Bez tytułu slajdu

Dogoterapia
Opracowała:
Joanna Weintritt
Historia dogoterapii w Polsce
W Polsce historia dogoterapii rozpoczyna się w 1987
roku, kiedy to przygotowująca do filmu "Widzę" Maria
Czerwińska zauważa jak wspaniale reagują niewidome dzieci na
widziane przez nie dotykiem zwierzęta. Czworołapni aktorzy
stają się częstymi gośćmi Zakładu dla Niewidomych w Laskach
potem Instytutu Głuchoniemych, Domu Pomocy Społecznej itd.
Coraz więcej ludzi zauważa dobroczynny wpływ terapeutów czy
wręcz „
futrzanych lekarzy". Od 2007 roku w dniu 15 czerwca
obchodzony jest Ogólnopolski Dzień Dogoterapii.
Definicja dogoterapii przyjęta oficjalnie przez Fundację
Przyjaciel brzmi: jest to terapia kontaktowa z udziałem psa
polegająca na wieloprofilowym usprawnianiu dzieci i
dorosłych. Dogoterapia jest rodzajem pracy uzupełniającym
szeroko rozumianą rehabilitację i nie może pozostać jedyną
forma terapii a stanowi uzupełnienie całości oddziaływań
terapeutycznych.
Spotkania z psami ( a także z innymi zwierzętami) mogą
przyjmować różne formy. Mogą to być spotkania jednorazowe
lub ciągłe, mające na celu dostarczenie pozytywnych emocji
lub na przykład kształtujące funkcje poznawcze.
Formy zajęć zostały po raz pierwszy zdefiniowane
przez Towarzystwo Delta (USA) jako:
• AAA (Animal Assisted Activity) dostarcza możliwości
motywacyjnych, edukacyjnych i rekreacyjnych lub terapeutycznych
korzyści podnoszących jakość życia. Cechy charakterystyczne AAA :
• cele terapeutyczne nie są planowane z wizyty na
wizytę
• wolontariusze i terapeuci nie są zobowiązani do
prowadzenia dokładnych notatek
• przebieg wizyty jest spontaniczny i trwa tak długo
(lub krótko) jak jest to konieczne
• prowadzone są w formie grupowej.
• AAT (Animal Assisted Therapy) to działanie
terapeutyczne mające określony cel, w którym zwierzę
spełniające określone kryteria jest integralną częścią procesu
leczenia. AAT jest planowane, aby spowodować poprawę w
fizycznym, społecznym, emocjonalnym i poznawczym
funkcjonowaniu człowieka. AAT przeprowadza się grupowo,
indywidualnie lub naprzemiennie. Cechy charakterystyczne
AAT:
• określone są cele i zadania dla każdego
• proces jest dokumentowany i rozwijany
• postęp jest mierzalny.
uczestnika
• AAE (Animal Assisted Education) jest celowym zabiegiem,
w którym zespół zwierzę – opiekun, spełniający specyficzne
kryteria, stanowi integralny element programu opracowanego w
celu polepszenia funkcji poznawczych człowieka. AAE winna być
kierowana lub prowadzona przez profesjonalnego wychowawcę
odpowiedniej specjalności, w ramach jego/jej praktyki zawodowej.
AAE może być stosowana w różnych miejscach, może być grupowa,
lub indywidualna i może być stosowana do osób w różnym wieku.
Proces ten winien być dokumentowany i oceniany.
Polskie Towarzystwo Kynoterapeutyczne zaproponowało polską
terminologię form terapii:
• Spotkanie z psem (SP) – zajęcia z psem, które mają na celu
stworzenie pozytywnego kontaktu pomiędzy uczestnikami a
psem.
W
trakcie
spontanicznej,
radosnej
zabawy
(ukierunkowanej przez prowadzącego) uczestnicy przyzwyczajają
się do kontaktu z psem, głaszczą go, wydają polecenia. Zajęcia
SP mają za zadanie dostarczenie uczestnikom pozytywnego
ładunku emocjonalnego, satysfakcji z obcowania z psem,
przełamują lęki w kontaktach z otoczeniem, stymulują rozwój
zmysłów i postrzegania, pozwalają oderwać się od otaczającej ich
rzeczywistości. W zależności od potrzeb podopiecznych i
możliwości placówki mają formę spotkań indywidualnych lub
pracy grupowej. Mogą odbywać się w formie spotkań
jednorazowych lub zajęć cyklicznych. Czas trwania zwykle nie jest
jednoznacznie określony. Zajęcia SP nie wymagają prowadzenia
dokumentacji.
