formułowaniu intencji poddania się
operacji rekonstrukcyjnej piersi przez kobiety po mastektomii z przyczyn
nowotworowych
Celem
badania
demograficznych
i
było
określenie
związanych
z
wpływu
chorobą
na
zmiennych
psychologicznych
formułowanie
zamiaru
oraz
poddania
zmiennych
się
operacji
rekonstrukcyjnej piersi przez kobiety po mastektomii z przyczyn nowotworowych. W badaniach
wykorzystano zmienne społeczno-poznawcze wywodzące się z podejścia procesualnego do zmiany
zachowań zdrowotnych (HAPA).
W badaniu wzięły udział kobiety po mastektomii z przyczyn nowotworowych, nieleczone w
ostatnim miesiącu, o średniej wieku 50,57 lat. W celu oszacowania zmiennych ujętych w HAPA (własna
skuteczność w inicjowaniu działania, przewidywane zyski i straty, spostrzegane ryzyko oraz intencja)
wykorzystano narzędzia skonstruowane samodzielnie . Do oceny poziomu depresji zastosowano
Inwentarz Depresji Beck'a (BDI), natomiast lęku - Inwentarz Stanu i Cechy Lęku (ISCL-STAI).
Poziom wyjaśnionej wariancji zmiennych wprowadzonych do modelu względem intencji poddania
się operacji rekonstrukcyjnej piersi wyniósł 59%. Wśród predyktorów społeczno-poznawczych HAPA dwa
okazały się istotne statystycznie i tylko one wyjaśniały zmienność nasilenia intencji: własna skuteczność
w
inicjowaniu
działania
(Beta=0,54;
p<0,01)
oraz
oczekiwania
dotyczące
wyników
operacji
rekonstrukcyjnej (Beta=0,41; p<0,05). Inaczej niż oczekiwano, wprowadzone do modelu zmienne
demograficzne (wiek, stan cywilny, wykształcenie)oraz związane z chorobą (np. data postawienia
diagnozy) nie wyjaśniały nasilenia intencji. Poziom lęku, poziom depresji oraz spostrzegane wsparcie po
operacji rekonstrukcyjnej nie były moderatorami związku pomiędzy zmiennymi HAPA a intencją. Warto
zaznaczyć, że 67% badanych kobiet nie otrzymało od lekarzy informacji na temat operacji
rekonstrukcyjnej piersi.
Uzyskane wyniki wskazują nie tylko na przydatność HAPA w wyjaśniania decyzji o poddaniu się
operacji rekonstrukcyjnej piersi, ale także na potrzebę rzetelnego informowania kobiet po mastektomii o
jej pozytywnych i negatywnych konsekwencjach.
106
INDEKS
AUTORÓW
AUGUSTYNIAK Magda
105
BARTNICKA Aneta
64
BASIŃSKA Beata
17
BENIGHT Charles C.
26
BĘTKOWSKA-KORPAŁA Barbara
18, 75, 100
BIELAWSKA-BATOROWICZ Eleonora
19
BIERNACKA Marta
42, 43
BILSKA Anna
20
BORKOWSKA Alina
90
BRACZKOWSKI Ryszard
21
BUJAK Małgorzata
56
CHACIA Joanna
22
CHANDUSZKO-SALSKA Jolanta
23, 89
CHODKIEWICZ Jan
24
CHUDZICKA-CZUPAŁA Agata
78
CHYLIŃSKA Joanna
25
CIEŚLAK Roman
26
DANILUK Edyta
105
FINOGENOW Maria
27
FRYDRYCHEWICZ Maria
82
GERC Krzysztof
28
GIEROWSKI Józef Krzysztof
18, 75, 100
GIL Renata
29
GŁUSIŃSKA Agnieszka
51
GOLIŃSKA Lucyna
30
GÓRNIK-DUROSE Małgorzata
31
GRUDZIŃSKA Anna
