Propozycja zmian polskich nazw niektórych gatunków z rodzaju Orchis

Propozycja zmian polskich nazw niektórych gatunków z rodzaju Orchis

Propozycja zmian polskich nazw
niektórych gatunków z rodzaju Orchis
New Polish names proposal for selected Orchis species
TOMASZ S. OLSZEWSKI
T. S. Olszewski, Katedra Taksonomii Roœlin i Ochrony Przyrody, Uniwersytet Gdañski,
Al. Legionów 9, 80-441 Gdañsk, e-mail: [email protected]
ABSTRACT: New Polish names were proposed for five Orchis s. l. species due to
their new classification. They are: Anacamptis coriophora (syn. Orchis coriophora), A.
morio (syn. Orchis morio), A. palustris (syn. Orchis palustris), Neotinea tridentata (syn.
Orchis tridentata) and N. ustulata (syn. Orchis ustulata).
KEY WORDS: Orchis, Polish names of species, Anacamptis, Neotinea
Rodzaj Orchis L. (Orchidaceae) obejmuje kilkadziesi¹t gatunków wystêpuj¹cych na pó³kuli pó³nocnej, g³ównie w strefie klimatu umiarkowanego
(Wielgorskaya 1995). Zosta³ on opisany jako jeden z pierwszych storczyków
(por. Linnaeus 1753) i od tego czasu doczeka³ siê szeregu systemów klasyfikacji
wewn¹trzrodzajowej, które budzi³y jednak liczne kontrowersje (por. np. Dressler 1981; Bateman i in. 1997; Pridgeon i in. 1997; Kretschmar i in. 2007).
Ostatnio próbê okreœlenia powi¹zañ filogenetycznych w obrêbie szeroko ujêtego rodzaju Orchis i innych taksonów z podplemienia Orchidinae podjêli Bateman i in. (1997) oraz Pridgeon i in. (1997). Autorzy ci w swoich badaniach oparli
siê g³ównie na analizie odcinka ITS j¹drowego DNA. W ich wyniku zaproponowano szereg zmian taksonomicznych, takich jak przeniesienie gatunków z rodzaju Orchis do innych taksonów. W ostatnich latach opublikowano szereg prac,
których celem by³a weryfikacja klasyfikacji przedstawionej w 1997 r. Oparte
by³y one zarówno na analizie cech morfologiczno-anatomicznych (np. morfologii nasion), jak i budowie kwasów nukleinowych (por. np. Lumaga i in. 2006;
Gamarra i in. 2007). Umo¿liwi³o to opracowanie wszechstronnej monografii
OLSZEWSKI T. S. 2010. Propozycja zmian polskich nazw niektórych gatunków z rodzaju Orchis. – Acta
Bot. Cassub. 7-9: 227–229.
))*
rodzaju Orchis s.s. i taksonów pokrewnych (por. Kretschmar i in. 2007 oraz wyjaœnienie wielu w¹tpliwoœci o charakterze taksonomicznym.
W Polsce wystêpuje 9 przedstawicieli rodzaju Orchis (por. Mirek i in. 2002),
z których 5 gatunków zosta³o ostatnio przeniesionych do innych rodzajów (por.
Bateman i in. 1997, tab. 1). Wi¹¿e siê z tym koniecznoœæ wprowadzenia zmian
w ich polskich nazwach gatunkowych.
Dla gatunków przeniesionych do rodzaju Anacamptis proponuje siê zmianê
nazwy rodzajowej na koœlaczek, przy jednoczesnym zachowaniu dotychczasowych polskich nazw gatunkowych tj. koœlaczek cuchn¹cy dla A. coriophora,
koœlaczek samczy (samiczy) dla A. morio i koœlaczek b³otny dla A. palustris (por.
tab. 1).
!" # # $ %
!
& ''( # # # % # ! ! ! & ''( Anacamptis
Neotinea
Orchis s.l.
Orchis s.s.
'
(
(
Orchis mascula +
Orchis militaris +
Orchis pallens +
Orchis purpurea -
Anacamptis coriophora .+/ '0 1
2 03!
. Orchis coriophora +/
Anacamptis morio .+/ '0 1
2 03!
. Orchis morio +/
Anacamptis palustris .78/ '0 1
2 03!
. Orchis palustris 78/
Neotinea tridentata .
/ '0 1
2 03!
. Orchis tridentata /
Neotinea ustulata .+/ '0 1
2 03!
. Orchis ustulata +/
) *
,
"
56
4
4
. /
56 .5 /
"9
56 "9
$
," ,"
"
"
* 0 ./
0 ./
Dla rodzaju Neotinea proponuje siê polsk¹ nazwê storczykowiec, która przez
swoje brzmienie ma oddawaæ jego bliskie pokrewieñstwo z rodzajem storczyk
(Orchis). Œwiadomie zrezygnowano z utworzenia polskiej nazwy rodzaju przez
spolszczenie nazwy ³aciñskiej. W przypadku zmiany ³aciñskiej nazwy rodzajowej taka nazwa polska staje siê ma³o informacyjna lub wrêcz myl¹ca jak np.
elisma wodna Luronium natans (syn. Elisma natans). Polskie nazwy gatunkowe
proponuje siê pozostawiæ w dotychczasowym brzmieniu tj. storczykowiec trój-
Orchis
))'
zêbny dla Neotinea tridentata i storczykowiec drobnokwiatowy dla N. ustulata
(por. tab. 1). W zwi¹zku z niepewnym statusem taksonów wewn¹trzgatunkowych N. ustulata (por. np. Kretschmar i in. 2007) nie zaproponowano dla nich
nazw polskich.
Literatura
&ATEMAN + , RIDGEON , -HASE , . ''( ! /
0
/
/
12 3 ) 1! 0
) 4 5
)6 607
8RESSLER + 5 '* 9 :
-! 66) ;AMARRA + 8ORDA < 2CRUGLI ;ALÁN /RTÚÑEZ < )==( 2 !
! ,
+
/
/
4 & > 5 2 ?6) 6607=
RETSCHMAR 9 <CCARIUS . 8IETRICH 9 )==( ! +
,
! @ ! ! ! 0
<
, &A! ?77 5INNAEUS - (?6 2 0) 1 5 2 9 )== 5UMAGA , + & -OZZOLINO 2 OCYAN )==B <@ ! /
0
/
/
! ! C 4
& '* )6(0)77
,IREK D IÊKOŒ-,IRKOWA 9 DAJ¥C DAJ¥C , )==) E! 0
# F #
4 . , IREK D
& +"GFH !# )077) . 2# 10
& 2 "
RIDGEON , &ATEMAN + , -OX I 9APEMAN > + -HASE , . ''( !0
/
/
/
12 30
1! ) 4 5
)) *'0='
.IELGORSKAYA ''? 8 ! - :
J @ K ?(=