• Edukacja z psem (EP) – zajęcia mają na celu usprawnienie sfery
intelektualnej i poznawczej dziecka, co wymaga odpowiedniego
przygotowania (scenariusza) oraz wiedzy i umiejętności osób
prowadzących wykraczających poza ramy SP. Dlatego wyodrębniono
je w oddzielnej formie. Zajęcia zwykle odbywają się w przedszkolach i
szkołach. Pies używany jako “pomoc naukowa”, motywuje do nauki i
poprzez stworzenie przyjaźniejszych warunków zwiększa możliwości
przyswojenia wiedzy. Dziecko chętniej zapamiętuje treści, których
bohaterem jest jego nowy przyjaciel – pies. EP pomaga również
dzieciom o obniżonej percepcji lub niechęci (z różnych powodów) do
przyswajania wiedzy i przebywania w szkole. Zajęcia prowadzone są w
grupach (klasach) lub indywidualnie. Mają określony scenariusz
realizujący program nauczania. Wskazana jest ewaluacja i
dokumentacja zajęć, szczególnie w przypadku zajęć indywidualnych.
• Terapia z psem (TP) – jest to zestaw ćwiczeń ukierunkowanych
na konkretny, zaplanowany cel rehabilitacyjny, do których układana
jest metodyka w porozumieniu z rehabilitantem lub lekarzem
prowadzącym. Charakteryzuje się indywidualnym podejściem do
każdego uczestnika, jego możliwości i potrzeb. TP jest w pełni
dokumentowana: każdy uczestnik ma założoną kartę informacyjną i
kartę przebiegu zajęć, w której wpisujemy rodzaj prowadzonych
ćwiczeń oraz ich efekty. Pozwala to na okresowe sprawdzenie
skuteczności i doboru metod. TP jest systemem rozwijalnym tzn. w
miarę postępów w rehabilitacji stosujemy stopniowanie trudności.
Najkorzystniejszą formą TP są zajęcia indywidualne lub w bardzo
małych grupach (zwykle nie więcej niż 3 osoby).
Cechy psa-terapeuty
Łagodny
Odporny na stres
Posłuszny
Wesoły, ale zrównoważony
Cierpliwy, lubiący pieszczoty
Lubiący przebywać poza domem i
wśród dużej ilości osób
Dobre psy terapeuci mają cechy wspólne charakteryzujące ich
osobowość. Są one niezbędne dla prawidłowego, bezpiecznego i
skutecznego przebiegu sesji dogoterapeutycznej.
Zajęcia dogoterapii z udziałem psów
pomagają:
- przełamać lęk przed psami pogłębiać kontakt z nim
poprzez podchodzenia do psa, głaskanie go i przytulanie się
- kształtować orientację w schemacie własnego ciała
- stymulować zmysły: słuchu, wzroku, dotyku
- ćwiczyć koncentrację uwagi
- wyzwalać spontaniczną aktywność dziecka wobec psa
- doskonalić sprawność ruchową poprzez ćwiczenia wykonywane
przez dziecko we współdziałaniu z psem
- kształtować i rozwijać umiejętność okazywania emocji i uczuć
związanych z kontaktem ze zwierzętami
- doskonalić umiejętność naśladowania ruchu całego ciała i
poszczególnych gestów poprzez obserwowanie czynności
wykonywanych przez zwierzę i naśladowanie ich (z pomocą
terapeuty, nauczyciela, samodzielnie) np. chodzenie, siadanie,
leżenie
- uczyć wykonywania czynności pielęgnacyjnych wobec psa np.
