Załącznik

Spis treści
Wykaz skrótów. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
ROZDZIAŁ I
Małżeńskie prawo majątkowe na ziemiach polskich do 1825 r.. . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Stosunki majątkowe między małżonkami według prawa przedrozbiorowego . . . . . . 2. Regulacja stosunków majątkowych między małżonkami w Kodeksie Napoleona . . . . 3. Zmiana małżeńskiego prawa majątkowego w Królestwie Polskim. . . . . . . . . . . . . . 4. Prawo małżeńskie majątkowe w zaborze pruskim i austriackim. . . . . . . . . . . . . . . 4.1. Zabór pruski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2. Zabór austriacki. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
27
32
39
41
41
42
44
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
ROZDZIAŁ II
Ustawowy ustrój majątkowy w Królestwie Polskim według KCKP z 1825 r.. . . . . . . . . . 1. Powstanie ustawowego ustroju majątkowego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1. Podstawa prawna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2. Warunki powstania. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3. Zakres podmiotowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.4. Zakres przedmiotowy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Zasady organizacji ustawowego ustroju majątkowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. Prawa męża. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.1.Prawo własności. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.2.Użytkowanie majątku żony. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.2.1. Uprawnienia wchodzące w zakres użytkowania. . . . . . . . . . . . . 2.1.2.2. Obowiązki męża jako użytkownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.3. Zarząd majątkiem żony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.3.1. Czynności zwykłego zarządu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.3.2. Czynności przekraczające zwykły zarząd . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. Prawa żony. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.1.Prawo własności. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.2. Prawo do dokonywania czynności przekraczających zwykły zarząd. . . . . . 2.2.3. Hipoteka prawna na majątku męża. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.4. Prawo do wystąpienia do sądu o ustanowienie rozdziału majątkowego . . . 2.3. Odpowiedzialność za długi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
47
47
48
49
50
50
50
51
52
54
54
58
58
59
65
65
67
69
70
75
75
6
ROZDZIAŁ III
Umowny ustrój majątkowy – wymogi prawne i funkcjonowanie w Łodzi na podstawie
przepisów notarialnych i KCKP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
1. Podstawa prawna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
2. Sposób ustanowienia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
3. Wymogi, jakim musiała odpowiadać umowa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
3.1. Wynikające z przepisów ogólnych dotyczących ważności umów . . . . . . . . . . . . 78
3.2. Wymogi wprowadzone przez ustawę notarialną . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
3.2.1. Warunki bezwzględne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
3.2.1.1. Sporządzenie aktu w obrębie działalności notariusza . . . . . . . . . 80
3.2.1.2. Niedopuszczalność sporządzania aktów na rzecz pewnych
kategorii osób . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
3.2.1.3. Obecność określonych osób. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
3.2.1.4. Wskazanie imion, nazwisk oraz miejsca zamieszkania świadków . 84
3.2.1.5. Wskazanie daty i miejsca sporządzenia aktu. . . . . . . . . . . . . . . 85
3.2.1.6. Złożenie podpisów przez osoby obecne przy sporządzeniu aktu
notarialnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
3.2.2. Warunki względne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
3.2.2.1. Umieszczanie odsyłaczy, dopisków i wpisów między wierszami
w akcie notarialnym oraz dokonywanie skreśleń . . . . . . . . . . . . 91
3.2.2.2. Wskazanie imienia, nazwiska oraz miejsca urzędowania
notariusza. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
3.2.2.3. Podanie imion, nazwisk i miejsca zamieszkania stron
oraz świadków wskazanych w art. 11 ON. . . . . . . . . . . . . . . . . 97
3.2.2.4. Przejrzystość i jednoznaczność zapisu aktu notarialnego. . . . . . . 104
3.2.2.5. Klauzula o odczytaniu aktu notarialnego. . . . . . . . . . . . . . . . . 106
3.2.2.6. Dołączanie dokumentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
3.2.2.7. Język aktu notarialnego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
3.2.2.8. Klauzula o wydaniu wyciągu głównego. . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
3.3. Wymogi szczególne wprowadzone przez Kodeks Cywilny Królestwa Polskiego. . 112
3.3.1. Wymóg sporządzenia umowy przed zawarciem małżeństwa
i jej niezmienność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
3.3.2. Obowiązek ujawnienia umowy w akcie małżeństwa . . . . . . . . . . . . . . . 120
3.4. Szczególny obowiązek wprowadzony w Kodeksie Handlowym. . . . . . . . . . . . . 122
4. Osoby uprawnione do zawarcia umowy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
5. Zakres przedmiotowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
6. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
7
ROZDZIAŁ IV
Treść intercyz – rozwiązania prawne i praktyka łódzka. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
1. Majątek stanowiący własność małżonków. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
1.1. Majątek będący własnością małżonków w chwili zawarcia małżeństwa. . . . . . . 139