21
GRUENPETER Piotr
36
GRUSZCZYŃSKA Ewa
32
GRZEGORZEWSKA Małgorzata
105
GULLA Bożena
33
GUSZKOWSKA Monika
34, 35
GUZIEJEWSKA Anna
36
GUZIŃSKA Katarzyna
37
GWOZDECKA-WOLNIASZEK Ewa
38, 39
HESZEN Irena
40
IZDEBSKI Paweł
41, 54
JAKUBOWSKA-WINECKA Anna
42, 43
JANICKA Karolina
44
JANKOWSKI PIOTR
75
JANUSZEK Maciej
38
107
JELIŃSKA Magdalena
45, 46
JELONKIEWICZ Irena
47, 48, 101
JEŻEWSKA Maria
62
JUCZYŃSKI Zygfryd
49
KACZMAREK Łukasz
50
KALICIŃSKA Marta
25
KASPRZAK Jacek
18
KĘDZIERSKA Bogna
51
KLESZCZ-SZCZYRBA Renata
52
KLUCZEWSKA Joanna
39
KOBERDA Przemysław
53
KOŁODZIEJEK Jolanta
94, 97
KOMOROWSKA Kamilla
54
KOSIŃSKA-DEC Katarzyna
47
KOSTER Agnieszka
55, 56
KRAWCZYŃSKI Marcin
57
KROEMEKE Aleksandra
58
KUCHARSKA Marta
59
KUHN-DYMECKA Aleksandra
60
KWISSA-GAJEWSKA Zuzanna
61
LESICKA Urszula
95
LESZCZYŃSKA Irena
62
LEŚNIAK Anna
63
LEWANDOWSKA Agnieszka
36
LIZUREJ Alicja
64
ŁĘCKA Dominika
65
ŁUSZCZYŃSKA Aleksandra
66, 67
MALINOWSKA-CIEŚLIK Marta
22, 63
MATEUSIAK Joanna
38
MAZURKIEWICZ Magdalena
67
MIKOŁAJCZYK Maria
68
MINISZEWSKA Joanna
69
MROZIAK Barbara
70
MRÓZ Justyna
71
MRÓZ Swetłana
75, 100
NAWARA Iwona
95
NOLBRZAK-DROZD Joanna
18
OGIŃSKA-BULIK Nina
72
OLEŚ Maria
73
OLEŚ Piotr
74
OLSZEWSKA Katarzyna
75
OSTROWSKI M. Tadeusz
76
PASTWA-WOJCIECHOWSKA Beata
37
PIETRUSIŃSKA Joanna
42
108
PISKORZ Emilia
41
PŁACZKIEWICZ Marta
77
POPIOŁEK Katarzyna
78
POPRAWA Ryszard
79
PUCHALSKI Krzysztof
80
ROSIŃSKA Agnieszka
81
ROSIŃSKA Paulina
98
RYNIAK Jolanta
18
SĘK Helena
82
SŁOWIK Piotr
33
SROKA-OBORSKA Patrycja
83
STAWIARSKA Patrycja
84
STEFANIAK Tomasz
85
STEFAŃSKA-KLAR Renata
86
STELCER Bogusław
87
STĘPIEŃ Ewa
70
STODOLSKA-KOBERDA Urszula
53
SYREK Ewa
88
SZYMAŃSKA Sylwia
23, 89
SZYNKOWSKA Paulina
105
ŚWITALSKA Julita
90
TŁOKIŃSKI Waldemar
91
WASZKIEWICZ Olga
40
WĘGLIŃSKA Małgorzata
105
WĘŻYK Agata
83
WILCZEK-RUŻYCZKA Ewa
92
WILCZYŃSKA-KWIATEK Agnieszka
93
WŁODARCZYK Dorota
94, 97
WŁODARSKA VEL GŁOWACKA Aleksandra
105
WOJTYNA Ewa
84, 95, 106
WRONA-POLAŃSKA Helena
96
WRZEŚNIEWSKI Kazimierz
94, 97
WRZOSEK Joanna
98
ZAREMBA Agnieszka
99
ZAWADZKA Barbara
100
ZIARKO Michał
50
ZIÓŁKOWSKA Anna
28
ZNAJMIECKA-SIKORA Marta
51
ZWOLIŃSKI Marek
101, 102
ŻUKOWSKA Żaneta Ewa
103, 104
ŻYCIŃSKA Jolanta
105, 106
109

Beata Basińska1 - Uniwersytet Śląski

Transkrypt

Podobne dokumenty

Jakie zabawy stymulują rozwój małych dzieci? Co to są zachowania

Siła tkwi w różnorodności – kreatywne gry

Dziekan Wydziału Pedagogiki, Psychologii i Socjologii Uniwersytetu

Psychologia społeczna i religii - D.Podgórska

Plakat - Home.pl

DR PAWEŁ FORTUNA – BIOGRAM

Klasa psychologiczno-humanistyczna

Konferencje - Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w

Mowa powitalna prof. dr hab. Marii Kielar