karmienia, czesania, wycieranie pyska
- uczyć zasad bezpiecznego postępowania z psami
- kształtować nawyki higieniczne związane z kontaktem z psami
np. mycie rąk po zakończeniu zajęć
- uczyć samodzielności poprzez stwarzanie dziecku możliwości
samodzielnego wywiązywania się z działań podejmowanych
wobec psa np. karmienie, prowadzenie na smyczy
Zaobserwować można:
duże ożywienie chorych w kontakcie ze zwierzętami
wyzwalanie reakcji pozawerbalnych np. ożywionej gestykulacji
wyzwalanie reakcji głosowych np. naśladowanie szczekania
psa
wyzwalanie spontanicznej aktywności werbalnej poprzez
wywoływanie okrzyków radości i wyrazów
dźwiękonaśladowczych np. "ej!", "och!", "tu!", "bach!",
"hop!", "hau!"
pojawianie się pierwszych adekwatnych reakcji słownych np.
wymówienie imienia psa
powtarzanie słowa "pies", imion psów, imion terapeutek (z
podziałem na sylaby i całościowo)
próby samodzielnego użycia ćwiczonych wyrazów w
adekwatnych sytuacjach
wzbogacenie zasobu słownictwa biernego tzn. rozumienie
słów związanych z dzieckiem, psem (nazwy części ciała,
nazwy czynności, nazwy cech, nazwy akcesoriów związanych
z psem)
wzrost umiejętności wyrażania swoich uczuć w sposób
werbalny i niewerbalny (gestami, mową ciała) w zależności
od możliwości dziecka
Zajęcia z udziałem psów pozwalają
także:
• doskonalić sprawność aparatu artykulacyjnego: języka,
warg, żuchwy
• doskonalić sprawność aparatu oddechowego, który
maja ścisły związek z usprawnianiem porozumiewania się
dziecka z otoczeniem za pomocą mowy
Jakie problemy w kontakcie ze zwierzęciem
może mieć osoba z autyzmem ?
Często barierą do nawiązania jakiejkolwiek relacji
z psem jest występująca u dzieci z autyzmem:
- nadwrażliwość węchowa,
- nadwrażliwość dotykowa,
- trudności w nawiązywaniu kontaktów,
- brak akceptacji dla zmian, lęk przed zmianą,
- wrażliwość słuchowa, nadwrażliwość na dźwięki,
- brak ufności podstawowej, która pozwala im badać otoczenie i
zaprzyjaźniać się z innymi.
Dogoterapia u dzieci autystycznych
W zajęciach z dziećmi autystycznymi stosuje się dwie metody.
Pierwszą z nich jest metoda „swobodnego kontaktu”, która polega na
systematycznych około 45 minutowych sesjach, w których terapeuta
pełni na początku tylko role obserwatora. Dziecko, terapeuta i pies
znajdują się w dość dużym pomieszczeniu. Pies puszczony jest luzem
i zachęcany przez przewodnika do zabawy, biegów, skoków,
aportowania. Należy starać się tak kierować psa, nie używając przy
tym słów, by często znajdował się blisko dziecka, ocierał się o nie,
zaczepiał. Do tej metody należy dobierać bardzo żywe psy, które
same zachęcają do zabawy i będą zaczepiać dziecko. Należy je
wtedy bacznie obserwować.
Zazwyczaj po paru spotkaniach dziecko powoli zaczyna zauważać
psa. Obserwuje się nie tylko kontakt wzrokowy ale i delikatne
otarcie, muśnięcia ręka, szarpnięcia - dziecko zaczyna otwierać
swój świat na psa. Zjawisko to tłumaczy się zrozumieniem
niewerbalnych przekazów dziecka i psa - dziecko rozumie
podświadomie, ze nic mu nie grozi ze strony psa i otwiera się na
tą „niegroźna” dla niego istotę.
Zadaniem terapeuty jest uchwycenie momentu gdy
dziecko jest otwarte i powolne dotarcie do niego razem z
psem. W tym wypadku pies uchyla małą furtkę, przez która
musi teraz przejść specjalista i dalej umiejętnie pokierować
terapią.
Drugim pomysłem na wykorzystanie psów w terapii
osób autystycznych jest włączenie psa do zajęć
prowadzonych metodą behawioralną. Pies jest świetnym
uzupełnieniem tradycyjnych zajęć i pozwala na włączenie do
zajęć również opiekunów dziecka.
Dogoterapia nie jest metodą leczenia ale metodą
wspierającą terapię. Nie należy stosować jej w
odszczepieniu od reszty prowadzonych zajęć.