1.2. Majątek nabyty w czasie trwania małżeństwa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
2. Wyłączność majątkowa jako ustrój umowny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
3. Umowne ustroje majątkowe uregulowane w Kodeksie Cywilnym Królestwa Polskiego. . 150
3.1. Rozdzielność majątkowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
3.1.1. Majątki małżonków. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
3.1.2. Praktyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
3.1.3. Podsumowanie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
3.2. Rząd posagowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
3.2.1. Majątki małżonków. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
3.2.1.1. Majątek niezbywalny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
3.2.1.2. Majątek nieobjęty zastrzeżeniem niezbywalności (wolny) . . . . . . 159
3.2.2. Praktyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
3.2.3. Podsumowanie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
3.3. Wspólność majątkowa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
3.3.1. Majątek małżonków. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
3.3.2. Żądanie wpisu zastrzeżenia wspólności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
3.3.3. Prawo do zrzeczenia się wspólności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
3.3.4. Praktyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
3.3.5. Podsumowanie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
4. Umowne ustroje majątkowe nieuregulowane w Kodeksie Cywilnym Królestwa
Polskiego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
4.1. Ustroje łączące w sobie cechy dwóch ustrojów majątkowych . . . . . . . . . . . . . . 175
4.1.1. Warianty w zakresie określania granic majątków osobistych małżonków
i majątku wspólnego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
4.1.2. Wskazanie stopnia przyczyniania się do ponoszenia ciężarów małżeństwa. 194
4.1.3. Zastrzeżenie niezbywalności majątku. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
4.1.4. Podsumowanie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
4.2. Nietypowe ustroje majątkowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
4.2.1. Przyznające szczególne uprawnienia żonie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
4.2.2. Przyznające szczególne uprawnienia mężowi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
4.2.3. Podsumowanie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
5. Prawo zrzeczenia się wspólności majątkowej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
6. Odpowiedzialność za długi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
7. Zarząd i użytkowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
7.1. Regulacja ustawowa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
7.2. Umowna regulacja zarządu i użytkowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
7.2.1. Użytkowanie i zarząd męża . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
7.2.2. Użytkowanie i zarząd żony. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
7.2.3. Wspólny zarząd i użytkowanie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
7.2.4. Majątek małżonków zarządzany przez inną osobę. . . . . . . . . . . . . . . . . 216
8. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
8
ROZDZIAŁ V
Pozostałe postanowienia intercyz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
1. Czynności prowadzące do nabycia majątku przez nupturientów. . . . . . . . . . . . . . . 219
2. Potwierdzenie odbioru i zabezpieczenie majątku. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226
3. Regulacja praw spadkowych przysługujących małżonkowi. . . . . . . . . . . . . . . . . . 228
3.1. Uprawnienia spadkowe przyznane małżonkowi przez prawo. . . . . . . . . . . . . . 228
3.2. Postanowienia umowne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
3.2.1. Potwierdzenie obowiązywania zasad dziedziczenia ustawowego . . . . . . . 232
3.2.2. Odstępstwa od zasad dziedziczenia ustawowego. . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
3.2.2.1. Określenie zasad dziedziczenia tylko na wypadek braku
zstępnych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234
3.2.2.1.1.Przyznanie jednakowych uprawnień obojgu
małżonkom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234
3.2.2.1.2.Przyznanie odmiennych praw mężowi i żonie. . . . . . . . 240
3.2.2.1.3.Uregulowanie praw spadkowych tylko jednego
małżonka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
3.2.2.2. Postanowienia spadkowe na wypadek dziedziczenia przez
małżonka w zbiegu ze zstępnymi lub w razie ich braku
z innymi osobami. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245
3.2.2.2.1.Nabycie przez małżonków takich samych uprawnień. . . 245
3.2.2.2.2.Przyznanie małżonkom odmiennych praw. . . . . . . . . . 250
3.2.2.3. Zrzeczenie się prawa do dziedziczenia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253
3.2.2.4. Podsumowanie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256
4. Określenie skutków majątkowych orzeczenia rozwodu albo separacji. . . . . . . . . . . 257
4.1. Regulacja ustawowa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257
4.2. Praktyka. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259
5. Ochrona dzieci pochodzących z poprzednich małżeństw nupturientów. . . . . . . . . . 265
6. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268
Zakończenie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
Słowniczek pojęć stosowanych w Królestwie Polskim w zakresie małżeńskich
stosunków majątkowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
Bibliografia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285